Danıştay 6. Daire Başkanlığı         2022/446 E.  ,  2022/12023 K.
T.C.

D A N I Ş T A Y

ALTINCI DAİRE

Esas No : 2022/446

Karar No : 2022/12023

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Odası

VEKİLİ : Av. …

DAVACI YANINDA MÜDAHİL : … Odası

VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALILAR) : 1) … Bakanlığı/ANKARA

VEKİLİ : Av. …

2) … Büyükşehir Belediye Başkanlığı/…

VEKİLİ : Av. …

3) … Belediye Başkanlığı/…

VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : …Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :

Dava konusu istem: … tarihli, …sayılı büyükşehir belediye meclisi kararı ile kabul edilen ve 26.09.2016 tarihinde onaylanan 1.Etap 1/5000 ölçekli Üsküdar Boğaziçi Gerigörünüm ve Etkilenme Bölgeleri Koruma Amaçlı Revizyon Nazım İmar Planı ile …tarihli, …sayılı ilçe belediye meclisi kararı ile kabul edilen ve … tarihli, …sayılı büyükşehir belediye meclisi kararı ile onaylanan 1.Etap 1/1000 ölçekli Üsküdar Boğaziçi Gerigörünüm ve Etkilenme Bölgeleri Koruma Amaçlı Revizyon Uygulama İmar Planının iptali istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:…sayılı kararda; 2. kez yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda düzenlenen rapor ile dosyada yer alan bilgi ve belgelerin birlikte değerlendirilmesinden, dava konusu planlarla, planlama alanında yaşayanların barınma ihtiyacını karşılayacak nüfus büyüklüğünün önerildiği, getirilen donatı alanlarının yer seçiminin mekanla ve erişilebilirlik kriterleriyle uyumlu olduğu, standartların altında olmasına karşın, meskun bir sit alanındaki mevcut donatı varlığının plan ile önemli miktarda artırıldığı, ulaşım kademelenmesi bağlamında çözümlerin önerildiği, doğal karakterli alanların ilgili yasa ve yönetmeliklere uygun biçimde korunmasına, mülkiyetteki sorunlara ve alandaki niteliksiz ve afete dayanıksız konut stoğunun dönüşümüne yönelik önerilerin getirildiği, deprem riski karşısında sorunlu yapıların dönüşümünün sağlanacağı, planların düzenli yapılaşmaya katkı sağlayacağı anlaşıldığından, dava konusu planlarda hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Belirtilen gerekçelerle, davanın reddine karar verilmiştir.

Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve istinaf dilekçelerinde ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda düzenlenen ilk raporda, planların hukuka aykırı olduğu kanaatine varıldığı halde mahkemece herhangi bir gerekçe olmadan 2. kez keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırıldığı, mülkiyet sorunlarının çözümü için planlama yapılamayacağı, dava konusu imar planları ile yapı ve nüfus yoğunluğunun artırıldığı ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI :

Kültür ve Turizm Bakanlığının savunması; kararın onanması gerektiği savunulmuştur.

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığının ve Üsküdar Belediye Başkanlığının savunması; savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Uyuşmazlığın, 1/5000 ölçekli koruma amaçlı revizyon nazım imar planı ile 1/1000 ölçekli koruma amaçlı revizyon uygulama imar planının ticaret dışındaki fonksiyon ve yapılaşma koşullarına ilişkin kısmı yönünden;

Bölge idare mahkemelerinin nihai kararlarının temyizen bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.

Temyizen incelenen kararın, anılan kısmı usul ve hukuka uygun olup dilekçede ileri sürülen temyiz nedenleri Bölge İdare Mahkemesi İdare Dava Dairesi kararının anılan kısmının bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

Uyuşmazlığın, 1/5000 ölçekli koruma amaçlı revizyon nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli koruma amaçlı revizyon uygulama imar planı ile getirilen ticaret fonksiyonu ve ticaret alanlarında TAKS:0,30, E:2 yapılaşma hakkı getiren plan notuna ilişkin kısmı yönünden;

