Danıştay 8. Daire Başkanlığı         2022/2858 E.  ,  2022/7802 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2022/2858
Karar No : 2022/7802

TEMYİZ EDENLER : 1- (DAVACI) … Tur Turizm Taşımacılık İnşaat Sanayi
ve Ticaret Limited Şirketi
VEKİLİ : Av. …
2- (DAVALI) … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
DAVALI YANINDA MÜDAHİL : … Odası
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:… ,K:… sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı şirkete ait … plakalı araca servis taşıma kartı verilmesi istemiyle yapılan 09/07/2019 tarihli başvurunun zımmen reddine ilişkin işlem ile bu işlemin dayanağı … tarih ve … tarihli UKOME kararı ile alınan Öğrenci ve Personel Servis Taşımacılığı Yönergesi’nin (… tarih ve … sayılı UKOME kararı ile revize edildiği) Geçici 1. maddesindeki mevcut taşımacılığın belirlendiği kapsamın yeni hali (b) ve (c) maddelerinin iptali istemiyle açılmıştır.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; davalı idarenin, öğrenci ve personel taşımacılığına ilişkin olarak gerek mevcut taşımacı, gerekse de yeni taşımacının kimler olduğunun belirlenmesi bakımından idari düzenleme yapma ve takdir yetkisi kapsamında kabul ettiği dava konusu Öğrenci ve Personel Servis Taşımacılığı Yönergesi’nin (… tarih ve … sayılı UKOME kararı ile revize edildiği) Geçici 1. maddesindeki mevcut taşımacılığın belirlendiği kapsamın yeni hali (b) ve (c) maddelerinde kamu yararına, mevzuata ve hukuka aykırılık bulunmadığı gibi Yönerge maddesi gereği, davacı tarafından 25/05/2015 tarihinden sonra adına tescil edilen dava konusu aracın, mevcut taşımacılık kapsamında değerlendirilemeyeceği görüldüğünden, başvurunun zımnen reddine ilişkin işlemde de hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesince; dava konusu UKOME kararının belediye başkanı tarafından onaylanmamış olması nedeniyle yürürlüğe girmediği, dolayısıyla mevcut hali ile kesin ve yürütülmesi gerekli idari işlem niteliğini kazanmadığı sonucuna varıldığından davanın UKOME kararına yönelik kısmının 2577 sayılı Kanun’un 15/1-b maddesi uyarınca usul yönünden reddine; Belediye başkanınca onaylanmayan UKOME kararı hukuk aleminde varlık kazanmış bir işlem olarak nitelenemeyeceğinden, söz konusu UKOME kararına dayanılarak bireysel işlem tesisi mümkün olamayacağından davacı şirkete ait araca servis taşıma kartı verilmesine ilişkin yapılan başvurunun zımnen reddi işlemi yönünden karar verilmesine yer olmadığına; öte yandan; idarece, onay işlemi tamamlanmayan dava konusu kararı uygulamaya koyması sonucu dava açılmasına sebebiyet verildiği anlaşıldığından, yargılama gideri ve vekalet ücretinin davalı idarece davacıya ödenmesine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDEN DAVACININ İDDİALARI : Davacı tarafından; dava konusu düzenlemenin hukuki öngörülebilirlik ve belirlilik ilkesine, idari işlemlerin geriye yürümezliği kuralına aykırı olduğu; 25/05/2015 tarihinden sonra, fakat tahdit uygulamasına yönelik UKOME kararlarından önce satın alınan davaya konu aracın yeni taşımacı kapsamında değerlendirilmesinin kazanılmış hak ilkesine ve hukuka aykırı olduğu ileri sürülmektedir.

