Danıştay 8. Daire Başkanlığı 2021/744 E. , 2023/1246 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2021/744
Karar No : 2023/1246
DAVACI : … Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi
VEKİLİ : Av. …
DAVALI : … Odası
VEKİLİ : Av. …
DAVANIN KONUSU :
1-Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Serbest Müşavir Mühendislik Hizmetleri Yönetmeliği’nin 1. maddesinde yer alan “…mesleki etkinliklerinin … Elektrik Mühendisleri Odası tarafından denetlenmesi…” ibareleri ile 12. maddesinin (g) bendinin;
2-Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 1. maddesindeki “…mesleki denetim…” ibaresinin, 2. maddesindeki “… mesleki etkinliklerinin denetim kurallarını… ” ibaresinin, 4. maddesinin (j) bendinin tümünün, 7. maddesinin (a) bendindeki “…mühendislik hizmetini odanın denetimine sunmak zorundadır.” ibaresinin, 9. maddesinin başlangıcındaki “…denetiminde…” ibaresi ile aynı maddenin (b) bendindeki “…hizmetlerin … denetlenmesi…” ibaresinin, 10. maddenin tümünün, 11. maddesindeki “mesleki denetim işlemlerinde…” ibaresinin;
3- Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği’nin 100. maddesinin (l) bendindeki “mesleki denetim gelirleri” ibaresinin iptali istenilmektedir.
DAVACININ İDDİALARI : Elektrik Mühendisleri Odası Eskişehir Şube Başkanlığı’nın … tarih ve … sayılı yazısı ile daha önceden ilgili kurum ve kuruluşlara denetlettirilerek onaylatılan elektrik projelerinin mesleki denetim onayı adı altında ikinci bir denetim ve onay işlemine tabi tutulmasının istenildiği, TMMOB EMO SMM Hizmetleri Yönetmeliği’nin 12. maddesi ile TMMOB EMO En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 7. maddesinin (a) bendinin de söz konusu idari işleme dayanak olarak gösterildiği, ülkede inşa edilecek yapılarda kullanılacak ruhsat eki projelerin müelliflerince hangi yasal ve bilimsel kriterlere göre hazırlanıp hangi kuruluşlara denetletileceği, hangi idarelerce nasıl onay işlemine tabi tutulacağı hususlarının çeşitli Kanun ve mevzuat hükümleri ile belirlendiği, yapı ruhsatı eki olarak belediyenin onayına sunulacak bir elektrik iç tesisat projesinin bilime, tekniğe, norm ve standartlara, ulusal şartnamelere, tip yapı projelerine, proje tasarım ve düzenleme esaslarına uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığının denetiminin 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun’un 2. maddesi gereğince bakanlıktan aldığı izin belgesi ile çalışan yapı denetim kuruluşlarına ait olduğu, ayrıca 3194 sayılı İmar Kanunu’na 6495 sayılı Kanun’un 73. maddesi ile eklenen (ı) bendi uyarınca harita, plan, etüt ve projelerin; idare ve ilgili kanunlarında açıkça belirtilen yetkili kuruluşlar dışında meslek odaları dahil başka bir kurum veya kuruluşun vize veya onayına tabi tutulamayacağının belirtildiği, buna karşın mühendis odalarının tabi olduğu 6235 sayılı Kanun’da projelerin denetim, vize ve onayına ilişkin hiçbir düzenlemeye yer verilmediği, hal böyle iken davalı Oda’nın ilgili kuruluşlara onaylatılarak belediyeye ruhsat eki olarak kabul ettirilen projelerin bir kez daha mesleki denetim onayı adı altında denetim ve onaya tabi tutulmasını istemesinin hukuka aykırı olduğu, davalının davacıya mesleki denetim uygulayabilmek için 3194 ve 4708 sayılı Kanun’la belirlenmiş herhangi bir yetkisinin bulunmadığı, bu nedenle üst hukuk normlarına aykırı olan ve yasal dayanağı bulunmayan dava konusu Yönetmelik düzenlemelerinin iptali gerektiği ileri sürülmüştür.
DAVALININ SAVUNMASI :
Usule ilişkin olarak, davacının dava konusu ettiği EMO SMM Hizmetleri Yönetmeliği’nin 18/03/2014 tarihli ve 25406 sayılı Resmi Gazete’de; EMO En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 09/12/2010 tarihli ve 27780 sayılı Resmi Gazete’de; EMO Ana Yönetmeliği’nin ise 10/03/2003 tarihli ve 25044 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdiği, davaya konu Yönetmeliklerin yürürlüğe girdiği tarihten çok sonra açılan işbu davanın süre aşımı sebebiyle reddi gerektiği; esasa ilişkin olarak, dava konusu Yönetmelik hükümlerinin Oda’nın düzenleme yetkisi kapsamında kaldığı, mesleki denetim yetkisinin bir vize-onay işlemi olmayıp oda üyelerinin mesleki sicillerinin tutulmasına yönelik şekli anlamda bir denetim işlemi olduğu, aynı konuya ilişkin açılan davalarda Danıştay Sekizinci Dairesinin 01/06/2017 tarihli ve K:2017/4567 sayılı; 25/06/2019 tarihli ve K:2019/6072 sayılı; 14/05/2008 tarihli ve K:2008/3518 sayılı kararlarında Oda’nın şekli anlamda mesleki denetim yetkisinin bulunduğuna yönelik tespitlerin yer aldığı, bu nedenle davanın reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : Dava, 18/03/2004 tarihli ve 25406 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Serbest Müşavir Mühendislik Hizmetleri Yönetmeliği’nin 1. maddesinde yer alan, ”…mesleki etkinliklerinin ..Elektrik Mühendisleri Odası tarafından denetlenmesini,…” ibaresinin, 12. maddesinin (g) bendinin; 09/12/2010 tarihli ve 27780 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin, 1. maddesinde yer alan “…mesleki denetim…” ibaresinin, 2. maddesinde yer alan “…mesleki etkinliklerinin denetim kurallarını…” ibaresinin, 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinin, 7. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde yer alan “…mühendislik hizmetini Odanın mesleki denetimine sunmak zorundadır.” ibaresinin, 9. maddesinin 1. fıkrasında yer alan “… denetiminde …” ibaresi ile bu fıkranın (b) bendinde yer alan “…hizmetlerinin…” ve “…denetlenmesi…” ibarelerinin, 10. maddesinin, 11. maddesinin 1. fıkrasında yer alan, “Mesleki denetim işlemlerinde”
ibaresinin; 10/03/2003 tarihli ve 25044 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği’nin, 100. maddesinin (I) bendinde yer alan, ”… mesleki denetim gelirleri …” ibaresinin iptali istemiyle açılmıştır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun dava açma süresine ilişkin kuralları ile ilgililere, düzenleyici işlemlere karşı iki ayrı yol izlenerek dava açma imkanı tanınmıştır. Kanun’un 7. maddesi uyarınca düzenleyici işlemin ilanı üzerine altmış gün içinde dava açılabileceği gibi, düzenleyici işlemin uygulanması üzerine de, uygulama işleminin tebliğ tarihinden itibaren yine altmış gün içinde düzenleyici işleme veya düzenleyici işlemle birlikte uygulama işlemine karşı dava açılabilmesi mümkündür. Bu şekilde, düzenleyici işlemin ilanı üzerine düzenleyici işleme karşı dava açmamış bulunan ilgililere, dava konusu edebilecekleri bir uygulama işleminin varlığına bağlı olarak, düzenleyici işleme karşı da dava açma imkanının sağlanması amaçlanmıştır. Ancak, bu yol kullanılarak düzenleyici işleme karşı dava açılabilmesi, bu düzenleyici işleme dayalı olarak tesis edilmiş bir uygulama işleminin varlığına bağlıdır.
İnceleme konusu olayda, düzenleyici işleme karşı dava açma hakkını doğuran ve süresini başlatan, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Eskişehir Şubesi’nin, … günlü ve … sayılı uygulama işleminin dayanakları arasında, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği bulunmadığından, 10/03/2003 tarihli ve 25044 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik hükümlerine ilişkin hukuka aykırılık iddialarının süre aşımı nedeniyle bu dava kapsamında incelenmesine olanak bulunmamaktadır.
Anayasa’nın “Yönetmelikler” başlıklı 124. maddesinin 1. fıkrasında, “Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler.”; “Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları” başlıklı 135. maddesinin 1. fıkrasında, “Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzelkişilikleridir.” hükümlerine yer verilmiştir.
