Danıştay 8. Daire Başkanlığı 2017/487 E. , 2022/684 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2017/487
Karar No : 2022/684
Temyiz İsteminde Bulunanlar: 1- (Davalı) … İl Özel İdaresi
Vekili : Av. …
2- (Davacı) … Enerji A.Ş.
Vekili : Av. …
İstemin Özeti : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının hukuka aykırı olduğu öne sürülerek, 2577 sayılı Yasanın 49. maddesi uyarınca temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : Davacı tarafından istemin reddi gerektiği savunulmakta olup, davalı idarece savunma verilmemiştir.
Danıştay Tetkik Hakimi : …
Düşüncesi : 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununda, İl Özel İdaresi; il halkının mahall,i müşterek nitelikli ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan kamu tüzel kişisi olarak tanımlanmış olup; Yasanın 6 (b) maddesinde; il özel idaresinin yol, su, imar, kanalizasyon, katı atık, çevre, park – bahçe tesis hizmetlerini belediye sınırı dışında yapmakla görevli ve yetkili olduğu; 42 (e) maddesinde ise; il genel meclisinin belirlediği tarifeye göre tahsil edilecek hizmet karşılığı ücretlerin il özel idarelerinin gelirleri arasında olduğu hükme bağlanmıştır.
Yukarıda yer verilen hükümler uyarınca; belediye sınırı dışında, mahalli nitelikli hizmetlerden olan katı atık ve çevre konusunda hizmet vermekle görevli ve yetkili olan İl Özel İdaresinin bu hizmeti karşılığında tarifeye dayalı olarak bedel alabileceği açıktır. Fakat; tarifeye dayalı olarak bedel istenilebilmesi için İl Özel İdaresince bir hizmet verilmiş olduğunun ortaya konulması gerekmektedir.
Olayda; davalı idarece bir hizmet verilmeksizin bedel istendiği görülmekle; bedel istenmesine ilişkin işlemde hukuka uyarlık bulunmamakta olup; kararın bireysel işlemler yönünden verilen iptale ilişkin kısmının bu gerekçe ile onanması gerekmektedir.
Öte yandan; Çevre Bakanlığı tarafından çevreye ilişkin yükümlülük ve yetkilere ilişkin usul ve esaslara dayanılarak yürürlüğe konulan Yönetmelikte mülki amire atfedilen görev ve yetkiler bulunduğu nedeniyle, İl Özel İdaresinin bir yetkisinin bulunmadığına ilişkin değerlendirmenin; yukarıda açık hükümlerine yer verilen İl Özel İdaresine ait görev ve yetkilerin yok sayılması sonucunu doğuracağından; 5302 Sayılı Yasa ile çevre ve katı atıkla ilgili hizmet verme görev ve yetkisi olan idarece yürürlüğe konulan Yönetmelik kurallarında da hukuka aykırılık bulunmamakla; Yönetmelik yönünden verilen iptal kararının bozulması gerektiğinden; bireysel işlem yönünden verilen iptal kararının onanması; Yönetmelik yönünden verilen iptal kararının ise bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince işin gereği görüşüldü:
Dava; Giresun İli sınırları içinde yapılan Kıran Regülatörü ve Hidroelektrik Santral Projesi kapsamında davacı şirketin alacağı hafriyat miktarına göre 235.409,50 TL hafriyat bedeli tahakkuk ettirilmesine ilişkin davalı idarenin … tarih ve … sayılı işlemi ile anılan hafriyat bedeli tahakkukuna dayanak teşkil eden Giresun İli İnşaat Hafriyat Kazı Kontrol ve Tarife Yönetmeliği’nin iptali istemiyle açılmıştır.
İdare Mahkemesince; 5302 sayılı Yasanın 6/b maddesi hükmü ile belediye sınırları dışında imar, yol, su, kanalizasyon, katı atık, çevre, acil yardım ve kurtarma, orman köylerinin desteklenmesi, ağaçlandırma, park ve bahçe tesisine ilişkin hizmetlerini yapmak görev ve yetkisinin İl Özel İdarelerine yüklendiği ve tanındığı hususunun tartışmasız olduğu, ancak, İl Özel İdarelerine yüklenen ve tanınan bu görev ve yetki kapsamında yürütülecek çalışmaların bir bedel karşılığı olarak yerine getirileceği yolunda ne 5302 sayılı Sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’nunda ne de mevzuatımızda emredici bir hüküm bulunmadığı; bu bağlamda, davalı idare tarafından, yasa hükmü gereği yerine getirmek ile yükümlü ve yetkili bulunduğu katı atıkların bertaraf edilmesi ve çevrenin korunması görevi çerçevesinde yürüteceği faaliyetlerin, bedel karşılığı olması yönünde yasa ile açık bir düzenleme getirilmemiş ve bedelin saptanması hususunda idareye yetki tanınmamış bulunması karşısında, bu konuda çıkarılan “Giresun İl Hafriyat Kazı Kontrol ve Tarife Yönetmeliği” nde ve bu yönetmelik hükümleri dayanak alınmak suretiyle 235.409,50 TL’nın davacı şirket tarafından ödenmesinin istenilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle işlemlerin iptaline karar verilmiş olup; davalı idarece; bedel almasını yasaklayan bir düzenleme olmadığı öne sürülerek iptal karanının bozulması davacı şirketçe Yönetmeliğin iptaline ilişkin hüküm kurulmadığı öne sürülerek bu kısmın bozulması istenmektedir.
