8. Daire         1999/2131 E.  ,  2000/5941 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No: 1999/2131
Karar No: 2000/5941

Temyiz İsteminde Bulunan: … Belediye Başkanlığı
Vekili : …
Karşı Taraf : …
Vekili : …
İstemin Özeti: Davacı şirket hakkında, 1996 ve 1997 yılı içinde çeşitli tarihlerde yapılan incelemelerde arıtma tesisinin çamur kurutma ünitesi bulunmadığının saptandığı ve birkaç kez uyarıldığı nedeniyle 500.000.000.- lira para cezası verilmesine ve arıtma tesisini revize edinceye kadar faaliyetten men edilmesine ilişkin … Belediye Encümeninin 5.1.1998 gün ve … sayılı kararı ile bu kararın dayanağı olan 26.11.1997 gün ve … sayılı … Genel Müdürlüğü işleminin iptali istemiyle açılan davada, … elemanlarınca en son 12.2.1998 tarihinde yapılan denetimde, arıtmada kullanılan filtre presin revize edildiği ve çalıştığının anlaşılması üzerine faaliyetten men kararının kaldırılmasının davalı belediyeden istendiği ve belediye tarafından eksikliklerin giderilmesi nedeniyle faaliyetten men kararının uygulanmadığı, bu durumda oluşturulan işlemlerinin hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle, dava konusu işlemlerinin iptaline karar veren … İdare Mahkemesinin … gün ve … sayılı kararının, davanın konusuz kalması nedeniyle karar verilmesine yer olmaması ve yargılama giderleri ile vekalet ücretine hükmedilmemesi gerektiği, ayrıca para cezasının da iptal edilmesinde hukuka uyarlık bulunmadığı öne sürülerek 2577 sayılı Yasanın 49. maddesi uyarınca temyizen incelenerek bozulması istemidir.
Savunmanın Özeti : Temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi … ‘ın Düşüncesi: Dava konusu işlemlerden faaliyetten men’e ilişkin kısmın idarece uygulanmadığı belirtildiğinden konusu kalmadığı gerekçesiyle karar verilmesine yer olmadığına, para cezasına ilişkin kısmın ise reddi gerektiği gerekçesiyle bozulması gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı … ‘ün Düşüncesi : Davacı şirkete ait fabrikanın yapılan denetimlerde çamur kurutma ünitesi bulunmadığının anlaşılması nedeniyle 2872 sayılı Çevre yasası ve … Yönetmeliğine dayanılarak 500 milyon lira para cezası verilmesine ve fabrikanın arıtma tesisinin revize edilmesine kadar faaliyetten alıkonulmasına ilişkin … Belediye Encümeni kararı ile bu kararın dayanağı olan … Genel Müdürlüğü işleminin iptali yolundaki İdare Mahkemesi kararı davalı belediyece temyiz edilmiştir.
Mahkemece davaya konu belediye encümeni kararından sonra yapılan kontrolde fabrikanın arıtma tesisinin revize edildiği ve … Genel Müdürlüğünce faaliyetten alıkonma kararının uygulanmamasının istendiği gerekçesiyle iptal hükmü kurulmuştur.
Faaliyetten men kararının uygulanmamasının istenilmesi, işlemin lazımülicra (uygulama) niteliğine etkili bir husus olup, idari işlemin sebep, konu ve maksat yönleriyle hukuka aykırılığını göstermez. Bu itibarla, işlemin uygulanmaması halinde ancak, davanın konusuz kaldığından söz edilebilir. İptal hükmünün ise, başta tazminat olmak üzere başkaca yükümlülükler doğuracağı açıktır. Başka bir anlatımla iptal kararı ile davanın konusuz kalması nedeniyle karar verilmesine yer olmadığına karar verilmesi, hukuki sonuçları açısından çok farklıdır.
Diğer taraftan, davacı şirkete ait işyerinin yapılan denetimlerde ilgili yönetmeliğe uygun arıtma tesisi bulunmadığının saptanması karşısında, verilen para cezasında da mevzuata aykırılık bulunmadığından, işlemin uygulanmaması nedenine dayalı olarak para cezasının iptalinde de isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle temyize konu kararın bozulması gerekir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Altıncı ve Sekizinci Dairelerince 2575 sayılı Danıştay Yasasına 3619 sayılı Yasayla eklenen Ek-1 maddesi uyarınca birlikte yapılan toplantıda işin gereği görüşüldü : Uyuşmazlık; davacı şirkete ait fabrikanın, yapılan denetimlerde çamur kurutma ünitesinin yetersiz olması nedeniyle 2872 sayılı Çevre Yasası ve Atıksuların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği uyarınca işyerinin arıtma tesisini revize ederek yükümlülüklerini yerine getirinceye kadar faaliyetten men edilmesine ve 500.000.000.-lira para cezası verilmesine ilişkin … Belediye Encümeninin 5.1.1998 gün ve … sayılı kararı ile buna dayanak oluşturulan … Genel Müdürlüğünün 26.11.1997 gün ve … sayılı işleminin iptali isteminden doğmuştur.