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu’nun 2. maddesinde, Birliğin kuruluş amacının, bütün mühendis ve mimarları ihtisas kollarına ayırmak ve her kol için bir oda kurulmasına karar vermek; bu suretle aynı ihtisasa mensup meslek mensuplarını bir Odanın bünyesinde toplamak; merkezde idare heyeti, haysiyet divanı ve murakıplar gibi görevlilere yetecek kadar üyesi bulunmayan Odanın merkezini, Umumi Heyetin belirleyeceği yerde açmak; mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak; meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmi makamlarla işbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı normları, fenni şartnameleri incelemek ve bunlar hakkındaki görüş ve düşünceleri ilgililere bildirmek olduğu belirtilmiş, 19. maddesinde, Odaların, bu Kanun’un 2. maddesinde belirtilen amaç için Birlik Umumi Heyetince kararlaştırılan işlerden yalnız odalarını ilgilendiren kısımlar ile görevli oldukları, Odalar ve organlarının kuruluş amaçları dışında faaliyette bulunamayacakları, 33. maddesinde, Türkiye’de mühendislik ve mimarlık meslekleri mensupları mesleklerinin icrasını iktiza ettiren işlerle meşgul olabilmeleri ve mesleki tedrisat yapabilmeleri için ihdisasına uygun bir odaya kaydolmak ve azalık vasfını muhafaza etmek mecburiyetinde oldukları; 39. maddesinde de, bu Kanun hükümlerinin müteşebbis heyetlerce ihzar ve Birlik Umumi Heyetince tasvip edilecek bir talimatname ile tatbik olunacağı kurala bağlanmıştır.
İnceleme konusu olayda uyuşmazlığın özünü, davalı meslek kuruluşunun oda üyeleri üzerinde uyguladığı mesleki denetim yetkisinin hukuka uygun olmadığı iddiası oluşturmaktadır.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Serbest Müşavir Mühendislik Hizmetleri Yönetmeliği’nin 12/g maddesi hakkında:
Yönetmeliğin 12/g maddesinde, ”SMM’ler ürettikleri proje, TUS, işletme sorumluluğu, danışmanlık ve benzeri mühendislik hizmetlerini, idari ve teknik denetiminin yapılması amacıyla, ilgili EMO birimlerine sunmakla yükümlüdür.” kuralı yer almaktadır.
Kamu kurumu niteliğindeki meslek odalarının; gerek üyelerinin gerekse de soyut olarak mesleğin onurunu ve mesleki disiplini korumak, mesleğin gelişimini sağlamak, mesleğin icrasında uyulacak ilke ve kuralları saptamak hususlarında görev ve yetki sahibidirler.
Elektrik mühendisi unvan ve yetkisi ile mesleki faaliyette bulunulurken, mesleki davranış ilkelerine ve meslek etiğine uygun sürecin işletilmesi, kurumsal işleyişin ve bütünselliğin sağlanması gerekliliği nedeniyle Elektrik Mühendisleri Odasının, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olmasından kaynaklanan mesleki faaliyetin içeriğine ilişkin olmamak koşulu ile üyeleri üzerinde mesleki denetim görev ve yetkisi bulunduğunun kabulü gerekmektedir.
Ancak, meslek odasınca meslek mensuplarına yönelik mesleki denetim yetkisinin sınırlarının belirlenmesi gerekmektedir.
Oda tarafından yapılacak denetimin meslek mensubunun sunduğu hizmetin içeriğinin denetlenmesi yahut meslek mensubunun yeterliliğinin denetlenmesi niteliğinde olmaması, meslek mensubunca bulundurulması gerekli bazı belge ve bilgilerin bulundurulup bulundurulmadığı, meslek mensubunun Oda üyelik kaydının bulunup bulunmadığı, kısıtlılığının olup olmadığı, bürosunun tescilini yaptırıp yaptırmadığı gibi idari yönden mesleki disiplini sağlamaya yönelik şekli bir denetim niteliğinde olması gerekmektedir.
Bu bağlamda, meslek odasının üyeleri üzerinde sahip olduğu mesleki denetim görev ve yetkisi mesleki disiplini sağlamaya yönelik olduğundan, serbest meslek faaliyetinin özünü zedeleyici nitelik taşımamalıdır.
Bu durumda, meslek örgütü olan bir kurum, mesleki unvanını almış mensubunun sunduğu hizmetin içeriğini denetleyemeyecek olup, dava konusu Yönetmeliğin 12. maddesinin (g) bendinde “…teknik…” ibaresi ile yalnızca şekli nitelikte bir denetim olması gereken mesleki denetimin sınırları aşılarak meslek odasınca, meslek mensubunun kendi sorumluluğunda ürettiği proje, verdiği danışmanlık ve/veya mühendislik hizmetinin içeriğinin denetlenmesini öngördüğünden, mesleki denetimin niteliği ile bağdaşmadığı ve bu yönüyle hukuka aykırılık teşkil ettiği anlaşılmaktadır.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendi, 10. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendi ile (g) bendinin (1) numaralı alt bendi hakkında:
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin;
Tanımlar ve kısaltmalar başlıklı 4. maddesinin (j) bendinde ”Mesleki denetim: EMH’nin, BMH’nin, BMMH’nin en az ücret, tasarım ve düzenleme esasları açısından, bu hizmetlerin Oda birimleri tarafından denetlenerek hizmeti üreten üyenin kayıt ve sicillerinin tutulmasını,” şeklinde tanımlanmıştır.
Uygulama esasları başlıklı 10. maddesinde, mesleki denetimin aşağıdaki esaslar çerçevesinde yerine getirileceği belirtilerek;
”e) Serbest mühendislik hizmetlerine ilişkin, en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş serbest meslek makbuzu ya da fatura, en geç sözleşme gereği yapılan hizmetin tamamlanmasından sonra veya ilgili idare tarafından projenin onaylanmasından sonra Oda’ya sunulur. g) İlgili Oda biriminde hizmete ait bilgiler, mesleki denetim kayıt defterine veya elektronik ortamdaki sisteme kaydedilir. SMM dosyası açılarak aşağıdaki işlemler yapılır; 1) Mesleki denetimde EM’nin Oda üyelik kaydının devam edip etmediği ve kısıtlılığının olup olmadığı, imzasının doğruluğu, EM; SMM ise yıl içinde bürosunun tescilini yapıp yapmadığı, kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu, hizmet sözleşmesinin taraflarca imzalanmış aslı, SMM değilse hizmet ürettiği kurum veya kuruluşla olan bağlantısı incelenir. Ancak bu, mesleki denetim yapılan EMH’yi onaylama anlamını taşımaz.” kurallarına yer verilmiştir.
6235 sayılı Kanun’da, mesleki hizmetlerin karşılığı olan asgari ücretlerin belirlenmesine ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir.
Dava konusu Yönetmelik hükümlerine göre, elektrik mühendisliği hizmeti alacak gerçek veya tüzel kişilerin, meslek alanında faaliyette bulunabilmek için davalı Odaya üye olmak zorunluluğunda bulunan bir meslek mensubu ile Oda tarafından belirlenen en az ücrete uygun bir sözleşme yapmaları gerekmektedir.
Yapılacak sözleşmenin unsurlarından biri de sözleşmenin bedelidir. Sözleşmedeki bedelin taraflarca serbest olarak belirlenmesi asıldır. Nitekim, bedeli kararlaştırma konusundaki anlaşma serbestisi de sözleşme özgürlüğü kapsamında olup, anayasal koruma altındadır. Sözleşme serbestisini sınırlayacak nitelikteki bir kuralın ise, yine Anayasa’da tanımlanan sınırlama sebeplerine uygun olarak kanunla konulması gerekmektedir.
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan davalı Oda’ya 6235 sayılı Kanun’da mensupları için mesleki denetim yetkisi kapsamında asgarî ücret belirleme yetkisi veren bir kural bulunmamaktadır. Dolayısıyla, anılan Kanun’da yer verilmeyen bir yetkinin Yönetmelik hükümleri ile düzenlenmesi açıkça hukuka aykırıdır.
Anayasal koruma altındaki sözleşme özgürlüğünün ancak kanunla sınırlanabilmesi mümkün olduğundan, taraflar arasında serbestçe belirlenmesi gereken sözleşmenin bedel unsuruna, kanuni dayanağı bulunmaksızın, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan davalı Oda tarafından asgarî ücret tarifesi ve alınacak ücret esaslarının belirlenmesi suretiyle müdahale edilemeyeceği açıktır.
Bu durumda; üyelerin Oda tarafından belirlenmiş asgari ücret tanımlamalarına uyacağını ve mesleki denetim uygulamasında bu yönde denetim yapılacağını düzenleyen dava konusu Yönetmelik hükümlerinde hukuka uygunluk görülmemiştir.
