7. Daire 1997/1511 E. , 1998/1878 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
YEDİNCİ DAİRE
Esas No: 1997/1511
Karar No: 1998/1878
Temyiz İsteminde Bulunan : … Ticaret ve Sanayi İşletmeleri A.Ş.
Vekili : Av. …
Karşı Taraf : Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığı
İstemin Özeti : Mersin Giriş Gümrük Müdürlüğünde tescilli 20.5.1992 gün ve … sayılı giriş beyannamesi kapsamı eşyanın beyan edilen kıymetinin noksan olduğundan bahisle yapılan ek tahakkuka vaki itirazın reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davayı; 1615 sayılı Kanununun 65’inci maddesi ile Gümrük Yönetmeliğinin 386’ncı ve 388’inci maddelerinden söz edilerek, olayda ithal eşyasının (polyester elyaf) 24.4.1992 fatura tarihi itibarıyla beyan edilen birim değerinin 1.590.-İtalyan lireti olduğu, idarece aynı eşyanın 10.3.1992 tarihli başka bir faturada birim değerinin 1.653.-İtalyan lireti olduğunun anlaşılması üzerine, tespit edilen emsal kıymete göre ek tahakkukun yapıldığı, bu durumda, ek tahakkukun fatura tarihi itibarıyla yapılmış bulunması, tahakkuka emsal alınan eşyanın fatura tarihinin ithal konusu beyanname kapsamı eşyanın fatura tarihinden önceki bir tarih taşıması ve ithal konusu eşya kıymetinin, emsal alınan eşyanın kıymetinden daha düşük olduğu hususunun yükümlü şirket tarafından kanıtlanamamış olması karşısında, idarece tespit edilen eşya fiyatının normal fiyat olarak kabul edilmesi icap ettiği gerekçesiyle reddeden …. Vergi Mahkemesinin … gün ve E:…; K:…sayılı kararının; idarece eski tarihli ithalatın emsal alınması suretiyle ek tahakkuk yapılmış ise de, zaman içinde dünya fiyat endekslerinde meydana gelen değişikliklerin dikkate alınması gerekirken, dört ay sonra yapılan ithalatın daha düşük bedelle yapılmasının mümkün olmadığı yolundaki gerekçenin hukuka ve ekonomi kurallarına aykırı olduğu, idarece kıymet tespitinde piyasa ve fiyat araştırması yapılmadığı ileri sürülerek bozulması istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : İstemin reddi gerektiği savunulmaktadır.
Tetkik Hakimi …’in Düşüncesi : Dosyanın incelenmesinden, yükümlü şirket tarafından ithali gerçekleştirilen eşyaların birim kıymetinin, aynı eşyanın önceki bir tarihte gerçekleştirilen eşya birim kıymetine göre düşük bulunduğundan bahisle, aradaki fark üzerinden ek tahakkukun yapıldığı anlaşılmış ise de; 1615 sayılı Gümrük Kanununun 65’inci maddesi, Gümrük Yönetmeliğinin 386’ncı maddesi ile 126 sayılı Genelge hükümlerine göre aynı veya benzer olduğu saptanan eşyaların birbirlerine emsal alınabilmesi için, emsal eşya ile ithal eşyası arasında zaman faktörü de dikkate alınarak, dünya fiyat endekslerindeki değerler ile fiyatı etkileyecek diğer faktörlerin araştırılması gerekmektedir.
Sözü edilen araştırma yapılmadan, zaman bakımından çok yakın tarihi taşımayan tek bir ithalatın esas alınması suretiyle yapılan kıymet araştırmasını hukuki saymak mümkün bulunmamaktadır. Kaldı ki, önce yapılan ithalatın, sonra yapılana göre daha düşük fiyatla olacağına dair herhangi ekonomik kuralın da bulunmaması karşısında, aksi yönde tesis edilen mahkeme kararında isabet bulunmamakla, kararın bozulması gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı …’ın Düşüncesi: Davacı şirket tarafından Mersin Giriş Gümrük Müdürlüğünde tescil edilen 20.5.1992 tarih ve … sayılı beyanname ile ithal edilen eşyanın kıymetinin eksik gösterildiğinden bahisle yapılan ek tarhiyatı, aynı eşyanın 10.3.1992 tarihli bir başka faturada Lt-kğ 1653-İtalyan lireti olduğu, davacının ise 24.4.1992 tarihli faturaya istinaden eşyanın kıymetini Lt-kğ 1590 İtalyan lireti olarak gösterdiğinin tesbit edildiği,ithal edilen eşyanın kıymetinin emsaline nazaran düşük olmasının nedeninin davacı tarafından kanıtlanamadığı, bu nedenle yapılan ek tarhiyatın yerinde olduğu gerekçesiyle tasdik eden Vergi Mahkemesi kararı, dayandığı hukuki ve yasal nedenlerle yerinde görülmüş olup,ileri sürülen iddialar sözü geçen kararın bozulmasını sağlayacak durumda değildir.