2960 sayılı Boğaziçi Kanununun “İmar planlarının yapılması, onayı ve tadili” başlıklı 10. maddesinin 1. fıkrasında: “‘Gerigörünüm’ bölgesinde Taban Alan Kat Sayısı (T.A.K.S) azami %15 ve 4 katı (H:12,50 m. İrtifaı), ‘Etkilenme’ bölgesinde ise gene Taban Alanı Kat Sayısı (T.A.K.S) %15 ve 5 katı (H:15,50 m. İrtifaı) geçmemek şartı ile konut yapılabilir. Daha önce belediyeye bilabedel terk edilmiş veya edilecek olan alanlar bu hesaba dahil edilir. Hesabat brüt alan üzerinden yapılır. 1/1/1982 den sonra alınmış ‘Yüksek Anıtlar Kurulunun’ kararları ile 22/7/1983 onay tarihli planda kazanılmış haklar saklıdır.” hükmü yer almıştır.

3194 sayılı İmar Kanununun tanımlar başlıklı 5. maddesinde; yapı, karada ve suda daimi veya muvakkat, resmi ve hususi yeraltı ve yerüstü inşaatı ile bunların ilave, değişiklik ve tamirlerini içine alan sabit ve müteharrik tesisler olarak tanımlanmıştır. Konut ise genel olarak, insanların içinde yaşadıkları ev, apartman vb. yer, mesken, ikametgah olarak tanımlanmaktadır.

Konut yapı tanımının kapsamına girdiği gibi, kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü ve insanların içine girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme veya dinlenmelerine veya ibadet etmelerine, hayvanların ve eşyaların korunmasına yarayan binalar da yapı kapsamına girmektedir.

Görüldüğü gibi yapı ifadesi içine konutu da alan çok genel bir tanımlamayı ifade etmektedir.

2960 sayılı Boğaziçi Kanunu kapsamında, Boğaziçi Gerigörünüm bölgesinde kalan bir taşınmaz üzerinde ancak Taban Alan Kat Sayısı (TAKS) azami %15 ve 4 katı (H:12,50 m. İrtifaı), Etkilenme bölgesinde kalan bir taşınmaz üzerinde ise ancak TAKS %15 ve 5 katı (H:15,50 m. İrtifaı) geçmemek şartı ile konut yapılabileceği anılan Kanunun 10. maddesinde açık olarak kurala bağlanmıştır. Bu Kanunun değişik maddelerinde yapı ifadesi kullanılmasına karşın anılan maddede konut ifadesinin kullanılmış olması, Kanunun, Gerigörünüm veya Etkilenme Bölgesinde kalan bir taşınmaz üzerinde, herhangi bir yapıya değil, kapsamı daraltılmak suretiyle sadece belirtilen yoğunlukta ve yükseklikte konut yapılmasına imkan tanıdığını göstermektedir. İstanbul Boğaziçi Alanının kültürel ve tarihi değerlerini ve doğal güzelliklerini kamu yararı gözetilerek korumak ve geliştirmek ve bu alandaki nüfus yoğunluğunu artıracak yapılanmayı sınırlamak için uygulanacak imar mevzuatını belirlemek ve düzenlemek amacıyla çıkarılmış bulunan Boğaziçi Kanununun anılan maddesinde yer alan sınırlamanın, sadece konut yapımı için geçerli olduğunu, dava konusu plan değişikliğinde belirtilen nitelikte yapılacak yapılar için Yasada bir sınırlama öngörülmediğini kabul etmek, Kanunun açık hükmü karşısında mümkün değildir.

Bu durumda, dava konusu imar planlarının ticaret fonksiyonuna yönelik kısmında ve ticaret alanlarında TAKS:0,30, E:2 yapılaşma hakkı getiren plan notunda hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

Uyuşmazlığın, donatı anahtar paftası ve ilave donatı alanları terkine yönelik plan notlarına ilişkin kısmı yönünden;

Donatı anahtar paftası düzenlemesinin imar planlarının şeffaf ve anlaşılır olması ilkelerine aykırı olduğu, 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planında gösterilemeyen ancak ayrılması gereken sosyal altyapı alanlarının, açık ve yeşil alanlar ile teknik altyapı alanlarının neler olabileceği, nerede olacağı konularının ve ilave donatı alanı kesintilerine ilişkin olarak getirilen düzenlemede ilave donatı alanlarının parsellerden nasıl ve ne biçimde alınacağının belirsiz ve keyfi bir yönteme bırakıldığı, İmar Kanununda belirtilen uygulama araçları haricinde plan hükümleri ile alanda uygulama öngörüldüğü anlaşıldığından, anılan plan notlarında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

Bu durumda, donatı anahtar paftası ve ilave donatı alanları terkine yönelik plan notlarının ve planlarla getirilen ticaret fonksiyonu ve ticaret alanlarında TAKS:0,30, E:2 yapılaşma hakkı getiren plan notunun iptaline karar verilmesi gerekirken, anılan plan notları yönünden davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun reddine ilişkin olarak verilen Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bu kısmında isabet bulunmamaktadır.

