8. Daire 2001/4236 E. , 2002/3741 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2001/4236
Karar No: 2002/3741
Temyiz İsteminde Bulunan : … Valiliği
Karşı Taraf : …
Vekili : …
İstemin Özeti : … Valiliğinin … gün ve … sayılı onayı ile yürürlüğe konulan … İli Okulları Öğrenci Taşımacılığı Yönergesinin, Taşıma Ücretlerinin Belirlenmesi başlıklı 7. maddesinin iptali istemiyle açılan davada; 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkarlar Kanununun 125. maddesi ve Okul Servis Araçları Hizmet Yönetmeliğinin 5. maddesine göre, okul servis araçlarının fiyat tarifesinin Oda tarafından belirleneceği, dava konusu Yönergenin 7. maddesinde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle Yönergenin 7. maddesini iptal eden … İdare Mahkemesinin … gün ve … sayılı kararının; 2577 sayılı Yasanın 49. maddesi uyarınca temyizen incelenerek bozulması istemidir. Savunmanın Özeti : İstemin reddi gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi … ‘in Düşüncesi : İstemin kabülünün gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı … ‘ün Düşüncesi : … İli Okulları Öğrenci Taşımacılığı Yönergesinin 7 nci maddesinin iptaline ilişkin İdare Mahkemesi kararı temyiz edilmiştir.
Okul Servis Araçları Hizmet Yönetmeliğinin 5/e maddesinde; okul servis araçları fiyat tarifelerinin her yıl 507 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu’nun 125 inci maddesi uyarınca bu Kanuna tabi odalarca belirleneceği hükmüne yer verilmiş, dava konusu yönergenin 7 nci maddesinde ise, öğrenci taşıma ücretlerinin 507 sayılı Kanunun 125 inci maddesine ve Okul Servis Araçları hizmet Yönetmeliğinin 5/e maddesine göre Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliğince belirlenen ücretin muhammen ücret olarak belirlendikten sonra ihale komisyonu tarafından kapalı zarf usulü açık eksiltme yapılır. Açık eksiltme ihalesi sonunda uygulanacak olan taşıma ücreti kesinleşmiş olur. İhale komisyonu fiyat artışlarını dikkate alarak Ocak ayı içinde taşıma ücretlerine makul bir oranda artış yapabilir… kuralı getirilmiştir.
Okul Servis Araçları Hizmet Yönetmeliği taşıtlarda aranacak şartları, taşımacının yükümlülüğünü ve çalışma esaslarını kurala bağlamış olmasına karşın taşımacılık hizmetinin kimlere gördürüleceği ya da taşımacının belirlenmesi konusunu düzenlememiştir.
… İli Okulları Öğrenci Taşımacılığı Yönergesi ise belirtilen hususları kapsayacak hükümlere yer vermiş ve taşıyıcının ihale suretiyle belirleneceği usulünü getirmiştir.
… İlindeki öğrenci taşıma hizmetlerinin düzenli ve güvenli hale getirmek, taşıma yapacak gerçek ve tüzel kişilerin yeterlilik ve çalışma şartlarını belirlemek, bunlarla sözleşme yapma denetleme, sözleşmeyi feshetme ile ilgili şekil ve esaslarını ortaya koymak amacı ile çıkarılan dava konusu yönerge, 507 sayılı Kanun ile Okul Servis araçları Hizmet Yönetmeliğine atıf yapmak suretiyle öğrenci taşıma ücretlerinin Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliğince belirleneceği hükmüne yer vererek üst normlara uygun nitelikte bulunan düzenleme getirmiştir. Taşıma bedelinin kapalı zarf usulü ile açık eksiltme sonucunda kesinleşmesi, ise bu ücretin Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliğince belirleneceği ilkesini ortadan kaldırmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, temyiz isteğinin kabulü ile idare mahkemesi kararının bozulması gerekeceği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince işin gereği görüşüldü:
Uyuşmazlık, … Valiliği … İli Okulları Öğrenci Taşımacılığı Yönergesinin, Taşıma Ücretlerinin Belirlenmesi Başlıklı 7. maddesinin iptali istemine ilişkindir.
