Danıştay 8. Daire Başkanlığı 2019/6119 E. , 2023/1548 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2019/6119
Karar No : 2023/1548
TEMYİZ EDENLER : 1- (DAVACI) … Turizm Taşımacılık ve Servis Tic. A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
2- (DAVALI) … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: İstanbul ilinde servis taşımacılığı alanında faaliyet gösteren davacı şirket tarafından, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Ulaşım Koordinasyon Merkezi’nin “Ulaşım hizmetlerine İlişkin İzin Belgelerinin Amaç Dışı Kullanılmasının Engellenmesine” dair, … tarih … sayılı kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; dava konusu UKOME kararı; 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanun’un Ek/2. maddesinde yer alan, “…ilgili belediyeden izin veya ruhsat almaksızın…” ifadesinden, herhangi bir izin veya ruhsat yerine, münhasıran faaliyet koluna ait düzenlenmiş bir izin veya çalışma ruhsatının anlaşılacağı kısmı yönünden; ilgili belediyeden izin veya ruhsat almaksızın yapılan faaliyete ilişkin yaptırımların, ruhsatta belirtilen faaliyet konusu, güzergah, çalışma bölgesi şeklinde tasnif edilerek, her bir aykırılığın ayrı ayrı yaptırıma tabi tutulduğu, dolayısıyla 2918 sayılı kanunda yer alan “ilgili belediyeden izin veya ruhsat almaksızın” ifadesinin, doğrudan herhangi bir ruhsat almak olarak değerlendirilemeyeceğinin açık olduğu, UKOME’ce verilecek ruhsatların türünün, faaliyet alanının ve ruhsatın kapsadığı sınırlara aykırı faaliyetlerin ayrıksı olarak ve belirli bir yaptırama tabi tutulabilmesi için, ilgili hükme ilişkin değerlendirmenin somut olarak ortaya konulması, idarenin veya ilgili hizmeti talep edebilecek kişilerin, belirli kaideler doğrultusunda sınırlandırılması amacıyla alınan davaya konu kararın, bu kısmında hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu kararın bu kısmı yönünden reddine, dava konusu UKOME kararının; “…Çalışma Ruhsatnamelerinin amaç dışı kullanımının tespiti halinde ilgili belgelerin iptal edileceği ve taşımacıya 6 ay süre ile belge düzenlenmeyeceği gibi mevcut durumun izin belgelerinin üzerine kayıt düşüleceği…” kısmı yönünden ise; 2918 sayılı kanunun yukarıda yer verilen hükümlerinde, taşımacılık faaliyetinin hangi tür ve şekilde ruhsatlandırılacağı, ilgili ruhsatlara aykırı faaliyetlerinse ne şekilde yaptırıma tabi tutulacağının hüküm altına alındığı, ilgili mevzuatta amaç dışı kullanım halinde ruhsatların iptal edileceği ve fiili gerçekleştirene 6 ay süresince belge düzenlenmeyeceği gibi ilgili durumun izin belgelerinde takyidat olarak yer alacağına dair herhangi bir hükmü ihtiva etmediği, yaptırıma tabi tutulacak fiillerin ve söz konusu fiillerin karşılığı yaptırımların kanunla veya kanunun izin verdiği ölçüde idarenin düzenleyici işlemleriyle belirleneceği yönündeki hukukun genel kaidesi doğrultusunda, Belediye veya Büyükşehir Belediye Kanunu’nda veyahut Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nde, davalı idarenin bu yönde bir düzenleme yapabileceğine dair herhangi bir hükmün mevcut olmadığı, davaya konu kararın bu kısmında hukuka ve mevzuata uyarlık bulunmadığı sonucuna varılarak dava konusu işlemin bu kısmının iptaline karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu karara davalı idare tarafından yapılan istinaf talebi yönünden; kararın dayandığı hukuki ve kanuni gerekçelerin Dairece de uygun bulunduğu, davalı idare tarafından yapılan istinaf başvurusunun reddine, davacı tarafından yapılan istinaf talebi yönünden ise; dava konusu işlemde yer verilen ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun Ek 2. maddesinde yer alan hükmün yorumlanmasına ilişkin bulunan, izin veya çalışma ruhsatının üzerinde tanımlı taşımacılık faaliyeti dışında bir faaliyet için kullanılması durumunda “ilgili belediyeden izin veya ruhsat almış” olma yükümünü tamamlamamış olarak mütalaa edilmesi gerektiği yönündeki davalı idare görüşünün bu davanın konusunu oluşturmadığı, yalnızca belirtilen kanun hükmünün davalı idarece ne şekilde mütalaa edildiğine ilişkin olduğu, dava konusu işlemin konusunun, davalı idarece düzenlenen Güzergah Kullanım İzin Belgelerinin/Geçici Çalışma Ruhsatnamelerinin amacı dışında kullanımının tespiti halinde; UKOME kararları ile belirtilen hükümler doğrultusunda yaptırımlar uygulananarak belgenin iptal edilmesi ve ilgili taşımacıya 6 ay süre ile belge düzenlenmemesi ayrıca bu ibarenin izin belgelerinin üzerine eklenmesi hususunu içerdiğinin anlaşıldığı, istinafa konu edilen mahkeme kararının hüküm fıkrasında bu kısmın çıkartılması gerektiği sonucuna varılarak istinaf başvurusunun kabulü ile … İdare Mahkemesinin … tarih E:…, K:… sayılı kararının kısmen kaldırılmasına, “2918 sayılı Kanun’un Ek/2.maddesinde yer