2872 sayılı Çevre Kanunun “Çevre Korunmasına ilişkin Önlemler ve Yasaklar” başlığı altındaki 8. maddesinin 1. bendinde, her türlü atık ve artığı çevreye zarar verecek şekilde ilgili yönetmelikle de belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan veya dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmanın yasak olduğu, 2. bendinde de; kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililerin kirlenmeyi önlemekle, kirlenmenin meydana geldiği hallerde kirletenin kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlü oldukları belirtilmiş, aynı Yasanın 20. maddesinde de bu yükümlülükleri yerine getirmeyen gerçek ve tüzel kişilere verilecek para cezaları düzenlenmiştir.
… Atıksuların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliğinin 24/c maddesinde; arıtma tesisini çalıştırmayan veya endüstriyel atıksularını arıtmadan doğrudan veya dolaylı yollarla kanalizasyon şebekesine veya alıcı ortama deşarj ettiği tespit edilenlere süre verileceği ve bu süre içerisinde tesisin revizyonu yeterli görülmezse faaliyetten men edileceği belirtilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden, davacı şirketin gıda konusunda faaliyet gösteren fabrikasında 6.11.1996, 20.5.1997, 3.7.1997 ve 23.9.1997 tarihlerinde … teknik elemanlarınca yapılan incelemelerde, işyerinde atıksular için kurulmuş olan arıtma tesisini revize edilmediği, çamur önleminin yetersiz kaldığı belirtilerek söz konusu yönetmelik hükümleri gereği yükümlülükler yerine getirilinceye kadar faaliyetten men edilmesine … Genel Müdürlüğünün dava konusu 26.11.1997 gün ve … sayılı işlemiyle karar verildiği ve bu işleme dayalı olarak … Belediye Başkanlığının 5.1.1998 gün ve … sayılı encümen kararı ile de 2872 sayılı Çevre Kanunu ve Atıksu Kanalizasyon Deşarj Yönetmeliğine göre 500.000.000.-lira para cezası verilmesine ve yükümlülükler yerine getirilinceye kadar faaliyetten men edilmesine karar verildiği anlaşılmaktadır.
… elamanlarınca 12.2.1998 tarihinde dava konusu firmada yapılan incelemede, arıtma tesisinden kaynaklanan çamurun bertarafı amacıyla kullanılan filtre presin revize edildiği ve çalışır durumda olduğu tespit edildiğinden, firma hakkında verilen faaliyetten men kararının kaldırılması hususunda 17.2.1998 gün ve … sayılı yazı ile davalı idareye bildirimde bulunulduğu ve Büyükşehir Belediyesine bilgi verildiği, bu durum karşısında davalı idarece sözkonusu encümen kararı geri alınmamış ise de … Genel Müdürlüğünün yazısı üzerine faaliyetten men kararının uygulanmadığı cevap dilekçesinde belirtilmiştir.
İdare Mahkemesince, dava konusu işlemin oluşturulmasına neden olan eksiklilerin davacı tarafından giderildiği ve idarece faaliyetten men kararının uygulanmadığı böylece dava konusu işlemlerin tesis nedeninin kalmadığı gerekçesiyle iptal kararı verilmiştir.
Dava konusu işlemler hakkında bu işlemlerin tesis edildiği andaki hukuki ve fiili durum dikkate alınarak ve ayrıca yetki ve esas yönlerinden de incelenerek karar verilmesi gerekirken faaliyetten men kararının uygulanmadığı belirtilerek söz konusu işlemlerin tümünün iptal edilmesinde mevzuata uyarlık yoktur. Kaldı ki faaliyetten men’e ilişkin kararın uygulunmaması dava konusu işlemlerin ortadan kaldırıldığı anlamına da gelmemektedir.
Öte yandan, 2872 sayılı Çevre Yasasının 24. maddesinde para cezalarında yetki konusu düzenlenmiş olup, buna göre 20., 22. ve 23. maddelerdeki para cezalarının doğrudan doğruya mahallin en büyük mülki amiri tarafından verileceği ancak Büyükşehir Belediyesi hudutları içindeki sahiller, boğazlar, liman ve körfezlerde akarsu ve göllerdeki cezaların Büyükşehir Belediye Başkanlıkları tarafından verileceği ve Büyükşehir Belediyesi hudutları dışındaki denizlerde ise Sahil Güvenlik bot komutanlıklarınca verileceği öngörülmüştür. Olayda ise, davaya konu idari para cezasının … Belediyesi Encümen kararıyla verildiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda, İdare Mahkemesince bu hususlar dikkate alınarak karar verilmesi gerekirken eksik incelemeye dayalı olarak verilen kararda hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle … İdare Mahkemesi kararının bozulmasına yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan mahkemeye gönderilmesine 3.10.2000 gününde oybirliği ile karar verildi.