TEMYİZ EDEN DAVALININ İDDİALARI : Davalı idare tarafından; büyükşehir belediye başkanının UKOME ile ilgili yetkilerini genel sekretere devrettiği, yetki devri yapılan UKOME başkanının kararına muhalif bir kararı yürürlüğe koymasının olağan ve makul bir durum olmadığı, başkanın UKOME kararını onaylamasına ilişkin olarak Kanun’da herhangi bir prosedüre yer verilmediği, uygulama Yönetmeliğinde ise ayrı bir onama prosedürünün öngörülmediği, UKOME’nin kuruluşundan itibaren süregelen uygulama hakkında belediye başkanının kararı ayrıca onaması gerektiği yönünde yargı kararı verilmediği, aynı işlem hakkında verilen kararlarla çelişen temyize konu kararda yargılama gideri ve vekalet ücretinin idareye yükletilmesinin de hukuka aykırı olduğu belirtilerek kararın bozulması istenilmiştir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Taraflarca savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’NUN DÜŞÜNCESİ: Temyize konu kararın düzenleyici işleme ilişkin kısmının onanması, bireysel işleme ilişkin kısmının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince,Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
… tarih ve … sayılı UKOME kararıyla Öğrenci ve Personel Taşımacılığı Yönergesi kabul edilmiş, söz konusu kararın, mahkeme kararıyla iptal edilmesi üzerine kararın uygulanmasını teminen … tarih ve … sayılı UKOME kararıyla Öğrenci ve Personel Servis Taşımacılığı Yönergesi yeniden kabul edilmiş, Yönerge’nin Geçici 1. maddesinde, “25/05/2015 tarihinde geçerli Güzergah Kullanım İzin Belgesi ile öğrenci ve personel servis taşımacılığı yapanlar, TUHİM’e 25/05/2015 tarihi öncesinde http://e-tuhim.ibb.gov.tr/adresinden online başvuru yapmasına rağmen 25/05/2015 tarihinden sonra Güzergah Kullanım İzin Belgesi alarak öğrenci ve personel servis taşımacılığı yapmaya hak kazanan ve Toplu Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğünden Yenilenen Geçici/Süreli Güzergah İzin Belgesi alan gerçek ve tüzel kişiler mevcut taşımacı olarak kabul edilecektir.” düzenlemesine yer verilmiştir.
… tarih ve … tarihli UKOME kararı ile Yönerge’nin Geçici 1. maddesi “(1) Aşağıda belirtilen (a) veya (b) veya (c) maddesindeki hususlara uyan gerçek ve tüzel kişiler mevcut taşımacı olarak kabul edilecektir…. b.Müracaat tarihi itibariyle 25.05.2015 tarihi öncesine ait ilgili oda faaliyet belgesine sahip olan ve ibraz etmiş olduğu taşıtının/taşıtlarının 25 Mayıs 2015 tarihinde adına kayıtlı (taşıt değişikliği yapılmamış) olduğunu gösteren Motorlu Araç Trafik ve Araç Tescil Belgesini (periyodik muayene belgesi/Tescil belgesindeki tarihiyle kontrol edilecektir) ibraz eden gerçek ve tüzel kişiler mevcut taşımacı olarak kabul edilecektir. c. Müracaat tarihi itibariyle 25.05.2015 tarihi öncesine ait ilgili oda faaliyet belgesine sahip olan ve ibraz etmiş olduğu taşıtını/taşıtlarını 25 Mayıs 2015 tarihinden sonra herhangi bir sebeple değiştirmiş olan kişilerden; 25 Mayıs 2015 tarihindeki adına kayıtlı taşıtlarının plaka, motor ve şasi numarasını da içeren detaylı bilgileri ve sayılarını Trafik Tescil Şube Müdürlüğünün imzalı yazısıyla ibraz eden kişiler, 25 Mayıs 2015 tarihindeki taşıtının/taşıtlarının sayısı kadarı mevcut taşımacı kapsamında değerlendirilecek olup ilave edilmiş olan her taşıt yeni taşımacı kapsamında değerlendirilecektir.” şeklinde değiştirilmiştir.
… tarih ve … sayılı UKOME kararıyla da, maddenin (b) ve (c) fıkrası; “b.Müracaat tarihi itibariyle 25.05.2015 tarihi öncesine ait ilgili oda faaliyet belgesine sahip (25.05.2015 tarihinde servis taşıtı ve vergi kaydı olmasına rağmen ilgili esnaf odası kaydını 25.05.2015 ile 25.06.2015 tarihleri arasında tamamlayabilmiş olanlar dahil) olan ve ibraz etmiş olduğu taşıtının/taşıtlarının 25 Mayıs 2015 tarihinde adına kayıtlı (taşıt değişikliği yapılmamış) olduğunu gösteren Motorlu Araç Trafik ve Araç Tescil Belgesini (periyodik muayene belgesi/Tescil belgesindeki tarihiyle kontrol edilecektir) ibraz eden gerçek ve tüzel kişiler mevcut taşımacı olarak kabul edilecektir. c. Müracaat tarihi itibariyle 25.05.2015 tarihi öncesine ait ilgili oda faaliyet belgesine sahip (25.05.2015 tarihinde servis taşıtı ve vergi kaydı olmasına rağmen ilgili esnaf odası kaydını 25.05.2015 ile 25.06.2015 tarihleri arasında tamamlayabilmiş olanlar dahil) olan ve ibraz etmiş olduğu taşıtını/taşıtlarını 25 Mayıs 2015 tarihinden sonra herhangi bir sebeple değiştirmiş olan kişilerden; 25 Mayıs 2015 tarihindeki adına kayıtlı taşıtlarının plaka, motor ve şasi numarasını da içeren detaylı bilgileri ve sayılarını Trafik Tescil Şube Müdürlüğünün imzalı yazısıyla ibraz eden kişiler, 25 Mayıs 2015 tarihindeki taşıtının/taşıtlarının sayısı kadarı mevcut taşımacı kapsamında değerlendirilecek olup ilave edilmiş olan her taşıt yeni taşımacı kapsamında değerlendirilecektir.” şeklinde revize edilmiştir.
