9. Daire         1996/6340 E.  ,  1997/4069 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
DOKUZUNCU DAİRE
Esas No : 1996/6340
Karar No: 1997/4069

Temyiz İsteminde Bulunan : Rize Özel İdaresi, RİZE
Vekili : …
Karşı Taraf : …
Vekili : …

İstemin Özeti : Mülkiyeti Rize İl Özel İdare Müdürlüğüne ait olup işletilmek üzere … Anonim Şirketine kiraya verilen … Merkezindeki mevcut hamam işletmesinde kullanılan şifalı tabii sıcak su için 1794 ve 4268 sayılı Kanun uyarınca kaplıca suyunun gayrisafi hasılatından % 20 oranında nisbi rüsum alınmasına ilişkin … gün ve …sayılı Rize İl Daimi Encümeni kararının iptali, bu karar gereğince 1992 yılı için tahsil edilen … lira rüsumun yasal faizi ile birlikte iadesi ve … gün ve … sayılı yazı ile 1993 yılı için istenilen … lira rüsumun kaldırılması istemiyle açılan davayı; Danıştay 9. Dairesinin 20.6.1995 tarih ve E.1994/4586, K.1995/1647 sayılı bozma kararına uyularak dosyanın yeniden incelendiği, tarhiyata dayanak alınan ve yürürlükte bulunan 1794 sayılı Kanunun 1. madde hükmünde sıcak ve soğuk maden sularının gayrisafi hasılatından yüzde birden yirmiye kadar alınması öngörülen rüsumun, alt ve üst sınırlarının kanunla belirlendiği ve bu sınırlar içinde rüsum nisbetini tayin etme yetkisinin Bakanlar Kuruluna verilmiş olduğu, olayda ise mülkiyeti Rize İl Özel İdaresine ait olan ve işletilmek üzere yükümlü şirkete kiraya verilen kaplıca tesislerinde kullanılan suyun gayrisafi hasılatından % 20 oranında nisbi rüsum alınmasına Rize İl Daimi Komisyonunca karar verildiğinin anlaşıldığı, 927 sayılı Sıcak ve Soğuk Maden Sularının İstimarı ile Kaplıcalar Tesisatı Hakkında Kanunun ek 5. maddesinde, içmeye ve yıkanmaya mahsus olup halen mekşuf veya henüz keşfedilmemiş şifalı sıcak ve soğuk maden sularının rüsum ve temettü hisselerinin vilayet hususi idarelerine ait olduğu belirtilmekle birlikte bu Kanunda İl Özel İdarelerine rüsum nisbet tesbit etme yetkisinin verildiğine ilişkin bir hükmün bulunmadığı, bu durumda Bakanlar Kuruluna verilen bu yetkinin İl Daimi Komisyonunca kullanılması hukuken mümkün bulunmadığından ve nisbeti tesbit edilmeyen rüsumun tahsili yoluna gidilmeyeceğinden 1992 yılı için %20 nisbetinde nisbi rüsum alınmasına ilişkin … gün ve … sayılı Rize İl Daimi Komisyonu Kararında yasalara uygunluk görülmediği, öte yandan dava dosyasında tartışma konusu edilen 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununun Ek 1. maddesi uyarınca düzenlenen Turizm Alan ve Merkezlerinde Yer alan Termal Suların Kullanma Hakkı ve İşletilme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, 31.12.1993 gün ve 21805 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdiğinden bu hükümlerin ancak 1994 yılı ve sonrası için uygulanabilmesi ve irdelenebilmesi söz konusu olacağından, olaya uygulanmasının mümkün bulunmadığı, bu durumda davacı şirketçe işletilen kaplıcadaki şifalı suyun gayri safi hasılatından % 20 oranında nisbi rüsum alınmasına ilişkin … tarih ve … sayılı Rize İl Daimi Komisyon Kararının iptali ve bu karara dayanılarak 1992 yılı için tahsil edilen … lira rüsumun ve 1993 yılına ilişkin olarak hesaplanan ve … tarih ve … sayılı yazı ile istenilen ….