Danıştay 8. Daire Başkanlığı 2022/1540 E. , 2023/89 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2022/1540
Karar No : 2023/89
TEMYİZ EDEN (DAVALI) : …Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. ….
KARŞI TARAF (DAVACI) : …A.Ş.
VEKİLİ : Av. ….
İSTEMİN KONUSU : …Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı telekomünikasyon şirketi tarafından, AYKOME’nin 2017 yılı bütçesinde …A.Ş. Avrupa Yakası Müdürlüğü payının 3.655.000,00 TL, Anadolu Yakası Müdürlüğü payının ise 2.725.000,00-TL olarak belirlenmesine ilişkin …gün ve …sayılı AYKOME kararı ile bu kararın gereğinin yapılmasının istenilmesine ilişkin …tarih ve …sayılı işlemin iptali istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen …tarih ve E:…, K:…sayılı kararda; davacının Alt Yapı Koordinasyon Merkezi üyesi olduğu, imtiyaz sözleşmesi ile belli bir kamu hizmetini yürütmek görev ve yetkisi ile donatıldığı, kamu hizmetlerinin sunulabilmesi ve yatırımların gerçekleştirilebilmesinin zorunlu alt yapı çalışmalarını gerektirdiği, mevzuat hükümlerinin değerlendirilmesinden ortak yatırım ile ilgili alınan kararların; büyükşehir belediyesi, büyükşehir dâhilindeki diğer belediyeler ve büyükşehir sınırları içindeki kamu kurum ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişileri bağladığı, tahmini bedel ödenmeden ilgili kuruluşun büyükşehir belediyesi sınırlarında yeni bir yatırım yapamayacağı öngörüldüğünden dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge Mahkemesi kararının özeti: …Bölge İdare Mahkemesi …İdari Dava Dairesince; davacının istinaf isteminin reddine ilişkin kararın Danıştay Sekizinci Dairesinin 19/10/2021 tarih ve E:2018/6321, K:2021/4653 sayılı kararı ile bozulması üzerine bozma kararına uyularak; davacı kurumca, büyükşehir içinde yapacağı yatırımlara ilişkin taslak program sunulmadan, kesin ve ortak programa alınmış bir yatırım olmaksızın davacı kurumdan belli bir miktar ödemenin yapılmasının istenildiği görüldüğünden, bu yönüyle dava konusu işlemde mevzuata ve hukuka uyarlık bulunmadığı, diğer taraftan, alt yapı kuruluşlarının ortak programa aldırmadığı yatırımlarını kendi bütçesinden karşılaması gerektiğinin de açık olduğu gerekçesiyle davacının istinaf başvurusunun kabulüne, …İdare Mahkemesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının kaldırılmasına, dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI: Davalı idare tarafından; AYKOME’nin dava konusu bütçe kararının altlığında 23 adet altyapı ihalesinin yer aldığı, 2017 yılı altyapı yatırım bütçesinin bu altyapı işlerine göre oluşturulduğu, bu işler AYKOME’nin ortak ve kesin programında olduğundan yargı kararının ortak ve kesin program bulunmadığına yönelik gerekçesinin hatalı olduğu, davacıyı ilgilendirmeyen bir bedelin davacıdan talep edilmesinin söz konusu olmadığı, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı belirtilerek temyize konu kararın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Davacı tarafından; AYKOME katkı payı ödeme yükümlülüğünün bulunmadığı, davalı idarece işbu dava konusu AYKOME kararına dayanak yapılan projelerin hiçbirinin davacı şirkete ait yatırımlar olmadığı, AYKOME’den kaynaklanan alacak ile deplase nedeniyle talep edilen alacağın birbirinden farklı olduğu ve davalı idarenin deplase ile AYKOME sürecini hatalı değerlendirdiği, davacının altyapı ihtiyacı olsun olmasın yol, kavşak gibi altyapı yatırımlarına dahil olması gerektiği yönündeki algının AYKOME’nin kuruluş amacına da aykırı olduğu, davalı idarece taslak program sunulmadan, kesin ve ortak programa alınmış bir yatırım programı olmaksızın dayanaksız ve fahiş miktarda katkı payı belirlemesinde hukuka uyarlık bulunmadığı öne sürülerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’NUN