Açıklanan nedenle temyiz isteminin reddi ile vergi mahkemesi kararının onanması gerekeceği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Yedinci Dairesince işin gereği görüşüldü:
1615 sayılı Gümrük Kanununun “Eşyanın kıymeti” başlığını taşıyan ve olay tarihinde yürürlükte bulunan 65’inci maddesinin 1’inci fıkrasında, ithal eşyanın gümrük vergisine esas olan kıymetinin, gümrük vergisi ödeme mükellefiyetinin başladığı tarihteki normal fiyatı olduğu belirtilmiş, 2 nci fıkrasında da “normal fiyat” ın tanımı yapılmıştır. Aynı maddenin 2817 sayılı Kanunla değişik 5. fıkrasında ise, vergi ödeme mükellefiyetinin başladığı tarihteki fiyat esas olmakla beraber, mükellefin akde uygun olarak ödediği ya da ödeyeceği fiyatın tahakkuka esas alınacağı hallerin, taraf olduğumuz anlaşmalar ve milli ve milletlerarası ticari teamüller de nazarı itibara alınmak suretiyle Bakanlıkça tespit olunacağı hükme bağlanmıştır.
Gümrük Yönetmeliğinin “Vergi Matrahına Giren Kıymetin Kontrolü” başlıklı 386 ncı maddesinin IV (B) Tablosunun 4 üncü bendinde, faturaların inceleme ve kontrolünde, faturadaki fiyat ile aynı ticari kademedeki (seviye niveau) ithalatçı ve ihracatçılara ait aynı veya benzer eşya fiyatlarının birbirleriyle karşılaştırılacağı, bu karşılaştırma yapılırken endeks kayıtlarından, yerli ve yabancı dergi ve gazete yayımlarından faydalanılacağı, 388 inci maddesinde ise, vergiye tabi eşyanın beyan edilen kıymetinin, beyannamesine ekli fatura, menşe şahadetnamesi, çeki listesi ve diğer belgeler de dikkate alınarak yetkililerce (Bakanlık müfettiş, müfettiş muavinleri, kontrolörler, bilumum gümrük amir ve memurları) yapılan inceleme ve denetleme sonunda lüzum görülerek, Gümrük Kanununun 179 uncu maddesine istinaden istenecek bütün ticari ve kanuni defterlerle belgeleri, mükellef, mümessil, gümrük komisyoncusu ve benzerleri ilgililere göstermek veya vermekten çekindikleri takdirde, eşyanın gümrük vergisine esas olacak kıymetinin, benzeri eşya fiyatları gözönünde tutularak idarece resen tayin ve tespit olunacağı, vergi tahakkuku ve gerekiyorsa ceza uygulamasının buna göre yapılacağı açıklanmıştır.
Görüldüğü üzere, gümrük mevzuatımızda aynı veya benzeri eşya fiyatlarının birbirleriyle karşılaştırılarak kıymet tespiti yapılması ilkesine yer verilmiştir.
