Danıştay 8. Daire Başkanlığı         2019/417 E.  ,  2023/1549 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2019/417
Karar No : 2023/1549

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Deniz Otobüsleri Sanayi ve Tic. A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : …Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının, temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı şirket tarafından, Sirkeci-Harem ve İstinye-Çubuklu Arabalı Vapurlarını kullanabilecek olan taşıt türlerinin belirlenmesine ilişkin olarak İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Ulaşım Koordinasyon Merkezi tarafından alınan … tarih ve … sayılı kararın iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; Sirkeci-Harem ve Çubuklu-İstinye arabalı vapurlarını kullanmakta olan yük taşıtlarının azami yüklü ağırlığı 3.500 kg geçmeyen ve yük taşımak için imal edilmiş N1 kategorisindeki motorlu taşıtların belirlenmesine ilişkin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Ulaşım Koordinasyon Merkezi tarafından yük taşımacılığının kentin tarihi, kültürel ve turistik merkezlerinin dışına kaydırılması amacıyla kamu yararı ve hizmet gerekleri gözetilerek alınan … tarih ve … sayılı kararda dosya kapsamıyla kamu yararı amacı dışında bir amaçla hareket edildiğine dair hukuken geçerli bir delilin de bulunmadığı anlaşıldığından hukuka ve mevzuata aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu kararın dayandığı hukuki ve kanuni gerekçelerinin Dairece de uygun bulunduğu, ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, davaya konu UKOME kararının herhangi bir objektif gereklilik ve somut dayanak bulunmaksızın ölçülülük ve hakkaniyetle bağdaşmayacak biçimde Sirkeci-Harem hattında yapılan taşıma faaliyetini kısıtladığı, bu sebeple davaya konu idari işlemin hukuka aykırı olduğu, davacı şirketin hisse devir sözleşmesinde çerçevesinde UKOME kararlarına uymak zorunda olmasının ancak hukuka uygun bir şekilde tesis edilen kararlar bakımından anlam ifade edeceği, idarenin bu işleminde kamu yararının bulunmadığı, davacı şirketin ticari faaliyetlerini kısıtlama amacıyla işlemin tesis edildiği, İstanbul’un bir yakasından diğerine kısa bir yolculuk ile geçiş yapılabilecek yüzlerce aracın kilometrelerce bir yolculuk yaparak Yavuz Sultan Selim Köprüsü kanalıyla geçiş yapmasında kamu yararının bulunmadığı, bu durumun trafik yoğunluğuna ve hava kirliliğinin artmasına sebep olacağı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin verdiği yetki ve görevler çerçevesinde UKOME’nin belediye sınırları dahilinde taşımacılık yapacak araçların sayısını, çalışma şekil ve şartlarını, teknik özelliklerini, zaman ve güzergahlarını belirleme, bu araçlara izin ve çalışma ruhsatı verme yetkisinin bulunduğu, İstanbul ulaşım ana planı ve ilkelerinden birinin de, yük taşımacılığının kentin tarihi, kültürel ve turistik merkezlerinin dışına kaydırılması olduğu, tarihi yarımada ve sahil yolu üzerinde bulunan deniz yolu yük geçişi alternatifleri nedeniyle kentin tarihi ve kültürel merkezleri lojistik çekim merkezi halinde geldiği, bu durumun turizm ve diğer yolcu hareketlerini bloke edecek seviyeye ulaştığı, dava konusu kararın İstanbul’un kara ve deniz yollarının birlikte değerlendirilmesi sonucu alındığı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’İN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde bulunan … A.Ş. ‘nin %100 oranındaki hissesinin satış yöntemi ile blok olarak satılmak suretiyle özelleştirilmesi amacıyla 08/04/2011 tarihinde yapılan ihalenin İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi’nin … tarih ve …sayılı kararı ile onaylandığı, ihale bedelinin ödenmesine müteakip 16/06/2011 tarihi itibariyle İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile …İnşaat Sanayii A.Ş, … Holding A.Ş, …Gayrimenkul Yatırım ve İşletme A.Ş Ortak Girişim Grubu tarafından kurulan … Denizcilik ve Ulaştırma Hizmetleri Turizm Sanayi ve Ticaret A.Ş. arasında imzalanan satış sözleşmesi ile söz konusu hisselerin alıcıya devredildiği, dava konusu UKOME kararında Toplu Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğü yazısı ekli raporunda, “İstanbul Ulaşım Ana Planı İlkelerinden biri de yüklerin hareketliliğinin dolayısıyla yük taşımacılığının desantrilizasyonudur. Yük taşımacılığının kentin tarihi, kültürel ve turistik merkezlerinin dışına kaydırılması, özellikle turistik yolcu hareketliliğinin yoğunlaştığı sahil yolları ve tarihi yarım ada için ayrı bir önem arzetmektedir. Tarihi yarım ada ve sahil yolu üzerinde bulunan deniz yolu yük geçişi alternatiflerinin bulunması, kentin tarihi ve kültürel merkezlerini lojistik bir çekim noktası haline getirmektedir. Bu durum kentin turizm ve diğer yolcu hareketlerini bloke edecek seviyeye gelmiştir. (…)” Bu nedenle yük taşıtı geçişi alternatifi oluşturan Sirkeci-Harem ve Çubuklu-İstinye arabalı vapurlarını kullanmakta olan taşıt türlerleri olarak azami yüklü ağırlığı 3.500 kg geçmeyen ve yük taşımak için imal edilmiş N1 kategorisindeki motorlu taşıt olarak belirlenmesine karar verildiği, bakılan davanın da anılan UKOME kararının iptali istemiyle açıldığı anlaşılmaktadır.

