Danıştay 8. Daire Başkanlığı         2020/2305 E.  ,  2020/4802 K.

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2020/2305
Karar No : 2020/4802

DAVACI : …
VEKİLİ : Av. …
DAVALILAR : 1- … Bakanlığı – …
VEKİLİ : Av. …
2- … Bakanlığı – …
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …

DAVANIN KONUSU :
07/08/2013 tarih ve 28731 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Geçici ve Yabancı Plakalı Taşıtlardan Alınacak Geçiş Ücretlerine İlişkin Tebliğ’in (68 No’lu Tebliğ) 6. maddesinin 2. fıkrasında yer alan “üçüncü ülke” ibaresi ile … tarih ve … sayılı işlemle davacıdan tahsil edilen 3000 Euro geçiş ücretinin iptali ve ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davacıya iadesine karar verilmesi istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
Davacı tarafından; idarece üçüncü ülke hususunun yanlış yorumlandığı, üçüncü ülke tanımlamasının ticaret özgürlüğünü hukuka ve uluslararası sözleşmelere aykırı şekilde kısıtladığı, dava konusu işlemde de ödeme ve talimat yeri Finlandiya olmasına rağmen, teslim yerinin Bulgaristan olduğu, tır karnesinde çıkış ülkesinin Türkiye, varış ülkesinin Bulgaristan olduğu, CMR’de de malın çıkış ülkesinin Türkiye, varış ülkesi ve alıcı firmanın da Bulgaristan firması olduğu, faturada da malın varış yerinin Bulgaristan olduğu bilgisine yer verildiği, dolayısıyla olayda üçüncü ülke işleminin bulunmadığı; kanunla düzenlenmeyen bir hususun Tebliğ ile düzenlenmesinde hukuka uyarlık bulunmadığı ileri sürülmüştür.

DAVALILARIN SAVUNMASI :
Ticaret Bakanlığı’nın Savunması:
Usul yönünden, davanın süreaşımı nedeniyle reddi gerektiği; esas yönünden ise, uyuşmazlığa konu olayda TIR Karnesi, CMR, fatura ve Gümrük Beyannamesi üzerindeki gönderici adresinin (eşyanın yükleme yerinin) Türkiye, aracın Bulgaristan ülkesine ait olması ve ihracatta kullanılan gümrük beyannamesinde Finlandiya adresinin bulunması nedeniyle üçüncü ülke geçiş belgesi ibraz edilmesinin gerektiği, …. plakalı tır aracı ile davacı şirket adına tescilli … nolu TIR Karnesi muhteviyatı eşyanın uygun olmayan geçiş belgesiyle taşınması nedeniyle 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu’nun 16. maddesi ve ‘Geçici ve Yabancı Plakalı Taşıtlardan Alınacak Geçiş Ücretlerine İlişkin Tebliğ’ kapsamında geçiş ücreti tahsilatının gerçekleştirildiği; benzer bir durumla ilgili olarak Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’ndan alınan … tarih ve … sayılı görüş yazısında “belgelerde farklı ülke isimlerinin yer alıyor olmasından dolayı taşımanın üçüncü ülke taşıması olarak değerlendirilmesi gerektiği”nin bildirildiği belirtilerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın Savunması:
Usul yönünden, aynı düzenleyici işlemin iptali istemiyle Danıştay Onbeşinci Dairesinin E:2014/4553 sayılı dosyasında açılan dava dolayısıyla bakılan davanın derdestlik nedeniyle incelenmeksizin reddi gerektiği; esasa yönelik olarak ise, taşıtın Bulgaristan’dan Türkiye’ye ve Türkiye’den Bulgaristan’a dolu olarak yapılacak taşımalarda geçerli olan ikili geçiş belgesi ile dolu olarak yurda girdiği, ancak çıkışa ilişkin taşıma evraklarından olan gümrük beyannamesinde malın alıcı bölümünde Finlandiya yazıldığının görülmesi üzerine dava konusu işlemin tesis edildiği, 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu’nun 16. maddesi ve buna dayanılarak çıkarılan Yönetmeliğin 69. maddesindeki “uygulamaya yönelik düzenlemeler ile geçiş ücretleri Bakanlık tarafından hazırlanarak Resmi Gazete’de yayımlanacak bir tebliği ile belirlenir” hükmü gereğince dava konusu düzenlemenin