8. Daire         1998/4596 E.  ,  1999/3963 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 1998/4596
Karar No: 1999/3963

Davacılar : 1-…
2-…
3-…
4-…
Vekilleri : …
Davalı : İçişleri Bakanlığı
Davalı İdare Yanında Davaya Katılan : …
Vekili : …
İstemin Özeti : 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 31. maddesi uyarınca yük ve yolcu nakliyatı yapan otobüs, kamyon ve çekici türü araç sürücülerinin hız limitlerini ve çalışma sürelerini tesbit etmek ve denetim altına almak için bu araçlarda takoğraf bulundurulması ve kullanılır durumda olması ile ilgili uygulamanın, 1984 ve daha yaşlı araçlar ile şehir içi ve belediye mücavir alanı içerisinde yük ve yolcu nakliyatı yapan otobüs, kamyon ve çekici türündeki araçlarda ve takoğraf cihazı bulundurulması ve kulanılması zorunlu olan araçlardan, resmi taşıt olarak tescil edilmiş ve edilecek olanlarda takoğraf bulundurma ve kullanma zorunluluğunun aranmayacağına ilişkin İçişleri Bakanlığınca çıkarılan ve 25.6.1998 tarih ve 23383 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Karayolları Trafik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 7. maddesi ile mevcut yönetmeliğin 99. maddesinde yapılan değişiklerin; 2918 sayılı Yasa’da şehiriçi ve şehirdışı ayrımı yapılmadan, araçların modeli konusunda herhangi bir istisna getirilmeden, bütün kamyon, otobüs ve çekicilerin takograf takmasının mecburi bulunduğu, artan ölümlü trafik kazalarının önlenebilmesi için bulundurulması ve kullanılması zorunlu olan takoğraf cihazının uygulanmasına getirilen bu istisna hükümlerinin siyasi bir nitelik taşıdığı öne sürülerek iptali istemidir.
İçişleri Bakanlığının Savunmasının Özeti :
Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 99. maddesinde yapılan değişiklikle, Uluslararası taşımacılıkta araç sahiplerinin, elektronik takoğraf takma zorunda bırakılmaları nedeniyle,takoğrafların mekanik,elektronik veya elektromekanik olarak imal veya ithal edilebileceği kuralının getirildiği, ayrıca şehiriçi ve belediye mücavir alanı içerisinde yük ve yolcu nakli yapan otobüs, kamyon ve çekici türündeki taşıtlarda takoğraf bulundurma şartının kaldırıldığı, zaten şehiriçinde bu araçlara meskun mahalde hız sınırlaması mevcut olduğu, bu nedenle takoğraf takmanın gereksiz olduğu, 1984 ve daha eski modeldeki araçlarda takoğraf cihazının montajının teknik nedenlerle olumlu sonuç vermediğinden, bu araçlarda da takoğraf bulundurma şartının kaldırıldığı, 2918 sayılı Yasanın Geçici 6. maddesinde takoğrafların hangi cins taşıtlarda kullanacağının Yönetmelikle gösterileceği hükmünün yer alması nedeniyle, idarelerinin gerekli düzenleme yapma yetkisinin bulunduğu öne sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
Davalı İdare Yanında Davaya Katılan … Başkanlığının Savunmasının Özeti : Şehiriçinde yük ve yolcu taşıyan araçlarda, takoğraf buludurulmasının pratik bir faydasının olmadığı, bu araçlara takograf takılmasında ısrar etmenin, ekonomik olarak araç sahiplerine yük getireceği, davacı şirketlerin tekel oluşturmaya çalıştıkları, ileriye yönelik kartelleşme planları yaptıkları, menfaatleri sözkonusu olunca dava üstüne, dava açtıkları, davalı idarenin yönetmelikte yaptığı değişikliklerle yıllardır süre gelen ikilemi rasyonel olarak çözüme kavuşturduğu öne sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi … ‘in Düşüncesi : Davanın kısmen kabulü, kısmen ehliyet yönünden reddinin gerekeceği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı … ‘ün Düşüncesi : Dava, Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 99 uncu maddesini değiştiren ve 25.6.1998 günlü 23383 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmeliğin 7 nci maddesinin iptali istemiyle açılmıştır.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 31 inci maddesinde; kamyon, çekici ve otobüslerde takograf bulundurulması ve kullanılır durumda olmasının zorunlu olduğu hükme bağlanmış ve bu emredici hükümde araç modeli, yaşı ve güzergahı ile ilgili olarak herhangi bir istisnaya yer verilmemiştir.
Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 99 uncu maddesinde yapılan değişiklikle, a- 1 fıkrasında; hazırlanacak teknik şartnameye uygun olarak takografların mekanik, elektronik veya elektro mekanik olabileceği, a- 2 fıkrasında; bu cihazların şehirlerarası yük veya yolcu nakliyatı yapan otobüs, kamyon ve çekicilerde bulundurulması ve kullanılmasının zorunlu olduğu, a- 4,5 ve 6 ncı fıkralarında ise; şehir içi ve belediye mücavir alanında yük ve yolcu nakli yapan bu tür araçlarda, 1984 ve daha önceki yıllarda üretilen araçlar ile resmi araçlarda takograf zorunluluğunun aranmayacağı hükme bağlanmıştır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 28 nci maddesinde; Danıştay, Bölge İdare, İdare ve Vergi Mahkemelerinin esasa ve yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararlarının icaplarına göre idarenin gecikmeksizin işlem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya zorunlu olduğu kuralı yer almıştır.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 31 inci maddesi ile getirilen kamyon, çekici ve otobüslerde takograf uygulaması zorunluluğundan, 1984 ve daha yaşlı araçlar ile şehir içinde çalışacağı beyan edilen bu tür araçların ayrıcalıklı tutulmasına ilişkin İçişleri Bakanlığının 12.1.1998 günlü, 12 sayılı genelgesinin iptali istemiyle açılan davada Danıştay 8 inci Dairesince verilen 14.5.1998 günlü, E:1998/892 sayılı yürütmenin durdurulması kararı verilmesinden kısa bir süre sonra 25.6.1998 tarihinde ve bu kez yönetmelikte aynı yönde yapılan değişiklikle anılan kararın etkisizleştirilmesi amacı güdüldüğü açıktır.
Belirtilen durumda dava konusu yönetmeliğin 99 uncu maddesinin a-2,4,5 ve 6 ncı fıkralarıyla yapılan düzenleme 2918 sayılı yasanın 31 inci maddesine açıkça aykırı olduğu gibi, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 28 inci maddesinde öngörülen yargı kararına uygun bir düzenleme niteliği de taşımamaktadır.
Öte yanden; 2918 sayılı yasada kamyon, çekici ve otobüslerde takograf bulundurulması ve kullanılır durumda olması zorunluluğu getirilmiş olup, cihazın teknik özellikleri konusunda bağlayıcı bir kurala yer verilmemiş bulunduğundan mekanik, elektronik ya da elektro mekanik takografa izin veren yönetmelik hükmünde hukuka aykırılık görülmemiştir.
Dava konusu yönetmeliğin diğer hükümlerinin iptalinde davacıların hukuki menfaati bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 99 uncu maddesini değiştiren yönetmeliğin 7inci maddesinin a/2,4,5 ve 6 ncı fıkralarının iptali, a/1 inci fıkrasına yönelik davanın esastan reddine, diğer hükümlere yönelik isteğin ehliyet yönünden reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince 16 Haziran 1999 günü yapılan duruşmada davacılar vekili, davalı idare temsilcisi ve müdahil vekilinin geldikleri görüldükten, tarafların sav ve savunmaları ile Danıştay Savcısının düşüncesi dinlenildikten sonra işin gereği görüşüldü:
Dava, 25.6.1998 gün ve 2383 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Karayolları Trafik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 7. maddesi ile mevcut yönetmeliğin 99. maddesinde yapılan değişikliklerin iptali istemiyle açılmıştır.
2918 sayılı Karayolları Trafik Yasasının 31. maddesinin (b) bendinde, kamyon, çekici ve otobüslerde takoğraf cihazının bulundurulması ve kullanılır durumda olmasının zorunlu olduğu kuralı yer almış, bu Kanuna dayalı olarak çıkarılan ve 18.7.1997 tarih ve 23053 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Karayolları Trafik Yönetmeliğinin değişik 64/b maddesinde de,aynı düzenlemeye yer verilerek, bu madde hükmüne uygun durumda bulunmayan araçların eksiklikleri giderilinceye kadar trafikten men edileceği hükme bağlanmıştır.