İLGİLİ MEVZUAT:
5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun “Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları” başlıklı 7. maddesinde, “… f) Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek. … p) Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek.”; “Ulaşım Hizmetleri” başlıklı 9. maddesinde, “Büyükşehir içindeki kara, deniz, su, göl ve demiryolu üzerindeki her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla büyükşehir belediye başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, yönetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kuruluşları ile, Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonunun görevlendireceği ilgili odanın temsilcisinin katılacağı Ulaşım Koordinasyon Merkezi kurulur. İlçe belediye başkanları kendi belediyesini ilgilendiren konuların görüşülmesinde koordinasyon merkezlerine üye olarak katılırlar. Ulaşım Koordinasyon Merkezi toplantılarına ayrıca gündemdeki konularla ilgili üye olarak belirlenmeyen ulaşım sektörü ile ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından ihtisas meslek odalarının temsilcileri de davet edilerek görüşleri alınır. Bu Kanun ile büyükşehir belediyesine verilen trafik hizmetlerini plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine ilişkin yetkiler ile büyükşehir sınırları dahilinde il trafik komisyonunun yetkileri ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılır. Ulaşım koordinasyon merkezi kararları, büyükşehir belediye başkanının onayı ile yürürlüğe girer. Ulaşım koordinasyon merkezi tarafından toplu taşıma ile ilgili alınan kararlar, belediyeler ve bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilgililer için bağlayıcıdır. Koordinasyon merkezinin çalışma esas ve usulleri ile bu kurullara katılacak kamu kurum ve kuruluş temsilcileri, İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Büyükşehir belediyelerine bu Kanun ile verilen görev ve yetkilerin uygulanmasında, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz.” hükümlerine yer verilmiştir.
Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin 6. maddesinde, “Alt yapı koordinasyon merkezi ile ulaşım koordinasyon merkezi tarafından alınan ortak yatırım ve toplu taşımayla ilgili kararlar; büyükşehir belediyesi, büyükşehir dâhilindeki diğer belediyeler ve büyükşehir sınırları içindeki kamu kurum ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişileri bağlar.”; “Görev ve yetkileri” başlıklı 18. maddesinde, “(1) UKOME, büyükşehir içindeki kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesini sağlamak üzere; ulaşım, trafik ve toplu taşıma konularında üst düzeyde yönlendirici karar alma, uygulama, uygulatma ve ilgili mevzuattaki usulüne göre gereken tesisleri kurma, kurdurma ve işletme hak ve yetkilerine haizdir. Bu amaçla; a) Büyükşehir belediyesinin sınırları içinde, mevzuatla yetkili kılındığı durumlarda mahalli ihtiyaç ve şartlara göre trafik düzeni ve güvenliğini sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri almakla, b) Büyükşehir belediye ve mücavir alan sınırları içinde nazım plan çerçevesinde, arazi kullanım ve ulaşım planlama çalışmalarıyla büyükşehir ulaşım planını yapmak, yaptırmak, uygulamak ve uygulatmak için gereken karar ve tedbirleri almakla, c) Trafiğin düzenli bir şekilde akımını sağlamak bakımından alt yapı hizmetleri ile ilgili tedbirleri almak, trafikle ilgili sorunları çözümlemek, trafikle ilgili olarak ülkeyi ilgilendiren veya mevzuat değişikliği gerektiren hususları İçişleri Bakanlığına iletmekle, ç) Kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; otobüs, taksi, dolmuş ve servis durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek, gerçek ve tüzel kişiler ile resmi ve özel kurum ve kuruluşlara ait otopark olmaya müsait boş alan, arazi ve arsaları geçici otopark yeri olarak ilan etmek ve bunların sahiplerine veya üçüncü şahıslara işletilmesi için izin vermek, izin verilen otoparklar ile karayolu üzerindeki diğer park yerlerinde engelliler için işaretlerle belirlenmiş bölümler ayrılmasını sağlamakla, d) Karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları ile bu taşıtların teknik özelliklerini tespit etmek, çalıştırılabileceği yerler ile güzergâhlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek, bunlara