Danıştay 8. Daire Başkanlığı         2022/4729 E.  ,  2022/7977 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2022/4729
Karar No : 2022/7977

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : …Valiliği
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … gün ve E:…, K:… sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Ordu ili, Ünye ilçesi, … Köyü, … Mevkii’nde ve davacı uhdesinde bulunan ER:… sayılı I (a) grubu maden işletme ruhsatı ile ilgili olarak 208.330,00 TL muhammen bedel ödenmesine karar verilmesine ilişkin Ordu İl Özel İdaresi Ruhsat ve Denetim Müdürlüğü’nün … gün ve … sayılı işlemi ile Ordu Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı’nın 137.495,30 TL ek muhammen bedel ödenmesine karar verilmesine ilişkin … gün ve … sayılı işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; davalı idarece 208.330,00 TL kamu alacağının davacıdan tahsili amacıyla ödeme emri tanzim edilerek davacıya tebliğ olunduğu, buna karşı davacının 01/10/2012 tarihinde Mahkemelerinin E:… sayısına kayden iptal davası açtığı, davacının, söz konusu ödeme emrinin içeriği olan muhammen bedelden en geç anılan tarihte haberdar olmasına rağmen, bu tarihten itibaren altmış günlük dava açma süresi geçirildikten sonra açılan bu davanın esasının süre aşımı nedeniyle incelenmesine olanak bulunmadığı gerekçesiyle, 208.330,00 TL muhammen bedel ödenmesine karar verilmesine ilişkin Ordu İl Özel İdaresi Ruhsat ve Denetim Müdürlüğünün … gün ve … sayılı işlemi yönünden davanın süre aşımı nedeniyle reddine, mahallinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi üzerine hazırlanan bilirkişi raporu ve dosyada mevcut diğer belgelerin birlikte değerlendirilmesinden, davalı idare tarafından hesaplanan 137.495,30 TL ek muhammen bedelin ödenmesinin davacıdan istenilmesine ilişkin 08/05/2015 gün ve 4872 sayılı işlemin işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: Karar veren … Bölge İdare Mahkemesi …İdari Dava Dairesince, Dairelerinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının … günlü, … sayılı Ordu Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı işlemine ilişkin kısmının Danıştay Sekizinci Dairesinin 03/11/2021 tarih ve E:207/5997, K:2021/4988 sayılı kararı ile bozulması üzerine, dava dosyası bozulan kısım yönünden yeniden incelendikten sonra bozma kararına uyularak,
Davacı tarafından Ordu İl Özel İdaresi Ruhsat ve Denetim Müdürlüğünün … gün ve … sayılı işlemi yönünden davanın süre aşımı nedeniyle reddine ilişkin işlem yönünden yapılan temyiz başvurusu ise Danıştay tarafından reddedilmek suretiyle kararın bu kısımları da kesinleştiğini,
Ordu Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığının 137.495,30 TL ek muhammen bedel ödenmesine karar verilmesine ilişkin … gün ve … sayılı işleme gelince;
Muhammen bedelin, gerek madenin cinsi ve rezervi ile yeri dikkate alınarak belirlenen bir bedel olması gerekse de Anayasa Mahkemesince ihale bedeli ile aynı nitelikte bir bedel olarak tanımlanması karşısında, bir taşınmazda hissedar olanların taşınmaza hisseleri oranında malik olduğu göz önüne alındığında taşınmazın diğer maliklerin hissesine düşen kısmı için bir defaya mahsus olmak üzere muhammen bedel talep edilmesi gerektiği, mevzuat gereği bir defaya mahsus olmak üzere ve işletme ruhsatı verilmeden önce, başka bir deyişle henüz üretime başlanmadan alınması gereken muhammen bedel yönünden yıllık faaliyet ve satış bilgi formlarına göre rezerv arttırımına gidildiğinden bahisle ek muhammen bedel istenilmesine ilişkin işlemde hukuka uyarlık bulunmadığından, davanın reddine ilişkin idare mahkemesi kararının bu kısmında hukuki isabet görülmediği gerekçesiyle, istinaf başvurusunun kabulü ile … İdare Mahkemesince verilen …. günlü, E:…, K:… sayılı kararın Ordu Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığının 137.495,30 TL ek muhammen bedel ödenmesine karar verilmesine ilişkin … gün ve … sayılı işleme yönelik davanın reddine ilişkin kısmının kaldırılmasına karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, dava konusu işlemin hukuka aykırılık taşımadığı, davacının hisseli taşınmaz maliki olduğu, hisseli taşınmaz malikinin diğer hissedarlar açısından üçüncü kişi durumunda olduğu, bu nedenle muhammen bedel ödemesi gerektiği, ruhsat başvurusu sırasında sunduğu belgelerde belirtilen miktardan daha fazla üretim yaptığının tespit edilmesi nedeniyle üretim artışı dikkate alınarak ek muhammen bedel hesap edilmesinin zorunlu olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’İN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin reddi ile usul ve yasaya uygun olan Bölge Mahkemesi kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Ordu ili, Ünye İlçesi, … Köyü, …Mevkii’nde bulunan ve davacının hissedarı olduğu …parsel nolu taşınmazlar üzerinde davacıya muhammen bedel talep edilmeksizin 06/10/2010 tarih ve ER:…sayılı I (a) grubu maden işletme ruhsatı verildiği, ruhsat verildikten sonra idarece yapılan değerlendirme ve iç yazışmalar neticesinde tapunun hisseli olması nedeniyle ilgiliden muhammen bedel alınması gerektiğine karar verildiği, bunun üzerine oluşturulan muhammen bedel komisyonunca 208.330,00 TL muhammen bedel tespit edilerek bu miktarın ödenmesinin davacıdan istenildiği, davalı idarece, davacı tarafından sunulan satış bilgi formlarında, ruhsat alma aşamasında belirtilen miktardan daha fazla üretim yapıldığının tespit edildiği gerekçesiyle hesaplanan 137.495,30 TL ek muhammen bedelin ödenmesinin … tarih ve … sayılı işlemle istenildiği, bakılan davanın da bu işlemin iptali istemiyle açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
3213 sayılı Maden Kanunu’nun “Madenler” başlıklı 2. maddesinde, “Yer kabuğunda ve su kaynaklarında tabii olarak bulunan, ekonomik ve ticarî değeri olan petrol, doğal gaz, jeotermal ve su kaynakları dışında kalan her türlü madde bu Kanuna göre madendir. Madenler aşağıda sıralanan gruplara göre ruhsatlandırılır:
I. Grup madenler
a) İnşaat ile yol yapımında kullanılan ve tabiatta doğal olarak bulunan kum ve çakıl.
b) Tuğla-kiremit kili, Çimento kili, Marn, Puzolanik kayaç (Tras) ile çimento ve seramik sanayilerinde kullanılan ve diğer gruplarda yer almayan kayaçlar….” hükmü yer almıştır.
Aynı Kanun’un “Tanımlar” başlıklı 3. maddesinde ise, “Muhammen Bedel: (Ek: 10/6/2010-5995/2 md.) I. Grup (a) bendi madenler için mülk sahibinin izni alınarak verilen ruhsatlarda veya ruhsat süre uzatım işlemlerinde madenin cinsi, rezervi ve yeri dikkate alınarak ilgili il özel idaresi tarafından belirlenen bedeli.” olarak tanımlanmış, işlem tarihinde yürürlükte bulunan 16. maddesinde ise, “I. Grup ve II. Grup (a) bendi madenler için doğrudan işletme ruhsatı verilir. II. Grup (b), III. Grup, IV. Grup ve VI. Grup madenler arama ruhsatı, V. Grup madenler arama sertifikası ile aranır. Müracaatların işletme talep harcı ile yapılması zorunludur. Müracaatlarda öncelik hakkı esastır. I. Grup (a) bendi madenler için alanlar il özel idarelerince ihale edilerek işletme ruhsatı verilir. İhale edilecek alanlar Genel Müdürlüğün uygun görüşü alınarak belirlenir. Bu madenlerin ihale bedeli il özel idarelerinin hesabına yatırılır. Özel mülkiyete tâbi alanlar ihale edilemez. Mülkiyet sahibinin kendi mülkiyeti üzerinde ruhsat talep etmesi halinde bir bedel alınmaz. (Ek cümle: 10/06/2010-5995 S.K/9.mad.) Bu madenler için, özel mülkiyete tabi alanlarda mülk sahibinin izninin alınması halinde İl Özel İdaresi tarafından belirlenen muhammen bedelin yatırılmasını müteakip üçüncü şahıslara da ruhsat verilir. I. Grup (a) bendi maden ruhsatlarının alanları 10 hektarı geçemez….” hükmüne yer verilmiştir.