yapıldığı, taşımaya ait evrakların incelenmesinden gümrük beyannamesinde malın alıcısı bölümünde Finlandiya 032 adresinin, tır karnesinde varış ülkesinin Bulgaristan, CMR belgesinde malın alıcısının Fin-… Finlandiya adresinin malın faturasının da malın alıcının … Finlandiya adresinin yazılı olduğunun görüldüğü, dolayısıyla olayda gerçek bir üçüncü ülke taşımasının mevcut olduğu, taşımacının ise uygun geçiş belgesi ibraz edemediği belirtilerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun bozma kararına uyulmak suretiyle davacıdan geçiş ücreti tahsil edilmesine ilişkin bireysel işlem yönünden davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : 07/08/2013 günlü, 28731 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Geçici ve Yabancı Plakalı Taşıtlardan Alınacak Geçiş Ücretlerine İlişkin Tebliğ’in (68 No’lu Tebliğ) 6. maddesinin 2. fıkrasında yer alan “üçüncü ülke” ibaresi ile … günlü, … sayılı işlemle tahsil edilen 3000 Euro geçiş ücretinin iptali istemiyle açılan davada, Tebliğ yönünden davanın reddi, işlemin iptali, davacıdan tahsil edilen ücretin yasal faiziyle iadesi yolunda Danıştay Onbeşinci Dairesince verilen 22/03/2016 tarih ve E:2014/4565, K:2016/1951 sayılı kararın, işlemin iptaline kısmı, temyiz incelemesi sonucunda Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 23/01/2019 tarih ve E:2016/4504, K:2019/142 sayılı kararıyla “Davacı şirkete ait taşıtın Türkiye’den çıkışı sırasında ibraz edilen belgelerin incelenmesinden, taşınan malın alıcı adresinin Finlandiya olmasına karşın bu ülkeye taşımacılık yapıldığına ilişkin geçerli bir geçiş belgesi ibraz edilemediğinden, söz konusu taşımanın üçüncü ülkeye yapılan taşımacılık kapsamında değerlendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşıldığından, dava konusu işlemde hukuka aykırılık görülmemiştir.” gerekçesiyle bozulmuştur.
2575 sayılı Danıştay Kanunu’nun 38. maddesinde, İdari Dava Daireleri Kurulunun, idari dava dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararları temyizen inceleyeceği, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 46. maddesinin 1. fıkrasında, Danıştay Dava Dairelerinin nihai kararlarının Danıştay’da temyiz edilebileceği, 49. maddesinin 4. fıkrasında ise Danıştay’ın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davaların temyizen incelenmesinde bu madde ile ısrar hariç 50. madde hükümlerinin kıyasen uygulanacağı öngörülmüştür. 2577 sayılı Kanun’un 49. maddesinin 4. fıkrasında yer alan düzenleme ile Danıştay Dava Dairelerine, ilk derecede bakılan davalarla ilgili bozma kararlarına karşı eski kararlarında ısrar edebilme yetkisi tanınmamıştır.
Açıklanan nedenlerle geçiş ücreti tahsil edilmesine ilişkin işleme yönelik davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince; Danıştay Onbeşinci Dairesinin 22/03/2016 tarih ve E:2014/4565, K:2016/1951 sayılı kararının iptal ve kabule ilişkin kısmının, İdari Dava Daireleri Kurulunun 23/01/2019 tarih ve E:2016/4504, K:2019/142 sayılı kararı ile bozulması üzerine, bozulan kısım hakkında gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Dava; 07/08/2013 tarih ve 28731 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Geçici ve Yabancı Plakalı Taşıtlardan Alınacak Geçiş Ücretlerine İlişkin Tebliğ’in (68 No’lu Tebliğ) 6. maddesinin 2. fıkrasında yer alan “üçüncü ülke” ibaresinin iptali ile bu Tebliğ kuralları uyarınca … tarih ve .. sayılı işlemle davacı şirketten tahsil edilen 3000 Euro geçiş ücretinin iptali ve ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davacı şirkete iadesi istemiyle açılmıştır.
