Danıştay 8. Daire Başkanlığı         2022/4596 E.  ,  2022/8471 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2022/4596
Karar No : 2022/8471

TEMYİZ EDEN (DAVALILAR):1- …Bakanlığı
VEKİLİ : Av. …
2- …Valiliği
3- …Kaymakamlığı
VEKİLLERİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : …
Vekili : Av. …

İSTEMİN KONUSU :… Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı tarafından, kuruculuğunu ve işletmeciliğini yaptığı … Yükseköğrenim Kız Öğrenci Yurdunun, kurum açma sürecinde … Belediyesi İtfaiye Dairesi Başkanlığı İtfaiye Denetim ve Önleme Şube Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı itfaiye raporunun “tahrifat yapılarak ve sahte imza atılarak” düzenlenmiş olduğunun anlaşıldığından bahisle kurumun kapatılarak kurum açma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatının iptal edilmesine, ayrıca davacıya 5 yıl geçmeden tekrar kurum açma veya bir kurumu devralma ya da ortak olma izni verilmemesine ilişkin … tarih ve … sayılı İzmir Valiliği işlemi ile … tarih ve …. sayılı Milli Eğitim Bakanlığı işlemi ile buna bağlı olarak yurdun bütün defter, dosya ve diğer evraklarının teslim edilmesinin istenilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı … Kaymakamlığı işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: …. İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K: … sayılı kararıyla; yurdun, gerekli işlemlerin tamamlanması üzerine 2015 yılından bu yana faaliyette olduğu hususu da göz önüne alındığında, kurum açma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilebilmesi için kurum açma başvurusu esnasında sunulması gereken itfaiye raporunun gerçeğe aykırı olduğunun tespiti durumunda, kurum açma şartlarından birinin kaybedildiği anlaşıldığından, mevzuat hükümleri gereği, öncelikli olarak idari para cezası verilmesi ve bu para cezasına sebep olan hususun giderilmesi için en fazla üç ay olmak üzere süre tanınmasına dair 5661 sayılı Yüksek Öğrenim Öğrenci Yurtları ve Aşevleri Hakkındaki Kanuna Ek Kanun hükümleri uyarınca işlem tesis edilmesi gerekirken, doğrudan çalışma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatının iptal edilmesine ve buna bağlı olarak davacıya 5 yıl geçmeden tekrar kurum açma veya bir kurumu devralma ya da ortak olma izni verilmemesine ve yurdun bütün defter, dosya ve diğer evraklarının teslim edilmesinin istenilmesine ilişkin dava konusu işlemlerde hukuka uygunluk görülmediği gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; istinaf başvurusuna konu kararın hukuka ve usule uygun olduğu ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, kararın hukuka aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Bölge idare mahkemelerinin nihai kararlarının temyizen bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen karar usul ve hukuka uygun olup, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenleri kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle,
1. Temyiz isteminin reddine,
2. Bölge İdare Mahkemesi .. Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E…, K:… sayılı kararının ONANMASINA,
3. Temyiz giderlerinin istemde bulunan üzerinde bırakılmasına, posta gideri avansından artan tutarın Mahkeme tarafından iadesine,
4. Kesin olarak, 30/12/2022 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.

KARŞI OY :
(X) Davacı tarafından, kuruculuğunu ve işletmeciliğini yaptığı … Yükseköğrenim Kız Öğrenci Yurdu’nun, kurum açma sürecinde … Belediyesi İtfaiye Dairesi Başkanlığı İtfaiye Denetim ve Önleme Şube Müdürlüğünün …. tarih ve … sayılı itfaiye raporunun “tahrifat yapılarak ve sahte imza atılarak” düzenlenmiş olduğunun anlaşıldığından bahisle kurumun kapatılarak kurum açma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatının iptal edilmesine, ayrıca davacıya 5 yıl geçmeden tekrar kurum açma veya bir kurumu devralma ya da ortak olma izni verilmemesine ilişkin … tarih ve … sayılı İzmir Valiliği işlemi ile … tarih ve … sayılı Milli Eğitim Bakanlığı işlemi ile buna bağlı olarak yurdun bütün defter, dosya ve diğer evraklarının teslim edilmesinin istenilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı Balçova Kaymakamlığı işleminin iptali istenilmiştir.
… İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:.. K: … sayılı kararıyla; yurdun, gerekli işlemlerin tamamlanması üzerine 2015 yılından bu yana faaliyette olduğu hususu da göz önüne alındığında, kurum açma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilebilmesi için kurum açma başvurusu esnasında sunulması gereken itfaiye raporunun gerçeğe aykırı olduğunun tespiti durumunda, kurum açma şartlarından birinin kaybedildiği anlaşıldığından, mevzuat hükümleri gereği, öncelikli olarak idari para cezası verilmesi ve bu para cezasına sebep olan hususun giderilmesi için en fazla üç ay olmak üzere süre tanınmasına dair 5661 sayılı Yüksek Öğrenim Öğrenci Yurtları ve Aşevleri Hakkındaki Kanuna Ek Kanun hükümleri uyarınca işlem tesis edilmesi gerekirken, doğrudan çalışma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatının iptal edilmesine ve buna bağlı olarak davacıya 5 yıl geçmeden tekrar kurum açma veya bir kurumu devralma ya da ortak olma izni verilmemesine ve yurdun bütün defter, dosya ve diğer evraklarının teslim edilmesinin istenilmesine ilişkin dava konusu işlemlerde hukuka uygunluk görülmediği gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiş olup; davalı idarece yapılan istinaf kanun yolu başvurusu … Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:… K:… sayılı kararı ile reddedilmiştir.
Uyuşmazlığın; davacının kuruculuğunu ve işletmeciliğini yaptığı … Kız Öğrenci Yurdu için, kurum açma izni başvuru sürecide, itfaiye uygunluk raporu başvurusunda bulunulması üzerine “20 yatak kapasiteli” olarak düzenlenen … tarih ve … sayılı itfaiye raporunun, “40 yataklı öğrenci yurdu” şeklinde evrakta tahrifat yapılmak ve sahte imza atılmak suretiyle üretilmiş olduğunun tespiti üzerine, öğrenci yurdunun müracaat sürecinde açılış şartını yerine getirmemiş olduğu değerlendirmesinde bulunularak yurdun temelli kapatılarak kurum açma izni ile iş yeri açma ve çalışma ruhsatının iptal edilmesi ve kurucu … beş yıl geçmeden veya her halde diğer kanuni kısıtlılıkları ortadan kalkmadan tekrar kurum açmasına, devralmasına ve ortak olmasına izin verilmemesinden kaynaklandığı görülmektedir.
5661 sayılı Yüksek Öğrenim Öğrenci Yurtları ve Aşevleri Hakkındaki Kanuna Ek Kanun’un 1. maddesinde; “(…)Yapılan inceleme, soruşturma ve denetimlerle yurt ve benzeri kurumun;
a) Bakanlıkça onaylı yerleşim planında izinsiz değişiklik yapması,
b) Mevzuatta belirtilen sayıda personel çalıştırmaması veya mevzuata aykırı personel çalıştırması,
c) Barınma hizmetine ilişkin yükümlülük veya taahhütlerini yerine getirmemesi,
ç) Sözleşme veya taahhütnamelerinde usulsüzlük yapması,
d) Bu Kanun ve buna dayanılarak yürürlüğe konulan yönetmelik, yönerge ve genelge hükümlerine aykırı fiillerde bulunması,
e) Kurum açma izninde belirlenen öğrenim düzeyi ve cinsiyetine aykırı öğrenci barındırması,
f) Kayıt dışı öğrencileri veya öğrenci olmayan kişileri barındırması,
g) Kurum açma şartlarından herhangi birini kaybetmesi,
ğ) Kurum açma izninde belirlenen amaç dışında kullanılması,
h) Yönetmelikle düzenlenen şartları yerine getirmeden kapatılması,
