Danıştay 8. Daire Başkanlığı         2017/518 E.  ,  2022/686 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2017/518
Karar No : 2022/686

Temyiz İsteminde Bulunan (Davalı) : … İl Özel İdaresi
Karşı Taraf (Davacı) : … Enerji Üretim A.Ş.
Vekili : Av. …

İstemin Özeti : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının hukuka aykırı olduğu öne sürülerek, 2577 sayılı Yasanın 49. maddesi uyarınca temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

Savunmanın Özeti : İstemin reddi gerektiği savunulmaktadır.

Danıştay Tetkik Hakimi : …
Düşüncesi : 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununda, İl Özel İdaresi; il halkının mahallli müşterek nitelikli ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan kamu tüzel kişisi olarak tanımlanmış olup; Yasanın 6 (b) maddesinde; il özel idaresinin yol, su, imar, kanalizasyon, katı atık, çevre, park – bahçe tesis hizmetlerini belediye sınırı dışında yapmakla görevli ve yetkili olduğu; 42 (e) maddesinde ise; il genel meclisinin belirlediği tarifeye göre tahsil edilecek hizmet karşılığı ücretlerin il özel idarelerinin gelirleri arasında olduğu hükme bağlanmıştır.
Yukarıda yer verilen hükümler uyarınca; belediye sınırı dışında, mahalli nitelikli hizmetlerden olan katı atık ve çevre konusunda hizmet vermekle görevli ve yetkili olan İl Özel İdaresinin bu hizmeti karşılığında tarifeye dayalı olarak bedel alabileceği açıktır. Fakat; tarifeye dayalı olarak bedel istenilebilmesi için İl Özel İdaresince bir hizmet verilmiş olduğunun ortaya konulması gerekmektedir.
Olayda; davalı idarece bir hizmet verilmeksizin bedel istendiği görülmekle; bedel istenmesine ilişkin işlemde hukuka uyarlık bulunmamakta olup; kararın bireysel işlemler yönünden verilen iptale ilişkin kısmının bu gerekçe ile onanması gerekmektedir.
Öte yandan; Çevre Bakanlığı tarafından çevreye ilişkin yükümlülük ve yetkilere ilişkin usul ve esaslara dayanılarak yürürlüğe konulan Yönetmelikte, mülki amire atfedilen görev ve yetkiler bulunduğu nedeniyle İl Özel İdaresinin bir yetkisinin bulunmadığına ilişkin değerlendirmenin; yukarıda açık hükümlerine yer verilen İl Özel İdaresine ait görev ve yetkilerin yok sayılması sonucu doğuracağından; 5302 Sayılı Yasa ile çevre ve katı atıkla ilgili hizmet verme görev ve yetkisi olan idarece yürürlüğe konulan Yönetmelik kurallarında da hukuka aykırılık bulunmamakla; Yönetmelik maddelerine ilişkin verilen iptal kararının bozulması gerektiğinden; bireysel işlem yönünden verilen iptal kararının onanması; Yönetmelik yönünden verilen iptal kararının ise bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince işin gereği görüşüldü:
Dava; Artvin İli Yusufeli ilçe sınırları içinde yapılan Arkun Barajı ve Hidroelektrik Santral Projesi kapsamında davacı şirketin çıkardığı hafriyat miktarına göre 918.843,50 TL hafriyat bedeli tahakkuk ettirilmesine ilişkin davalı idarenin … tarih ve … sayılı işlemi ile anılan hafriyat bedeli tahakkukuna dayanak teşkil eden Artvin İli İnşaat Hafriyat Kazı Kontrol ve Tarife Yönetmeliği’nin 3., 4., 6., 7. ve geçici 1. maddelerinin iptali istemiyle açılmıştır.
