8. Daire 1990/750 E. , 1991/376 K.
Daire : SEKİZİNCİ DAİRE
Karar Yılı : 1991
Karar No : 376
Esas Yılı : 1990
Esas No : 750
Karar Tarihi : 28/02/991
DAVACININ, HAL DIŞINDA BORSA KAPSAMINA GİREN MALLARI TOPTAN SATIŞ YAPMASI NEDENİYLE ÇALIŞMASININ DURDURULMASINDA HUKUKA AYKIRILIK BULUNMADIĞI HK.
Davacının hal dışında toptan kuru soğan ve patates satması ve Hal Rüsumu ödememesi nedeniyle çalışmaktan alıkonulmasına ilişkin Belediye Encümeni kararını; davacının Merkez işyerinin Ankara’da bulunduğu, gerek Ankara’daki gerekse İzmir’deki şube şeklinde çalışan işyerinde sattığı kuru soğan ve patatesten dolayı satışlarını borsaya kayıt etirerek kayıt ücretlerini … Ticaret Borsasına ödediği, kuru soğan ve patateslerin birere borsa maddesi olduğu, belediyelerin borasaya giren maddelerin toptan satışlarının Hal’de yapılması zorlamaya yetkileri bulunmadığı, hal rüsumunun ödenmesinin ancak tarhiyat konusu edilebileceği, işyerinin çalışmasının durdurulmasına neden olarak gösterilemeyeceği gerekçesiyle iptal eden İdare Mahkemesi kararının temyizen incelenerek
bozulması istemidir.
80 sayılı Yasanın 2.maddesi oyçokluğu ile 45.maddesinin 2.fıkrasına aykırı görülmeyerek işin esasına geçildi.
Uyuşmazlık, davacının Hal Yasası ve Yönetmeliğine aykırı olarak hal dışında toptan kuru soğan ve patates sattığı ve hal rüsumu ödemediği gerekçesiyle çalışmaktan alıkonulmasına ilişkindir.
1580 sayılı Belediye Yasasının (58) numaralı bendinde korunması ve satılması sağlık ve veterinerlik yönünden denetimi gerektiren yiyecek maddelerinin toptan alım ve satımının belediye denetiminde belirli yerlerde yapılmasını sağlamak için haller kurmak ve idare etmek belediyenin görevleri arasında yeralmış, parantez içinde ise borsa işlemleri yapılan yerlerde, borsa konusuna giren mallar hakkında özel yasa kurallarının uygulanacağı belirtilmiştir.
Öte yandan 80 sayılı Hal Yasasının 1.maddesinde belediye sınırları içindeki toptan satışların, 1580 sayılı Yasanın 58.maddesinin 15.bendine göre kurulan toptancı hallerinde yapılacağı kurala bağlanmıştır. Belirtilen yasa kurallarına göre sağlık ve veterinerlik yönünden denetimi gereken yiyecek maddelerinin toptan satışlarının halde yapılması zorunlu olmakla birlikte, borsa kapsamındaki maddelerin satışları, bu sorumluluk dışında tutulmuştur.
Olayda ise, davacının satışı yaptığı malların borsa kapsamına alınabilecek mallardan olduğu ve davacının merkez işyerinin bulunduğu Ankara’da, borsa kapsamına alındığı anlaşılmaktadır.
Ancak söz konusu yiyecek maddelerinin … Ticaret Borsası listesine yapılması karşısında, davacının şubesinin bulunduğu İzmir’deki satışla rının hal dışında yapılabileceği kabul edilemez.
Bu durumda, davacının İzmir’de hal dışında toptan satış yapması nedeniyle çalışmasının durdurulmasında hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle İdare Mahkemesi kararının bozulmasına ve dosyanın anılan mahkemeye gönderilmesine karar verildi.
AZLIK OYU:
80 sayılı Hal Yasasının 1.maddesinde, belediye sınırları içinde toptan satışların hallerde yapılacağı, 2.maddesinde, halde toptan satışların kooperatif veya kooperatif birlikleri, üreticiler ve aracılar tarafından yapılabileceği, 3.maddesinde haldeki yerlerin 2.maddesindeki önceliklere göre kimlere verileceğinin ve üreticinin hak ve yararının nasıl korunacağının yönetmeliklerle saptanacağı belirtilmiştir.
Yasanın üç ayrı maddesinde yeralan bu kurallar gerekçekte birbirine ayrılmaz biçimde bağlı ve dava konusu olarak birlikte uygulanması gerekli bir kurallar bütünü oluşturmaktadır.
Toptan satışların hal dışında satılmasını yasaklayan ve haldeki yerlerinde ancak belirli kişilere verilebileceğini düzenleyen bu kurallar ise bir yandan, üreticinin malını istediği yerde en yüksek fiyatla satmasını engellediği için devletin bitkisel ve hayvansal üreünlerinin değerlendirilmesi ve gerçek değerlerinin üreticinin eline geçmesini sağlayacağı belirten Anayasanın 45.maddesi son fıkrası, diğer yandan serbest pazar ve rekabet koşullarını engelliyerek, fiyatın, halde satış yapanlara en yüksek kar bırakacak düzeyde oluşmasına olanak sağlaması nedeni ile Anayasanın, devletin tüketicileri koruyucu çareleri getireceğine ilişkin 172.maddesine aykırı bulunmaktadır.
Bu nedenle 80 sayılı Hal Yasasının üç ayrı maddesinde yeralan bu üç kuralık Anayasaya aykırı görülmesine karar verilerek Anayasanın 152.maddesinin uygulanması gerektiği görüşü ile usul yönünden karara karşıyım.