8. Daire         2010/9130 E.  ,  2013/302 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2010/9130
Karar No : 2013/302

Temyiz İsteminde Bulunanlar (Davacılar) : 1. …
2. …
Vekilleri : …
Karşı Taraf (Davalı) : …
İstemin Özeti : … İdare Mahkemesinin … gün ve E:…, K:… sayılı kararının; hukuka aykırı olduğu öne sürülerek, 2577 sayılı Yasanın 49. maddesi uyarınca temyizen incelenerek bozulması istemidir.
Savunmanın Özeti : İstemin reddi gerektiği savunulmuştur.
Danıştay Tetkik Hakimi : …
Düşüncesi : Hukuka aykırı olduğu anlaşılan İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince işin gereği görüşüldü:
Uyuşmazlık; Rize İlinde maden işletme ruhsatı ile işletilen maden ocağının 2004, 2005 ve 2006 yıllarında eksik ödendiği iddia olunan Devlet hakkına ilişkin tahakkuk fişlerinin ve ödeme emirlerinin iptali istemiyle İdare Mahkemesinde ve Devlet hakkınının eksik yatırıldığından bahisle eksik yatırılan kısmın ödenmesi gerektiğine ilişkin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü işlemleri ile bu işlemlerin dayanağı olan Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 78. maddesinin iptal edilmesi istemiyle Dairemizde açılan davalarda verilen kararlar üzerine fazla ödenen Devlet hakkının ödemenin yapıldığı 13.12.2007 gününden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte ödenmesi istemiyle yapılan başvuru üzerine tesis edilen Devlet hakkının iade edildiği ancak faiz isteminin kabul edilemeyeceğine ilişkin … Vergi Dairesi Müdürlüğünün … gün ve 20855 sayılı işleminin iptali ve … faizin dava gününden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte ödenmesi isteminden kaynaklanmıştır.
Anayasanın 2. maddesinde, Türkiye Cumhuriyetinin, bir hukuk Devleti olduğu; 35. maddesinde, herkesin, mülkiyet ve miras haklarına sahip olduğu; bu hakların, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabileceği; 125. maddesinde, İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğu; İdarenin, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlü olduğu kurala bağlanmıştır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşmeye Ek Protokolün ”Mülkiyetin Korunması” başlığını taşıyan 1. maddesinde; her gerçek veya tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkının bulunduğu, bir kimsenin, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koşullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabileceği kuralı yer almıştır.
Dosyanın incelenmesinden; … İlinde yer alan davacı Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünün maden işletme ruhsatlı sahasında, rödovans sözleşmesi ile faaliyette bulunan davacı … Bakır İşletmeleri Anonim Şirketinin, 2004, 2005 ve 2006 yıllarında Devlet hakkını eksik yatırdığından bahisle eksik yatırılan kısmı ödemesi gerektiğine ilişkin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü işlemleri ile bu işlemlerin dayanağı olan Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 78. maddesinin iptali istemiyle açılan davada; Dairemizin 29.4.2009 gün ve E:2007/8730, K:2009/2810 sayılı kararıyla; Maden Kanunun 9. maddesinde yer verilen, ürettiği madeni yurt içinde ve kendi tesisinde işleyip ek katma değer sağlayanlardan, bu tesislerde üretimde değerlendirilen maden miktarı için Devlet hakkının % 50’sinin alınmayacağının kuralına aykırı olarak, bu kuralda yer almayan bir sınırlama öngörülmek suretiyle ruhsat sahiplerinden, Devlet hakkının % 50’sinin alınmayacağının belirtildiği, bu nedenle Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 78. maddesinin ”ruhsat sahipleri” ibaresine ilişkin kısmının ve bireysel işlemlerin hukuka aykırı bulunarak iptal edilmesine, Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 78. maddesinin ”ruhsat sahipleri” ibaresi dışında kalan kısımları yönünden ise davanın reddine karar verildiği, İdare Mahkemesince de bu karar dikkate alınarak, davaya konu olay nedeniyle düzenlenen tahakkuk işlemlerinin ve ödeme emirlerinin dayanaksız kaldığı gerekçesiyle iptal edildiği anlaşılmıştır.