Bu çerçevede; Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yer alan “… en az ücret …” ibaresi, 10. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinde yer alan “… en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş …” ibaresi, (g) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan “… kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu …” ibaresi bakımından iptal kararı verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliğinin; 10. maddesinin 1. fıkrasının (ğ) ve (h) bendleri hakkında:
Yönetmeliğin 10. maddesinin 1/ğ bendinde, ”Oda tarafından mesleki denetimi yapılacak hizmetin, bir mühendis tarafından yapıldığı göz önünde bulundurularak hizmetin içeriğine müdahale edilmez. Ancak, hizmetin mevcut mevzuata ve standartlara, ülke ekonomisine ve şartlarına uygun olarak yapılıp yapılmadığına bakılıp gerektiğinde Oda tarafından projenin düzeltilmesi istenebilir.” kuralı yer almaktadır.
Bu kural uyarınca, Oda tarafından mesleki denetimi yapılacak hizmetin içeriğine müdahale edilemeyeceğinin kurala bağlandığı; bu denetim sırasında odanın hizmetin mevcut mevzuat ve standartlara uygunluğu yönünden bir denetleme yapabileceğinde kuşku bulunmadığı; ancak, meslek odasının projenin ülke ekonomisine ve şartlarına uygun olarak yapılıp yapılmadığı yönünden yapacağı bir değerlendirme hizmetin içeriğinin denetlenmesi niteliğine bürünebileceği; meslek örgütü olan bir kurum, mesleki unvanını almış mensubunun yeterliliğini ve meslek mensubunun sunduğu hizmetin içeriğini denetleyemeyecek olup, dava konusu Yönetmeliğin 10. maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendindeki “…ülke ekonomisine ve şartlarına…” ibaresi ile yalnızca şekli nitelikte bir denetim olması gereken mesleki denetimin sınırları aşılarak meslek odasınca, meslek mensubunun oda denetimine sunduğu hizmetin içeriğinin denetlenmesi öngörüldüğünden, düzenlemenin mesleki denetimin niteliği ile bağdaşmadığı ve hukuka aykırılık teşkil ettiği; Yönetmeliğin 10. maddesinin birinci fıkrasının (h) bendinde ise, ”Herhangi bir kamu kurumunun birim fiyatları üzerinden keşif çıkarılarak ya da teklif alma usulü ile yapılan resmi ihaleli işlerde, sözleşmenin aslı veya noterce onaylı örneği SMM tarafından Oda birimine verilir. Bu EMH’nin bedeli ihale bedeli üzerinden değerlendirilir. Sözleşmede EMH’ye ait bedel ayrı olarak belirtilmişse EMH bedeli bu bedel üzerinden, ihale bedeli diğer mimarlık mühendislik hizmetlerini de kapsaması halinde ise EMH bedeli 6 ncı maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde yer alan formüle göre hesaplanır.” kuralı yer almaktadır.
Herhangi bir kamu kurumunun birim fiyatları üzerinden keşif çıkarılarak ya da teklif alma usulü ile yapılan resmi ihaleli işlerde, sözleşmenin aslı veya noterce onaylı örneğinin SMM tarafından Oda birimine verileceğinin düzenlendiği; bu durumda hizmet bedelinin ihale bedeli üzerinden değerlendirileceğinin kurala bağlandığı;
Dava konusu düzenleme ile, ihale bedeli esas alınarak ücret belirlenmesi yoluna gidildiği; bu durumun mesleki denetimin içerik yönünden değerlendirmesini gerekli kıldığı;
Benimsenen denetimin ihale bedeline bağlı olmaksızın, yapılan biçimsel bir değerlendirmeyi içermesi gerektiği;
Bu durumda, maddenin “ihale bedeli” esas alınarak mesleki denetim ücreti belirlenmesine ilişkin kısmında hukuka uyarlılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Buna göre, Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliğinin; 10. maddesinin 1. fıkrasının (ğ) bendinde yer alan “… ülke ekonomisine ve şartlarına …” ibaresi ve (h) bendinde yer alan “… ihale bedeli üzerinden …” ibaresi bakımından iptal kararı verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Serbest Müşavir Mühendislik Hizmetleri Yönetmeliği’nin 1. maddesinde yer alan, ”… mesleki etkinliklerinin … Elektrik Mühendisleri Odası tarafından denetlenmesini, …” ibaresinin; Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin, 1. maddesinde yer alan “… mesleki denetim …” ibaresinin, 2. maddesinde yer alan “… mesleki etkinliklerinin denetim kurallarını …” ibaresinin, 7. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde yer alan “… mühendislik hizmetini Odanın mesleki denetimine sunmak zorundadır.” ibaresinin, 9. maddesinin 1. fıkrasında yer alan “… denetiminde …” ibaresi ile bu fıkranın (b) bendinde yer alan “… hizmetlerinin …” ve “… denetlenmesi …” ibarelerinin, 10. maddesinin ( 1. fıkrasının (e), (ğ) ve (h) bendleri ile (g) bendinin (1) numaralı alt bendi hariç), 11. maddesinin 1. fıkrasında yer alan “Mesleki denetim işlemlerinde …” ibaresi hakkında:
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Serbest Müşavir Mühendislik Hizmetleri Yönetmeliği’nin 1. maddesinde, ”Bu Yönetmeliğin amacı, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu hükümleri ile Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği hükümleri uyarınca serbest çalışan ve Odaya kayıtlı tüm mühendislik dallarına ait meslek alanlarında elektrik, elektronik, elektrik elektronik, bilgisayar, biyomedikal mühendisliği hizmetleri üreten kişi ve kuruluşların mesleki etkinliklerinin ve bu mühendislik dallarına ait meslek alanlarının Elektrik Mühendisleri Odası tarafından denetlenmesini, bu mühendislik dallarına ait hizmetlerin mesleki esaslarını, ülke ve meslektaş yararları yönünde gelişmesini sağlamak; mesleki ürün ve hizmetlerin Elektrik Mühendisleri Odası tarafından belirlenen en az ücretlerinin uygulanması ve meslektaşlar arasında haksız rekabetin önlenmesi, bu dallara ait meslek alanlarında serbest mühendislik hizmeti veren kişi ve kuruluşların kayıtlarının ve sicillerinin tutulması ile denetimlerinin sağlanmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.” kuralı yer almaktadır.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret Ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 1. maddesinde, ”Bu Yönetmelik, teknik hizmet kalitesinin yükseltilmesi, yapı, sistem tasarımı ve tesis üretiminin sağlam, kullanışlı, güvenilir ve ekonomik bir biçimde toplum yararına yürütülmesine katkıda bulunacak önlemlerin alınması, meslek mensuplarının haklarının korunması, haksız rekabetin önlenmesi, mühendis ile işveren arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi, Oda üyelerinin ve işverenin yasal haklarının korunması, yapı ve tesis üretimini denetim ve ilgili projeleri onay ile görevli kamu kuruluşlarına ve yerel yönetimlere yardımcı ve destek olunması, serbest müşavirlik ve mühendislik hizmeti yapan kişi ve kuruluşların mesleki denetim, kapasite ve yeterlilik açısından değerlendirilmelerine esas olan kayıtların tutulması amacıyla hazırlanmıştır.
2. maddesinde, ”(1) Bu Yönetmelik, mühendislik hizmeti üreten Oda üyelerinin görev ve sorumlulukları ile mesleki etkinliklerinin denetim kurallarını, serbest mühendislik hizmetleri üretilmesinde uyulacak kurallar ile uygulama esaslarını kapsar.”
7. maddesinin 1/a bendinde, ”Mesleğinin uygulanmasında Oda üyesi, toplum içinde meslek topluluğunun temsilcisi durumundadır ve yürürlükteki mühendislik ile ilgili tüm mevzuat, şartname ve standartlar ile mesleğinin uygulanmasına ilişkin Oda Yönetim Kurulu kararlarına uymak ve mühendislik hizmetini Odanın mesleki denetimine sunmak zorundadır.”
9. maddesinin 1. fıkrası ve 1/b bendinde, ”Serbest meslek uygulamaları ve denetiminde Oda aşağıdaki görevleri yerine getirir: b) Oda, serbest mühendislerin, hizmetlerinin ve bürolarının denetlemesi ve sicillerinin tutulmasıyla ilgili her türlü önlemi alabilir ve ilgililere bildirimde bulunabilir.”