03/02/2005 tarih ve 25716 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Kanununun I (a) Grubu Madenleri İle İlgili Uygulama Yönetmeliği’nin Özel mülkiyete tabi alanlara ruhsat verilmesi başlıklı 8. maddesinde “Kendi mülkü içinde I (a) Grubu maden ruhsatı almak isteyen gerçek veya tüzel kişiler, ilgili idareye talep harcı ile müracaat ederek ruhsat talebinde bulunur. İl özel idaresince Genel Müdürlüğün uygun görüşü alınarak bu alanların yerinde tetkiki için ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının yetkililerinden oluşan bir heyet oluşturulur. Bu heyet tetkik sonucu yazılı görüşlerini otuz gün içinde il özel idaresine bildirir. Bu süre içinde görüş bildirilmemesi olumlu görüş olarak değerlendirilir. İlgili kamu kurum ve kuruluşlarının yukarıdaki şekilde görüşünün alınmasını takiben uygun görülen alanlara ihale edilmeden ruhsat verilir. Özel mülkiyete tabi alanlarda mülk sahibinin izninin alınması halinde ilgili idare tarafından belirlenen muhammen bedelin yatırılmasını müteakip üçüncü şahıslara da ruhsat verilir.” düzenlemesi yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer alan mevzuatın değerlendirilmesinden, muhammen bedelin I. Grup (a) bendi madenler için mülk sahibinin izni alınarak verilen ruhsatlarda veya ruhsat süre uzatım işlemlerinde madenin cinsi, rezervi ve yeri dikkate alınarak ilgili il özel idaresi tarafından belirlenen bedel olduğu, mülkiyeti kendisine ait taşınmazlar üzerinde yapılacak I(a) grubu madencilik faaliyetlerinden bedel alınmayacağı, üçüncü şahısların özel mülkiyetine tabi alanlar için verilecek ruhsatların bedele tabi olduğu, devletin hüküm ve tasarrufu altında olmayan bu alanlardan ise alınacak bedelin muhammen bedel olduğu açıktır.
… Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının 208.330,00 TL muhammen bedel ödenmesine karar verilmesine ilişkin Ordu İl Özel İdaresi Ruhsat ve Denetim Müdürlüğü’nün … gün ve … sayılı işlemine ilişkin kısmının Dairemizin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararı ile onanarak kesinleşmiştir.

Dava konusu Ordu Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı’nın 137.495,30 TL ek muhammen bedel ödenmesine karar verilmesine ilişkin … gün ve …sayılı işlemi yönünden ise;

Uyuşmazlıkta; davacının başvurusu üzerine davalı idare tarafından ilk etapta davacının mülk sahibi olarak değerlendirildiği, ancak taşınmaz üzerinde hissedar olduğu ve diğer hissedarlara ait kısımlar için mülkiyet hakkı olmadığının anlaşılması üzerine davacıdan işletme ruhsatı düzenlendikten sonra muhammen bedel talep edildiği, daha sonra davalı idarece dava konusu işlemle, davacı tarafından sunulan satış bilgi formlarında, ruhsat alma aşamasında belirtilen miktardan daha fazla üretim yapıldığının tespit edildiği gerekçesiyle hesaplanan 137.495,30 TL ek muhammen bedelin ödenmesinin istenildiği görülmüştür.
Muhammen bedelin ilgili mevzuatta madenin cinsi, rezervi ve yeri dikkate alınarak belirlenen bir bedel olarak tanımlandığı, idarece yapılan tespitte dikkate alınan bu unsurlarla ilgili olarak maden faaliyeti aşamasında yeni/ek rezervin ortaya çıktığının tespit edilerek bu durumla ilgili bir bilgi ve belgeye ulaşılması durumunda ek muhammen bedel tahakkuk ettirilebileceği de açıktır. Diğer bir ifade ile ek muhammen bedelin maden üretimi safhasında gerçekleşen üretim miktarının artışından değil maden üretilecek rezerv miktarının yeni rezerv alanının bulunması veya faaliyet alanına ilave bir rezerv alanı dahil edilmesi şeklindeki gibi bir artışının gerçekleşmesi durumunda istenebileceği de açıktır.
Bu itibarla, davanın reddi yönündeki kararına yönelik istinaf isteminin kabulüne, Ordu Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı’nın 137.495,30 TL ek muhammen bedel ödenmesine karar verilmesine ilişkin … gün ve … sayılı işlemi iptaline ilişkin temyize konu Bölge Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanun’un 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kabulüne,
2. … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … gün ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın yukarıda belirtilen Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine,
54. Kesin olarak 22/12/2022 tarihinde oybirliği ile karar verildi.