alan, “…ilgili belediyeden izin veya ruhsat almaksızın…” ifadesinden, herhangi bir izin veya ruhsat yerine, münhasıran faaliyet koluna ait düzenlenmiş bir izin veya çalışma ruhsatının anlaşılacağı” ibaresinin hüküm fıkrasından çıkartılmasına karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, dava konusu edilen UKOME kararının tamamen iptalinin talep edildiği, kararın yetki ve amaç unsuru yönünden sakat olduğu, kamu yararı ile bağdaşmadığı, davalı idarece 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunun Ek 2. maddesinde yer alan düzenlemenin dar yorumlandığı, sözkonusu düzenlemeye göre taşıtın ilgili belediyeden ruhsatlı olmasının taşımacılık için yeterli olduğu, alınacak ruhsatın faaliyet koluna ait münhasıran düzenlenmiş bir izin veya çalışma ruhsatını kastetmediğini ileri sürülmektedir. Davalı idare tarafından, dava konusu UKOME kararının hüküm içeren düzenlemesinin iptaline karar verildiği, karardaki diğer ifadelerin dava konusu işlemin gerekçesini ortaya koyan Toplu Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğünün değerlendirmesi olduğu, dava konusu edilen düzenlemenin belediye tarafından düzenlenen izin belgelerinin yalnızca izin verilen faaliyet kolunda kullanılabileceğine ilişkin kanun hükmünün bulunması nedeniyle getirilmiş bir düzenleme olduğu, değerlendirmenin hukuka aykırı olmadığı, şehir içinde toplu taşımacılıkta kullanılacak taşıtlara ruhsat verme, verilen ruhsatların kullanım şeklini ve iptal sebeplerini belirleme hususunda idarelerinin yetkili olduğu, anılan yetki doğrultusunda dava konusu işlemin tesis edildiği ileri sürülmektedir.
TARAFLARIN SAVUNMASI : Bölge İdare Mahkemesinin verdiği karar karşılıklı olarak temyiz edildiğinden, Davalı idare tarafından, davacının temyiz istemine karşı savunma verilmiş olup, davacı tarafından savunma verilmemiştir.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’İN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kısmen kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının, UKOME kararının “2918 sayılı Kanun’un Ek/2. maddesinde yer alan, “…ilgili belediyeden izin veya ruhsat almaksızın…” ifadesinden, herhangi bir izin veya ruhsat yerine, münhasıran faaliyet koluna ait düzenlenmiş bir izin veya çalışma ruhsatının anlaşılacağı” ibaresinin hüküm fıkrasından çıkartılmasına ilişkin kısmı yönünden bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Ulaşım Koordinasyon Merkezi’nin Toplu Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğü Raporu doğrultusunda aldığı “Ulaşım hizmetlerine İlişkin İzin Belgelerinin Amaç Dışı Kullanılmasının Engellenmesine” dair, … tarih ve … sayılı kararının, İstanbul İlinde servis taşımacılığı alanında faaliyet gösteren davacı şirket tarafından iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun “Araçların tescil edildikleri amacın dışında kullanılması” başlıklı Ek 2. maddesinde, ” Araçlarını motorlu araç tescil belgesinde gösterilen maksadın dışında kullananlar ile sürülmesine izin veren araç sahiplerine 1.002 Türk lirası idari para cezası uygulanır. Ayrıca, araç on beş gün süre ile trafikten menedilir. 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanunu kapsamında ilgili belediyeden; a) Çalışma izni/ruhsatı almadan, b) Alınan izin/ruhsatta belirtilen faaliyet konusu dışında, c) Alınan izin/ruhsatta belirtilen çalışma bölgesi/güzergâh dışında belediye sınırları dâhilinde yolcu taşımak yasaktır. Bu fıkranın (a) bendine uymayanlara 5.010 Türk lirası, (b) bendine uymayanlara 2.018 Türk lirası, (c) bendine uymayanlara 1.002 Türk lirası idari para cezası verilir. Fiilin işlendiği tarihten itibaren geriye doğru bir yıl içinde tekerrürü hâlinde, bu fıkrada yer alan idari para cezaları iki kat olarak uygulanır. İşleteni veya sahibi, sürücüsünün kendisi olup olmadığına bakılmaksızın aracın bu maddenin üçüncü fıkrasına aykırı olarak kullanılmaması hususunda gerekli tedbirleri almak ve denetimini yapmakla yükümlüdür. Araç, bu maddenin üçüncü fıkrasının; (a) bendinin ihlali hâlinde altmış gün, (b) bendinin ihlali hâlinde otuz gün, (c) bendinin ihlali hâlinde ise on beş gün süreyle trafikten menedilir…” hükmü yer almaktadır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Davacının temyiz istemi yönünden,
İdari işlemlerin dava konusu edilebilmeleri için kesin ve yürütülmesi zorunlu nitelikte bulunması gerekmektedir. Buradaki kesinlik kavramı, işlemin uygulanmaya hazır, tamam, yani nihai bir işlem niteliğinde olduğunu, başka bir makamın onayına tabi olmadan doğrudan uygulanabilirliğini göstermektedir. Yürütülmesinin zorunlu olması yani icrailik vasfı ile de, kamu gücü ve kudretinin üçüncü kişiler üzerinde, doğrudan doğruya çeşitli hukuki sonuçlar doğurmak suretiyle etkisini göstermesi olarak ifade edilmektedir.