Danıştay Onbeşinci Dairesinin 22/03/2016 tarih ve E:2014/4565, K:2016/1951 sayılı
kararıyla; dava konusu Tebliğ’in 6. maddesinde yer alan “üçüncü ülke” ibaresinde kamu yararına, hizmet gereklerine ve hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle bahsi geçen düzenleyici işlem yönünden davanın reddine; davacıdan geçiş ücreti tahsil edilmesine ilişkin işlem yönünden ise, davacı şirkete ait taşıtın Türkiye’den çıkışı sırasında ibraz edilen gümrük beyannamesi, CMR belgesi ve malın faturasında “Malın alıcısı” bölümünde Finlandiya adresinin bulunduğu belirlendiğinden malın (eşyanın) Finlandiya’ya nakledildiği sonucuna varıldığı, buna ilişkin geçiş belgesi ibraz edilememesi üzerine, idarece söz konusu taşımanın üçüncü ülkeye yapılan taşımacılık kapsamında değerlendirilerek dava konusu işlemin tesis edildiği, dava konusu işleme dayanak olarak gösterilen ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’na hitaben Ulaştırma Bakanlığı’nca yazılan yazılarda, beyannamelerin “gideceği ülke” bilgisine göre düzenlenmesi suretiyle üçüncü ülke taşımalarının ikili taşıma gibi gösterilmeye çalışıldığı, bu nedenle fatura ve gümrük beyannamelerinde alıcı adresinin bulunduğu ülkenin esas alınarak işlem yapılması gerektiği, taşıma evraklarından birinin farklı bir ülke olarak düzenlenmiş olması halinde mutlaka üçüncü ülke geçiş belgesi talep edilmesi gerektiğinin belirtildiği; uyuşmazlığa ilişkin belgelerin incelenmesinden, gümrük beyannamesinde, tır karnesinde, CMR belgesinde ve faturada varış/teslim ülkesi/yeri olarak “Bulgaria” veya “Razgrad/Bulgaria” ibarelerin yer aldığının görüldüğü; bu hususlar göz ardı edilerek Bakanlık yazısı doğrultusunda ve herhangi bir ek araştırma yapılmaksızın, sadece belgelerde malın alıcısı olarak “… Finlandiya” ibarelerinin bulunduğu gerekçesiyle işlem tesis edilmesinde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle … tarih ve … sayılı bireysel işlemin iptaline ve davacıdan tahsil edilen ücretin yasal faiziyle birlikte davacıya iadesine karar verilmiştir.
Danıştay Onbeşinci Dairesince verilen kararın, yalnızca davalı idareler tarafından temyiz edilmesi sonucu İdari Dava Daireleri Kurulunun 23/01/2019 tarih ve E:2016/4504, K:2019/142 sayılı kararı ile bireysel işlemin iptaline ve davacıdan tahsil edilen ücretin yasal faiziyle birlikte davacıya iadesine ilişkin kısmının bozulduğu, redde ilişkin kısmının ise temyiz edilmeksizin kesinleştiği görülmektedir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 46. maddesinin 1. fıkrasında; Danıştay dava daireleri kararlarına karşı Danıştay’da temyiz yoluna başvurulabileceği, 2575 sayılı Kanun’un 38. maddesinde İdari Dava Daireleri Kurulunca idari dava dairelerinden ilk derece mahkemesi olarak verilen kararların temyizen inceleneceği, 2577 sayılı Kanun’un 49. maddesinin 4. fıkrasında ise; İdare mahkemelerinin bozmaya uymayarak eski kararında ısrar edebileceği öngörülürken, Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurulları kararlarına uyulmasının zorunlu olduğu belirtilmiş, Danıştay dava dairelerinin ilk derece mahkemesi olarak verdiği kararların temyizen bozulması halinde ise ısrar olanağı tanınmamıştır.
Bu nedenle, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun bozma kararı üzerine yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir.

İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
İlgili Mevzuat:
4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu’nun “Geçiş ücretleri” başlıklı 16. maddesinde “Karayolunun bakımı, korunması ile karayolu ve taşımanın yönetimine ilişkin giderlere katkıda bulunmak üzere yabancı plâkalı araçlardan geçiş ücretleri alınır. Köprü, tünel ve otoyol ücreti gibi karayolu alt yapısının kullanılmasından alınan ücret ile eşya ve taşıtlar için yapılan hizmetlerin ücretleri, bu geçiş ücretlerine dahil değildir. Bakanlık, geçiş ücretlerini tespit etmeye, artırmaya, indirmeye veya kaldırmaya yetkilidir. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası anlaşmaların hükümleri saklıdır.” düzenlemesi yer almıştır.