Bununla birlikte; 2004, 2005 ve 2006 yıllarında eksik yatırıldığı belirtilen …Devlet hakkının, Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 79. maddesi gereği %50′ si özel idare payı olarak ve %50’si Hazine hesabına aktarılmak üzere vergi dairesine 13.12.2007 günü yatırıldığı, yukarıda anılan yargı kararları uyarınca … TL Devlet hakkının, … TL kısmının 13.12.2007 gününden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte ödenmesi istemiyle 27.8.2009 günü ayrı ayrı … Vergi Dairesi Müdürlüğüne ve davalı Rize İl Özel İdaresine başvuruda bulunulduğu, …TL’nin davalı İdarece 1.9.2009 günü yatırıldığı ancak yasal faizin ödenmediği, bakılan davanın Devlet hakkının iade edildiği ancak faiz isteminin kabul edilemeyeceğine ilişkin … Vergi Dairesi Müdürlüğünün 31.8.2009 gün ve 20855 sayılı işleminin iptali ve … TL faizin dava gününden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte ödenmesi istemiyle açıldığı anlaşılmıştır.
İdare Mahkemesince; mevzuat hükümlerinin yorumunda ve olayların değerlendirilmesindeki fark nedeniyle doğan zarar olarak da nitelendirilebilen ve “içtihadi hata” şeklinde ifadesini bulan istisnai hallerde işlemin sonuçta hukuka aykırı görülmesinin, İdarenin tazminle yükümlü kılınması sonucunu doğurmadığı, olayda mevzuat hükmünün yanlış yorumlanması veya olayların değerlendirilmesinde hata yapılması gibi bir durum dahi bulunmadığı, aksine tazminat istemine neden olan idari işlemlerin tesis edildiği tarihte yürürlükte bulunan, idareler bakımından bağlayıcı olan ve idarelerin uygulamak zorunlu olduğu Yönetmeliğin amir hükmüne uygun olarak tesis edildiği, sonradan Yönetmeliğin iptal edilmesinin idarelerin bu işlemleri tesis ederken hatalı davrandığı ve dolayısıyla kusuru bulunduğunun kabulü mümkün olmadığı, tahsilat aşamasında hiç bir işlem tesis etmeyen, mevzuat gereği tahsil edilen devlet hakkı bedellerinin %50’si hesaplarına aktarılan davalı idarenin de sorumluluğundan söz etme imkanı bulunmadığı, öte yandan mevzuatta idarelerce tahsil edilen bir amme alacağının iadesinde tahsil tarihinden itibaren faiz ödeneceğine ilişkin bir düzenleme bulunmadığı, ancak 2577 sayılı Kanunun 28. maddesinde yer alan, idari yargı kararlarının en geç otuz gün içerisinde uygulanması gerektiği kuralı ve tazminat davalarında kararın idareye tebliğinden itibaren infazın gecikmesi sebebiyle idarece kanuni gecikme faizi ödeneceğine ilişkin düzenleme uyarınca davalı idarenin yargı kararını uygulamakta gecikmesi durumunda bu gecikmeyle sınırlı olarak faiz talebinde bulunulabileceği, olayda Mahkeme kararının uygulanmasında gecikmeye düşülmediği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Yukarıda aktarılan Anayasal kurallar ve uluslararası sözleşme ile davaya konu olay bir bütün olarak değerlendirildiğinde; Devlet hakkının fazla ve yersiz olarak alındığı yargı kararıyla ortaya konulduktan sonra, davacılar yönünden mülkiyet hakkı kapsamında değerlendirilmesi gereken bir alacağın meydana geldiği kabul edilmelidir. Devlet hakkının fazla ve yersiz olarak alınması sonucu davacılar, aslında mülkiyetlerinde olması gereken parayı belli bir süre kullanamamakta, harcama yapamamakta ve tasarruf edememektedir. Ödenmesi gerekmeyen paranın değerinde bu süre içerisinde enflasyondan kaynaklanan kayıplar meydana gelmekte, mülkiyetin gerçek değeri azalmaktadır. Ayrıca; yatırım aracı olarak kazancından faydalanmak da mümkün olmamaktadır. Bu eksende; İdarenin, kendi eylem ve işlemi ile kişinin temel haklarından olan mülkiyet hakkını ihlal etmesi nedeniyle bu ihlal sonucu meydana gelen kaybı veya yoksun kalınan kazancı ödemesi gerekmektedir. Bununla birlikte; bu kaybın veya yoksun kalınan kazancın, İdareden istenebilmesi için idarenin doğrudan veya dolaylı bir kusurunun bulunması da kural olarak gerekmemektedir.