1739 sayılı Milli Eğitim Temel Yasasının, okul ile ailenin işbirliği başlıklı 16. maddesinde, eğitim kurumlarının amaçlarının gerçekleştirilmesine katkıda bulunmak için okul ile aile işbirliği sağlanacağı, bu maksatla okullarda okul aile birliklerinin kurulacağı, her yerde eğitim başlıklı 17. maddesinde de, Milli Eğitimin amaçlarının yalnız resmi ve özel eğitim kurumlarında değil, aynı zamanda evde, çevrede, işyerlerinde, her yerde ve her fırsatta gerçekleştirilmeye çalışılacağı, resmi, özel ve gönüllü her kuruluşun eğitimle ilgili faaliyetlerinin, Milli Eğitim amaçlarına uygunluğu bakımından Milli Eğitim Bakanlığının denetimine tabi olduğu, aynı Yasanın Yürütme, gözetim ve denetim başlıklı 56. maddesinde ise, Eğitim ve Öğretim hizmetinin, bu kanun hükümlerine göre Devlet adına yürütülmesinden, gözetim ve denetiminden Milli Eğitim Bakanlığının sorumlu olduğu öngörülmüştür.
5442 sayılı İl İdare Yasasının, Valilerin hukuki durumları, görev ve yetkileri başlıklı 9. maddesinde, Valinin, İlde Devletin ve Hükümetin temsilcisi ve ayrı ayrı her Bakanın mümessili ve bunların idari ve siyasi yürütme vasıtası olduğu, bu sıfatla; Kanun, tüzük, yönetmelik ve Hükümet kararlarının verdiği yetkiyi kullanmak ve bunların yüklediği ödevleri yerine getirmek için Valilerin genel emirler çıkarabileceği ve bunları ilan edeceği, ilin her yönden genel idare ve genel gidişini düzenlemek ve denetlemekten sorumlu oldukları öngörülmüştür.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun Tanımlar başlıklı 3.maddesine 17.10.1996 günlü, 4199 sayılı Yasayla eklenen hükümle, umum servis aracı belirlenmiştir. Buna göre umum servis aracı “okul taşıtları ile personel servis araçlarının birlikte değerlendirilmesidir”. Anılan Yasa maddesinde “Personel servis aracı: Herhangi bir kamu kurum ve kuruluşu veya özel veya tüzel kişilerin personelini bir akit karşılığı taşıyan şahıs veya şirketlere ait minibüs ve otobüs türündeki ticari araçlardır. Kamu kurum ve kuruluşları ile özel ve tüzel kişilere ait araçların kendi personelini ve yolcusunu taşıma işi bu tanımın kapsamına girmez”; “Okul taşıtı: Genel olarak okul öncesi, ilköğretim ve orta dereceli okulların öğrencileri ile sadece gözetici ve hizmetlilerin taşınmalarında kullanılan taşıttır.” şeklinde tanımlanmıştır.
507 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Yasasının, Ücret Tarifelerinin Tespit Şekli Başlıklı 125. maddesinde, bu Yasaya tabi esnaf ve sanatkarlarca üretilen mal ve hizmetlerin ücret tarifelerinin, bağlı bulundukları odalarca hazırlanacağı ve mensubu oldukları birlik başkanlar kurulunca onandıktan sonra yürürlüğe gireceği, başkanlar kurulu gerekli gördüğünde bu yetkisini birlik yönetim kuruluna devredebileceği, belediyeler ve/veya o yerin en büyük mülki amirinin tespit edilen bu tarifeleri uygun bulmadıkları takdirde esnaf teşekkülü ile anlaşmaya varmazlarsa 15 gün içinde o yerin mülki amirinin görevlendireceği Sanayi ve Ticaret Müdürünün başkanlığında, ticaret ve sanayi odasından bir temsilci ile esnaf odaları birliği başkanından teşekkül edecek bir komisyona itiraz edebileceği, komisyon kararına karşı ilgililerin yazılı bildirim tarihinden itibaren 10 gün içinde ticari davaları görmeye yetkili mahkeme nezdinde itirazda bulunabilecekleri, bu mahkemenin kararlarının kesin olduğu aynı Yasanın Ek 9. maddesinde, 1580 sayılı Belediye Yasasının 15. maddesinin 3. bendinde yer alan ücret tarifelerinin tanzim ve tasdikine ilişkin hüküm ile 43. bendinde yer alan ilgili hükmün, yine 1580 sayılı Belediye Yasasının 83. maddesinin 7. bendi hükmünün, 3030 sayılı Yasanın toplu taşıma araçlarının bilet tarifelerinin yapılmasıyla ilgili 7. maddesinin 6. fıkrası hükmünün, 15.3.1321 gün ve 1414 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İl Özel İdaresi Yasasının 144.bendi hükümlerinin, 507 sayılı Yasaya tabi Esnaf ve sanatkarlar için uygulanmayacağı öngörülmüştür.
