Danıştay 8. Daire Başkanlığı         2019/4425 E.  ,  2023/1348 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2019/4425
Karar No : 2023/1348

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Sakarya İli, şehir merkezinde sahibi olduğu minibüs ile şehir içi yolcu taşımacılığı yapan davacı tarafından, taksi dolmuşlara ait yolcu taşıma kapasitesinin 6+1’den 8+1’e çıkarılmasına ilişkin … tarih ve … sayılı Sakarya Büyükşehir Belediye Başkanlığı, Ulaşım Koordinasyonu Merkezi (UKOME) kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; ticari amaçla çalıştırılacak yolcu taşıtlarının teknik özelliklerinin tespit edilmesi ile beraber yolcu kapasitelerinin belirlenmesi hususunda yetkili kılınan Ulaşım Koordinasyonu Merkezi (UKOME)’nin, ilgili meslek örgütü tarafından getirilen taksi dolmuşlara ilişkin kapasite artırım teklifinin, mevzuat hükümleri gereği 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nda yapılan değişikler gözönünde bulundurularak tesis edildiğinin anlaşıldığı, dava konusu taksi dolmuşlara ait yolcu taşıma kapasitesinin 6+1’den 8+1’e çıkarılmasına ilişkin Sakarya Büyükşehir Belediye Başkanlığı, Ulaşım Koordinasyonu Merkezi (UKOME)’nin … tarih ve … sayılı kararında hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu kararın dayandığı hukuki ve kanuni gerekçelerin Dairece de uygun bulunduğu, ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, dava konusu edilen UKOME kararının hukuka aykırı olduğu, UKOME’nin araç koltuk sayılarının artırılmasına ilişkin bir yetkisinin bulunmadığı, 2014 yılında UKOME’nin aynı konu hakkında verdiği kararda, dava konusu işlemle aynı yöndeki teklifin şehir içindeki toplu taşıma barışının bozulacağı gerekçesi ile reddedildiği, kararla minibüs, taksi ve özel halk otobüsleri arasındaki yolcu alma mücadelesinin artacağı ve bu durumun yolcu güvenliğini tehlikeye sokacağı, Pamukova ve Geyve Belediyesi temsilcilerinin kararda yer almadığından kararın 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 9. maddesi gereğince şekil yönünden sakat olduğu, minibüsçüler aleyhine taksi dolmuş sahipleri lehine değer artışına neden olunduğu, kamu yararı doğrultusunda ihale yapılması gerektiği, koltuk artırım bedellerinin ne kadar belirlenip kimlerden alındığının davalı idareye sorulmasının gerektiği, taksi dolmuşların kapasitesinin artmasıyla minibüslerle arasında bir fark kalmadığı, yasada otomobil tanımının yapılmasının kapasite artışı için yeterli bir sebep olmadığı, şehrin kendi özel şartları ve ihtiyaçları dikkate alınarak kamu yararı ilkeleri çevresinde bilimsel ölçekli bir çalışma yapılmadan karar verilemeyeceği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından dava konusu işlemin usul ve kanuna uygun olduğu, 6495 sayılı Kanunla 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 3.maddesinde değişikliğe gidilerek otomobilin, 9 oturma yeri olan motorlu taşıt olarak tanımlandığı, bu nedenle taksi dolmuşların koltuk sayısının 9(8+1) olarak değiştirilmesinin UKOME tarafından uygun görüldüğü belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’İN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Davacının sahibi olduğu minibüs ile Sakarya İli, şehir merkezinde şehir içi yolcu taşımacılığı yaptığı, davacının … tarih ve …sayılı başvuru dilekçesiyle; taksi dolmuşların yolcu taşıma kapasitelerinin 8+1 olması yönünde yapılan başvurulara ilişkin alınan UKOME kararı örneklerinin istenildiği, Sakarya Büyükşehir Belediye Başkanlığı Ulaşım Dairesi Başkanlığı’nın … tarih ve E… sayılı cevabi yazısı ekinde; Ulaşım Koordinasyonu Merkezi (UKOME) ‘nin … tarih ve … sayılı kararı ile … tarih ve … sayılı kararının gönderildiği, UKOME’nin … tarih ve … sayılı kararı ile; Sakarya Şoförler ve Otomobilciler Esnaf Odasının taksi dolmuşlara ilişkin kapasite artırım talebinin reddedildiği, dava konusu edilen UKOME’nin … tarih ve … sayılı kararıyla ise; Sakarya Şoförler ve Otomobilciler Esnaf Odasının … tarih ve …sayılı taksi dolmuşların çalışma ruhsatlarındaki 7 (6+1) olan koltuk sayısının 9 (8+1) olarak değiştirilmesi yönündeki başvurusunun, 25/03/2016 tarihli UKOME İhtisas Komisyon Raporu doğrultusunda, Sakarya Büyükşehir Belediye Başkanlığı Ulaşım Koordinasyonu Merkezi (UKOME) ‘nin … tarih ve … sayılı kararı ile; “28726 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6495 sayılı Kanunun 13. maddesinde otomobil tanımının ”Yapısı itibariyla, sürücüsü dahil en fazla dokuz oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu taşıttır.” şeklinde revize edildiği buna uygun olarak 6+1 olan Taksi Dolmuşların koltuk sayısının 8+1 ‘e çıkarılmasına karar verildiği, bunun üzerine davacı tarafından Sakarya Büyükşehir Belediye Başkanlığı Ulaşım Koordinasyonu Merkezi (UKOME) ‘nin …tarih ve … sayılı kararının iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun, 02/08/2013 tarih ve 28726 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6495 sayılı Kanunun 13. maddesi ile değişik 3. maddesinde; otomobil, yapısı itibarıyla, sürücüsü dahil en fazla dokuz oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu taşıt olarak tanımlanmıştır.