10. maddesinde, ”(1) Mesleki denetim aşağıdaki esaslar çerçevesinde yerine getirilir:
a) Odanın mesleki denetim yapmaya yetkili birimleri, mesleki denetimi kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olan Elektrik Mühendisleri Odasının tüzel kişiliği adına yaparlar.
b) Tüm projeler, projenin uygulanacağı yerdeki Oda birimi tarafından ya da SMM’nin kayıtlı olduğu Oda birimi tarafından denetlenir.
c) Oda birimi tarafından projenin daha önceden mesleki denetim yapılıp yapılmadığı kontrol edilir. Yapı ve tesis SMM’nin kayıtlı olduğu Oda birimi dışında ise yapının bulunduğu Oda birimi tarafından bu kontrolün yapılması sağlanır.
ç) Oda birimleri mesleki denetim için gelen EMH’yi en geç 3 işgünü içinde inceler, mevcut mevzuata ve standartlara aykırı bir durumu yoksa mesleki denetim işlemini sonuçlandırır.
d) Oda Yönetim Kurulu’nun belirlediği tanımlama üzerinden, mesleki denetim hizmetinin karşılığı olarak önceden belirlenmiş maktu bir mesleki denetim bedeli alınır….
f) Ruhsatın yenilenmesi nedeniyle tekrar mesleki denetime getirilen ve projede yapılan değişiklik alan veya güç açısından %20’den fazla olmayan yapı projeleri için ayrı bir sicil durum belgesi düzenlenir.
g) İlgili Oda biriminde hizmete ait bilgiler, mesleki denetim kayıt defterine veya elektronik ortamdaki sisteme kaydedilir. SMM dosyası açılarak aşağıdaki işlemler yapılır;…
2) Mesleki denetim bedeline ait Oda gelir makbuzu düzenlenerek mühendise verilir. Makbuz tarihi, numarası ve mesleki denetim bedeli ile projeye veya hizmete ait bilgiler mesleki denetim kayıt defterine veya elektronik ortamdaki sisteme kaydedilir. Mesleki denetim koşullarını sağlayan SMM’ye sicil durum belgesi veya hizmete ait tescil belgesi düzenlenir.
3) Üretilen hizmetin Oda tarafından denetlenmesi sonucunda bulunan eksikler kontrol formuna yazılarak bir sureti proje üzerinde mühendisine verilecek, ikinci sureti ise SMM dosyasına konulacaktır. Tespit edilen eksikliklerin giderilmesinden sonra proje, kontrol formu ile birlikte tekrar Odaya denetim için sunulacak ve mesleki denetimi sonuçlandırılacaktır.
4) Mesleki denetimi yapılan doküman ve Oda tarafından istenmiş olan evraklar, mühendisine iade edilir.
5) Mesleki denetim işlemi SMM’nin kayıtlı olduğu yer dışındaki Oda birimi tarafından yapılmış ise, SMM’nin açılan dosyasının bir sureti Oda birimi tarafından SMM’nin kayıtlı olduğu Oda birimine gönderilir. SMM’nin kayıtlı olduğu Oda birimine farklı bir Oda biriminde bulunan yapı-tesise ait EMH’yi sunması durumunda SMM’nin bu hizmet için açılan dosyasının bir sureti tesisin bulunduğu Oda birimine gönderilir.
6) Mesleki denetim yapılan hizmetlere ait serbest meslek makbuzu veya faturalar her yıl en geç Aralık ayı içinde ilgili Oda birimleri tarafından bu Yönetmelik çerçevesinde kontrol edilecektir….
ı) Kurum ve kuruluşlarda ücretli olarak tam gün çalışan EM’ler bu durumlarını belgelendirmek koşuluyla çalıştığı kurum veya kuruluşa ait yapı veya tesislerin EMH’yi sözleşmesiz olarak yapabilecek ve Oda birimi tarafından sözleşme ve ücretlerin ödenmesine ilişkin koşullar aranmaksızın ürettikleri EMH’yi mesleki denetime tabi tutulacaktır.
i) EM aynı zamanda işin sahibi ise, bunu belgelendirmesi durumunda sözleşme ve ücretlerin ödenmesine ilişkin koşullar aranmaksızın EMH’i mesleki denetim uygulama esaslarına göre değerlendirilecektir. EM, tip sözleşmedeki mali hükümler dışındaki bütün hükümlere aynen uyacaktır.
j) Bir hizmetin, sözleşmesini imza etmiş mühendis tarafından yapılıp bitirilmemesi halinde, bu sözleşmeye imza koyan mühendisin yazılı izni olmaksızın aynı iş başka bir mühendis tarafından yapılamaz. Ancak, bu durumun, mühendisin kendi kusurundan kaynaklandığına ilgili Oda birimi tarafından yapılacak inceleme sonucunda ilk mühendisin izninin aranması konusunda Oda birimi yetkilidir.
k) Yapı projelerinde değişiklik projeleri kesin projeyi hazırlayanlar tarafından yapılır ve kesin proje sorumlusunun yazılı izni olmadan başka bir SMM tarafından değişiklik projesi hazırlanamaz. Kesin proje sorumlusunun SMM hizmeti yürütmemesi, vefat etmesi veya Oda kayıtlarındaki tebligat adresine ulaşılamaması durumunda değişiklik projesi başka bir SMM tarafından hazırlanabilir. Ancak anlaşmazlıklar durumunda Oda yetkilidir.”
11. maddesinde, ”Mesleki denetim işlemlerinde ve en az ücretlerin belirlenmesinde karşılaşılabilecek diğer hususlar ve sorunlar, Oda Sürekli SMM Komisyonu’nun önerisi ve Oda Yönetim Kurulu kararı ile çözümlenir.” kuralı yer almaktadır.
Yukarıda anılan, Anayasa ve Yasa kuralları uyarınca meslek odalarının; gerek üyelerinin gerekse de soyut olarak mesleğin onurunu ve mesleki disiplini korumak, mesleğin gelişimini sağlamak, mesleğin icrasında uyulacak ilke ve kuralları saptamak hususlarında görev ve yetki sahibi olduğu tartışmasızdır.
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu’nun 2. maddesi uyarınca, meslek odaları, meslek mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin yerel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bir takım kurallar koyabilir.
Elektrik mühendisi unvan ve yetkisi ile mesleki faaliyette bulunulurken, mesleki davranış ilkelerine ve meslek etiğine uygun sürecin işletilmesi, kurumsal işleyişin ve bütünselliğin sağlanması gerekliliği nedeniyle Elektrik Mühendisleri Odası’nın, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olmasından kaynaklanan mesleki faaliyetin içeriğine ilişkin olmamak koşulu ile üyeleri üzerinde mesleki denetim görev ve yetkisinin bulunduğu kuşkusuzdur. Ancak, meslek odasınca meslek mensuplarına yönelik mesleki denetim yetkisinin sınırlarının belirlenmesi gerekmektedir. Oda tarafından yapılacak denetimin meslek mensubunun sunduğu hizmetin içeriğinin denetlenmesi yahut meslek mensubunun yeterliliğinin denetlenmesi niteliğinde olmaması, meslek mensubunca bulundurulması gerekli bazı belge ve bilgilerin bulundurulup bulundurulmadığı, meslek mensubunun Oda üyelik kaydının bulunup bulunmadığı, kısıtlılığının olup olmadığı, bürosunun tescilini yaptırıp yaptırmadığı gibi mesleki disiplini sağlamaya yönelik şekli bir denetim niteliğinde olması gerekmektedir. Bu bağlamda, meslek odasının üyeleri üzerinde sahip olduğu mesleki denetim görev ve yetkisi mesleki disiplini sağlamaya yönelik olduğundan, serbest meslek faaliyetinin özünü zedeleyecek vize veya onay niteliği taşımaması gerekmektedir. Başka bir anlatımla Odalar şekli anlamda mesleki denetim yetkisine sahip bulunmaktadırlar.