- lira rüsumun terkini gerektiği sonucuna ulaşıldığı, yasal faiz istemine gelince; yükümlü tahsil edilen 1992 yılı sıcak su rüsumu için tahsil anından iade edileceği tarihe kadar geçen süre için kanuni faiz uygulanmasını istemekte ise de; vergi alacağının kanunsuzluğundan bahisle dava açılması ve davanın kabul edilmesi durumunda kanuni faiz ödenmesi, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 28. maddesinin son fıkrasına göre mahkeme kararının geç infaz edilmesi halinde mümkün olup, ilk tahsil tarihinden itibaren faiz işleyeceğine dair yasal dayanak mevcut olmadığından, ayrıca kanuni faiz, idarenin sorumluğuna bağlı tazminat niteliğinde de bulunmadığından, yükümlünün bu isteminde isabet görülmediği gerekçesiyle kısmen kabul ederek Rize İl Daimi Encümeninin … tarih ve … sayılı kararının iptaline, 1992 yılına ilişkin olarak tahsil edilen … lira ve 1993 yılı için tahakkuk ettirilen … lira rüsumun terkinine, tahsil edilen … lira rüsumun davacıya red ve iadesine, yasal faiz isteminin reddine hükmeden … Vergi Mahkemesinin … tarih ve … sayılı kararının; öteden beri şirketin % 20 oranında rüsum ödediği, bu durumun aralarında bir tür sözleşme niteliğini taşıdığı, Bakanlar Kurulu Kararının sözleşme olmayan durumlarda uygulanacağı, Kanunda rüsum alınacağının yazılı olduğu, yargı kararına göre ise hiç rüsum alınamayacağı, Bakanlar Kuruluna verilen yetkinin sadece nisbeti arttırmak ile ilgili olduğu ileri sürülerek bozulması istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : Yasal dayanaktan yoksun olan temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmuştur.
Savcı …’in Düşüncesi : Temyiz dilekçesinde öne sürülen hususlar, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Yasasının 49. maddesinin 1. fıkrasında belirtilen nedenlerden hiçbirisine uymayıp vergi mahkemesince verilen kararın dayandığı hukuki ve yasal nedenler karşısında, anılan kararın bozulmasını gerektirir nitelikte görülmemektedir.
Açıklanan nedenle temyiz isteminin reddi ile vergi mahkemesi kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.
Tetkik Hakimi …’ın Düşüncesi : Yürürlükte bulunan ve tarhiyatın dayanağı olan 1794 sayılı Kanunun 1. maddesinde, sıcak ve soğuk maden sularının gayrisafi hasılatından yüzde birden yirmiye kadar nisbi rüsum alınması öngörülmüş, en düşük ve en yüksek hadler arasındaki resim nisbetinin ise Bakanlar Kurulu kararı ile belirleneceği hükme bağlanmıştır.Rüsum nisbetini tesbit etme yetkisi Bakanlar Kuruluna verildiği halde olayda söz konusu oranın İl Daimi Komisyonunca belirlendiği görülmektedir.Oysa kanunla İl Özel İdareleri rüsum almaya yetkili kılınmakla birlikte rüsum tesbiti konusunda yetki veren bir hüküm bulunmamaktadır.
Ancak rüsum nisbetinin Bakanlar Kurulunca belirlenmesi halinde saptanan orana göre rüsum alınması gerektiğinden ve yapılan araştırma sonucunda 16 Nisan 1993 tarih ve 2377 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 14112 sayılı Kararname ile rüsum oranının yüzde bire indirildiği anlaşıldığından, kaplıca suyunun gayrisafi hasılatından % 1 oranında nisbi rüsum alınması mümkün bulunmaktadır. Buna göre Vergi Mahkemesince 1992 ve 1993 yıllarına ilişkin rüsumlar hakkında yeniden karar verilmesi gerekmektedir.
Öte yandan Vergi Mahkemesince yasal faiz isteminin reddine karar verilmesi yerinde bulunmaktadır.
