8. Daire 2002/2264 E. , 2004/1523 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No: 2002/2264
Karar No: 2004/1523
Davacı : 1-… Derneği
2-… İşletmecileri Derneği
3-… İşçileri Sendikası
Vekilleri : …
Davalı : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
Davanın Özeti : 27.4.2002 tarih ve 24738 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Maden Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 51. maddesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin” iptali istemidir.
Savunmanın Özeti : Madencilik faaliyetinde bulunanlarla ithalatcılar arasındaki rekabetin dengelenmesi için fon kesintisi getirildiği, dava konusu düzenleme ile de kesinti oranının %1’e indirildiği, amaçlananın ithalattan alınan bu kesintilerin süregelen ekonomik krizin yerli sanayiye olabilecek olumsuz etkilerini en aza indirmek olduğu öne sürülerek, davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi … ‘ın Düşüncesi : Dava konusu yönetmelik değişikliğinin iptali gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı … ‘ün Düşüncesi : Davacılar, 27.4.2002 günlü, 24738 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Maden Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 51 inci Maddesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin iptalini istemektedirler.
3213 sayılı Yasanın Madencilik Fonu başlıklı 34 üncü maddesiyle, madenciliğe destek sağlamak amacıyla bir fon oluşturularak, maden ithalat ve ihracatından alınacak fon kesintileri fonun kaynakları arasında sayılmışken,bu madde 3.3.2001 günlü 24335 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4629 sayılı Bazı Fonların Tasfiyesi Hakkında Kanunun 1/j maddesiyle yürürlükten kaldırılmış olup, anılan yasanın Geçici 1/A(c) bendinde; (a) ve (b) bentlerinde belirtilenler ve bu Kanunla düzenleme yapılanlar dışındaki diğer her türlü fon gelirlerinin de bu Kanunla yürürlükten kaldırılan hükümlere göre tahsil edilmeye devam edileceği hükme bağlanmıştır. Bu hüküm nedeniyle fon kesintileri tahsilatı devam etmekte iken davalı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca çıkarılan ve 27.4.2002 günlü, 24738 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren dava konusu Maden Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 51 inci Maddesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelikle, ithal edilen bazı madenlerden alınan fon kesintisi oranı % 1 olarak değiştirilmiştir.
Anayasanın 167 nci maddesinin 2 nci bendinde, dış ticaretin ülke ekonomisinin yararına olmak üzere düzenlenmesi aracıyla ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında ek mali yükümlülükler koymaya ve bunları kaldırmaya kanunla Bakanlar Kuruluna yetki verilebilir hükmü yer almış, 2976 sayılı Dış Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un 2 nci maddesiyle Bakanlar Kurulunun ve bu Kanun kapsamındaki konularda düzenlemeler yapmaya yetkili olduğu belirlenmiştir.
Dava konusu yönetmelik ile maden ithali ile ilgili işlemlerden alınan fon kesintisi oranının düşürülmesi dış ticaret işlemleri ile ilgili mali yükümlülüğün azaltılmasına yönelik olup, yukarıda anılan Anayasa ve 2976 sayılı Yasa hükümlerine göre mali yükümlülüğün ne oranda olabileceğini belirleme yetkisi Bakanlar Kuruluna ait bulunduğundan davalı idarenin işleminde Mevzuata uyarlık bulunmamaktadır.
Yasa dayanaktan yoksun olan yönetmeliğin iptali gerekeceği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince işin gereği görüşüldü:
Dava, 27.4.2002 günlü, 24738 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Maden Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 51. Maddesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin iptali istemiyle açılmıştır.
Dava konusu Yönetmelikle; “Avrupa Birliği Ülkelerinin dışındaki ülkelerden yapılacak demir cevheri, krom cevheri, petrokok ve ısınma amaçlı kömürden alınacak kesinti, ithal edilen demir cevheri, krom cevheri petrokok ve kömürün gümrük resmine esas bedelinin %1’i oranında olup ithalat sırasında ithalata aracılık yapan banka tarafından kesilerek genel bütçeye aktarılır.” kuralı getirilmiştir.
4629 sayılı Bazı Fonların Tasfiyesi Hakkında Kanunun 1/j maddesi ile 3213 sayılı Maden Kanununun madencilik fonu ile ilgili hükümleri yürürlükten kaldırılmış ise de, aynı Yasanın Geçici 1. maddesinde, 3213 sayılı Maden Kanununun 34. maddesi uyarınca maden ithalat ve ihracatı üzerinden mülga Madencilik Fonu adına tahsil edilmekte olan fon kesintilerinin tahsiline devam olunacağı ve doğrudan bütçeye gelir yazılacağı kuralı getirilerek fon kesintisi sürdürülmüştür.
Anayasanın 167. maddesinin 2. fıkrasında “Dış ticaretin ülke ekonomisi yararına olmak üzere düzenlenmesi amacıyla ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında ek mali yükümlülükler koymaya ve bunları kaldırmaya kanunla Bakanlar Kuruluna yetki verilebilir” hükmü yer almıştır.
Bu hükme göre, dış ticaret işlemleri üzerine ek mali yükümlülükler kanunla veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak Bakanlar Kurulu Kararıyla konulabilir.
Nitekim 2976 sayılı Dış Ticaretin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun ile dış ticaret işlemleri üzerine mali yükümlülük koymaya Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır.
4629 sayılı Kanunun 1/j maddesiyle tasfiye edilen madencilik fonu, 3213 sayılı Maden Kanununun 34. maddesiyle düzenlenmiştir. Bu maddede, madencilik fonunun kaynakları arasında “Maden ithalat ve ihracatından alınacak fon kesintileri”de sayılmış, fonla ilgili hususların yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiş ise de; “maden ithalat ve ihracatından alınacak fon kesintileri”nin miktarı ve kapsamının kanunda gösterilmemiş olması nedeniyle maden ihtalatında alınacak fonun kanunla düzenlendiğinden söz edilemez.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca çıkarılan ve 27.4.2002 günlü, 24738 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Maden Kanununun Uygulanmasına dair Yönetmelikte Değişiklik Yapan Yönetmelik, yukarıda belirtilen esasların dışına çıkarak ithalat işlemleri üzerine mali yükümlülük ihdas etmiştir.
Bu itibarla; ortada kanunla veya kanunun verdiği yetkiye dayanarak Bakanlar Kurulunca değil, yetkisiz olan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle konulmuş bir mali yükümlülük bulunduğundan, dava konusu düzenleyici işlemde yetki yönünden hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle dava konusu yönetmeliğin iptaline, ….-lira yargılama giderinin davalı idareden alınarak davacılara verilmesine, karar tarihinde yürürlükte olan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca ….-lira vekalet ücretinin davalı idareden alınarak davacılara verilmesine, ….-lira artan posta giderinin istemi halinde davacılara iadesine 30.3.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.