3030 sayılı Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Yasanın, Hizmetlerin dağılım esasları başlıklı 7. maddesinin 6. benedinde, Ulaşım Koordinasyon Merkezinin şehrin ulaşım planına göre toplu taşıma araçlarının güzergah, zaman ve bilet tarifelerini yapmaya ve bu tarifeleri uygulamaya yetkili oldukları, bu işlemler yapılırken il trafik komisyonları ile gerekli koordinasyonun sağlanacağı öngörülmüştür.
İçişleri Bakanlığınca, 21.5.1992 gün ve 21234 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulan Okul Servis Araçları Hizmet Yönetmeliğinin 15.9.1994 gün ve 22052 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yönetmelikle değişik 5/e maddesinde, Okul Servis Araçları fiyat tarifelerinin her yıl 507 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Kanununun 125. maddesi uyarınca bu kanuna tabi odalarca belirleneceği öngörülmüştür.
Dava konusu edilen ve … Valilğince; … İlindeki öğrenci taşıma hizmetlerini düzenli ve güvenli hale getirmek, bu amaçla taşıma yapacak gerçek ve tüzel kişilerin yeterlilik ve çalışma şartlarını belirlemek, bunlarla sözleşme yapma denetleme, sözleşmeyi feshetme ile ilgili şekil ve esasları ortaya koymak amacıyla; … İlindeki okullar ile gerçek ve tüzel kişilerce öğrenci taşımak için Okul Servis Araçları arasındaki taşımacılıkla ilgili hususları kapsayan, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu, 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu, İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, Lise ve Dengi Okullar Yönetmeliği, Okul Aile Birliği Yönetmeliği, Dernekler Kanunu, Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunun ilgili maddeleri ile Okul Servis Araçları Hizmet Yönetmeliğinin ilgili hükümlerine dayanılarak hazırlanan … İli Okulları Öğrenci Taşımacılığı Yönergesinin Taşıma Ücretlerinin Belirlenmesi başlıklı 7. maddesinde, (Valilik Makamının 11.12.2000 gün ve … sayılı onayı ile değişik şekli) öğrenci taşıma ücretlerinin, 507 sayılı Kanunun 125. maddesine ve “Okul Servis Araçları Hizmet Yönetmeliğinin” 5. maddesinin (e) fıkrasına göre Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliğince muhammen ücret olarak belirlendikten sonra ihale komisyonu tarafından, kapalı zarf usulü açık eksiltmesi yapılacağı, açık eksiltme ihalesi sonunda “uygulanacak olan taşıma ücretleri” nin kesinleşmiş olacağı, ihale komisyonunun, fiyat artışlarını dikkate alarak, Ocak ayı içinde taşıma ücretlerine makul bir oranda artış yapabileceği, bu artış oranının her halukarda Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından belirlenen ve bir önceki ay ilan edilen “Yıllık Tüketim Eşya Fiyatları” artış oranının % 50 sini geçmeyeceği, (tarifede belirlenen ücretler gidiş-dönüş içindir.) taşımacılık hizmetini üstlenen gerçek veya tüzel kişilerin, aldıkları ücretin karşılığında makbuz veya fatura vermekle yükümlü oldukları, taşıyıcıların kesinleşen ücret tarifesini aşan ücret üzerinden taşımacılık yapamayacakları ve okulların açılış tarihleri ile yarıyıl tatilinde taşımacılık yapmadıkları süre için ücret talep edemeyecekleri taşıyıcıların, kesinleşen ücret tarifesini onaylı olarak araçlarının görünen bir kısmına asacakları öngörülmüştür.