Anılan Kanun ve 655 sayılı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye dayanılarak çıkarılan Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nin 69. maddesinde ise; “Karayolunun bakımı, korunması ile karayolu ve taşımanın yönetimine ilişkin giderlere katkıda bulunmak üzere yabancı plakalı taşıtlardan, Euro veya karşılığı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca değeri ilan edilen değiştirilebilir döviz veya Türk Lirası olarak geçiş ücreti alınır. Köprü, tünel ve otoyol ücreti gibi karayolu alt yapısının kullanılmasından alınan ücret ile eşya/kargo ve taşıtlar için yapılan hizmetlerin ücretleri bu geçiş ücretlerine dâhil değildir. Bakanlık, geçiş ücretlerini tespit etmeye, arttırmaya, indirmeye veya kaldırmaya yetkilidir. Bu ücretlerin tahakkuk ve tahsili sınır kapılarındaki Bakanlık birimine bağlı muhasebe yetkilisi mutemetlerince veya Maliye Bakanlığınca yapılır. Türkiye’ye giriş gümrük kapılarında ödenmesi gereken geçiş ücretlerinin ödenmediği veya eksik ödendiğinin tespiti halinde, ödenmeyen veya eksik ödenen ücretler üç katı olarak alınır. Bu madde kapsamındaki uygulamaya yönelik düzenlemeler ile geçiş ücretleri, Bakanlık tarafından hazırlanarak Resmî Gazete’de yayımlanacak bir tebliğ ile belirlenir. Türkiye’nin taraf olduğu ikili ve çok taraflı uluslararası anlaşma ve sözleşmelerin hükümleri saklıdır.” düzenlemesine yer verilmiştir.
4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu’nun 16. maddesine dayanılarak hazırlanan, Geçici ve Yabancı Plakalı Taşıtlardan Alınacak Geçiş Ücretlerine İlişkin Tebliğ’in (68 Nolu Tebliğ) 1. maddesinde, Tebliğ’in amacının, karayolunun bakımı, korunması ile karayolu ve taşımanın yönetimine ilişkin giderlere katkıda bulunmak üzere; sınır kapılarımızdan giriş ve çıkış yapan yabancı veya geçici plakalı taşıtlardan alınacak geçiş ücretlerinin düzenlenmesi olduğu, 3. maddesinin (k) bendinde, üçüncü ülke taşımasının, yolcu ve eşyanın bindirme, indirme, yükleme, boşaltma noktalarının taşıtın kayıtlı olduğu ülkenin dışındaki ülkeler arasında yapılan taşımaları ifade edeceği hükme bağlanmış; 4. maddesinde eşya/yük taşımaya mahsus yabancı plakalı taşıtların geçiş ücretine ilişkin esaslara yer verilmiş, 5. maddesinde, geçici plakalı taşıtlara ilişkin esaslar düzenlenmiş, istisnai haller başlıklı 6. maddesinde de, geçiş belgesi veya Bakanlığın özel iznini gerektirdiği halde; geçiş belgesiz veya özel izin alınmaksızın yapılan eşya/yük taşımalarında her taşıma türü için birim taşıt veya taşıt katarı için 3.000 (üçbin) Euro veya karşılığı Türk Lirası geçiş ücreti alınacağı ve bu taşıtların ülkemize/ülkemizden giriş ve çıkışlarına izin verileceği hükümlerine yer verilmiştir.

Hukuki Değerlendirme:
Davacı şirkete ait Bulgaristan plakalı taşıtın, Türkiye’den Bulgaristan’a, Bulgaristan’dan Türkiye’ye taşıma yapacağına ilişkin olarak düzenlenen geçiş belgesi kapsamında Türkiye’ye giriş yapmış, aracın Türkiye’den çıkışı sırasında ibraz edilen tır karnesinde varış ülkesi Bulgaristan olarak belirtilmesine karşın gümrük beyannamesinin “Malın alıcısı” bölümünde “Finland 032” adresinin bulunduğu, CMR belgesinde “Malın alıcısı” bölümünde “… Finlandiya” adresinin, malın faturasında da malın alıcısının “… Finlandiya” adresinin yazılı olduğunun belirlenmesi üzerine, taşıma konusu malın (eşyanın) Finlandiya’ya nakledildiği sonucuna varılmış, buna ilişkin geçiş belgesi ibraz edilememesi nedeniyle söz konusu taşıma üçüncü ülkeye yapılan taşımacılık kapsamında değerlendirilerek dava konusu işlem tesis edilmiştir.