İdare Mahkemesince; 5302 sayılı Kanunun 6. maddesinin (b) bendinde; il özel idaresinin mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla imar, yol, su, kanalizasyon, katı atık, çevre, acil yardım ve kurtarma, …; orman köylerinin desteklenmesi, ağaçlandırma, park ve bahçe tesisine ilişkin hizmetleri belediye sınırları dışında yapmakla görevli ve yetkili olduğu hükmü ile aynı Kanunun 10. maddesinin (k) bendine dayanılarak HES projelerinin uygulanması aşamasında ortaya çıkan hafriyatların bertaraf edilmesi aşamasında yapılan işlemlerin bedelinin tahsili amacıyla Artvin İli İnşaat Hafriyat Kazı Kontrol ve Tarife Yönetmeliği çıkarılmış ise de bahse konu hafriyat bedeli karşılığında davalı idarece sunulan bir hizmet bulunmadığı gibi , 5302 sayılı kanunda ve mevzuatta harfiyat bedeli adı altında bir gelir kalemine yer verilmediği; bu durumda, davalı idarenin HES projeleri kapsamında ortaya çıkan hafriyatların bertaraf edilmesi konusunda sunduğu herhangi bir hizmeti bulunmaması ve 5302 sayılı kanunda ve mevzuatta harfiyat bedeli adı altında bir gelir kalemine yer verilmemesi karşısında, davacı şirketten HES projesi kapsamında yürüteceği kazı çalışmaları sonucunda ortaya çıkan harfiyat nedeniyle 918.843,50 TL hafriyat bedeli istenilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı işleme dayanak teşkil eden Artvin İli İnşaat Hafriyat Kazı Kontrol ve Tarife Yönetmeliği’nin 4., 6. ve 7. maddelerinin üst hukuk normlarına ve hukuka uyarlılığı bulunmadığı sonucuna ulaşıldığı; Geçici 1. maddesi yönünden, Mahkemenin … tarih ve … esas, … sayılı kararı ile Artvin İli İnşaat Hafriyat Kazı Kontrol ve Tarife Yönetmeliği’nin geçici 1. maddesinin iptaline karar verildiği görüldüğünden davanın konusu kalmayan bu kısmı hakkında karar verilmesine yer bulunmadığı; diğer yandan, Mahkemece hukuka aykırı bulunan anılan Yönetmeliğin 4.,6., 7. ve geçici 1. maddesine dayanılarak davacı şirket adına 918.843,50 TL hafriyat bedeli tahakkuk ettirilmesine ilişkin davalı idarenin dava konusu … tarih ve … sayılı sayılı işleminde de hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle, Artvin İli İnşaat Hafriyat Kazı Kontrol ve Tarife Yönetmeliği’nin dava konusu 4., 6. ve 7. maddeleri ile bu hükümlere dayanılarak tesis edilen dava konusu … tarih ve … sayılı sayılı işlemin iptaline, davanın anılan Yönetmeliğin 3. maddesine yönelik kısmının ise reddine, yine anılan Yönetmeliğin geçici 1. maddesi hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
5302 Sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’nun “İl Özel İdaresinin Görev Ve Sorumlulukları” başlıklı 6. maddesinin b) bendinde; “İl özel idaresi mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla; İmar, yol, su, kanalizasyon, katı atık, çevre, acil yardım ve kurtarma (…); orman köylerinin desteklenmesi, ağaçlandırma, park ve bahçe tesisine ilişkin hizmetleri belediye sınırları dışında,” yapmak İl Özel İdarelerinin; 10. maddesinin (k) bendinde de; İl özel idaresi tarafından çıkarılacak yönetmelikleri kabul etmek il genel meclisinin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
2872 sayılı Çevre Kanunu’nun “İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü” başlıklı 11. maddesinde; “Üretim, tüketim ve hizmet faaliyetleri sonucunda oluşan atıklarını alıcı ortamlara doğrudan veya dolaylı vermeleri uygun görülmeyen tesis ve işletmeler ile yerleşim birimleri atıklarını yönetmeliklerde belirlenen standart ve yöntemlere uygun olarak arıtmak ve bertaraf etmekle veya ettirmekle ve öngörülen izinleri almakla yükümlüdürler.” hükmü yer almaktadır.