Bu durumda, mesleki denetimin tanımı, kapsamı, şekli ile ilgili dava konusu düzenlemeler ile getirilen denetimin şekli nitelikte bir denetim olduğu, mesleki faaliyetin özünü zedeleyecek nitelikte faaliyetin içeriğinin denetlenmesine ilişkin olmadığı anlaşıldığında, yukarıda anılan Yönetmelik maddelerinde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, davanın;
-Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği’nin, 100. maddesinin (I) bendinde yer alan, ”… mesleki denetim gelirleri …” ibaresinin iptali istemine ilişkin kısmının süre aşımı nedeniyle reddine,
-Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Serbest Müşavir Mühendislik Hizmetleri Yönetmeliğinin 12. madddesinin (g) bendinde yer alan ”… teknik …” ibaresinin iptaline,
-Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yer alan “… en az ücret …” ibaresinin, 10. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinde yer alan “… en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş …” ibaresinin, (g) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan “… kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu …” ibaresinin, (ğ) bendinde yer alan “… ülke ekonomisine ve şartlarına …” ibaresi ile (h) bendinde yer alan “… ihale bedeli üzerinden …” ibaresinin iptaline,
-Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Serbest Müşavir Mühendislik Hizmetleri Yönetmeliği’nin 1. maddesinde yer alan, ”… mesleki etkinliklerinin … Elektrik Mühendisleri Odası tarafından denetlenmesini, …” ibaresinin; Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin, 1. maddesinde yer alan “… mesleki denetim …” ibaresinin, 2. maddesinde yer alan “… mesleki etkinliklerinin denetim kurallarını …” ibaresinin, 7. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde yer alan “… mühendislik hizmetini Odanın mesleki denetimine sunmak zorundadır.” ibaresinin, 9. maddesinin 1. fıkrasında yer alan “… denetiminde …” ibaresi ile bu fıkranın (b) bendinde yer alan “… hizmetlerinin …” ve “… denetlenmesi …” ibarelerinin, 10. maddesinin ( 1. fıkranın (e), (ğ) ve (h) bendleri ile (g) bendinin (1) numaralı alt bendi hariç), 11. maddesinin 1. fıkrasında yer alan “Mesleki denetim işlemlerinde …” ibaresi hakkında reddine, karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Davacı şirketin müellifi olduğu ve Oda onayına sunmadığı projelerin 15 gün içinde mesleki denetime sunulmasının istenilmesine ilişkin Elektrik Mühendisleri Odası Eskişehir Şube Başkanlığı’nın … tarihli ve … sayılı yazısının davacıya tebliği üzerine, bu işlemin dayanağı olduğu ileri sürülerek dava konusu düzenlemelerin iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
Başkan … ve Üye …’ın, birden fazla düzenleyici işlemin iptali istemiyle açılan davada, dava açma süresini başlatan, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Eskişehir Şubesi’nin … tarihli ve … sayılı uygulama işleminin dayanakları arasında Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği bulunmadığından, davacı tarafından kendisine uygulanmayan ve 10/03/2003 tarihli ve 25044 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik hükmüne karşı altmış gün içinde dava açılmadığından bu kısım yönünden davanın süre aşımı nedeniyle reddi gerektiği yönündeki azlık oyuna karşılık davanın süresinde açıldığı oyçokluğu ile kabul edilerek işin esasına geçilmiştir.
ESAS YÖNÜNDEN:
İlgili Mevzuat:
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 124. maddesinde; “Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler.” hükmü yer almaktadır.
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu’nun 2. maddesinde; bütün mühendis ve mimarları ihtisas kollarına ayırmak ve her kol için bir oda kurulmasına karar vermek; bu suretle aynı ihtisasa mensup meslek mensuplarını bir Odanın bünyesinde toplamak; merkezde idare heyeti, haysiyet divanı ve murakıplar gibi görevlilere yetecek kadar üyesi bulunmayan Odanın merkezini, Umumi Heyetin belirleyeceği yerde açmak; mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak; meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmi makamlarla işbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı, normları, fenni şartnameleri incelemek ve bunlar hakkındaki görüş ve düşünceleri ilgililere bildirmek Birliğin kuruluş amaçları arasında sayılmıştır.
32. maddesinde; ”Odaların gelirleri:
a) Aza kaydiyeleri;
b) Aza yıllık aidatı;
c) Hizmet karşılığı alınan ücretler;
ç) Vesika ücretleri;
d) Neşriyat hasılatı;
e) Bağış ve yardımlar;
f) Para cezaları;
g) İştiraklerden mütevellit karlar;
h) Mesleki müsabakalarda derece ve mansiyon alanlarla jüriye aza seçilenlerin alacakları paraların yüzde beşleri;
i) Müteferrik gelirler.” hükmü yer almaktadır.
33. maddesinde; “Türkiye’de mühendislik ve mimarlık meslekleri mensupları mesleklerinin icrasını iktiza ettiren işlerle meşgul olabilmeleri ve mesleki tedrisat yapabilmeleri için ihdisasına uygun bir odaya kaydolmak ve azalık vasfını muhafaza etmek mecburiyetindedirler. Kamu Kurumu ve Kuruluşları ile İktisadi Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşlarında asli ve sürekli olarak çalışan mühendislik ve mimarlık meslekleri mensuplarının meslek ve ihtisaslarıyla ilgili odaya girmeleri isteklerine bağlıdır. Ancak bunlar görevlerinin gereği olan işleri yaparken, mesleki bakımdan, Odaya kayıtlı meslektaşlarının yetkileriyle haklarına sahip ve onların ödevleriyle yükümlüdürler. Bu konuda Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları ile ilgili hükümler saklıdır.” hükmü yer almaktadır.
Aynı Kanun’un 39. maddesinde yer alan; “Bu Kanun hükümleri müteşebbis heyetlerce ihzar ve Birlik Umumi Heyetince tasvip edilecek bir talimatname ile tatbik olunur.” hükmü temel alınarak yürürlüğe konulan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği’nin, 100. maddesinin (l) bendinde “(Değişik:RG-11/5/2010-27578) Mesleki denetim gelirleri ve diğer gelirler.” Oda’nın gelir kaynakları arasında sayılmıştır.
EMO SMM Hizmetleri Yönetmeliği’nin;
1. maddesinde; “Bu Yönetmeliğin amacı, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu hükümleri ile Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği hükümleri uyarınca serbest çalışan ve Odaya kayıtlı tüm mühendislik dallarına ait meslek alanlarında elektrik, elektronik, elektrik elektronik, bilgisayar, biyomedikal mühendisliği hizmetleri üreten kişi ve kuruluşların mesleki etkinliklerinin ve bu mühendislik dallarına ait meslek alanlarının Elektrik Mühendisleri Odası tarafından denetlenmesini, bu mühendislik dallarına ait hizmetlerin mesleki esaslarını, ülke ve meslektaş yararları yönünde gelişmesini sağlamak; mesleki ürün ve hizmetlerin Elektrik Mühendisleri Odası tarafından belirlenen en az ücretlerinin uygulanması ve meslektaşlar arasında haksız rekabetin önlenmesi, bu dallara ait meslek alanlarında serbest mühendislik hizmeti veren kişi ve kuruluşların kayıtlarının ve sicillerinin tutulması ile denetimlerinin sağlanmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.”
12. maddesinde; “SMM Hizmetlerinin yürütülmesinde SMM, Tescilli Büro ve EMO aşağıda belirtilen koşullara uyarlar:
a) SMM-BT ve SMMHB-BTB belgeleri bulunmayan, belgelerini yenilemeyen, belgeleri EMO tarafından süreli ya da süresiz iptal edilen kişi ya da kuruluşlar SMM hizmetlerini yapamazlar.
b) SMM ve Tescilli Büro; bu Yönetmelik kapsamına giren tüm işlerinde ve yapacağı hizmet sözleşmelerinde mesleki esaslar, ülke ve meslektaş yararları doğrultusunda, geçerli kanunlar ve borçlar hukuku çerçevesinde, iyi niyet kurallarına uygun davranarak, ilgili konularda yürürlüğe konulmuş EMO şartnamelerine, tip projelerine ve EMO tarafından belirlenmiş en az ücret tanımlarına uyacaktır.
c) SMM ve Tescilli Büro; bu Yönetmelik kapsamına giren tüm işlerinde ve yapacağı mühendislik hizmetlerinde bu Yönetmeliğin 1 inci maddesindeki hüküm gereği, ilgili kişi, idare ve onay makamınca istensin istenmesin mesleki esaslar ile ülke ve meslektaş yararlarının gözetilmesi, üretilen hizmetlerin EMO standartları, Ana Yönetmelik ve Yönetmelikleri ile ülkemizde geçerli diğer standartlar, Yönetmelikler ve esaslara uygunluğunun sağlanması, EMO tarafından belirlenen mühendislik hizmetleri en az ücretlerinin uygulanması ve meslektaşlar arasındaki haksız rekabetin önlenmesi amaçlarına uyacaktır. Proje sorumlularının EMO’ya kayıtlı olup olmadıklarının EMO tarafından araştırılıp belgelenebilmesi, EMO’nun gerekli denetimi yapabilmesi ile üretilen hizmetlerin bu esaslara uygunluğunu belgeleyebilmesine yardımcı olacaktır.