Maliye ve Gümrük Bakanlığı, Gümrükler Genel Müdürlüğünce 25.7.1986 tarihinde yayımlanan 126 sayılı Genelgede de, “aynı eşya” deyiminin, fiziki özellikleri, kalitesi ve tanındığı özellikleri de dahil olmak üzere bütün hususlarda aynı olan eşyayı ifade ettiği, görünüşteki küçük farklılıkların, diğer hususlarda tanıma uyan eşyanın aynı sayılmasını önlemeyeceği, “benzeri eşya” deyiminin de bütün hususlarda olmamakla birlikte, bunların aynı fonksiyonları yerine getirmelerini ve ticari açıdan birbirlerini ikame etmelerini sağlayan özellikleri ve benzeri maddelerden oluşan eşyayı ifade ettiği, eşyanın kalitesinin, tanındığı özelliklerin ve bir ticaret markasının bulunmasının, eşyanın benzer nitelikte olmasını belirtmek için nazara alınması gereken faktörler arasında olduğu belirtilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden, 20.5.1992 günlü giriş beyannamesi muhteviyatı eşyanın kıymetinin 24.4.1992 günlü faturalarına uygun olarak birim fiyatın 1.590.-İtalyan lireti beyan edildiği, idarece yapılan emsal fiyat araştırması sonucu …Mensucat Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından aynı İtalyan firmasından ithali gerçekleştirilen aynı eşyaya ilişkin olarak düzenlenen 10.3.1992 tarihli faturada eşyanın birim fiyatının 1.653.-İtalyan lireti olarak kayıtlı olduğunun tespit edildiğinden bahisle, aradaki fark üzerinden ek tahakkuk yapıldığı anlaşılmıştır.
Aynı veya benzeri eşya kıymetinin tespiti suretiyle yapılacak kıymet araştırmalarında, emsal alınan eşyanın menşe, fiyat, fiziki özellikler, kalite, marka, kod numarası, miktar vb yönler itibarıyla, ithal eşyası ile ayniyet veya benzerlik arz etmesi gerekir. Aynı veya benzer olduğu saptanan eşyaların birbirine emsal alınması gümrük mevzuatı açısından mümkün ise de, emsal mukayesesi yapılırken, emsal eşya ile ithal eşyası arasındaki “zaman” faktörü de dikkate alınarak, mümkün olduğunca aynı veya çok yakın tarihlerde düzenlenmiş faturalara konu eşyaların birbiriyle kıyaslanması, sağlıklı bir kıymet tespiti bakımından gözönünde tutulması gereken diğer önemli bir husustur.
Olayda, ithal konusu eşyanın beyan edilen kıymetinin fatura tarihi itibarıyla düşük olduğu yolunda idarece yapılmış bir tespitin bulunmadığı, vergisi uyuşmazlık konusu eşyalara ait faturalara çok yakın bir tarihte düzenlenmediği görülen 10.3.1992 tarihli faturanın …Mensucat Sanayi ve Ticaret A.Ş.’ne ait bulunduğu ve bu faturada yazılı kıymetin ek tahakkuka esas alındığı, iki fatura arasındaki fiyat farklılığının nedeninin araştırılmadığı anlaşılmaktadır. İthal eşya için beyan olunana nazaran emsal alınan faturada daha yüksek bir kıymet tespit edilmiş olması, kıymet araştırmasını gerektiren bir neden olarak düşünülebilir ise de, normal fiyatın tespiti için öngörülen aynı eşya, benzer eşya kıymetinin araştırılması yolundaki ilkenin, bu olayda da uygulanması, sözü edilen kanun, yönetmelik ve genelge hükümleri gereğidir. Öte yandan, sonra yapılan ithalatın önce yapılana göre daha düşük bedelli olmasının mümkün bulunmadığı yolunda bir kural ekonomik hayatta yer almamakla birlikte, dünya fiyat endekslerinde meydan gelen değişiklikler göz ardı edilerek, fiyatı etkileyecek faktörlerin olup olmadığı ortaya konulmadan, sadece bir ithalat sırasında beyan edilen kıymetin emsal alınması suretiyle, başka hiç bir araştırmaya dayanmayan fiyat tespiti yoluyla ek tahakkuk yapılması hukuka uygun değildir.
Bu durumda, yükümlü şirket tarafından faturaya uygun olarak beyan edilen fiyatın, 1615 sayılı Kanunun 65’inci maddesi hükmüne göre, normal fiyat olarak kabulü gerektiğinden, vergi mahkemesince aksi yönde tesis olunan kararda isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin kabulüne; mahkeme kararının bozulmasına, bozma kararı üzerine mahkemece yeniden verilecek kararla birlikte yargılama giderleri de hüküm altına alınacağından, bu hususta ayrıca hüküm tesisine gerek bulunmadığına, 13.5.1998 gününde oybirliği ile karar verildi.