Dosyanın incelenmesinden, … Valiliğince yürürlüğe konulan … İli Okulları Öğrenci Taşımacılığı Yönergesinin, Taşıma Ücretlerinin Belirlenmesi başlıklı 7. maddesinin, … Umum Servis Aracı İşletmecileri Odası tarafından; Yönerge ile, okul servis aracı ücretleri ile ilgili düzenleme getirildiği, ücretlerin ihale kapsamına alındığı, okul idarelerinin taraf haline getirildiği, servis aracı sahiplerinin oda tarafından belirlenen uyulması zorunlu tarifelerin altında bir ücretle çalışmaya zorlanıldığı, dönem için artış oranlarının ise tamamen ihale komisyonlarına bırakılarak tarifelerin hiçe sayıldığı, taşıtlara oda tarafından belirlenen tarifeler yerine, ihale komisyonlarınca belirlenen tarifeleri asma zorunluluğunun getirildiği öne sürülerek iptalinin istenilmesi üzerine, İdare Mahkemesince, 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkarlar Yasasının 125. maddesi ve Okul Servis Araçları Hizmet Yönetmeliğinin 5. maddesi hükümleri uyarınca, Okul Servis Araçlarının fiyat tarifesinin oda tarafından belirleneceği, bu hükümlere aykırı olan Yönergenin 7. maddesinde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle anılan maddenin iptal edildiği anlaşılmıştır.
Daha önce esnaf odasının, servis aracı işletmeciliğinin sadece esnaf olan kişilerce yapılabileceği yolunda açtıkları dava nedeniyle gerek Dairemizce ve gerekse İdari Dava Daireleri Genel Kurulunca verilen yargı kararları sonucu, esnafla birlikte ticaret odasına kayıtlı şirketlerin de servis aracı işletmeciliği yapabileceği kabul edilmiş bulunmaktadır. Hem esnafın hem de tacirin faaliyet gösterdiği bir alanda, esnaf odasının belirlediği fiyatın tacirleri bağlamayacağı tabiidir. …’da, servis aracı işletmeciliği hizmetini esnafla beraber ticaret odasına kayıtlı şirketler de sunduğuna göre, öğrenci ve personel taşıma hizmeti satın alacak özel ve kamu kesiminin, istediği şekilde bu hizmeti satın alabileceğini kabul etmek gerekir. Servis aracı işletmeciliği hizmetini satın alacak olanların sadece ticaret odasına kayıtlı şirketlerden ihale suretiyle hizmet satın almak istemeleri halinde esnaf odasının tamamen devre dışı kalacağı ve mağdur olacağı açıktır.
Her iki kesimin de menfaatleri korunarak öğrenci taşımacılığında kalitenin sağlanması amacıyla ve serbest piyasa şartlarını da oluşturmak suretiyle yönergenin 7. maddesi ile getirilen düzenlemede, yasanın amacına ve kamu hizmeti gereklerine aykırılık bulunmamaktadır.
Bu durumda, davacı … Umum Servis Aracı İşletmecileri Odası tarafından belirlenecek olan taşıma ücretleri anılan odaya mensup olan esnafı bağlayıp, ticaret odasına kayıtlı taşımacı şirketleri bağlamayacağından, esnaf odasınca belirlenen fiyatın, muhammen bedele esas alınarak taşıma ücretlerinin ihale ile belirlenmesi yönünde düzenleme getiren Yönerge hükümlerinde 507 sayılı Yasa hükümlerine aykırı bir yön bulunmamaktadır.
Öte yandan, olay, okulların öğrenci taşımacılığı hizmetiyle ilgilidir. Milli Eğitim Bakanlığı, Devlet adına yapılan her türlü eğitim-öğretim işleminden, okul-aile işbirliğinden sorumlu olup, bu görevleri illerde Milli Eğitim Bakanlığı adına Valiler yapacaklardır. Dava konusu edilen Yönergenin 8. maddesi uyarınca, …’daki her tür ve derecedeki okulların öğrenci taşımacılığı hizmeti, okullarda okul müdürlüğünce görevlendirilecek bir müdür yardımcısı, okul-aile birliği, okul koruma derneği, varsa okul eğitim vakfı yönetim kurullarınca belirlenen birer temsilci ile Kaymakamlık Makamınca uygun görülen o okulda öğrencisi olan iki veliden oluşan bir komisyon tarafından yürütüleceğinden, bu şekilde oluşan bir komisyon tarafından yapılacak ihale ve okul servis aracı seçiminde de kamu yararı ve hizmet gereklerine aykırılıktan söz etmek olanağı bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, … İdare Mahkemesi kararının bozulmasına yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine 21.6.2002 gününde oybirliği ile karar verildi.