d) SMM ve Tescilli Bürolar, SMM Hizmetlerini denetim için bağlı bulundukları EMO birimlerine sunarken, hizmetin türünü gözönüne alacak ve EMO Yönetim Kurulu tarafından istenilmesi kararlaştırılan diğer belgeler ile,
1- SMM hizmetini belirten ya da hizmet ürünü proje, sözleşme ve benzeri dökümanları,
2- İşveren ve SMM-Tescilli Büro arasında imzalanmış, varsa Oda tarafından hazırlanmış örneğine uygun sözleşmeyi,
3- Verilen SMM hizmetlerine ilişkin olarak, Oda tarafından belirlenen en az ücret tanımlamaları üzerinden düzenlenmiş, varsa Oda tarafından hazırlanmış örneğine uygun, SMM üyenin kaşesi, imzası, SMM ve Tescilli Büro numaraları, üye sicil numarası, vergi dairesi adı ve vergi numarası, büro adresi ile işverenin adı ve adresinin belirtildiği serbest meslek makbuzu ya da faturayı, ilgili EMO birimine vermekle yükümlü olacaklardır.
e) (Değişik:RG-8/1/2009-27104) Tescilli Büroların çalıştırdıkları SMM’lere ödeyecekleri aylık net ücret, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan EMO üyelerinin aylık eline geçen toplam ücret göz önüne alınarak, EMO tarafından belirlenen bedelden ve SMM’e ödenen brüt ücretlerin yıllık toplamı, SMM’in yıl içinde EMO en az ücretlerine göre ürettiği hizmetlerin toplamının %20 (yüzde yirmi)’sinden aşağı olamaz.
f) SMM ve/veya Tescilli Bürolarla işveren arasında doğabilecek anlaşmazlıklarda, EMO durumu inceler ve tarafsız hakemlik görevini yerine getirerek kararını taraflara bildirir. SMM ve/veya Tescilli Büro, bu durumda, EMO’nun vereceği karara uymakla yükümlüdür.
g) SMM’ler ürettikleri proje, TUS, işletme sorumluluğu, danışmanlık ve benzeri mühendislik hizmetlerini, idari ve teknik denetiminin yapılması amacıyla, ilgili EMO birimlerine sunmakla yükümlüdür.
EMO, SMM hizmetlerinin yürütülmesinde meslektaşlar arasında haksız rekabeti önlemek, üretilen hizmetlerin üstün nitelikte, şartnameler ve standartlara uygun, ülke yararına olmasını sağlamak amacıyla gerekli gördüğü önlemleri alır.
EMO, yapılan hizmetleri incelemeye, belirtilen eksiklerin ve yanlışların düzeltilmesini istemeye, yapılan işlemleri yerinde denetlemeye yetkilidir.” hükmüne yer verilmiştir.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nde;
1. madde; “Bu Yönetmelik, teknik hizmet kalitesinin yükseltilmesi, yapı, sistem tasarımı ve tesis üretiminin sağlam, kullanışlı, güvenilir ve ekonomik bir biçimde toplum yararına yürütülmesine katkıda bulunacak önlemlerin alınması, meslek mensuplarının haklarının korunması, haksız rekabetin önlenmesi, mühendis ile işveren arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi, Oda üyelerinin ve işverenin yasal haklarının korunması, yapı ve tesis üretimini denetim ve ilgili projeleri onay ile görevli kamu kuruluşlarına ve yerel yönetimlere yardımcı ve destek olunması, serbest müşavirlik ve mühendislik hizmeti yapan kişi ve kuruluşların mesleki denetim, kapasite ve yeterlilik açısından değerlendirilmelerine esas olan kayıtların tutulması amacıyla hazırlanmıştır.”
2. madde; “Bu Yönetmelik, mühendislik hizmeti üreten Oda üyelerinin görev ve sorumlulukları ile mesleki etkinliklerinin denetim kurallarını, serbest mühendislik hizmetleri üretilmesinde uyulacak kurallar ile uygulama esaslarını kapsar.”
4. maddesinin (j) bendi; “Mesleki denetim: EMH’nin, BMH’nin, BMMH’nin en az ücret, tasarım ve düzenleme esasları açısından, bu hizmetlerin Oda birimleri tarafından denetlenerek hizmeti üreten üyenin kayıt ve sicillerinin tutulmasını,”
7. maddesinin (a) bendi; “Mesleğinin uygulanmasında Oda üyesi, toplum içinde meslek topluluğunun temsilcisi durumundadır ve yürürlükteki mühendislik ile ilgili tüm mevzuat, şartname ve standartlar ile mesleğinin uygulanmasına ilişkin Oda Yönetim Kurulu kararlarına uymak ve mühendislik hizmetini Odanın mesleki denetimine sunmak zorundadır.”
9. maddesinin başlangıcı; “(1) Serbest meslek uygulamaları ve denetiminde Oda aşağıdaki görevleri yerine getirir: ”
9. maddesinin (b) bendi; “Oda, serbest mühendislerin, hizmetlerinin ve bürolarının denetlemesi ve sicillerinin tutulmasıyla ilgili her türlü önlemi alabilir ve ilgililere bildirimde bulunabilir.”
10. maddesi; “1) Mesleki denetim aşağıdaki esaslar çerçevesinde yerine getirilir:
a) Odanın mesleki denetim yapmaya yetkili birimleri, mesleki denetimi kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olan Elektrik Mühendisleri Odasının tüzel kişiliği adına yaparlar.
b) Tüm projeler, projenin uygulanacağı yerdeki Oda birimi tarafından ya da SMM’nin kayıtlı olduğu Oda birimi tarafından denetlenir.
c) Oda birimi tarafından projenin daha önceden mesleki denetim yapılıp yapılmadığı kontrol edilir. Yapı ve tesis SMM’nin kayıtlı olduğu Oda birimi dışında ise yapının bulunduğu Oda birimi tarafından bu kontrolün yapılması sağlanır.
ç) Oda birimleri mesleki denetim için gelen EMH’yi en geç 3 işgünü içinde inceler, mevcut mevzuata ve standartlara aykırı bir durumu yoksa mesleki denetim işlemini sonuçlandırır.
d) Oda Yönetim Kurulu’nun belirlediği tanımlama üzerinden, mesleki denetim hizmetinin karşılığı olarak önceden belirlenmiş maktu bir mesleki denetim bedeli alınır.
e) Serbest mühendislik hizmetlerine ilişkin, en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş serbest meslek makbuzu ya da fatura, en geç sözleşme gereği yapılan hizmetin tamamlanmasından sonra veya ilgili idare tarafından projenin onaylanmasından sonra Oda’ya sunulur.
f) Ruhsatın yenilenmesi nedeniyle tekrar mesleki denetime getirilen ve projede yapılan değişiklik alan veya güç açısından %20’den fazla olmayan yapı projeleri için ayrı bir sicil durum belgesi düzenlenir.
g) İlgili Oda biriminde hizmete ait bilgiler, mesleki denetim kayıt defterine veya elektronik ortamdaki sisteme kaydedilir. SMM dosyası açılarak aşağıdaki işlemler yapılır;
1) Mesleki denetimde EM’nin Oda üyelik kaydının devam edip etmediği ve kısıtlılığının olup olmadığı, imzasının doğruluğu, EM; SMM ise yıl içinde bürosunun tescilini yapıp yapmadığı, kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu, hizmet sözleşmesinin taraflarca imzalanmış aslı, SMM değilse hizmet ürettiği kurum veya kuruluşla olan bağlantısı incelenir. Ancak bu, mesleki denetim yapılan EMH’yi onaylama anlamını taşımaz.
2) Mesleki denetim bedeline ait Oda gelir makbuzu düzenlenerek mühendise verilir. Makbuz tarihi, numarası ve mesleki denetim bedeli ile projeye veya hizmete ait bilgiler mesleki denetim kayıt defterine veya elektronik ortamdaki sisteme kaydedilir. Mesleki denetim koşullarını sağlayan SMM’ye sicil durum belgesi veya hizmete ait tescil belgesi düzenlenir.
3) Üretilen hizmetin Oda tarafından denetlenmesi sonucunda bulunan eksikler kontrol formuna yazılarak bir sureti proje üzerinde mühendisine verilecek, ikinci sureti ise SMM dosyasına konulacaktır. Tespit edilen eksikliklerin giderilmesinden sonra proje, kontrol formu ile birlikte tekrar Odaya denetim için sunulacak ve mesleki denetimi sonuçlandırılacaktır.
4) Mesleki denetimi yapılan doküman ve Oda tarafından istenmiş olan evraklar, mühendisine iade edilir.