Dava konusu edilen İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Ulaşım Koordinasyon Merkezi’nin “Ulaşım hizmetlerine İlişkin İzin Belgelerinin Amaç Dışı Kullanılmasının Engellenmesine” dair, … tarih … sayılı kararında, Toplu Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğünün raporunda, 2918 sayılı Kanunun Ek/2. maddesi hükmü doğrultusunda yapılan denetim ve uygulamalarda İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen güzergah kullanım izin belgelerinin/geçici çalışma ruhsatnamelerinin amacı dışında kullanıldığının tespit edildiğinden bahisle gerekli düzenlemelerin yapılmasının talep edilmesi üzerine, 2918 sayılı Kanun’un Ek/2. maddesinde yer alan, “…ilgili belediyeden izin veya ruhsat almaksızın…” ifadesinden, herhangi bir izin veya ruhsat yerine, münhasıran faaliyet koluna ait düzenlenmiş bir izin veya çalışma ruhsatının anlaşılacağı şeklindeki mütalaaya yer verildiği anlaşılmaktadır.
Her ne kadar Bölge İdare Mahkemesince “…ilgili belediyeden izin veya ruhsat almaksızın…” ifadesinden, herhangi bir izin veya ruhsat yerine, münhasıran faaliyet koluna ait düzenlenmiş bir izin veya çalışma ruhsatının anlaşılacağı şeklindeki mütalaaya yer verildiği, kararda yer verilen bu hususun 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunun Ek 2.maddesinde yer alan hükmün yorumlanmasına ilişkin bulunduğu, davalı idare görüşünün davanın konusunu oluşturmadığı, yalnızca belirtilen kanun hükmünün davalı idarece ne şekilde mütalaa edildiğine ilişkin olduğu, bu nedenle bu ibarenin karar metninden çıkarılmasına karar verilmiş ise de; karar sonrasında uygulamada aynı veya benzeri bir durumla karşılaşılması halinde bu ibare doğrultusunda bir işlem tesis edileceği açıktır.
Bu durumda davacı tarafından dava konusu edilen UKOME kararının bu kısmı yönünden de yukarıdaki açıklamalarda dikkate alınarak işin esası incelenmek suretiyle yeniden bir karar verilmesi gerektiği sonucuna ulaşıldığından Bölge İdare Mahkemesinin “2918 sayılı Kanun’un Ek/2. maddesinde yer alan, “…ilgili belediyeden izin veya ruhsat almaksızın…” ifadesinden, herhangi bir izin veya ruhsat yerine, münhasıran faaliyet koluna ait düzenlenmiş bir izin veya çalışma ruhsatının anlaşılacağı kısmı yönünden reddine,” ibaresinin hüküm fıkrasından çıkartılmasına ilişkin kararında hukuki isabet görülmemiştir.
Davalı idarenin temyiz istemi yönünden,
Bölge idare mahkemelerinin nihai kararlarının temyizen bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen kararın “…Çalışma Ruhsatnamelerinin amaç dışı kullanımının tespiti halinde ilgili belgelerin iptal edileceği ve taşımacıya 6 ay süre ile belge düzenlenmeyeceği gibi mevcut durumun izin belgelerinin üzerine kayıt düşüleceği…” kısmı yönünden verilen karar usul ve hukuka uygun olup, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenleri kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanun’un 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kısmen reddine kısmen kabulüne,
2. … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının;
a) Davalı idare temyiz istemi yönünden ONANMASINA,
b) Davacı tarafından yapılan temyiz istemi yönünden BOZULMASINA,
3. Bozulan kısım yönünden yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın yukarıda belirtilen Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine,
4. Kesin olarak 30/03/2023 tarihinde oybirliği ile karar verildi.