DÜŞÜNCESİ: Temyiz isteminin kabulü ile temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Altyapı Koordinasyon Merkezi (AYKOME)’nin …tarihli toplantısında alınan …sayılı karar ile altyapı yatırımı yapan kurum ve kuruluşlara ait 2017 yılı ortak kesin program taslağının davacı şirket temsilcisi tarafından “deplase bedellerinin talep eden kuruluşça karşılanması kaydıyla” şerhi ile onaylandığı, 2017 yılı AYKOME bütçesinde yer alan kurum paylarının 2018 yılı başında mahsuplaşılmak suretiyle muhasebeleştirileceği şerhinin karara not düşüldüğü, aynı günlü toplantıda alınan …sayılı kararda ise 2017 yılı Altyapı Yatırım Fonu Bütçesi’nde davacı şirkete ait Avrupa Yakası Müdürlüğü payının 8.850.000,00 TL, Anadolu Yakası Müdürlüğü payının 5.900.000,00 TL olarak belirlendiği, ancak bu bütçenin sehven yıllara sarih olarak hazırlandığından bahisle …tarih ve …sayılı davaya konu olan AYKOME kararı ile davacı şirkete ait Avrupa Yakası Müdürlüğü payının 3.655.000,00 TL, Anadolu Yakası Müdürlüğü payının ise 2.725.000,00 TL olarak güncellendiği; bilahare bu kararın davacı kuruma tebliği ve gereğinin istenmesi üzerine bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Alt yapı hizmetleri” başlıklı 8. maddesinde; “Büyükşehir içindeki alt yapı hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla büyükşehir belediye başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, yönetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşların temsilcilerinin katılacağı alt yapı koordinasyon merkezi kurulur. Büyükşehir ilçe belediye başkanları kendi belediyesini ilgilendiren konuların görüşülmesinde koordinasyon merkezlerine üye olarak katılırlar. Alt yapı koordinasyon merkezi toplantılarına ayrıca gündemdeki konularla ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının (oda üst kuruluşu bulunan yerlerde üst kuruluşun) temsilcileri de davet edilerek görüşleri alınır.
Alt yapı koordinasyon merkezi, kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlar tarafından büyükşehir içinde yapılacak alt yapı yatırımları için kalkınma plânı ve yıllık programlara uygun olarak yapılacak taslak programları birleştirerek kesin program hâline getirir. Bu amaçla, kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlar alt yapı koordinasyon merkezinin isteyeceği coğrafî bilgi sistemleri dâhil her türlü bilgi ve belgeyi vermek zorundadırlar. Kesin programlarda birden fazla kamu kurum ve kuruluşu tarafından aynı anda yapılması gerekenler ortak programa alınır. Ortak programa alınan alt yapı hizmetleri için belediye ve diğer bütün kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödenekler, alt yapı koordinasyon merkezi bünyesinde oluşturulacak alt yapı yatırım hesabına aktarılır.
Ortak programa alınan hizmetler için kamu kurum ve kuruluş bütçelerinde yeterli ödeneğin bulunmadığının bildirilmesi durumunda, büyükşehir belediyesi veya ilgisine göre bağlı kuruluş bütçelerinden bu hizmetler için kaynak ayrılabilir. Kamu kurum ve kuruluşları alt yapı ortak yatırım hizmetleri için harcanan miktarda ödeneği, yeniden değerleme oranını da dikkate alarak ertesi yıl bütçesinde ayırır. Ayrılan bu ödenek belediye veya ilgili bağlı kuruluşunun hesabına aktarılır. Bu bedel ödenmeden ilgili kamu kurum veya kuruluşu, büyükşehir belediyesi sınırlarında yeni bir yatırım yapamaz.
Ortak programa alınmayan yatırımlar için bakanlıklar, ilgili belediye ve diğer kamu kurum ve kuruluşları alt yapı koordinasyon merkezi tarafından belirlenen programa göre harcamalarını kendi bütçelerinden yaparlar.
Koordinasyon merkezleri tarafından alınan ortak yatırım ve toplu taşımayla ilgili kararlar, belediye ve bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilgililer için bağlayıcıdır.