izin ve çalışma ruhsatı vermekle, e) Büyükşehir belediyesinin sınırları içinde, ulaşım, toplu taşıma ve trafik mevzuatının büyükşehir belediyesine verdiği yetki doğrultusunda uygulamaya yönelik yönlendirici karar almak ve görüş oluşturmakla, f) İlçe belediyelerince ve düzenlenen yol ve kavşaklar ile büyükşehir belediyesince yapılan sinyalizasyon sistemlerinde aksaklık tespit edildiği takdirde uyarıda bulunmak ve düzeltilmesini sağlamakla, g) Büyükşehir belediyesinin sınırları içinde kalan karayollarının bir kısmının veya tamamının yoldan faydalananların bir kısmına veya tamamına kapatılmasına, park edilecek yerler ile zaman ve süresinin ve araçların geliş ve gidiş yollarının ve yollara konulacak trafik işaretlerinin yerlerinin belirlenmesine karar vermekle, ğ) Büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunun belirlediği sınırlar içinde araçların kullanacağı şeritleri ve yol kullanım esaslarını tespit etmek ve gerekli yasakları koymak, gerekli hal ve yerlerde en çok ve en az hız limitlerini belirlemekle görevli ve yetkilidir.” hükümleri yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava dosyası incelendiğinde, davalı idarenin işlemi tesis etmesinin nedeninin, dava konusu UKOME kararına ekli Toplu Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğünün raporu ve bu raporda belirtilen “İstanbul Ulaşım Ana Planı İlkelerinden biri de yüklerin hareketliliğinin dolayısıyla yük taşımacılığının desantrilizasyonudur. Yük taşımacılığının kentin tarihi, kültürel ve turistik merkezlerinin dışına kaydırılması, özellikle turistik yolcu hareketliliğinin yoğunlaştığı sahil yolları ve tarihi yarım ada için ayrı bir önem arzetmektedir. Tarihi yarım ada ve sahil yolu üzerinde bulunan deniz yolu yük geçişi alternatiflerinin bulunması, kentin tarihi ve kültürel merkezlerini lojistik bir çekim noktası haline getirmektedir. Bu durum kentin turizm ve diğer yolcu hareketlerini bloke edecek seviyeye gelmiştir.” şeklindeki gerekçe olduğu anlaşılmaktadır.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükmü uyarınca ulaşım hizmetlerini planlamak ve koordinasyonu sağlamak Büyükşehir Belediyesinin görevinde olmakla birlikte mevcut ulaşım ihtiyaçları göz önüne alınarak yapılacak olan taşımanın nasıl yapılacağına ilişkin planlama esaslarının da yine mevzuatla ayrıntılı olarak düzenlenmiş olduğu, dava konusu edilen UKOME kararının ise sadece karara ekli raporda yer verilen gerekçeler doğrultusunda ve bu rapor esas alınarak işlem tesis edildiği anlaşılmakla birlikte kararın alınmasına neden olan gerekçelerin mevcut ihtiyaçla birlikte karşılaştırmalı olarak değerlendirilerek konunun teknik olarak bilimsel inceleme ve araştırma ile ortaya konulan verilere dayalı olarak işlem tesis edilmediği, alınan karar ile amaçlananın, beklenen kamu yararının ne olduğu ve bunun nasıl belirlendiği ve nasıl ulaşılacağı, bunlar belirlenirken herhangi bir objektif kriter veya ölçünün bulunup bulunmadığı, kararın alındığı yer ve bunun haricindeki diğer yerler bakımından İstanbul şehir trafiğine nasıl bir etki yapacağı, dava konusu kararın öncesi ve karar sonrasında İstanbul’daki trafik yoğunluğunun ne yönde değişeceği ve buna ilişkin istatistiksel verilerin ne olduğu, dava konusu işlemin tesisinde esas alınan raporda belirtilen yük taşımacılığının kentin tarihi, kültürel ve turistik merkezlerinin dışına kaydırılmasının kararın alındığı yerlere ne gibi bir katkısının olacağı açılarından herhangi bir araştırma ve inceleme yapılmadığı, konunun uzmanlarınca belirli kriterlere dayalı ve şehirleşme ilkeleri göz önüne alınarak somut, objektif verilere dayalı hazırlanmış bir rapor da bulunmadan salt kararda belirtilen soyut ifadelerle dava konusu işlemin tesis edildiği anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, davanın reddi yönündeki … İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf isteminin reddine ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanun’un 49. maddesine uygun bulunan temyiz isteminin kabulüne,
2. … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın yukarıda belirtilen Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine,
4. Kesin olarak 30/03/2023 tarihinde oybirliği ile karar verildi.