5302 Sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’nun “İl Özel İdaresinin Görev Ve Sorumlulukları” başlıklı 6. maddesinin b) bendinde; “İl özel idaresi mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla; İmar, yol, su, kanalizasyon, katı atık, çevre, acil yardım ve kurtarma (…); orman köylerinin desteklenmesi, ağaçlandırma, park ve bahçe tesisine ilişkin hizmetleri belediye sınırları dışında,” yapmak İl Özel İdarelerinin; 10. maddesinin (k) bendinde de; İl özel idaresi tarafından çıkarılacak yönetmelikleri kabul etmek il genel meclisinin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
2872 sayılı Çevre Kanunu’nun “İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü” başlıklı 11. maddesinde; “Üretim, tüketim ve hizmet faaliyetleri sonucunda oluşan atıklarını alıcı ortamlara doğrudan veya dolaylı vermeleri uygun görülmeyen tesis ve işletmeler ile yerleşim birimleri atıklarını yönetmeliklerde belirlenen standart ve yöntemlere uygun olarak arıtmak ve bertaraf etmekle veya ettirmekle ve öngörülen izinleri almakla yükümlüdürler.” hükmü yer almaktadır.
18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ve Çevre ve Orman Bakanlığınca yürütülen Hafriyat Toprağı, İnşaat Ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nin ”Kapsam” başlıklı 2. maddesinde, “Bu Yönetmelik; kaynakları ve bileşenleri Ek-1’de detaylı olarak belirtilen, beşeri faaliyetler ve doğal afetler sonrasında meydana gelen hafriyat toprağı ile inşaat ve yıkıntı atıklarının, üretildikleri yerlerde ayrı toplanması, geçici olarak biriktirilmesi, taşınması, geri kazanılması, değerlendirilmesi ve bertaraf edilmesine ilişkin esasları kapsamaktadır.” hükmüne yer verilmiş, ”Mülki Amirlerin Görev ve Yetkileri” başlıklı 7. maddesinde “Mahallin en büyük mülki amiri,
a) Belediye mücavir alan sınırları dışındaki hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları geri kazanım tesisleri sahaları ile depolama sahalarını belirlemek, kurmak/kurdurtmak ve işletmek/işlettirmekle,
b) Belediye mücavir alan sınırları dışındaki hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları geri kazanım tesisleri ile depolama sahalarına izin vermek ve gerektiğinde bu izni iptal etmekle,
c) Belediye mücavir alan sınırları dışındaki hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıklarının taşınması ve bertaraf bedelini belirlemekle toplanması,
d) Belediye mücavir alan sınırları dışındaki hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları için toplama, taşıma hizmeti verecek firmaların adresleri ve telefon numaraları ile nakliye bedellerini halkın bilgileneceği şekilde ilan etmekle,
e) Bu Yönetmelik kapsamında yer alan atıkların oluşumundan bertarafına kadar yönetimlerini kapsayan bütün faaliyetlerin kontrolünü ve denetimini yapmakla,
f) Toplanan inşaat/yıkıntı atıklarını öncelikle altyapı çalışmalarında kullanmak/kullandırmakla,
g) İl sınırları içinde oluşan, toplanan, geri kazanılan ve bertaraf edilen hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları ile ilgili istatistiki bilgileri belediyelerden temin etmek ve yıl sonunda Bakanlığa göndermekle,
h) Doğal afetler sonucunda oluşacak atıkların yönetimi ile ilgili esasları belirlemek, bu amaçla Kriz Merkezi oluşturmak ve olası doğal afetlere karşı önceden atık yönetim planlarını yapmakla, yükümlüdürler.” düzenlemesi yer almaktadır.
Anılan Yönetmeliğin “Atık Bertarafında Mali Yükümlülük” başlıklı 17. maddesinde; “Hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıkları üreticileri oluşan atıkların toplanması, taşınması ve bertarafı ile ilgili harcamaları karşılamakla yükümlüdürler. Bu amaçla uygulanacak bedel, geri kazanım/depolama sahasının uzaklığı ve oluşan atık miktarı esas alınarak büyükşehirlerde ilçe belediyelerinin teklifi ile büyükşehir belediyesi, diğer illerde ise il ve ilçe belediyeleri, mücavir alan sınırları dışında ise mahallin en büyük mülki amiri tarafından tespit ve ilan edilir.” hükmüne yer verilmiştir.