Alt yapı koordinasyon merkezinin çalışma esas ve usulleri ile bu kurullara katılacak kamu kurum ve kuruluş temsilcileri, İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. İçişleri Bakanlığı, çıkarılacak bu yönetmeliğin, alt yapı yatırım hesabının kullanılması ve ödenek tahsisi ve aktarmasına ilişkin kısımları hakkında, Maliye Bakanlığı ve Devlet Plânlama Teşkilâtı Müsteşarlığının görüşünü alır.” hükmüne yer verilmiştir.
15/06/2006 tarih ve 26199 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin “Amaç” başlıklı 1. maddesinde, “Bu Yönetmeliğin amacı; büyükşehir belediyesi bünyesinde kurulan Alt Yapı Koordinasyon Merkezi ile Ulaşım Koordinasyon Merkezinin çalışma usul ve esaslarını düzenlemektir.” hükmüne, “Kapsam” başlıklı 2. maddesinde, “Bu Yönetmelik; büyükşehir belediyesi Alt Yapı Koordinasyon Merkezi ile Ulaşım Koordinasyon Merkezinin kuruluş, görev ve yetkileri ile bu merkezlerin çalışma usul ve esaslarını, alt yapı yatırım hesabının oluşumunu ve gelirini kapsar.” hükmüne, “Tanımlar” başlıklı 4. maddesinde, “Bu Yönetmeliğin uygulanmasında; a) Alt yapı: İçme suyu ve kanalizasyon projeleri, elektrik, doğalgaz, telefon, kablolu televizyon bağlantı hatları gibi telekomünikasyon projeleri, hafif raylı toplu taşıma ve metro projeleri, termal ısınma ve enerji besleme projeleri ve benzerleri gibi raylı toplu taşıma sistemleri ile yollar ve kaplamaları,… ifade eder.” hükmüne; “Bağlayıcılık” başlıklı 6. maddesinde, “Alt yapı koordinasyon merkezi ile ulaşım koordinasyon merkezi tarafından alınan ortak yatırım ve toplu taşımayla ilgili kararlar; büyükşehir belediyesi, büyükşehir dâhilindeki diğer belediyeler ve büyükşehir sınırları içindeki kamu kurum ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişileri bağlar.” hükmüne yer verilmiştir.
Yönetmeliğin 7. maddesinde, AYKOME’nin, büyükşehir belediye başkanı veya görevlendireceği kişinin başkanlığında; büyükşehir belediyesi fen işleri daire başkanı ile büyükşehir belediye başkanının belediye ve işletmeleri ile bağlı kuruluşlarından en az şube müdürü seviyesinde görevlendireceği en fazla on kişinin, Milli Savunma Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü, Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş., Türkiye Elektrik İletim A.Ş., Şehir İçi Elektrik Dağıtım A.Ş., Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. temsilcileri ile belediyelerini ilgilendiren konuların görüşüldüğü toplantılara büyükşehir ilçe belediye başkanları veya görevlendirecekleri bir üyenin, belediye altyapı hizmetlerini etkileyecek derecede yatırım yapan ve belediye tarafından belirlenen özel kuruluş temsilcisinin katılımından oluşacağı hükme bağlanmıştır.
Yönetmeliğin 8. maddesinde ise, büyükşehir dâhilindeki alt yapı hizmetlerini etkili ve koordinasyon içinde yürütmek amacıyla; yatırımcı kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlar tarafından büyükşehir dâhilinde yapılacak alt yapı yatırımları için kalkınma plan ve yıllık programlara uygun olarak yapılacak taslak programları birleştirerek kesin program haline getirmek; alt yapı programlarının hazırlanmasında, taslaklarının birleştirilip kesinleştirilmesinde üst yapı program ve çalışmaları ile koordinasyonu sağlamak; kesin programlarda birden fazla kurum ve kuruluş tarafından aynı anda yapılması gerekenleri ortak programa almak; ortak programa alınan alt yapı hizmetlerinin amaca uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi için “Alt Yapı Yatırım Hesabı” adı altında bir hesap oluşturmak; ortak programa alınmayan yatırımların her Bakanlık ile ilgili Büyükşehir ve ilçe belediyeleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca kendi bütçelerinden yapacakları harcamalarla yerine getirilmesini sağlamak üzere bir program tespit etmek ve bu programın uygulanıp uygulanmadığını kontrol etmek AYKOME’nin görevleri arasında sayılmıştır.