Dava konusu işleme dayanak olarak gösterilen ve Ulaştırma Bakanlığı’nca Gümrük Bakanlığı’na yazılan yazılarda, son zamanlarda özellikle Bulgar taşıtlarınca taşınan yüklerde “alıcı adresi” bilgilerinin yanı sıra “gideceği ülke” bilgisinin de eklenmeye başladığı, beyannamelerin de bu belgelere göre tanzim edildiği, böylece üçüncü ülke taşımalarının ikili taşıma gibi gösterilmeye çalışıldığı, bu nedenle fatura ve gümrük beyannamelerinde alıcı adresinin bulunduğu ülke esas alınarak işlem yapılması gerektiği, tır karnesi ve CMR bilgilerinin fatura bilgileri ile de karşılaştırılması ve yükün tır karnesi ve/veya CMR’de belirtilen ülkeden farklı bir ülkeye ait olması, yani taşıma evrakından birinin farklı bir ülke olarak düzenlenmesi halinde mutlak surette üçüncü ülke geçiş belgesi talep edilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Dosyadaki belgelerin incelenmesinden, gümrük beyannamesinde alıcı bölümünde … adresinin bulunduğu, varış ülkesi bölümünde BULGARİSTAN, tır karnesinde varış yeri olarak BULGARIA, CMR belgesinde ise “consignee” (alıcı) olarak davacı şirketin adı ile birlikte Razgrad/Bulgaria adreslerinin yazılı olduğu, “by order” (sipariş veren) bölümünde …, …, “place og delivery of the goods (place, country)” (malın teslim yeri) bölümünde RAZGRAD BULGARIA; faturada ise, “Invoice adress” (fatura adresi) olarak … yazıldıktan sonra varış yeri olarak … /Bulgaria adresine yer verildiği görülmektedir.
Dava konusu Tebliğ ile davalı idarece, 4925 sayılı Kanun’un verdiği yetki çerçevesinde, uluslararası ikili veya çok taraflı anlaşmalar göz önünde bulundurularak, uluslararası taşımacılık yapan yabancı plakalı araçların, ülkemizin sınır kapılarından geçişinin geçiş belgesiyle sağlanması esasa bağlanmış olmakla birlikte, usulüne uygun geçiş belgesi ibraz edilememesi halinde, belirli bir ücret karşılığında bu araçların gümrük kapılarından geçişine izin verilmesi sağlanmıştır. Böylelikle, sınır kapılarında sahte geçiş belgeleriyle yapılan taşımaların önlenmesi, buralarda tıkanma ve uzun süreli beklemelerin ortadan kaldırılması, ikili taşıma gibi gösterilerek üçüncü ülke taşımacılığı yapılmasının önüne geçilmesi ve bu tür taşımaların kontrol altına alınmasının sağlanması amaçlanmıştır.
Davacı şirkete ait taşıtın Türkiye’den çıkışı sırasında ibraz edilen belgelerin incelenmesinden, taşınan malın alıcı adresinin Finlandiya olmasına karşın bu ülkeye taşımacılık yapıldığına ilişkin geçerli bir geçiş belgesi ibraz edilemediğinden, söz konusu taşımanın üçüncü ülkeye yapılan taşımacılık kapsamında değerlendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşıldığından, dava konusu işlemde hukuka aykırılık görülmemiştir.
Öte yandan, dava konusu … tarih ve … sayılı işlemde hukuka aykırılık bulunmadığından, davacı şirketten tahsil edilen geçiş ücretinin yasal faiziyle birlikte iadesine karar verilmesi isteminin de reddi gerekmektedir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Dava konusu … tarih ve … sayılı işlem ile davacının ödediği geçiş ücretinin yasal faiziyle birlikte iadesi istemi yönünden de DAVANIN REDDİNE,
2. Dava konusu düzenleyici işlem yönünden verilen davanın reddine yönelik karar temyiz edilmeksizin kesinleştiğinden ve dava neticede “RET” ile sonuçlandığından aşağıda dökümü gösterilen … TL yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
3. Temyiz aşamasında kullanılan ve davalı Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nca ödenen … TL posta gideri ile Ticaret Bakanlığı’nca ödenen … TL posta ücretinin davacıdan alınarak davalı idarelere verilmesine,
4. Bakılan davanın, kesinleşen kısmı için davalı idareler lehine vekalet ücretine hükmedildiğinden, bu aşamada yeniden vekalet ücretine hükmedilmemesine,
5. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra istemi halinde davacıya iadesine,
6. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere,
04/11/2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.