Aynı Yönetmeliğin “Atık Taşıma ve Kabul Belgesi Alınması” başlıklı 23. maddesinde ise; “Hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atığı üretenler, ürettikleri hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıklarını, taşıma izni almış nakliye araçlarıyla gerekli izinleri almış depolama sahalarına taşımak veya taşıtmakla yükümlüdürler. Hafriyat toprağı üretenler ile faaliyetleri sonucu 2 tondan fazla atık oluşumuna neden olacak inşaat/yıkıntı atığı üreticileri, mücavir alan sınırları içinde belediyeye, büyükşehir belediyesi olan yerlerde ilgili ilçe belediyesine, mücavir alan sınırları dışında ise mahallin en büyük mülki amirine müracaat ederek ‘Atık Taşıma ve Kabul Belgesi’ almak zorundadır. Atık Taşıma ve Kabul Belgesi üç bölümden oluşur ve eksiksiz olarak doldurulur. Birinci bölümde; hafriyatı toprağı veya inşaat/yıkıntı atıklarını üretenler, ikinci bölümde üretilecek atığı taşıyacak şahıs veya firmalar, üçüncü bölümde ise atığın geri kazanılacağı/depolanacağı saha ile ilgili bilgiler bulunur. Atık Taşıma ve Kabul Belgesi 4 nüsha olarak düzenlenir. Bir nüshası düzenleyen kurumda kalır. Kalan üç nüshadan biri atık üreticisine, biri taşıyıcı kişi veya firmaya, biri de atığın geri kazanılacağı/depolanacağı tesis yetkilisine verilir. İnceleme ve denetim sırasında bu belgenin ilgili tüm taraflarca denetim elemanlarına gösterilmesi zorunludur.” kuralı yer almaktadır.
Dosyanın incelenmesinden; Giresun İli sınırları içinde davacı şirket tarafından yapımı tamamlanan Kıran Regülatörü ve Hidroelektrik Santralinden çıkan hafriyat miktarı gözönünde bulundurularak … tarih ve … sayılı işlem ile davacı şirket adına 235.409,50 – TL hafriyat bedeli tahakkuk ettirildiği, bakılan davanın bu işlemin ve dayanağı Giresun İli İnşaat Hafriyat Kazı Kontrol ve Tarife Yönetmeliği’nin iptali istemiyle açıldığı anlaşılmaktadır.
Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıkları üreticilerinin, oluşan atıkların toplanması, taşınması ve bertarafı ile ilgili harcamaları karşılamakla yükümlü olduğu, bu amaçla uygulanacak bedelin belirlenmesinde ise geri kazanım/depolama sahasının uzaklığı ve oluşan atık miktarı esas alınarak büyükşehirlerde ilçe belediyelerinin teklifi ile büyükşehir belediyesi, diğer illerde ise il ve ilçe belediyeleri, mücavir alan sınırları dışında ise mahallin en büyük mülki amirinin yetkili olduğu anlaşılmaktadır. Uyuşmazlık mücavir alan sınırları dışında kalan Giresun İli bölgesinde bulunan HES projesi kapsamındaki hafriyat toprağının depolanması, taşınmasından kaynaklandığından yukarıda değinilen yönetmelik hükümlerinin kapsamında kalmaktadır.
Bu nedenle aynı konuda il Genel meclisinin kararına dayalı olarak İl Özel İdaresinin yetkili olduğuna dair düzenlenen dava konusu Giresun İli İnşaat Hafriyat Kazı Kontrol ve Tarife Yönetmeliği’nde hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
Her ne kadar, dava konusu Yönetmelik’te dayanağının 5302 sayılı Yasanın 6/b maddesi olduğu belirtilmiş ise de, uyuşmazlık konusunun bu kapsamda değerlendirilemeyeceği, yukarıda değinilen Hafriyat Toprağı, İnşaat Ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, 235,409,50 TL ödenmesinin istenilmesine ilişkin işlemin de zikredilen Yönetmelik hükümlerince tesis edilmeyip, hukuka uygun bulunmadığı anlaşılan Giresun İli İnşaat Hafriyat Kazı Kontrol Yönetmeliği gereğince tesis edildiği anlaşıldığından bu işlemde de hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
Bu itibarla, dava konusu işlemleri iptal eden İdare Mahkemesi kararında sonucu itibarıyla isabetsizlik görülmemiş olup, kararın belirtilen gerekçe ile onanması gerekmektedir.
Öte yandan; davacı şirketçe Yönetmeliğin iptali istemi yönünden karar verilmediği iddiasıyla karar temyiz edilmiş ise de, temyize konu kararda Yönetmeliğin de iptal edildiği anlaşılmakla, davacının temyiz isteminin, hukuki yarar eksikliği nedeniyle reddi ve temyiz giderlerinin üzerinde bırakılması gerekmektedir.
Açıklanan nedenlerle, temyiz istemlerinin reddine, temyize konu kararın yukarıda yer verilen gerekçe ile onanmasına, giderlerin istemde bulunanlar üzerinde bırakılmasına, bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (onbeş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 10/02/2022 tarihinde oybirliği ile karar verildi.