Bu nedenle mahkeme kararının kısmen bozulmasının uygun olacağı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Hüküm veren Danıştay Dokuzuncu Dairesince işin gereği görüşüldü:
İstem, mülkiyeti Rize İl Özel İdaresine ait olup, işletilmek üzere … Anonim Şirketine kiraya verilen … Merkezinde mevcut hamam işletmesinde kullanılan şifalı tabii sıcak su için 1794 ve 4268 sayılı Kanun hükümleri uyarınca kaplıca suyunun gayrisafi hasılatından % 20 oranında nisbi rüsum alınmasına ilişkin … tarih ve … sayılı Rize İl Daimi Encümen Kararının iptaline, 1992 yılına ilişkin olarak tahsil edilen …- lira rüsumun terkin ve iadesine, yasal faiz isteminin reddine, 1993 yılı için tahakkuk ettirilen …- lira rüsumun terkinine hükmeden Vergi Mahkemesi kararının bozulmasına ilişkin bulunmaktadır.
Dairemizin bozma kararının gerekçesinde; 1794 sayılı Kanunun 1. maddesinde sıcak ve soğuk maden sularının gayrisafi hasılatından yüzde birden yirmiye kadar nisbi rüsum alınacağının öngörüldüğü, maddenin son kısmında azami ve asgari hadler arasında resim nisbetinin Bakanlar Kurulu Kararıyla belirleneceğinin hükme bağlandığı belirtilerek Kanunla Bakanlar Kuruluna verilen rüsum nisbetini tayin etme yetkisinin İl Daimi Komisyonunca kullanılmasının hukuken mümkün olmadığı vurgulanmış ve böylece İl Özel İdare geliri olan ihtilaf konusu rüsumun ancak rüsum nisbetinin Bakanlar Kurulunca saptanması halinde saptanan nisbete göre istenebileceği belirtilmiştir.
Rüsum nisbetinin Bakanlar Kurulunca belirlenmesi halinde tesbit edilen orana göre rüsum istenilmesi tabii olduğundan ve yapılan araştırma sonucunda 16 Nisan 1933 tarih ve 2377 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 14112 sayılı Kararnamenin 5. maddesinde rüsum oranının Kanun hükmündeki asgari had olan % 1 e indirildiği anlaşıldığından, kaplıca suyunun gayrisafi hasılatından %1 oranında nisbi rüsum alınması gerekmektedir.
Bu durumda Vergi Mahkemesince, % 20 rüsum istenmesi hakkındaki … tarih ve … sayılı Rize İl Daimi Komisyonu kararının iptali ve davacının yasal faiz isteminin reddi yerinde bulunmakla beraber, 1992 yılına ilişkin olarak tahsil edilen …- lira rüsumun bu yıla ait gayrisafi hasılatın % 1’ine tekabül eden kısım da aşılarak tamamının iadesine karar verilmesi yerinde olmadığı gibi 1993 yılı için istenen ….- liranın yine bu yılki gayrisafi hasılatın % 1’ini aşan kısmının terkini gerekirken tamamının terkini de isabetli olmamıştır.
Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin kısmen kabulüne, … Vergi Mahkemesinin … tarih ve … sayılı kararının; 1992 ve 1993 yılları için istenen rüsum miktarına ilişkin hüküm fıkrasının % 1 lik oranı aşan kısmının bozulmasına, diğer hüküm fıkralarının onanmasına, …- lira ilam harcının temyiz isteminde bulunandan alınmasına 10.12.1997 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.
AYRIŞIK OY : Anayasanın 73. maddesinde; vergi resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin kanunla konulacağı, değiştirileceği veya kaldırılacağı, bunların muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisinin Bakanlar Kuruluna verileceği hüküm altına alınmıştır.
Bu hükme uygun olarak 26 Mart 1322 Tarihli Maadin Nizamnamesinin 50. Maddesinin Tadiline Dair Kanunda, sıcak ve soğuk maden sularının gayrisafi hasılatından yüzde birden yirmiye kadar nisbi rüsum alınacağı, azami ve asgari hadler arasında resim nispetinin Bakanlar Kurulunca tayin olunacağı belirtilmiştir.