Bu bağlamda; 2004, 2005 ve 2006 yıllarında eksik yatırıldığı belirtilen … TL Devlet hakkının, Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 78. maddesinde yer alan ”ruhsat sahipleri” idaresi nedeniyle ödenmesi ve bu ibarenin hukuka aykırı bulunarak yargı kararıyla iptal edilmesi karşısında, … TL’den mahrum kalınan süre içinde uğranılan kayıplar ve kullanılamamasından dolayı yoksun kalınan kazanç nedeniyle mülkiyet hakkı ihlal edildiğinden, Anayasanın 2, 35 ve 125. maddeleri ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşmeye Ek Protokolün 1. maddesi gereği faizin ödenmesi gerektiği anlaşılmış olup, tersi yaklaşımla davayı reddeden İdare Mahkemesi kararında hukuka uyarlık bulunmamıştır.
Nitekim; Anayasa Mahkemesinin 14.5.2011 gün ve 27934 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 10.2.2011 gün ve E:2008/58, K:2011/37 sayılı kararı da aynı yönde olup; Devletin fazla veya yersiz yapılmış tahsilâtlar ile hazinesinde tuttuğu meblağı kişilere iadesinde, tahsilatın yapıldığı tarih yerine başvuru tarihinden üç ay sonra başlamak üzere işleyecek faizin ödenmesine ilişkin kural, kişinin belli bir dönem için faiz gelirinden mahrum kalması sonucunu doğurarak genel yarar ile kişi yararı arasındaki dengenin bozulmasına yol açması, bu durum ise hukuk devletinde korunması gereken mülkiyet hakkını ihlal etmesi nedeniyle Anayasaya aykırı bulunarak iptal edilmiştir.
Aynı yaklaşımla; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Eko-Elda Avee/Yunanistan davasında (9.3.2006 günlü, Başvuru No: 10162/02); haksız olarak tahsil edilen verginin beş yıl beş ay sonra faizsiz olarak iade edilmesini, belli bir meblağdan yararlanma hakkı uzun süre engellenen şahsın, mali durumunda önemli ve kesin zararlara neden olunduğu, bu durumun sürdürülmesi gereken genel yarar ile kişi yararı arasındaki dengeyi bozduğu, şahıs üzerine aşırı yük yüklediği gerekçesiyle mülkiyet hakkının ihlali olarak değerlendirmiş ve mülkiyet hakkı çiğnenen şahsa faiz ödenmesi gerektiğine karar vermiştir.
Öte yandan; davacı tarafından, davaya konu olay nedeniyle 27.8.2009 günü Rize İl Özel İdaresine yapılan başvuru üzerine 15.10.2009 günü Devlet hakkının iade edildiği, ancak faiz isteminin yerine getirilmediği, yasal faiz isteminin zımnen reddine ilişkin işlemin iptali ve 165.942,16 TL yasal faizin dava gününden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte ödenmesi istemiyle açılan davanın, … İdare Mahkemesinin … gün ve E:…, K:… sayılı kararıyla reddedildiği, anılan kararın Dairemizin 25.1.2013 gün ve E:2010/9220, K:2013/301 sayılı kararıyla bozulmasına karar verildiği, aynı olay nedeniyle Hitit Vergi Dairesi Müdürlüğü ve Rize İl Özel İdaresinin mükerrer faiz ödemesinin mümkün olmaması nedeniyle her bir İdarenin kendi payları yönünden faiz isteminin kabul edilebileceği hususunun dikkate alınarak karar verilmesi gerektiği de yadsınamaz.
Ayrıca; dava konusu faizin, dava gününden itibaren işletilecek yasal faiziyle birlikte ödenmesi istemi yönünden, faize faiz yürütülmesinin mümkün olmaması nedeniyle kabul edilemeyeceği de açıktır.
Açıklanan nedenlerle; Rize İdare Mahkemesi kararının bozulmasına, dosyanın yeniden bir karar verilmek üzere anılan Mahkemeye gönderilmesine, bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (on beş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 25/01/2013 tarihinde oyçokluğu karar verildi.
AZLIK OYU (X): İdare ve vergi mahkemeleri tarafından verilen kararların temyiz yolu ile incelenip bozulabilmeleri 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49. maddesinin 1. fıkrasında yazılı nedenlerin bulunmasına bağlıdır.
İdare Mahkemesince verilen kararın dayandığı gerekçe usul ve yasaya uygun olup, bozulmasını gerektiren bir neden bulunmadığından, temyiz istemlerinin reddi ile anılan kararın onanması gerektiği oyu ile aksi yönde oluşan çoğunluk kararına katılmıyorum.