5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun “Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları” başlıklı 7. maddesinde, “… f) Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek. … p) Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek.”; “Ulaşım Hizmetleri” başlıklı 9. maddesinde, “Büyükşehir içindeki kara, deniz, su, göl ve demiryolu üzerindeki her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla büyükşehir belediye başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, yönetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kuruluşları ile, Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonunun görevlendireceği ilgili odanın temsilcisinin katılacağı Ulaşım Koordinasyon Merkezi kurulur. İlçe belediye başkanları kendi belediyesini ilgilendiren konuların görüşülmesinde koordinasyon merkezlerine üye olarak katılırlar. Ulaşım Koordinasyon Merkezi toplantılarına ayrıca gündemdeki konularla ilgili üye olarak belirlenmeyen ulaşım sektörü ile ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından ihtisas meslek odalarının temsilcileri de davet edilerek görüşleri alınır. Bu Kanun ile büyükşehir belediyesine verilen trafik hizmetlerini plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine ilişkin yetkiler ile büyükşehir sınırları dahilinde il trafik komisyonunun yetkileri ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılır. Ulaşım koordinasyon merkezi kararları, büyükşehir belediye başkanının onayı ile yürürlüğe girer. Ulaşım koordinasyon merkezi tarafından toplu taşıma ile ilgili alınan kararlar, belediyeler ve bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilgililer için bağlayıcıdır. Koordinasyon merkezinin çalışma esas ve usulleri ile bu kurullara katılacak kamu kurum ve kuruluş temsilcileri, İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Büyükşehir belediyelerine bu Kanun ile verilen görev ve yetkilerin uygulanmasında, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz.” hükümlerine yer verilmiştir.
Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin “Görev ve yetkileri” başlıklı 18. maddesinde, “(1) UKOME, büyükşehir içindeki kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesini sağlamak üzere; ulaşım, trafik ve toplu taşıma konularında üst düzeyde yönlendirici karar alma, uygulama, uygulatma ve ilgili mevzuattaki usulüne göre gereken tesisleri kurma, kurdurma ve işletme hak ve yetkilerine haizdir. Bu amaçla;… “Karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları ile bu taşıtların teknik özelliklerini tespit etmek, çalıştırılabileceği yerler ile güzergâhlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek, bunlara izin ve çalışma ruhsatı vermekle görevli ve yetkili olduğu…” hükümleri yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda anılan mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde; Ulaşım Koordinasyon Merkezlerinin, büyükşehir içindeki kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesini sağlamak üzere; ulaşım, trafik ve toplu taşıma konularında üst düzeyde yönlendirici karar alma, uygulama, uygulatma ve ilgili mevzuattaki usulüne göre gereken tesisleri kurma, kurdurma ve işletme hak ve yetkilerine haiz olduğu, bu amaçla trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları ile bu taşıtların teknik özelliklerini tespit etmek, çalıştırılabileceği yerler ile güzergâhlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek, bunlara izin ve çalışma ruhsatı vermekle görevli ve yetkili olduğu anlaşılmaktadır.