16 Nisan 1993 tarih ve 2377 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 1.4.1933 tarih ve 14112 sayılı İcra Vekilleri Heyeti Kararının 5. maddesiyle, borasit, çimento, krom, linyit, maden kömürü ve zımparadan başka bütün diğer madenlerin nisbi resimleri % 1’e indirilmiştir.
Rize İl Daimi Encümenince … tarih ve … sayılı kararla, 1794 sayılı Kanunun 1. maddesi ile 4268 sayılı Kanunun Ek 5. maddesi uyarınca, … Kaplıcası gayrisafi hasılatından % 20 oranında İl Özel İdare adına nisbi rüsum alınmasına karar verilmiştir.
… Vergi Mahkemesince, Danıştay 9. Dairesinin bozma kararına uyularak … tarih ve … sayılı kararla; İl Daimi Encümenin rüsum nisbetinin % 20 olarak tespitine ilişkin kararının, Encümeninin böyle bir yetkisi bulunmadığı gerekçesiyle iptaline, bu karara dayanılarak 1992 yılı için tahsil edilen …- lira rüsumun iadesi ile 1993 yılı için istenen …- lira rüsumun terkinine karar verilmiştir.
1794 sayılı Kanunda nispi rüsumun asgari haddinin gayrisafi hasılatın % 1’i olması ve 1.4.1933 tarih ve 14112 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sıcak ve soğuk maden sularında nispi rüsumun % 1’e indirilmiş bulunması sebebiyle % 20 rüsum istenmesi hakkındaki Rize İl Daimi Encümeni kararının iptaline ve yasal faiz isteminin reddine ilişkin temyize konu vergi mahkemesi kararı oyçokluğu ile uygun bulunmakla beraber, 1992 yılına ilişkin olarak tahsil edilen … – lira rüsumun bu yıla ait gayrisafi hasılatın % 1’ine tekabül eden kısımda aşılarak tamamının iadesine karar verilmesi yerinde olmadığı gibi 1993 yılı için istenen …- lira rüsum yine bu yılki gayrisafi hasılatın % 1’ini aşan kısmın terkini gerekirken tamamının terkini de isabetli olmadığı gerekçesiyle bozulmuştur.
1794 sayılı Kanunun yukarıda değinilen hükmüne göre, sıcak ve soğuk maden suları ile ilgili olarak yüzde bir ile yüzde yirmi arasındaki rüsum nispetinin tespiti yetkisi Bakanlar Kuruluna ait bulunduğundan, Rize İl Daimi Encümenince bu rüsum nispetinin % 20 olarak belirtilmesine ilişkin dava konusu karar yetki unsuru bakımından sakat bir işlemdir. Bu şekilde sakat bir idari tasarrufa dayanarak davacıdan rüsum alınması hukuken mümkün bulunmamaktadır.
Rize İl Daimi Encümeninin rüsum nispetinin tespitine ilişkin kararının vergi mahkemesi kararıyla iptalinin uygun bulunmasına karşın 1992 ve 1993 yılları rüsumunun % 1’i aşan kısmı bakımından bozulması % 1’e tekabül eden kısım bakımından yetki unsuru yönünden hukuken sakat olan idari işleme hukuki geçerlilik kazandırılması gibi hukuken kabul edilemeyecek bir sonuç doğurmaktadır. Zira davanın konusunu, rüsum nispetinin % 20 olarak belirlenmesine ilişkin İl Daimi Encümeni işlemi ile bu işleme dayanılarak tahsil edilen ve edilmesi istenen rüsum teşkil etmektedir.
İdare, zaman aşımı süresi içinde 1.4.1933 tarih ve 14112 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca mevzuata uygun olarak davacı şirketten % 1 oranında rüsumu her zaman tahsil etme olanağına sahip bulunmaktadır.
Kaldıki, bozma kararı ile yetki unsurundaki sakatlık nedeniyle iptal edilen tasarrufa rağmen idarenin yerine geçilerek % 1 oranında rüsum tahsil edilmesi olanağı tanınmaktadır.
Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin reddi gerektiği görüşüyle çoğunluğun aksi yöndeki kararına katılmıyorum.