7. Daire         2000/3035 E.  ,  2002/3888 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
YEDİNCİ DAİRE
Esas No: 2000/3035
Karar No: 2002/3888

Davacı : … Turizm Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi
Vekili : Av. …
Davalı : 1-Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığı
2-Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığı adına
Adnan Menderes Gümrük Müdürlüğü
İstemin Özeti : 22.7.1999 gün ve 23763 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazaları ve Depoları Yönetmeliğinin 36’ncı maddesinde yer alan, “Limit üzerinde gerçekleştiği belirlenen satışa ilişkin eşya da noksan addedilerek işlem yapılır. Bu tür eşyanın gümrük vergileri tahsil edilir.” hükmü ile, Adnan Menderes Gümrük Müdürlüğünün 22.3.2000 gün ve 9034; 10.4.2000 gün ve 10823; 16.5.2000 gün ve 15193; 16.6.2000 gün ve 18524 sayılı işlemlerinin; olay tarihinde yürürlükte bulunan 1615 sayılı Gümrük Kanununda, antrepo olarak kabul edilen gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarından limit fazlası satılan eşyaların noksan eşya addedilmesine ve vergiye tabi tutulmasına yönelik bir düzenlemenin olmadığı; bu haliyle, iptali istenilen yönetmelik hükmünün kanuna aykırı olduğu; öte yandan, yönetmelik hükmü ile vergi konulmasının, vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin kanunla konulacağı yolundaki Anayasa’nın 73’üncü maddesine de aykırılık teşkil ettiği; 22.7.1999 tarihinden önce yürürlükte bulunan yönetmelik hükümleri uyarınca, gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarından, Türkiye’den çıkış yapan veya transit geçen yolculara 5 karton sigara satılabilirken, bu tarihte yayımlanan ve davaya konu edilen yönetmelik hükmü ile, bu miktarın 3 karton’a indirildiği; yeni düzenlemenin, geçiş için makul bir süre tanınmadan, yayımı tarihinde yürürlüğe konularak, mağaza işleticilerinin, uygulanması olanaksız hükümlerle karşı karşıya bırakıldığı; kaldı ki, olayda, idarenin iddia ettiği gibi, limit fazlası satış da bulunmadığı; zira, Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazaları ve Depoları Yönetmeliğinin 9’uncu maddesinin (a) bendinin 1 nolu alt bendi hükmü uyarınca, olay tarihinde yürürlükte bulunan Gümrük Yönetmeliğinin 23 nolu ekinde yer alan “Zati Eşya Muafiyeti Listesi”ne göre, Türkiye’ye giriş yapan yolculara 2 karton sigara satılabildiği; 2 nolu alt bendinde ise, Türkiye’den çıkış yapan veya transit geçen yolculara, 1 nolu alt bendinde belirtilen eşya ile birlikte en fazla 3 karton sigara satılabileceğinin öngörüldüğü; buna göre, çıkış yapan yolculara yapılacak (2+3=)5 kartona kadar sigaranın limit içinde kaldığı; idarenin, 3 kartonun üzerinde satışı yapılan 2 karton sigarayı limit fazlası olarak yorumlamasının mevcut düzenlemeye aykırı olduğu; limit fazlası olarak addedilen 2 karton sigaranın, çıkış yolcularına satılmasının ihraç hükmünde olması nedeniyle, vergiye de tabi tutulamayacağı; satışın gümrük hattı dışında olması nedeniyle, mükellefiyetin sigaraları satın alanlara ait olduğunun kabulü gerektiği; mağazanın açıldığı tarihte davalı idareye, vergileri karşılayacak tutarda teminat mektubu verildiğinden, faiz talep edilmesinin de mümkün olmadığı ileri sürülerek iptal edilmesi istenilmektedir.
Savunmanın Özeti: Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığınca savunma verilmemiştir. Davalı Gümrük Müdürlüğünce; gümrük müfettişi tarafından yapılan inceleme sonucunda, davacı Şirketin limit fazlası satış yaptığı tespit edildiğinden, Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazaları ve Depoları Yönetmeliğinin 36’ncı maddesinde yer alan, limit fazlası eşyanın noksan çıkan eşya olarak addedileceği ve bu tür eşyanın gümrük vergilerinin tahsil edileceği yolundaki hüküm uyarınca, davacı adına tesis edilen işlemde mevzuata aykırılık bulunmadığı; anılan mağazaları işleten kuruluşların, Resmi Gazete’de yayımlanan ve yayımlandığı gün yürürlüğe giren Yönetmelik hükümlerini yerine getirmekle mükellef oldukları; bu yolda kendilerine ayrıca tebligat yapılmasına gerek olmadığı; bu itibarla, limit fazlası eşyaya isabet eden vergiler ile 6183 sayılı Kanunun 48’inci maddesine göre hesaplanan faizin davacı Şirketten istenilmesine yönelik işlemlerin yerinde olduğu ileri sürülerek, davanın reddi gerektiği savunulmuştur.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Yedinci Dairesince, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunun 14’üncü maddesi hükmü uyarınca ilk inceleme ile görevli Tetkik Hakimi …’ın açıklamaları dinlenildikten sonra işin gereği görüşüldü:
Dosyanın incelenmesinden; gümrük hattı dışı eyşa satış mağazası işleten davacı Şirketin, limit üzerinde sigara sattığının tespit edildiğinden bahisle, 22.7.1999 gün ve 23763 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazaları ve Depoları Yönetmeliğinin 36’ncı maddesi uyarınca, limit üzerinde satılan sigaralar noksan eşya addedilerek, hesaplanan gümrük vergi ve resimlerinin, 22.3.2000 günlü Gümrük Müdürlüğü yazısıyla davacıdan istenildiği; davacı Şirketin, bu yazıya karşı yaptığı düzeltme başvurusu cevaplandırılmaksızın, 10.4.2000 günlü Gümrük Müdürlüğü işlemi ile, 6183 sayılı Kanunun 56’ncı maddesi uyarınca tebliğ olunan işleme karşı İzmir Gümrükleri Başmüdürlüğüne yapılan itiraza da cevap verilmeyip, 16.5.2000 tarihli yazı ile, davacı lehine Gümrük Müdürlüğüne teminat mektubu veren bankadan, teminatın paraya çevrilmesinin istenildiği; gümrük vergi ve resimleri ile kanuni faizin, davacı Şirket tarafından ihtirazi kayıtla ödendiği; 16.6.2000 tarihli Gümrük Müdürlüğü yazısı ile, 21.4.2000 tarihinde Başmüdürlüğe yapılan itirazın konusunun, 1615 sayılı Gümrük Kanununun 78’inci maddesinde sayılan itiraz sebeplerinden hiçbirine girmediğinden, itiraz hakkında gümrük müdürlüğünce karar alınmayarak, doğrudan tebligat yapıldığı; gümrük vergi ve resimleri ile cezaların ise, ödendiği hususlarının davacı Şirkete bildirilmesi üzerine de, Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazaları ve Depoları Yönetmeliğinin 36’ncı maddesinde yer alan “Limit üzerinde gerçekleştiği belirlenen satışa ilişkin eşya da noksan eşya addedilerek işlem yapılır. Bu tür eşyanın gümrük vergileri tahsil edilir.” hükmü ile, Gümrük Müdürlüğünün 22.3.2000, 10.4.2000, 16.5.2000, 16.6.2000 tarihli işlemlerinin iptali istemiyle bu davanın açıldığı anlaşılmıştır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 7’nci maddesinin 1’inci fıkrasında, dava açma süresinin, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştayda ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gün olduğu; 4’üncü fıkrasında ise, ilanı gereken düzenleyici işlemlerde dava süresinin, ilan tarihini izleyen günden itibaren başlayacağı; ancak bu işlemelerin uygulanması üzerine, ilgililerin, düzenleyici işlem veya uygulanan işlem yahut her ikisi aleyhine birden dava açabilecekleri hükme bağlanmış olup; buna göre, ilan tarihinden itibaren işlemeye başlayan dava açma süresi içerisinde idari davaya konu edilmeyen düzenleyici işlemlerin bu tarihten sonra davaya konu edlilebilmeleri, ilgililer hakkında uygulama işlemi yapılmış olmasına bağlıdır.
Olayda, Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazaları ve Depoları Yönetmeliğinin 36’ncı maddesinde yer alan düzenlemenin iptali istemiyle dava, Gümrük Müdürlüğünün yukarıda tarihlerine yer verilen işlemleri, uygulama işlemi kabul edilerek açılmıştır. Oysa,10.4.2000 ve 16.5.2000 tarihli işlemler, adı geçen yönetmeliğin dava konusu edilen 36’ncı maddesine istinaden değil, 6183 sayılı Kanunun 56’ncı maddesi uyarınca tesis edilmiş olup; bu haliyle, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 7’nci maddesinde sözü edilen anlamda uygulama işlemi nitelikleri bulunmamaktadır.
Öte yandan, 22.3.2000 tarihli gümrük müdürlüğü yazısı, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 3’üncü maddesinin 5’inci fıkrasında tanımlanan ve aynı Kanunun 242’nci maddesinin 3’üncü fıkrası uyarınca itiraz yoluna başvurulması gereken “idari karar” olduğundan; 16.6.2000 günlü gümrük müdürlüğü işlemi ise, davacı Şirketin itirazları hakkında karar alınmadığı ve noksan çıkan eşya nedeniyle istenilen tutar ile usulsüzlük cezalarının davacı Şirket tarafından ihtirazi kayıtla ödendiği hususlarının bildirilmesine ilişkin bulunduğundan, idari davaya konu olabilecek kesin ve yürütülebilir işlem niteliği taşımamaktadırlar.
Bu bakımdan; ortada, İdari Yargılama Usulü Kanununun 7’nci maddesinin yukarıda sözü edilen 4’üncü fıkrasında tanımlanan anlamda uygulama işlemi bulunmadığından; davanın, düzenleyici işlemin iptali isteğine ilişkin kısmının, Yönetmeliğin Resmi Gazete’de yayımı tarihinden itibaren işlemeye başlayan idari dava açma süresinin dolmasından çok sonra açılmış olması nedeniyle, süre aşımı sebebiyle incelenmesine olanak yoktur.
Davanın Gümrük Müdürlüğünün 10.4.2000 ve 16.5.2000 tarihli işlemlerin iptali isteğine ilişkin kısmına gelince; 2575 sayılı Danıştay Kanununun 24’üncü maddesi karşısında; davanın ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da görülmesi mümkün değildir.
Açıklanan nedenlerle, davanın, Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazaları ve Depoları Yönetmeliğinin 36’ncı maddesi yönünden süre aşımı; 22.3.2000 ve 16.6.2000 tarihli işlemlerin idari davaya konu olabilecek nitelikte olmaması; 10.4.2000 ve 16.5.2000 tarihli işlemler yönünden ise, görevsizlik sebebiyle incelenmesine olanak bulunmadığından reddine; dava dosyasının, 10.4.2000 gün ve 16.5.2000 tarihli işlemlere karşı açılan davayı çözümlemekle görevli ve yetkili İzmir Vergi Mahkemesine gönderilmesine, 2.12.2002 gününde oybirliği ile karar verildi.