Yönetmeliğin 11. maddesinde, AYKOME’nin sekreterya hizmetlerinin, büyükşehir belediye başkanlığı bünyesinde bu amaçla oluşturulacak alt yapı koordinasyon birimi tarafından yürütüleceği belirtilmiş; 12. maddesinde, alt yapı koordinasyon biriminin görevleri, “a) Başkanlığın talimatı doğrultusunda gündemi hazırlar, görüşme tutanaklarını ve kararları düzenler, alınan kararları ilgili makamlara gönderir. b) AYKOME’ye üye gönderen kamu kurum ve kuruluşları arasında iletişimi sağlar. c) Alt yapı yatırımı yapan kamu kurum ve kuruluşlarına ait taslak programları birleştirerek kesin program taslağını hazırlar ve AYKOME’nin onayına sunar. ç) Birden fazla kurumca aynı yer ve aynı anda yapılması gereken alt yapı yatırımlarını ortak program taslağına alır ve AYKOME’nin onayına sunar. Kamu kurum ve kuruluşlarının ortak programa alınmayan alt yapı yatırımları için hazırlanan programlara uygun olarak ruhsat verilmesini teklif eder. Ruhsatsız kazı yapılmasını önler. Ruhsatsız kazı yapıldığının tespiti durumunda, kazı yapanlar hakkında gerekli işlemin yapılmasını sağlar. d) Ortak programa alınan alt yapı yatırımları için tranşe, galeri ve tünel gibi inşaat tipini belirler, projesini ve ihale dosyasını hazırlar, alt yapı yatırımları ihale edildiği takdirde ihale komisyonunun sekreterya görevini yürütür. e) Ortak programa girmediği için kurumların kendilerince yapılan alt yapı yatırımlarının AYKOME programına ve kararlarına uygun yapılıp yapılmadığını izler. f) Doğal afet, güvenlik, sağlık gibi önceden belirlenemeyen zorunlu hallerde kazı izni verir.” şeklinde sayılmış; bu birimin çalışma usul ve esaslarının düzenlendiği 13. maddede, “AYKOME’nin görev konuları ile ilgili olarak; a) Alt yapı yatırımı yapan kurumlar ile ilçe belediyeleri müteakip yılın taslak programlarını Eylül ayı sonuna kadar alt yapı koordinasyon birimine iletirler. Alt yapı koordinasyon birimi, taslak programların öngörülen başlama ve bitirme tarihlerini, tranşelerin uzunluğunu, işin önem ve gereğini, ana yol veya tali yol durumlarını, yolun kaplama tipini ve diğer faktörleri göz önüne alarak kesin program taslağı haline dönüştürür ve AYKOME’nin onayına sunar. b) Birden fazla kurumun aynı yerde alt yapı yatırımı yapacağı anlaşılırsa, ortak programa alınan alt yapı yatırımları, teknik bir engel yoksa tranşe içine yerleştirilmesi ve ortak tranşe ile ilgili bütün iş ve işlemler, bu doğrultuda ilk keşif ihale dosyası hazırlanması, kurumların hisselerine düşen gider miktarının belirlenmesi, ortak ruhsatın verilmesi hususlarını tespit ederek AYKOME’nin onayına sunar. Alt yapı koordinasyon biriminin hazırladığı ve ortak yatırıma girmeyen alt yapı tranşelerini AYKOME’nin onayladığı programa ve verilen ruhsata uygun olarak kurumlar kendileri yaparlar. c) Alt yapı programlarının hazırlanmasında, taslakların birleştirilip kesinleştirilmesinde gerekli koordinasyonu sağlar.” hükmüne yer verilmiştir.