İdarenin dava konusu edilen Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 99. maddesinde yapılan değişiklikle, “Madde 99-Takoğraf cihazı ile sürücü çalışma belgesi ve taşıt tanıtma kartlarının hangi cins taşıtlarda bulundurulacağına ve kullanılacağına dair esaslar aşağıda gösterilmiştir.
a)Takoğraf cihazları:
1)Takoğraf cihazları: nitelikleri, fonksiyonları ve teknik özellikleri İçişleri Bakanlığının uygun görüşü alınmak üzere Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanacak teknik şartnameye uygun, mekanik, elektronik veya elektro mekanik olarak imal veya ithal edilir.
2)Takoğraf cihazlarının, şehirlerarası yük veya yolcu nakliyat yapan otobüs, kamyon ve çekicilerde kullanılır durumda bulundurulması ve kullanılması zorunludur.
3)Takoğraf cihazı takılan her taşıtın işleten ve sürücüsü, takıldığı tarihten itibaren bu cihazları kullanılır durumda bulundurmak zorundadır.
4)Şehiriçi ve belediye mücavir alanı içerisinde yük ve yolcu nakliyatı yapan otobüs, kamyon ve çekici türündeki taşıtlarda takoğraf cihazı bulundurma mecburiyeti aranmaz.
5)1984 ve daha önceki yıllarda üretilen araçlarda takoğraf bulundurma ve kullanma mecburiyeti aranmaz. Ancak bu araçların şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığında kullanılması halinde, takoğraf cihazının yerine sürücü çalışma belgesinin bulundurulması ve kullanılması zorunludur.
6)Takoğraf cihazı bulundurulması ve kullanılması zorunlu olan araçlardan, resmi taşıt olarak tescil edilmiş ve edilecek olanlarda takoğraf bulundurma ve kullanma zorunluluğu aranmaz. 7)Takoğraf cihazlarını bozuk imal edenler veya bozulmasına vasıta olanlar hakkında 2918 sayılı Kanunun 31 inci maddesi hükmü uygulanır.
b)Sürücü çalışma belgesi ve taşıt tanıtma kartı: Kamu hizmeti yapan yük ve yolcu taşıtı kullanan sürücülerin sürücü çalışma belgesi ve taşıt tanıtma kartları hakkında aşağıdaki esas ve usuller uygulanır.
1)Belgelerin şekli : Sürücü çalışma belgesi, ciltli cebe sığacak büyüklükte ve 1 yıllık araç kullanma sürelerinin işlenebileceği hacimde olacak şekilde Maliye Bakanlığınca, taşıt tanıtma kartları ise Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu tarafından bastırılır. bu belgelerin dağıtımı Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu tarafından gerçekleştirilir.
2)Belgelerin verilmesi: Sürücü çalışma belgeleri ile taşıt tanıtma kartları, isteklinin esnaf siciline veya ilgili esnaf kuruluşuna kayıtlı olduğunu ispat etmesi şartıyla, ikametgahının veya işyerinin bulunduğu yerdeki trafik tescil kuruluşunca verilir.
Bu belgelerin zayi edilmesi halinde yenisi verilir. Ancak sürücü çalışma belgesini birden fazla zayi edenler hakkında inceleme, araştırma ve gerekirse soruşturma yapılabilir.
Birden fazla çalışma belgesi bulunduran veya hareket saatleri ile ilgili olarak yanlış ve yanıltıcı bilgi veren sürücüler ve işletenler hakkında 2918 sayılı Kanunun 49 uncu maddesi, araçlarında taşıt tanıtma kartı bulundurmayan sürücüler ve işletenler hakkında ise aynı Kanunun 47 nci maddesi hükümleri uygulanır.
Ticari amaçla şehiriçi ve belediye mücavir alanı içerisinde yük ve yolcu nakliyatı yapan, taksi otomobilleri, minibüs ve kamyonet sürücülerinde sürücü çalışma belgesi aranmaz.” kuralı yer almıştır.