Açıklanan nedenlerle, temyize konu kararın, planlarla getirilen ticaret dışındaki fonksiyon ve yapılaşma koşullarına ilişkin kısmının onanmasına, donatı anahtar paftası ve ilave donatı alanları terkine yönelik plan notlarına ve planlarla getirilen ticaret fonksiyonu ve ticaret alanlarında TAKS:0,30, E:2 yapılaşma hakkı getiren plan notuna ilişkin kısmının bozulmasına karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :

İstanbul ili, Üsküdar ilçesi, …ve …Mahallelerinin tamamı ile …ve …Mahallelerinin bir kısmını kapsayan dava konusu 1. Etap 1/5000 ölçekli Üsküdar Boğaziçi Gerigörünüm ve Etkilenme Bölgeleri Koruma Amaçlı Revizyon Nazım İmar Planı …tarihli, …sayılı büyükşehir belediye meclisi kararı ile kabul edilmiş, İstanbul VI Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun … tarihli, …sayılı kararı ve İstanbul I Numaralı Tabiat Varlıkları Koruma Bölge Komisyonunun …tarihli, … sayılı kararı ile uygun bulunmuş, 1. Etap 1/1000 ölçekli Üsküdar Boğaziçi Gerigörünüm ve Etkilenme Bölgeleri Koruma Amaçlı Revizyon Uygulama İmar Planı ise …tarihli, …sayılı ilçe belediye meclisi kararı ile kabul edilmiş, …tarihli, …sayılı büyükşehir belediye meclisi kararı ile onaylanmış, İstanbul VI Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun …tarihli, …sayılı kararı ve İstanbul I Numaralı Tabiat Varlıkları Koruma Bölge Komisyonunun …tarihli, …sayılı kararı ile uygun bulunmuştur.

Dava konusu 1/5000 ölçekli nazım imar planının ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planının; Plan Uygulama Hükümleri/Genel Hükümlerinin 4. maddesinde: “Donatı Anahtar Paftası; 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planlarında gösterilmeyen ancak plan hükümleri gereği ayrılması gerekli olan sosyal altyapı alanları, açık ve yeşil alanlar ve teknik altyapı alanlarının belirleneceği ve meri planlardaki donatı alanları ile bütünlük sağlayacak şekilde ilçe belediyesince düzenlenen ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nca onaylanarak uygulamaya yön verecek olan paftayı ifade etmektedir.” kuralı, 1.5. A1 ve A2 Rumuzlu Alanlar başlığı altında; “-*A1 rumuzlu alanlarda, TAKS:0.15 Yençok:12.50 m., olup, terk miktarı toplamının %40’ın altında olması durumunda proje onay sürecinde, Donatı Anahtar Paftasında belirlenen alanlar bilabedel terk edilecek, ilave donatı alanları ile terk miktarı %40’a tamamlanacak olup; daha önce yapılan terkler de dahil toplam terk miktarı %40’a tamamlanmadan uygulama yapılamaz”; “-A2 rumuzlu alanlarda, TAKS:0.15 Yençok:15.50 m. olup, terk miktarı toplamının %40’ın altında olması durumunda proje onay sürecinde, Donatı Anahtar Paftasında belirlenen alanlar bilabedel terk edilecek, ilave donatı alanları ile terk miktarı %40’a tamamlanacak olup; daha önce yapılan terkler de dahil toplam terk miktarı %40’a tamamlanmadan uygulama yapılamaz.” kuralı, 2. Kentsel Çalışma Alanları/2.1. Ticaret Alanları başlığı altında ise; “Bu alanlarda iş merkezleri, ofis-büro, çarşı, çok katlı mağazalar, kamu veya özel katlı otoparklar, alışveriş merkezleri, otel ve diğer konaklama tesisleri, sinema, tiyatro, müze, kütüphane, sergi salonu gibi sosyal ve kültürel tesisler, lokanta, restoran, gazino, düğün salonu gibi eğlenceye yönelik birimler, yönetim binaları, katlı otopark, banka, finans kurumları, yurt, kurs, dershane, özel eğitim ve özel sağlık tesisleri gibi ticaret ve hizmetler sektörüne ilişkin fonksiyonlar yer alabilir. Binaların zemin ve bodrum katları ticaret olmak kaydıyla diğer katlarda ticaret veya konut kullanımı yer alabilir. Mevcut ruhsatlı yapıların hakları saklı olup, binaların yenilenmesi sürecinde yapılaşma hükümleri TAKS:0,30, E:2,00 Yençok:12.50 m.dir. Ticaret alanlarında emsal hesabı, planda ticaret alanı olarak belirlenmiş net alanlar üzerinden yapılacaktır.” kuralı yer almıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:

3194 sayılı İmar Kanununun “Tanımlar” başlıklı 5. maddesinin işlem tarihinde yürürlükte olan halinde, nazım imar planı; varsa bölge veya çevre düzeni planlarına uygun olarak halihazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, detaylı bir raporla açıklanan ve raporuyla beraber bütün olan plan, uygulama imar planı; tasdikli halihazır haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak nazım imar planı esaslarına göre çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren plan olarak tanımlanmıştır.

2960 sayılı Boğaziçi Kanununun “İmar planlarının yapılması, onayı ve tadili” başlıklı 10. maddesinin 1. fıkrasında: “‘Gerigörünüm’ bölgesinde Taban Alan Kat Sayısı (T.A.K.S) azami %15 ve 4 katı (H:12,50 m. İrtifaı), ‘Etkilenme’ bölgesinde ise gene Taban Alanı Kat Sayısı (T.A.K.S) %15 ve 5 katı (H:15,50 m. İrtifaı) geçmemek şartı ile konut yapılabilir. Daha önce belediyeye bilabedel terk edilmiş veya edilecek olan alanlar bu hesaba dahil edilir. Hesabat brüt alan üzerinden yapılır. 1/1/1982 den sonra alınmış ‘Yüksek Anıtlar Kurulunun’ kararları ile 22/7/1983 onay tarihli planda kazanılmış haklar saklıdır.” hükmü yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:

Uyuşmazlığın, 1/5000 ölçekli koruma amaçlı revizyon nazım imar planı ile 1/1000 ölçekli koruma amaçlı revizyon uygulama imar planının fonksiyon ve yapılaşma koşullarına ilişkin kısmı yönünden;

Bölge idare mahkemelerinin nihai kararlarının temyizen bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.

Temyizen incelenen kararın, anılan kısmı usul ve hukuka uygun olup dilekçede ileri sürülen temyiz nedenleri Bölge İdare Mahkemesi İdare Dava Dairesi kararının anılan kısmının bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

Uyuşmazlığın, donatı anahtar paftası ve ilave donatı alanları terkine yönelik plan notlarına ilişkin kısmı yönünden;

Dava konusu 1/5000 ölçekli nazım imar planının ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planının; Plan Uygulama Hükümleri/Genel Hükümlerinin 4. maddesinde: “Donatı Anahtar Paftası; 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planlarında gösterilmeyen ancak plan hükümleri gereği ayrılması gerekli olan sosyal altyapı alanları, açık ve yeşil alanlar ve teknik altyapı alanlarının belirleneceği ve meri planlardaki donatı alanları ile bütünlük sağlayacak şekilde ilçe belediyesince düzenlenen ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nca onaylanarak uygulamaya yön verecek olan paftayı ifade etmektedir.” kuralı, 1.5. A1 ve A2 Rumuzlu Alanlar başlığı altında; “-*A1 rumuzlu alanlarda, TAKS:0.15 Yençok:12.50 m., olup, terk miktarı toplamının %40’ın altında olması durumunda proje onay sürecinde, Donatı Anahtar Paftasında belirlenen alanlar bilabedel terk edilecek, ilave donatı alanları ile terk miktarı %40’a tamamlanacak olup; daha önce yapılan terkler de dahil toplam terk miktarı %40’a tamamlanmadan uygulama yapılamaz”; “-A2 rumuzlu alanlarda, TAKS:0.15 Yençok:15.50 m. olup, terk miktarı toplamının %40’ın altında olması durumunda proje onay sürecinde, Donatı Anahtar Paftasında belirlenen alanlar bilabedel terk edilecek, ilave donatı alanları ile terk miktarı %40’a tamamlanacak olup; daha önce yapılan terkler de dahil toplam terk miktarı %40’a tamamlanmadan uygulama yapılamaz.” kuralı yer almıştır.