hâllerinin tespitinde; (a), (b), (c), (ç) ve (d) bentlerindeki fiiller için brüt asgari ücretin iki katı; (e), (f) ve (g) bentlerindeki fiiller için brüt asgari ücretin üç katı; (ğ) ve (h) bentlerindeki fiiller için brüt asgari ücretin beş katı idari para cezası uygulanır ve (ğ) ve (h) bentlerindeki fiilleri işleyen kurumların kurum açma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatları iptal edilir. (ğ) ve (h) bentlerindeki fiillerin dışındaki fiillerin tekrarı halinde idari para cezası miktarı ilgili bentler için belirlenen para cezası miktarlarının beş katı olarak uygulanır ve bu bentlerdeki fiillerin üçüncü kez tekrarlanması halinde ise kurum açma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatı iptal edilir. Bu fıkranın (ğ) ve (h) bentlerinin dışındaki bentlerde belirtilen fiiller nedeniyle idari para cezası verilmesi hâlinde ceza tebliğ edilir ve idari para cezasına neden olan hususun giderilmesi için ilgili kuruma en fazla üç ay süre verilir. Bu süre sonunda idari para cezasına neden olan hususların devam ettiğinin tespiti halinde ise yeniden kanuni işlem yapılır.
(…)
(Ek fıkra: 15/8/2017-KHK-694/19 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7078/19 md.) Denetim veya soruşturma sonucunda kurum açma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatı iptal edilen kurumların kurucuları, beş yıl geçmeden tekrar kurum açamaz, devralamaz veya ortak olamaz. Kurucu temsilcisinin kurumun kapatılmasına sebep olan eylemlerinin tespiti halinde kurucu temsilcisi de beş yıl geçmeden tekrar kurum açamaz, devralamaz veya ortak olamaz.” kuralı yer almaktadır.
Yukarıda yer alan düzenlemelerden de anlaşıldığı üzere; kanun koyucunun mevzuata aykırı işlemleri, aykırılığın ağırlık dercesine göre sınıflandırmak suretiyle yaptırıma bağladığı; aykırılığın sınıflandırılmasında ise; fiilin ağırlığı ve niteliği, bu fiillerin barınma hizmetine ve bu hizmetinin işleyişine olan etkisi gibi faktörlerin dikkate alındığı görülmektedir.
Buna göre; kurum açma şartlarından herhangi birinin kaybedilmesi durumunda, ilgili kuruma brüt asgari ücretin üç katı; fiilin tekrarı halinde idari para cezası miktarı beş katı olarak uygulanacak olup; filini üçüncü kez tekrarlanması halinde ise kurum açma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatı iptal edilecektir.
Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 22/12/1973 tarih ve E:1968/8, K:1973/14 sayılı kararı ile, idarenin yokluk, açık hata, memurun gerçek dışı beyanı ve hilesi hallerinde süre aranmaksızın kanunsuz terfi veya intibaka dayalı ödediği meblağı her zaman geri alabileceği; belirtilen istisnalar dışında kalan hatalı ödemelerin geri alınmasının, hatalı ödemenin ilk yapıldığı tarihten başlamak üzere idari dava açma suresi içinde mümkün olduğu, bu süre geçtikten sonra geri alınamayacağı karara bağlanmıştır. Anılan karar, her ne kadar hatalı terfi ve intibaktan doğan ödemelerin geri alınmasına ilişkin ise de, bu karar ile idari işlemlerin geriye alınmasında uyulması gereken temel ilkeler ortaya konulmuş bulunduğundan, anılan kararın tüm hatalı işlemlerin idarece geri alınmasında da dikkate alınması gerekmektedir.
