8. Daire         1986/486 E.  ,  1987/297 K.
Daire : SEKİZİNCİ DAİRE
Karar Yılı : 1987
Karar No : 297
Esas Yılı : 1986
Esas No : 486
Karar Tarihi : 30/06/987

DAVACIYA DAHA ÖNCE HİÇ UYARI VE CEZA VERİLMEDEN YAPILAN TAHSİSİN İPTALİ İŞLEMİNDE İSABET BULUNMADIĞI HK.

Toptancı Halinde 1/2 hissesi davacıya ayrılan dükkanın tahsis kararının iptaline ilişkin Belediye Encümeni kararının iptali istemiyle açılan davayı; 80 sayılı Haller Kanununun 2.maddesinde; Halde toptan satışların kooperatif ve kooperatif birlikleri, üreticiler ve komisyoncular tarafından yapılabileceği kuralı getirildiğinden, halde dükkan
verilecek özel ve tüzel kişilerin bu maddedeki nitelikleri taşımalarının zorunlu bulunduğu halde dükkan ayrılmış iken, sonradan bu nitelikleri kaybettiği saptanan kişilerin çalışmaları olanaksız olduğundan tahsislerin iptal edilmesinin doğal olduğu, anılan yasanın 3.maddesinde hal içerisinde çalışan kişilerin uymak zorunda oldukları kuralların
yönetmeliklerle belirleneceği, yaptırımları düzenleyen 4.maddenin 1.fıkrasında; bu kanun ile bu kanuna dayanılarak yürürlüğe konulacak yönetmelik kurallarına aykırı hareket edenler hakkında belediye encümenlerince 100 liradan 5000 liraya kadar para ceza alınmasına 3 seneye kadar hal içerisinde işten alıkonulmaya karar verileceği, 2.fıkrasında ise, hal içerisinde bir aydan fazla işten yasaklananların haldeki yerleri geri alınarak başkalarına verileceği hükmü yer aldığı, 4.maddeye göre ise yönetmelikte öngörülen kurallara uymayan tahsis sahiplerine uygulanmak üzere belediyelere iki tür yaptırım tanındığı, yaptırımın birinci kısmını olayın ağırlığına göre para cezası ve çalışmaktan yasaklanmak cezası vermek ikinci kısmını ise tahsisin iptali oluşturduğu, idarelerin yasalara ve hukuka aykırı işlemlerini geri alabilecekleri idare hukukunun prensiplerinden olup, geri almanın yasal düzenlemelere uygun olması gerekeceği, dava dosyasının incelenmesinden Toptancı Halindeki adına ayrılan dükkanın 1/2 hissesini yeğeni Suphi …a’a devretmek istediğini beyanla devir işleminin yapılmasını içeren…’ın başvurusu üzerine Encümen 17.5.1977 gün ve … sayılı kararıyla tahsisin 1/2 hissesinin davacıya devrinin kararlaştırıldığı, …’ın 8.1.1983 günlü dilekçesiyle … ‘ın dükkanla ilişkisinin olmadığı, devir istemine ilişkin dilekçeyi baskı üzerine verdiği, tahsisin 1,2 hissesinin devrine ilişkin kararın kaldırılarak tüm hissenin adına tahsisi yolunda karar verilmesini istediği, dava konusu kararla da davacının başlangıçta dükkanın 1/2 hissesinin adına tahsis edilmesini içeren dilekçesinin bulunmadığı, dükkanın İbrahim … tarafından çalıştırıldığı, yer işgal bedeli ile hal rusumlarının adı geçen tarafından ödendiği gerekçesiyle encümenin 17.5.1977 gün ve … sayılı kararının iptali kararlaştırılarak davacı hakkındaki tahsisin iptal edildiği, dükkan 1/2 si tahsisli olan davacı hakkında 80 sayılı yasanın 2.maddesinde belirtilen nitelikleri taşımadığı veya sonradan kaybettiğine ilişkin bir saptama yapılmadığı, gibi bu hususlar saptanılsa dahi davacı hakkında önce anılan yasanın 4.maddesi uyarınca bir aydan fazla çalışmaktan yasaklama cezası verilmesi, yönetmelik hükümlerine aykırılığının devam ettiğinin anlaşılması halinde tahsisin iptali gerekirken davacıya daha önce hiç uyarı ve ceza verilmeden yapılan işlemde hukuka uygunluk görülmediği gerekçesi ile iptal eden İdare Mahkemesi kararının temyizen incelenerek bozulması istemidir.
80 sayılı Belediyelerce kurulan toptancı hallerinin sureti idaresi hakkındaki kanunun 2.maddesi, Başkan … ‘in karşı oyu ve oyçokluğuyla, Anayasanın ilgili maddelerine aykırı görülmeyerek işin esasına geçildi:
İdare ve Vergi Mahkemeleri tarafından, verilen kararların temyiz yolu ile incelenip bozulabilmeleri 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49.maddesinin 1.fıkrasında yazılı nedenlerin bulunmasına bağlıdır.
İdare Mahkemesince verilen kararın dayandığı gerekçe usul ve yasaya uygun olup, bozulmasını gerektiren başka bir neden de bulunmadığından; temyiz isteminin reddi ile anılan kararın onanmasına usulde oyçokluğuyla, esasta oybirliğiyle karar verildi.

AZLIK OYU:
Uyuşmazlık Belediye Encümeninin … günlü ve … sayılı kararın iptali istemine ilişkindir. Davada 80 sayılı hal yasasının bazı maddelerinde yer alan bazı kurulların uygulanacağına kuşku yoktur. Ancak hangi kuralların uygulanacağının ve bunların yasaya uygun olup olmadıklarının öncelikle incelenmesi gerekmektedir.
80 sayılı Hal Yasasının 1.maddesinde belediye sınırları içinde toptan satışların hallerde yapılacağı, 2.maddesinde halde toptan satışların kooperatif veya kooperatif birlikleri, üreticiler ve aracılar tarafından yapılabileceği, 3.maddesinde haldeki yerlerin 2.maddesindeki önceliklere göre kimlere verileceğinin ve üreticinin hak ve yararının nasıl korunacağının yönetmeliklerle saptanacağı belirtilmiştir.
Yasanın üç ayrı maddesinde yer alan bu kurallar gerçekte birbirine ayrılmaz biçimde bağlı ve dava konusu olayda birlikte uygulanması gerekli bir kurallar bütününü oluşturmaktadır.
Yaş meyve ve sebzelerin toptan satışlarının hal dışında yapılmasını yasaklayan ve haldeki yerlerinde ancak belirli kişilere verilebileceğini düzenleyen bu kurallar ise bir yandan üreticinin malını istediği yerde en yüksek fiyatla satmasını engellediği için devletin bitkisel ve hayvansal ürünlerin değerlendirilmesi ve gerçek değerlerinin üreticinin eline geçmesini sağlıyacağını belirten Anayasanın 45.maddesi son fıkrasına, diğer yandan serbest pazar ve rekabet koşullarını engelleyerek fiatın halde satış yapanlara en yüksek kar bırakacak düzeyde oluşmasına olanak sağlaması nedeni ile Anayasanın, devletin tüketicileri koruyucu çareleri getireceğine ilişkin 172.maddesine aykırı bulunmaktadır. Bu nedenle 80 sayılı Hal Yasasının üç ayrı maddesinde yer alan bu üç kuralın Anayasaya aykırı görülmesine karar verilerek Anayasanın 152.maddesinin uygulanması gerektiği oyu ile karara karşıyım.