Sürücülerin çalışma ve dinlenme süreleri ile yapmış oldukları hızı tespite yarayan ve bu şekilde trafik kazalarının önlenmesinde birinci derece önem arzeden takoğraf cihazının, aracın model yılı, resmi araç olup olmadığı ve şehiriçi ve şehirlerarası yolcu ve yük taşımacılığı yapıp yapmadığı gibi ayırımlar yapılmaksızın, bütün yük ve yolcu taşımacılığı yapan otobüs, kamyon ve çekici türündeki araçlarda kullanılır durumda bulundurulma zorunluluğu yasa gereği olup, idarenin düzenleyici işlem ile, yasanın amir hükmüne aykırı olarak, Yasaya bir takım istisnalar getirmesi hukuken mümkün değildir.
Hernekadar, 2918 sayılı Yasanın Geçici 6. maddesi ile takoğrafların öncelikle hangi cins araçlarda hangi tarihten itibaren kullanılacağına ilişkin esasları yönetmelikle belirleme konusunda idareye takdir yetkisi verilmişse de; bu hüküm cihazların takılması zorunluluğunun istisnasını belirleme yetkisini taşımamakta olup esasen yayımından itibaren 15 yıl gibi uzun bir süre geçen Yasanın, geçici maddelerinin değil, asıl maddelerinin düzenlemeye esas alınması, hizmet gereklerine ve Yasanın amacına uygun bulunmaktadır.
Kaldı ki, anılan Yasanın Geçici 6. maddesinde, takoğraf bulundurulması ve kullanılır durumda olması zorunlu olan araçların, şehiriçi veya şehirlerarasında çalışma ve yaş durumlarına göre ayrım yapılmasına yetki veren bir hüküm de mevcut değildir.
Bu durumda, dava konusu yapılan Yönetmelik maddesinin a-2 fıkrasında yer alan “şehirlerarası” sözcüğü ile a-4, 5 ve 6.fıkralarıyla getirilen düzenleme 2918 sayılı Karayolları Trafik Yasası’nın 31. maddesine açıkça aykırılık oluşturmaktadır.
Anılan Yasada Takoğraf cihazlarının nitelikleriyle ilgili bir koşul bulunmadığından, 1.fıkra hükmünde hukuka aykırı bir yön bulunmamaktadır.
Öte yandan, yönetmelik maddesinin, takoğraf cihazının kullanılır durumda bulundurulma zorunluluğu getiren a-3.fıkrası ile anılan cihazları bozuk imal edenlerin veya bozulmasına neden olanlar hakkında yaptırım öngören a-7 fıkrasında ve sürücü çalışma belgesi ve taşıt tanıtma kartı ile ilgili esas ve usullerin belirlendiği yönetmelik maddesinin (b) bendi hakkında davacıların menfaati bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, davanın kısmen kabulü ile, Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 99. maddesini değiştiren Yönetmeliğin a-2 fıkrasında yer alan “şehirlerarası” sözcüğü ile a-4, 5 ve 6.fıkralarının iptaline, a-1 ve 3 fıkralarına ilişkin kısmının esastan reddine, b bendine ilişkin kısmının ise ehliyetten reddine, dava kısmen kabul, kısmen ret ile sonuçlandığından, … lira yargılama giderinden … liranın davacılar üzerinde bırakılmasına, … liranın davalı idareden alınarak davacılara verilmesine, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi hükümleri uyarınca takdiren … lira vekalet ücretinin davalı idareden alınarak davacılara verilmesine 16.6.1999 gününde oyçokluğu ile karar verildi.
Azlık Oyu (X)- : 2918 sayılı Trafik Kanunun 31. maddesi ile kamyon, çekici ve otobüslerde takoğraf bulundurulması zorunluluğu getirilmekle beraber Yasanın uygulanmasına yönelik Geçici 6. maddesinde, takoğrafların öncelikle hangi cins araçlarda hangi tarihten itibaren kullanılacağına ilişkin esasların yönetmelikte gösterileceği belirtilmek suretiyle uygulama konusunda idareye düzenleme yetkisi verilmiştir.
Davalı Bakanlığın, Geçici 6.maddedeki yetkisine dayanarak, Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlıklarının olumlu görüşlerini de almak suretiyle hangi araçların takoğraf kullanma zorunda olmadığını yönetmelik değişikliği ile yeniden belirlemesinde hukuka aykırı bir yön bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenle davanın reddi gerekeceği oyu ile çoğunluk kararına katılmıyorum.