5) Mesleki denetim işlemi SMM’nin kayıtlı olduğu yer dışındaki Oda birimi tarafından yapılmış ise, SMM’nin açılan dosyasının bir sureti Oda birimi tarafından SMM’nin kayıtlı olduğu Oda birimine gönderilir. SMM’nin kayıtlı olduğu Oda birimine farklı bir Oda biriminde bulunan yapı-tesise ait EMH’yi sunması durumunda SMM’nin bu hizmet için açılan dosyasının bir sureti tesisin bulunduğu Oda birimine gönderilir.
6) Mesleki denetim yapılan hizmetlere ait serbest meslek makbuzu veya faturalar her yıl en geç Aralık ayı içinde ilgili Oda birimleri tarafından bu Yönetmelik çerçevesinde kontrol edilecektir.
ğ) Oda tarafından mesleki denetimi yapılacak hizmetin, bir mühendis tarafından yapıldığı göz önünde bulundurularak hizmetin içeriğine müdahale edilmez. Ancak, hizmetin mevcut mevzuata ve standartlara, ülke ekonomisine ve şartlarına uygun olarak yapılıp yapılmadığına bakılıp gerektiğinde Oda tarafından projenin düzeltilmesi istenebilir.
h) Herhangi bir kamu kurumunun birim fiyatları üzerinden keşif çıkarılarak ya da teklif alma usulü ile yapılan resmi ihaleli işlerde, sözleşmenin aslı veya noterce onaylı örneği SMM tarafından Oda birimine verilir. Bu EMH’nin bedeli ihale bedeli üzerinden değerlendirilir. Sözleşmede EMH’ye ait bedel ayrı olarak belirtilmişse EMH bedeli bu bedel üzerinden, ihale bedeli diğer mimarlık mühendislik hizmetlerini de kapsaması halinde ise EMH bedeli 6 ncı maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde yer alan formüle göre hesaplanır.
ı) Kurum ve kuruluşlarda ücretli olarak tam gün çalışan EM’ler bu durumlarını belgelendirmek koşuluyla çalıştığı kurum veya kuruluşa ait yapı veya tesislerin EMH’yi sözleşmesiz olarak yapabilecek ve Oda birimi tarafından sözleşme ve ücretlerin ödenmesine ilişkin koşullar aranmaksızın ürettikleri EMH’yi mesleki denetime tabi tutulacaktır.
i) EM aynı zamanda işin sahibi ise, bunu belgelendirmesi durumunda sözleşme ve ücretlerin ödenmesine ilişkin koşullar aranmaksızın EMH’i mesleki denetim uygulama esaslarına göre değerlendirilecektir. EM, tip sözleşmedeki mali hükümler dışındaki bütün hükümlere aynen uyacaktır.
j) Bir hizmetin, sözleşmesini imza etmiş mühendis tarafından yapılıp bitirilmemesi halinde, bu sözleşmeye imza koyan mühendisin yazılı izni olmaksızın aynı iş başka bir mühendis tarafından yapılamaz. Ancak, bu durumun, mühendisin kendi kusurundan kaynaklandığına ilgili Oda birimi tarafından yapılacak inceleme sonucunda ilk mühendisin izninin aranması konusunda Oda birimi yetkilidir.
k) Yapı projelerinde değişiklik projeleri kesin projeyi hazırlayanlar tarafından yapılır ve kesin proje sorumlusunun yazılı izni olmadan başka bir SMM tarafından değişiklik projesi hazırlanamaz. Kesin proje sorumlusunun SMM hizmeti yürütmemesi, vefat etmesi veya Oda kayıtlarındaki tebligat adresine ulaşılamaması durumunda değişiklik projesi başka bir SMM tarafından hazırlanabilir. Ancak anlaşmazlıklar durumunda Oda yetkilidir.”
11. madde; “(1) Mesleki denetim işlemlerinde ve en az ücretlerin belirlenmesinde karşılaşılabilecek diğer hususlar ve sorunlar, Oda Sürekli SMM Komisyonu’nun önerisi ve Oda Yönetim Kurulu kararı ile çözümlenir.” hükmüne haizdir.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yer alan “en az ücret” ibaresi, 10. maddesinin (ğ) bendinin “…ülke ekonomisine ve şartlarına…” ibaresi ve (h) bendinin “…ihale bedeli üzerinden…” ibaresi, (e) bendinde yer alan “en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş” ibaresi ve (g) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan “kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu” ibaresi hariç dava konusu diğer kısımları; Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Serbest Müşavir Mühendislik Hizmetleri Yönetmeliği’nin 1. maddesinde yer alan “…mesleki etkinliklerinin … Elektrik Mühendisleri Odası tarafından denetlenmesi…” ibareleri ile 12. maddesinin (g) bendi ve Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliği’nin 100. maddesinin (l) bendindeki “mesleki denetim gelirleri” ibaresi yönünden iptal isteminin incelenmesi;
Anayasa ve Yasa kuralları uyarınca meslek odalarının; gerek üyelerinin gerekse de soyut olarak mesleğin onurunu ve mesleki disiplini korumak, mesleğin gelişimini sağlamak, mesleğin icrasında uyulacak ilke ve kuralları saptamak hususlarında görev ve yetki sahibi olduğu tartışmasızdır.
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu’nun 2. maddesinin (b) bendi uyarınca, meslek odaları, meslek mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin yerel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bir takım kurallar koyabilir.
Elektrik mühendisi unvan ve yetkisi ile mesleki faaliyette bulunulurken, mesleki davranış ilkelerine ve meslek etiğine uygun sürecin işletilmesi, kurumsal işleyişin ve bütünselliğin sağlanması gerekliliği nedeniyle Elektrik Mühendisleri Odası’nın, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olmasından kaynaklanan mesleki faaliyetin içeriğine ilişkin olmamak koşulu ile üyeleri üzerinde mesleki denetim görev ve yetkisinin bulunduğu kuşkusuzdur. Ancak, meslek odasınca meslek mensuplarına yönelik mesleki denetim yetkisinin sınırlarının belirlenmesi gerekmektedir. Oda tarafından yapılacak denetimin meslek mensubunun sunduğu hizmetin içeriğinin denetlenmesi yahut meslek mensubunun yeterliliğinin denetlenmesi niteliğinde olmaması, meslek mensubunca bulundurulması gerekli bazı belge ve bilgilerin bulundurulup bulundurulmadığı, meslek mensubunun Oda üyelik kaydının bulunup bulunmadığı, kısıtlılığının olup olmadığı, bürosunun tescilini yaptırıp yaptırmadığı gibi mesleki disiplini sağlamaya yönelik şekli bir denetim niteliğinde olması gerekmektedir. Bu bağlamda, meslek odasının üyeleri üzerinde sahip olduğu mesleki denetim görev ve yetkisi mesleki disiplini sağlamaya yönelik olduğundan, serbest meslek faaliyetinin özünü zedeleyecek vize veya onay niteliği taşımaması gerekmektedir.
Belirtilen açıklamalar kapsamında, odaların şekli anlamda mesleki denetim yetkisi bulunduğu ve bu denetim yetkisi kapsamında 6235 sayılı Yasa’nın yukarıda belirtilen 32. maddesinin (c) bendi göz önüne alındığında, gelir elde edebileceği hususunda kuşku bulunmamaktadır.