Dolayısıyla Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun, idari işlemlerin geri alınması koşullarını da belirleyen bahsi geçen kararında açıklandığı üzere; dava açma süresi içinde, hukuka aykırı tüm işlemlerini geri almaya yetkili olan idarenin, dava açma süresi geçtikten sonra ancak, yok hükmündeki idari işlemleri ile ilgililerin gerçeğe aykırı beyanı veya hilesi nedeniyle veya açıkça hataya düşerek tesis ettiği idari işlemlerini, süre kaydı aranmaksızın geri alması mümkün bulunmaktadır. Zira bu tür işlemlerin ilgililer lehine hak doğurması mümkün bulunmadığı gibi bu nitelikleri itibarıyla istikrar yaratmaları da mümkün değildir.
Uyuşmazlıkta; … Yükseköğrenim Kız Öğrenci Yurdu için, kurum açma izni başvuru sürecide, itfaiye uygunluk raporu başvurusunda bulunulması üzerine; “20 yatak kapasiteli” olarak düzenlenen … tarih ve … sayılı itfaiye raporunun, “40 yataklı öğrenci yurdu” şeklinde evrakta tahrifat yapılmak ve sahte imza atılmak suretiyle üretilmiş olduğu yolundaki tespitin niteliğinin açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.
Zira; uyuşmazlığın, kurum açma izni şartlarının ilgilisinin hilesi veya gerçek dışı beyanı ve/veya idareyi aldatması sonucu elde edilip edilmediği noktasına hasredilmesi gerekmektedir. Bu yönden yapılacak değerlendirme neticesinde, somut olaya uygulanacak soyut normun tespiti mümkün olacaktır.
Her ne kadar; mahkemece yapılan değerlendirme neticesinde; davacının kurum açma izni başvurusunda ilgili birimlere sunmak zorunda olduğu itfaiyeden alınan uygunluk belgesinde; tahrifat yapılarak sahte imza kullanmak suretiyle anılan belgenin idareye sunulduğu, bu durumun “Kurum açma şartlarından herhangi birini kaybetmek” kapsamında değerlendirilmesi gerektiği ifade edilmekte ise de; kurum açma şartlarından herhangi birinin süreç içerisinde kaybedilebilmesi için; öncelikle; kurum açma izni verilirken idarece aranılan şartın hukuka uygun olarak sağlanması ve süreçte ilgili kurum açma şartının çeşitli sebeplerle sonradan kaybedilmesi durumunun gerçekleşmesi gerekmektedir.
Bir başka ifadeyle; “sağlanması gereken bir şartın kaybedilmesi” yolunda yapılacak hukuki nitelemenin ön koşulu; anılan şartın hukuka uygun elde edilmiş ve/veya sağlanmış olmasıdır.
Olayda ise; “kurum açma izni başvurusu için zorunlu belgelerden olan itfaiye uygunluk raporunda tahrifat yapıldığı ve tahrif edilen belgenin sahte imza ile idareye sunulduğu hususunda tartışma bulunmamakta olup; kurum açma şartlarını başından beri sağlamayan davacının süreç içerisinde anılan şartı kaybettiğinden söz edilemez.
Yukarıda yer alan Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 22/12/1973 tarih ve E:1968/8, K:1973/14 sayılı kararında belirlenen kriterlerden yola çıkılarak; ilgilinin hatası, hilesi veya gerçek dışı beyanı ile elde ettiği hukuki kazanımın her zaman geri alınabileceği; statünün ve statüye ilişkin iş ve işlemlerin her zaman iptal edilebileceği veya elde ettiği veyahut da sağladığı şartın, idarece her zaman yok sayılabileceği açık olup; davacının belge üzerinde tahrifat yapılmak suretiyle sahte imza ile tanzim edilen belge ile sağladığı kurum açma şartının, baştan beri hukuken geçersiz olduğu, dolayısıyla, Kanun’da, karşılığı yaptırım olarak idari para cezası gerektiren; “Kurum açma şartlarından herhangi birini kaybetmek” kapsamında değerlendirilemeyeceği, bu itibarla; dava konusu işlemlerde hukuka aykırılık bulunmadığı görüşüyle, temyize konu Mahkeme kararına karşı yapılan istinaf kanun yolu başvurusunun reddi yolundaki Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği oyuyla aksi yöndeki çoğunluk kararına katılmıyoruz.