Dava dosyasında bulunan bilgi ve belgelerden, Sakarya Şoförler ve Otomobilciler Esnaf Odası Başkanlığının ve … Şehir İçi Taksi-Dolmuş Mot. Taş. Koop.’un dava konusu işlemle aynı talebi içeren dilekçeleri üzerine alınan Ulaştırma ve Koordinasyon Merkezi’nin … tarih ve … sayılı kararı’nda halen şehir içinde çalışmakta olan taksi dolmuşların yolcu taşıma kapasitelerini (8+1) şeklinde düzenlemenin, şehir içi toplu taşıma barışını bozabileceği gibi şehir içinde çalışmakta olan minibüs, taksi, dolmuş ve özel halk otobüslerinin az olan yolcu kapasitesini fazla araçla taşımakta olduğundan koltuk kapasitesini artırmanın yolcu alma mücadelesini artıracağı, bu durumun da şehir trafiğini olumsuz yönde etkileyeceği gerekçesiyle reddine karar verildiği, dava konusu işlem ile aynı talebi içeren dilekçelerin 28726 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6495 sayılı Kanunun 13. maddesinde yer alan otomobil tanımının değiştiği, bu nedenle buna uygun olarak taksi dolmuşların 6+1 olan koltuk sayılarının 8+1’e çıkarılmasına karar verilmiş olduğu görülmektedir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri uyarınca ulaşım hizmetlerini planlamak ve koordinasyonu sağlamak Büyükşehir Belediyesinin görevinde olmakla birlikte mevcut ulaşım ihtiyaçları göz önüne alınarak yapılacak olan taşımanın nasıl yapılacağına ilişkin planlama esaslarının da yine mevzuatla ayrıntılı olarak düzenlenmiş olduğu anlaşılmakla birlikte dava konusu UKOME kararı ile aynı talebi içeren başvuruların daha önce 21/05/2014 tarihli UKOME kararında belirtilen ve kentin ulaşım, trafik ve taksi dolmuş esnafına ilişkin aksi yöndeki gerekçelerle reddedildiği, dava konusu işlem tesis edilirken bahse konu kararda belirtilen gerekçelerin ortadan kalkıp kalmadığı veya ne yönde değiştiği, işleme ilişkin olarak kamu yararının ne olduğu ve bunun nasıl gerçekleştirileceği hususlarına ilişkin idareyi işlem tesis etmeye götüren nedenlerin ve maksatın ne olduğunun ortaya konulamadığı, diğer taraftan salt mevzuat değişikliği nedeniyle koltuk artırımının yapılmasının kent için gerekli olup olmadığı, kentin ihtiyaçlarına cevap verip veremeyeceği, işlem sonucunda kentteki trafik yoğunluğu ve güvenliğinin ne yönde değişeceği, güzergahların uzunluğu ve bu güzergahları kullanan taksi ve dolmuş esnaf sayıları, durakları ve kentin ulaşım ve toplu ulaşım ile ilgili iç dinamiklerinden kaynaklanan hususlarının herhangi bir inceleme ve araştırmaya tabi tutulmadan, bu konuda bilimsel verilere ve şehircilik ilkelerine uygun olarak uzmanlarınca hazırlanmış teknik bir rapor alınmadan, işlem sonucunda beklenen kamu yararının ne olduğu hususu açıklığa kavuşturulmadan sadece mevzuat değişikliği nedeniyle alındığı anlaşılmaktadır.
Öte yandan dava konusu işlem ile koltuk sayıları artırılmak suretiyle yolcu kapasitelerinin arttığı ve bu durumun araçların ticari değerini artırdığı göz önüne alındığında, bu ticari değer artışının kamu yararı doğrultusunda herhangi bir ihale yapılmaksızın doğrudan araç sahiplerine aktarılmasının mümkün olmaması ancak ihale yoluyla gerçekleştirilebilecek olması karşısında alınan UKOME kararında bu yönüyle de hukuka uygunluk bulunmaktadır.
Bu itibarla, yukarıda ifade edilen gerekçelerle dava konusu işlemde hukuka uygunluk, davanın reddi yönündeki … İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf isteminin reddine ilişkin temyize konu Bölge Mahkemesi kararında ise hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanun’un 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kabulüne,
2. … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın yukarıda belirtilen Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine,
4. Kesin olarak 21/03/2023 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.

KARŞI OY :

(X)- Bölge idare mahkemelerinin nihai kararlarının temyizen bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen kararın usul ve hukuka uygun olduğu ve dilekçede ileri sürülen temyiz nedenleri de kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmediğinden davacı tarafından yapılan temyiz isteminin reddine karar verilmesi düşüncesiyle çoğunluk kararına katılmıyorum.