18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ve Çevre ve Orman Bakanlığınca yürütülen Hafriyat Toprağı, İnşaat Ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nin ”Kapsam” başlıklı 2. maddesinde, “Bu Yönetmelik; kaynakları ve bileşenleri Ek-1’de detaylı olarak belirtilen, beşeri faaliyetler ve doğal afetler sonrasında meydana gelen hafriyat toprağı ile inşaat ve yıkıntı atıklarının, üretildikleri yerlerde ayrı toplanması, geçici olarak biriktirilmesi, taşınması, geri kazanılması, değerlendirilmesi ve bertaraf edilmesine ilişkin esasları kapsamaktadır.” hükmüne yer verilmiş, ”Mülki Amirlerin Görev ve Yetkileri” başlıklı 7. maddesinde “Mahallin en büyük mülki amiri,
a) Belediye mücavir alan sınırları dışındaki hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları geri kazanım tesisleri sahaları ile depolama sahalarını belirlemek, kurmak/kurdurtmak ve işletmek/işlettirmekle,
b) Belediye mücavir alan sınırları dışındaki hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları geri kazanım tesisleri ile depolama sahalarına izin vermek ve gerektiğinde bu izni iptal etmekle,
c) Belediye mücavir alan sınırları dışındaki hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıklarının taşınması ve bertaraf bedelini belirlemekle toplanması,
d) Belediye mücavir alan sınırları dışındaki hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları için toplama, taşıma hizmeti verecek firmaların adresleri ve telefon numaraları ile nakliye bedellerini halkın bilgileneceği şekilde ilan etmekle,
e) Bu Yönetmelik kapsamında yer alan atıkların oluşumundan bertarafına kadar yönetimlerini kapsayan bütün faaliyetlerin kontrolünü ve denetimini yapmakla,
f) Toplanan inşaat/yıkıntı atıklarını öncelikle altyapı çalışmalarında kullanmak/kullandırmakla,
g) İl sınırları içinde oluşan, toplanan, geri kazanılan ve bertaraf edilen hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları ile ilgili istatistiki bilgileri belediyelerden temin etmek ve yıl sonunda Bakanlığa göndermekle,
h) Doğal afetler sonucunda oluşacak atıkların yönetimi ile ilgili esasları belirlemek, bu amaçla Kriz Merkezi oluşturmak ve olası doğal afetlere karşı önceden atık yönetim planlarını yapmakla, yükümlüdürler.” düzenlemesi yer almaktadır.
Anılan Yönetmeliğin “Atık Bertarafında Mali Yükümlülük” başlıklı 17. maddesinde; “Hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıkları üreticileri oluşan atıkların toplanması, taşınması ve bertarafı ile ilgili harcamaları karşılamakla yükümlüdürler. Bu amaçla uygulanacak bedel, geri kazanım/depolama sahasının uzaklığı ve oluşan atık miktarı esas alınarak büyükşehirlerde ilçe belediyelerinin teklifi ile büyükşehir belediyesi, diğer illerde ise il ve ilçe belediyeleri, mücavir alan sınırları dışında ise mahallin en büyük mülki amiri tarafından tespit ve ilan edilir.” hükmüne yer verilmiştir.