Dava; davacı şirkete ait … plakalı araca servis taşıma kartı verilmesi istemiyle yapılan 09/07/2019 tarihli başvurunun zımmen reddine ilişkin işlem ile İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Ulaşım Koordinasyon Merkezi’nin (UKOME) … tarih ve … sayılı kararının Öğrenci ve Personel Servis Taşımacılığı Yönergesi’nin Geçici 1. maddesinin 1. fıkrasının (b) ve (c) bentlerine ilişkin kısmının …tarih ve … sayılı UKOME kararı ile revize yeni halinin iptali istemiyle açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun 7. maddesinin (f) bendinde; “Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.” büyükşehir belediyelerinin görev ve yetkileri arasında sayılmış, 9. maddesinde; “Büyükşehir içindeki kara, deniz, su, göl ve demiryolu üzerinde her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla, büyükşehir belediye başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, yönetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kuruluş temsilcilerinin katılacağı ulaşım koordinasyon merkezi kurulur. Büyükşehir ilçe ve ilk kademe belediye başkanları kendi belediyesini ilgilendiren konuların görüşülmesinde koordinasyon merkezlerine üye olarak katılırlar. Ulaşım koordinasyon merkezi toplantılarına ayrıca gündemdeki konularla ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının (oda üst kuruluşu bulunan yerlerde üst kuruluşun) temsilcileri de davet edilerek görüşleri alınır.
Bu Kanun ile büyükşehir belediyesine verilen trafik hizmetlerini plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine ilişkin yetkiler ile büyükşehir sınırları dahilinde il trafik komisyonunun yetkileri ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılır.
UKOME kararı, büyükşehir belediye başkanının onayı ile yürürlüğe girer” hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava konusu düzenleyici işlem yönünden:
Bölge idare mahkemelerinin nihai kararlarının temyizen bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen kararın düzenleyici işleme ilişkin kısmı usul ve hukuka uygun olup, dilekçelerde ileri sürülen temyiz nedenleri kararın belirtilen kısmının bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
Dava konusu bireysel işlem yönünden:
5216 sayılı Kanun hükmüne uygun şekilde belediye başkanınca onaylanmak suretiyle yürürlüğe girmediği ve mevcut hali ile kesin ve yürütülmesi gereken idari işlem niteliğini kazanmadığı anlaşılan düzenleyici işlem gereğince bireysel işlem tesis edilemeyeceği anlaşıldığından, davacı şirkete ait … plakalı araca servis taşıma kartı verilmesi istemiyle yapılan 09/07/2019 tarihli başvurunun zımmen reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Bu durumda, dava konusu bireysel işlemin iptaline karar verilmesi gerekirken, bireysel işlem yönünden karar verilmesine yer olmadığı yönünde verilen temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet görülmemiştir.
Öte yandan, dava konusu bireysel işlemin idari yargı merciince iptal edilmesi durumunda, işlemde tespit edilen hukuka aykırılık ve iptal gerekçesinin dava konusu araca doğrudan ‘servis taşıma kartı’ verilmesi sonucunu doğurmayacağı; davalı idarece düzenleyici işlemdeki usulü eksiklik giderildikten sonra yeniden işlem tesis edilebileceği açıktır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin reddine; davacının temyiz isteminin kısmen kabulüne, kısmen reddine;
2. …Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…,K:… sayılı kararının düzenleyici işleme ilişkin kısmının ONANMASINA, bireysel işleme ilişkin kısmının BOZULMASINA,
3. Bozulan kısım yönünden yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın …Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 20/12/2022 tarihinde kesin olarak oybirliği ile karar verildi.