Bu durumda, mesleki denetimin tanımı, kapsamı, şekli ile ilgili dava konusu düzenlemeler ile getirilen denetimin şekli nitelikte bir denetim olduğu, mesleki faaliyetin özünü zedeleyecek nitelikte faaliyetin içeriğinin denetlenmesine ilişkin olmadığı anlaşılmakta olup, Yönetmelik maddelerinde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Dava konusu Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 10. maddesinin (ğ) bendinin “…ülke ekonomisine ve şartlarına…” ibaresi ve (h) bendinin “…ihale bedeli üzerinden…” ibaresi yönünden incelenmesi;
Dava konusu bu Yönetmelik maddelerinin iptali için açılan davada Dairemizin 28/11/2018 gün ve E:2014/6298, K:2018/7524 sayılı kararıyla 10. maddesinin (ğ) bendinin “…ülke ekonomisine uygunluğu…” ibaresi ve 10. maddesinin (h) bendinin “…ihale bedeli üzerinden…” ibaresi yönünden iptal kararı verildiği ve kararın İdari Dava Daireleri Kurulunun 12/10/2020 gün ve E:2019/2018, K:2020/1789 sayılı kararıyla “…ülke ekonomisine uygunluğu…” ibaresinin “ülke ekonomisi ve şartlarına” ibaresi yönünden hüküm ifade edeceği belirtilmek suretiyle onanarak kesinleştiği anlaşıldığından, bu kısım yönünden davanın esası hakkında karar verilmesine hukuken olanak bulunmamaktadır.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yer alan “en az ücret” ibaresi, 10. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinde yer alan “en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş” ibaresi ve (g) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan “kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu” ibaresine ilişkin kısım yönünden;
Dava konusu bu Yönetmelik maddelerinin iptali için açılan davada Dairemizin 12/11/2021 gün ve E:2016/7170, K:2021/5291 sayılı kararıyla, 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yer alan “en az ücret” ibaresi, 10. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinde yer alan “en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş” ibaresi ve (g) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan “kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu” ibaresi yönünden iptal kararı verildiği ve kararın İdari Dava Daireleri Kurulunun 20/10/2020 gün ve E:2022/1158, K:2022/3022 sayılı kararıyla onanarak kesinleştiği anlaşıldığından, bu kısım yönünden davanın esası hakkında karar verilmesine hukuken olanak bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 10. maddesinin (ğ) bendinin “…ülke ekonomisine ve şartlarına…” ibaresi ve (h) bendinin “…ihale bedeli üzerinden…” ibaresi yönünden oybirliği; 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yer alan “en az ücret” ibaresi, 10. maddesinin (e) bendinde yer alan “en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş” ibaresi ve (g) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan “kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu” ibaresi yönünden oyçokluğu ile KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞINA,
2. İptali istenen dava konusu diğer düzenlemeler yönünden oybirliği ile DAVANIN REDDİNE,
3. Dava kısmen karar verilmesine yer olmadığı, kısmen ret ile sonuçlandığından ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin … TL’sinin davacı üzerinde bırakılmasına, kalan … TL’nin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
4. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca belirlenen … TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
5. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca … TL vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
6. Posta giderleri avansından varsa artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra istemi halinde davacıya iadesine,
7. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 15/03/2023 tarihinde karar verildi.
KARŞI OY:
(X)- Kamu kurumu niteliğindeki meslekî kuruluşları, kanunla düzenlenen mesleklerce sunulan kamu hizmetlerinin standartlarını korumak ve mesleğe mensup olanların ortak çıkarlarını kollamak ve aralarındaki dayanışmayı güçlendirmek için kurulurlar. Bu tür mesleki kuruluşların çok partili demokratik düzen içerisinde giderek etkili bir baskı grubu haline gelmeleri ve bu şekilde örgütlenen menfaat grupları arasındaki dayanışmanın toplum çıkarları aleyhine gelişmesi tehlikesi, bunların kamu hukuku kural ve usulleriyle yönlendirilmesini zorunlu kılmış ve sosyal bir olgu olarak öteden beri varlıklarını koruyabilmiş bu kuruluşları Anayasal bir kurum haline dönüştürmüştür.
Bu nedenle Anayasa’nın “Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları” başlıklı 135. maddesinde; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşlarının, belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzelkişilikleri olduğu hükmüne yer verilmiştir.
Öte yandan, Anayasa’nın işlem tarihinde yürürlükte bulunan “Yönetmelikler” başlıklı 124. maddesinde; başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabileceği öngörülmüştür.
Bu bağlamda, kamu kurumu niteliğindeki meslek odalarının ve bunların üst kuruluşlarının; gerek üyelerinin gerekse de soyut olarak mesleğin onurunu ve meslekî disiplini korumak, mesleğin gelişimini sağlamak, mesleğin icrasında uyulacak ilke ve kuralları saptamak hususlarında görev ve yetki sahibi olduğu tartışmasızdır.
Nitekim, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu’nun 2. maddesinin (b) bendinde de Anayasa’nın 135. maddesinin birinci fıkrasına paralel bir şekilde, mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplinini ve ahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs ve faaliyetlerde bulunmak; meslek ve menfaatleriyle ilgili işlerde resmi makamlarla işbirliği yaparak gerekli yardımlarda ve tekliflerde bulunmak, meslekle ilgili bütün mevzuatı, normları, fenni şartnameleri incelemek ve bunlar hakkındaki görüş ve düşünceleri ilgililere bildirmek Birliğin kuruluş amaçları arasında sayılmıştır.
Anılan Kanun’un gerekçesinde “…İleri memleketlerde mühendis ve mimar odalarının bilhassa berveçhi ati (aşağıda belirtilen) hususlardan büyük faydaları da olmaktadır: … i) fen adamlarının mesaileri hakkında normal ücretleri tertiplenmesi …” denilmektedir. Görüldüğü gibi gerekçede açıkça “fen adamlarının mesaileri hakkında normal ücretleri tertiplenmesi” ifadesine yer verilmek suretiyle, bahse konu Kanun düzenlenirken mühendis ve mimarlara yönelik “ücret”in de bu kuruluşlarca belirlenmesinin öngörüldüğü anlaşılmaktadır.
Mühendislik ve mimarlık unvan ve yetkisi ile mesleki faaliyette bulunulurken, meslekî davranış ilkelerine ve meslek etiğine uygun sürecin işletilmesi, kurumsal işleyişin ve bütünselliğin sağlanması gerekliliği nedeniyle TMMOB’nin, kamu kurumu niteliğinde meslek odalarının üst kuruluşu olmasından kaynaklanan, mesleki faaliyetin içeriğine ilişkin olmamak koşulu ile üyeleri üzerinde mesleki denetim görev ve yetkisinin bulunduğu kuşkusuzdur.
Dava konusu Yönetmelik düzenlemeleri incelendiğinde; Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde mesleki denetimin tanımı yapılmış ve bu denetimde, Oda tarafından belirlenen asgari ücretlere uyulup uyulmadığının da denetleneceği belirtilmiştir.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 10. maddesinde ise, mesleki denetimin hangi esaslar çerçevesinde yapılacağı düzenlenmiş ve serbest mühendislik hizmetlerine ilişkin, en az ücret tarifesine uygun olarak düzenlenmiş serbest meslek makbuzu veya faturanın Oda’ya sunulması istenilmiştir.
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümleri ve açıklamalar uyarınca, TMMOB’nin meslek odası üyelerinin hak ve menfaatlerini korumak, üyeler arasında rekabet yaratılarak mühendislik hizmeti sunumunda niteliğin düşmesinin önüne geçilmesini sağlamak amacıyla üyelerinin sunduğu hizmetin karşılığı olan ücretin asgari sınırlarını tespit edebileceği hususunda kuşku bulunmamaktadır. Meslek odasının asgari ücreti düzenleme ve denetleme yetkisi, hizmetin gereği gibi yürütülmesi ve kamu yararının sağlanması açısından da bir zorunluluktur. Meslekî disiplini ve ahlakı sağlayabilmek için mesleki faaliyetlerde asgari bir standardın olması gereklidir. Söz konusu standardı sağlamak ise, sunulan hizmetin ücretinin belli bir sınırın altına düşürülmemesini gerekli kılmaktadır. Bununla birlikte; asgari ücret belirlenmesi, mühendis ve mimarlar ile hizmet sunduğu kişiler arasında, asgari ücretin altında olmamak şartıyla serbestçe ücret belirlenmesine engel oluşturmamaktadır.
Öte yandan, Meslek Odaları tarafından belirlenen asgari ücretin hukuka, kamu yararına ve hizmet gereklerine aykırı olduğu ve/veya belirlenen asgari ücret tutarının rekabet ihlaline neden olacak nitelikte düşük ve/veya yüksek olduğu ileri sürülerek dava konusu edilebileceği ve yargı organlarınca bunun denetiminin yapılabileceği de kuşkusuzdur.
Bu durumda, üyelerinin hak ve menfaatlerini korumakla yükümlü bir kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan TMMOB’ye mühendis ve mimarlar arasında rekabet yaratılarak hizmetin sunumunda niteliğin düşmesinin önüne geçilmesi ve üyelerinin hak ve menfaatlerinin korunması amacıyla getirilen en az ücret düzenleme ve denetleme yetkisi veren dava konusu düzenlemelerde, üst hukuk normlarına ve kamu yararına aykırılık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle; davanın reddi gerektiği görüşüyle, Daire kararının Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası En Az Ücret ve Mesleki Denetim Uygulama Esasları Yönetmeliği’nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (j) bendinde yer alan “en az ücret” ibaresi, 10. maddesinin 1. fıkrasının (e) bendinde yer alan “en az ücret tanımlarına uygun olarak düzenlenmiş” ibaresi ve (g) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan “kesilen faturanın veya serbest meslek makbuzunun en az ücret tanımlarına uygunluğu” ibaresine ilişkin kısmı hakkında verilen Dairenin 12/11/2021 gün ve K:2021/5291 sayılı iptal hükmüne dayalı karar verilmesine yer olmadığına yönelik kısmına katılmıyorum.