Yönetmeliğin, “Alt Yapı Yatırım Hesabı” başlıklı Dördüncü Bölümü’nde yer alan 14. maddesinde; “Alt yapı yatırım hesabı, ortak programa alınan altyapı hizmetlerinin amaca uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi için belediye ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödeneklerden bu hesaba yapılacak aktarım ile kazılardan elde edilen gelirlerden oluşur. Alt yapı koordinasyon merkezinin bütçesi büyükşehir belediye bütçesi içinde yer alır. Ayrıca, belediye ve diğer bütün kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödeneklerden, alt yapı koordinasyon merkezi bünyesinde oluşturularak alt yapı yatırım hesabına aktarılacak tutarlar da gelir bütçesinin ilgili bölümünde gösterilir ve bu gelirler amacının dışında harcanamaz.” hükmüne, 15. maddesinde ise, “Alt yapı yatırım hesabının kullanımı büyükşehir belediyesinin tabi olduğu harcama usul ve esaslarına tabidir.” hükmüne yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
5216 sayılı Kanun’un 8. maddesi uyarınca, büyükşehir belediyelerinin kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlar tarafından büyükşehir içinde yapılacak altyapı yatırımları ile ilgili taslak programları birleştirerek kesin program hâline getirme, kesin programlarda birden fazla kamu kurum ve kuruluşu tarafından aynı anda yapılması gerekenleri ortak programa alma, ortak programa alınan altyapı hizmetlerinin koordinasyonuna ilişkin kesin ve ortak programdan kaynaklanan işlerin finansmanı için AYKOME hesabı oluşturma, bu hesabı yönetme ve hesabın alacaklarını takip etme, ortak programa alınmayan yatırımlar için bakanlıklar, ilgili belediye ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının kendi bütçelerinden yapacakları harcamalar için ödeme programı oluşturma gibi sair hususları kapsayan görev ve yetkiler verilmiştir.
Altyapı koordinasyon merkezlerine ortak program yapma
ve finansman konusunda verilen yetkiler yoluyla kamu yatırımlarının bir bütünlük ve koordinasyon içerisinde yapılması ve kaynak israfının önlenmesi amaçlanmıştır.
Bu itibarla, koordinasyonun planlama süreci, altyapı hizmeti veren kurumlar ile belediyelerin müteakip yılın taslak yatırım programlarını her yıl eylül ayı sonuna kadar AYKOME’ye bildirmesiyle başlayacaktır. Dolayısıyla büyükşehir belediyelerinde su, kanalizasyon, elektrik, telekomünikasyon ve doğalgaz gibi altyapı hizmeti veren kurumlar tarafından taslak yatırım programlarının mevzuatta belirlenen süre içinde AYKOME’ye bildirilmesi gerekmektedir.
Bununla birlikte, yaptığı faaliyetler Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin 4. maddesinin (a) bendi çerçevesinde alt yapı hizmeti niteliği taşıyan, belediye altyapı hizmetlerini etkileyecek derecede yatırım yapması nedeniyle, büyükşehir içindeki alt yapı hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla oluşturulan Alt Yapı Koordinasyon Merkezinin oluşumunda yer alan ve dolayısıyla alınan kararlara katılan davacı şirketin, Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin 6. maddesinde yer alan Alt Yapı Koordinasyon Merkezince alınan ortak yatırımla ilgili kararların büyükşehir belediyesi, büyükşehir dâhilindeki diğer belediyeler ve büyükşehir sınırları içindeki kamu kurum ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişileri bağlayacağına ilişkin hüküm de dikkate alındığında kurum katkı payı ödeme yükümlüğünün bulunduğu açıktır.
Uyuşmazlık konusu olayda, belediye altyapı hizmetlerini etkileyecek derecede yatırım yapan bir kuruluş olarak AYKOME üyesi olan davacı şirket tarafından büyükşehir altyapı faaliyetinin koordine edilmesine esas bilginin kaynağı niteliğindeki taslak yatırım programı sunulmaksızın ve birden fazla kurum tarafından aynı anda yapılması gereken altyapı hizmetlerini ortak programa alan davalı idarece ortak program adı altında gerçekleştirilecek işlerin, davacının katkı payı karşılığında olacak şekilde ortak alt yapı işi olup olmadığı açıkça ortaya konulmaksızın davacıya ait kurum payının belirlendiği görüldüğünden dava konusu AYKOME kararında bu yönden hukuka uyarlık bulunmamakta olup temyize konu karar sonucu itibariyle yerinde görüldüğünden kararın belirtilen gerekçe ile onanması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle,
1. Temyiz isteminin reddine,
2. … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının belirtilen gerekçe ile ONANMASINA,
3. Temyiz giderinin istemde bulunan üzerinde bırakılmasına, posta gideri avansından artan tutarın Mahkeme tarafından iadesine,
4. Kesin olarak, 20/01/2023 tarihinde oybirliği ile karar verildi.