Aynı Yönetmeliğin “Atık Taşıma ve Kabul Belgesi Alınması” başlıklı 23. maddesinde ise; “Hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atığı üretenler, ürettikleri hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıklarını, taşıma izni almış nakliye araçlarıyla gerekli izinleri almış depolama sahalarına taşımak veya taşıtmakla yükümlüdürler. Hafriyat toprağı üretenler ile faaliyetleri sonucu 2 tondan fazla atık oluşumuna neden olacak inşaat/yıkıntı atığı üreticileri, mücavir alan sınırları içinde belediyeye, büyükşehir belediyesi olan yerlerde ilgili ilçe belediyesine, mücavir alan sınırları dışında ise mahallin en büyük mülki amirine müracaat ederek ‘Atık Taşıma ve Kabul Belgesi’ almak zorundadır. Atık Taşıma ve Kabul Belgesi üç bölümden oluşur ve eksiksiz olarak doldurulur. Birinci bölümde; hafriyatı toprağı veya inşaat/yıkıntı atıklarını üretenler, ikinci bölümde üretilecek atığı taşıyacak şahıs veya firmalar, üçüncü bölümde ise atığın geri kazanılacağı/depolanacağı saha ile ilgili bilgiler bulunur. Atık Taşıma ve Kabul Belgesi 4 nüsha olarak düzenlenir. Bir nüshası düzenleyen kurumda kalır. Kalan üç nüshadan biri atık üreticisine, biri taşıyıcı kişi veya firmaya, biri de atığın geri kazanılacağı/depolanacağı tesis yetkilisine verilir. İnceleme ve denetim sırasında bu belgenin ilgili tüm taraflarca denetim elemanlarına gösterilmesi zorunludur.” kuralı yer almaktadır.
Dosyanın incelenmesinden; Artvin İli, Yusufeli İlçesinde, davacı şirket tarafından yapımı tamamlanan Arkun Barajı ve Hidroelektrik Santralinden çıkan hafriyat miktarı gözönünde bulundurularak … tarih ve … sayılı işlem ile davacı şirket adına 918.843,50- TL hafriyat bedeli tahakkuk ettirildiği, bakılan davanın bu işlemin ve dayanağı Artvin İli İnşaat Hafriyat Kazı Kontrol ve Tarife Yönetmeliği’nin 3., 4., 6., 7. ve geçici 1. maddesinin iptali istemiyle açıldığı anlaşılmaktadır.
Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıkları üreticilerinin, oluşan atıkların toplanması, taşınması ve bertarafı ile ilgili harcamaları karşılamakla yükümlü olduğu, bu amaçla uygulanacak bedelin belirlenmesinde ise geri kazanım/depolama sahasının uzaklığı ve oluşan atık miktarı esas alınarak büyükşehirlerde ilçe belediyelerinin teklifi ile büyükşehir belediyesi, diğer illerde ise il ve ilçe belediyeleri, mücavir alan sınırları dışında ise mahallin en büyük mülki amirinin yetkili olduğu anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlık mücavir alan sınırları dışında kalan Artvin İli bölgesinde bulunan HES projesi kapsamındaki hafriyat toprağının depolanması, taşınmasından kaynaklandığından yukarıda değinilen Yönetmelik hükümlerinin kapsamında kalmaktadır. Bu nedenle aynı konuda il Genel meclisinin kararına dayalı olarak İl Özel İdaresinin yetkili olduğuna dair düzenlenen dava konusu Yönetmelik’in dava konusu maddelerinde hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
Her ne kadar, dava konusu Yönetmelik’te dayanağının 5302 sayılı Yasanın 6/b maddesi olduğu belirtilmiş ise de, uyuşmazlık konusunun bu kapsamda değerlendirilemeyeceği, yukarıda değinilen Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, 918.843,50-TL ödenmesinin istenilmesine ilişkin işlemin de zikredilen Yönetmelik hükümlerince tesis edilmeyip, hukuka uygun bulunmadığı anlaşılan Artvin İli İnşaat Hafriyat Kazı Kontrol Yönetmeliği gereğince tesis edildiği anlaşıldığından bu işlemde de hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
Bu itibarla, dava konusu işlemleri iptal eden İdare Mahkemesi kararında sonucu itibarıyla isabetsizlik görülmemiş olup, kararın belirtilen gerekçe ile onanması gerekmektedir.
Açıklanan nedenlerle, temyiz isteminin reddine, temyize konu kararın yukarıda yer verilen gerekçe ile onanmasına, giderlerin istemde bulunan üzerinde bırakılmasına, 10/02/2022 tarihinde oybirliği ile karar verildi.