Donatı anahtar paftası düzenlemesinin imar planlarının şeffaf ve anlaşılır olması ilkelerine aykırı olduğu, 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planında gösterilemeyen ancak ayrılması gereken sosyal altyapı alanlarının, açık ve yeşil alanlar ile teknik altyapı alanlarının neler olabileceği, nerede olacağı konularının ve ilave donatı alanı kesintilerine ilişkin olarak getirilen düzenlemede ilave donatı alanlarının parsellerden nasıl ve ne biçimde alınacağının belirsiz ve keyfi bir yönteme bırakıldığı, İmar Kanununda belirtilen uygulama araçları haricinde plan hükümleri ile alanda uygulama öngörüldüğü anlaşıldığından, anılan plan notlarında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

Bu durumda, donatı anahtar paftası ve ilave donatı alanları terkine yönelik plan notlarının iptaline karar verilmesi gerekirken, anılan plan notları yönünden davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun reddine ilişkin olarak verilen Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bu kısmında isabet bulunmamaktadır.

Uyuşmazlığın ticaret alanlarında TAKS:0,30, E:2 yapılaşma hakkı getiren plan notuna ilişkin kısmı yönünden;

Dosyanın incelenmesinden, dava konusu imar planlarında Boğaziçi Gerigörünüm ve Etkilenme Bölgesinde bulunan uyuşmazlık konusu alan için getirilen fonksiyonlardan olan ticaret alanının özellikle ticaret sektörünün hızla büyüme gösterdiği Bosna Bulvarının iki cephesinde bulunan taşınmazlara yönelik getirildiği, plan notlarıyla ticaret alanlarında TAKS:0,30, E:2 yapılaşma hakkının düzenlendiği anlaşılmıştır.

14.12.1974 tarihli, 8172 sayılı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Kararı ile doğal sit alanı olarak ilan edilen Boğaziçi alanının kültürel ve tarihi değerlerini ve doğal güzelliklerini kamu yararı gözetilerek korumak ve geliştirmek ve bu alandaki nüfus yoğunluğunu arttıracak yapılaşmayı sınırlamak için uygulanacak imar mevzuatını belirlemek ve düzenlemek amacı ile çıkartılan 22.11.1983 tarihinde yürürlüğe giren 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu ile Boğaziçi Alanı, Kanuna ekli krokide işaretli ve 22.07.1983 onay tarihli nazım planda gösterilen boğaziçi kıyı ve sahil şeridi, öngörünüm bölgesi, gerigörünüm bölgesi ve etkilenme bölgelerinden oluşan alan şeklinde tanımlanmıştır.

2960 sayılı Kanunun çıkarıldığı tarihteki genel düzenleniş biçimi ve sistematiğine bakıldığında Kanun ile Boğaziçi kıyı, sahil şeridi ve öngörünüm bölgesine yönelik olarak özel hükümlerin getirildiği, Kanunun 3. maddesinin (g) bendi ile Boğaziçi kıyı ve sahil şeridinde ve öngörünüm bölgesinde konut yapılamayacağı, tevhit ve ifraz işlemleri yapılmasına izin verilemeyeceği, (h) bendinde sahil şeridi ve öngörünüm bölgesinde turizm ve rekreasyon amacı ile ayrılan alanlara toplumun yararlanmasına ayrılan yapı yapılacağı, toplumun yararlanmasına ayrılan bu yapıların amaç dışı kullanılamayacağının öngörüldüğü, geçici 4. maddesinde de, Boğaziçi kıyı, sahil şeridi ve öngörünüm bölgelerinde 22.07.1983 tasdik tarihli 1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli imar uygulama planları ile konut kullanımına ayrılmış, ancak yapı yapılmamış olan yerlerde yeşil olan statüsünün uygulanacağı belirtilerek anılan bölgenin kamu yararına korunmasının sağlanmasının amaçlandığı anlaşılmaktadır.

Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte Boğaziçi gerigörünüm ve etkilenme bölgelerine yönelik olarak açık bir düzenleme yer almamıştır. 09.05.1985 tarihinde yürürlüğe giren 3194 sayılı İmar Kanununun 46., 47., 48. ve Geçici 7. maddesi ile 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu ile ilgili hükümler sevkedilmiş, İmar Kanununun 47. maddesi ile 2960 sayılı Yasanın 3 (g) maddesi değiştirilerek boğaziçi öngörünüm bölgesinde belirli koşullarla “konut” inşaatı yapılabileceği belirtilmiş, 48. maddesi ile de 2960 sayılı Yasanın 10. maddesi tamamen değiştirilerek gerigörünüm ve etkilenme bölgesinde, sayılan koşullarla konut yapılabileceği öngörülmüş ve maddenin devamında bazı kazanılmış haklar saklı tutulmuş, “Boğaziçi alanı” için yapılan planların revize edilmesi halinde planlama çalışmalarında izlenecek esaslar gösterilmiştir.

İmar Kanununun anılan maddelerinin ve 2960 sayılı Yasanın 10. maddesinin Anayasaya aykırı olduğu iddiasıyla açılan iptal davası sonucunda, Anayasa Mahkemesinin 11.12.1986 tarihli, E:1985/11, K:1986/29 sayılı kararı ile; 2960 sayılı Boğaziçi Yasası ile boğaziçi öngörünüm bölgesinin sahil şeridi ile aynı hukuki rejime tabi tutularak konut yapımının yasaklandığı, maddenin ayrıntılı düzenlenmesinin kamu yararının gerçekleştirilmesine yönelik olduğu, yapılan değişiklikle ancak toplumun yararlanmasına açık yapılar yapılmasına izin verilen Boğaziçi öngörünüm bölgesinin, belli koşullarla da olsa sonuç olarak, yeşil alanları da kapsar biçimde konut inşaatına açılmış bulunduğu, bu sonucun yasa koyucunun amacının, Boğaziçi öngörünüm bölgesini kamu yararını gözönünde tutarak korumak değil, buna yeşil alanları da dahil etmek suretiyle özel yapılaşmaya açmak olduğunu gösterdiği anlaşıldığından, 3194 sayılı Yasanın 47. maddesinin (g) fıkrasının Anayasaya aykırı olduğu sonucuna varılması nedeniyle iptaline; 2960 sayılı Yasanın 10. maddesinin ise, 3194 sayılı Yasanın 48. maddesi ile tümüyle değiştirilerek geri görünüm ve etkilenme bölgeleri için yeni bir düzenleme getirildiği, bu alanlarda hangi koşullarda konut inşa edilebileceğinin belirtildiği, anılan bölgelerde özel yapılanma için bazı koşullar getirildiği, bu bölgelerdeki planlama esaslarında da Anayasaya açık aykırılık olmadığı sonucuna varıldığından, anılan maddeye yönelik iptal isteminin reddine karar verilmiştir.

2960 sayılı Yasanın Anayasa Mahkemesinin yukarıda yer verilen kararı ile birlikte değerlendirilmesinden, Yasa ile Boğaziçi kıyı, sahil şeridi ve öngörünüm bölgelerinin kamu yararı gözetilerek, herkesin sağlıklı ve dengeli bir çevreden yararlanmasını sağlamak amacı ile özel yapılanmaya yasaklandığı ve ancak toplumun yararlanmasına ayrılmak kaydı ile turizm tesisleri ve rekreasyon alanları yapılabileceğinin belirtildiği, Yasanın 10. maddesi ile de kamu yararına korunması öngörülen bu bölgeden etkilenen geri görünüm ve etkilenme bölgeleri için farklı bir hukuki statü uygulanarak, genel düzenlemeye bir istisna getirilmek suretiyle bu bölgelerin özel yapılanmaya da konu edilebilmesine olanak tanındığı, her ne kadar 2960 sayılı Yasanın 10. maddesi ile, “geri görünüm” bölgesinde Taban Alan Kat Sayısı (T.A.K.S) azami %15 ve 4 katı (H=12.50 m. irtifaı) , “etkilenme” bölgesinde ise gene Taban Alanı Kat Sayısı (T.A.K.S) %15 ve 5 katı (H=15.50 m.irtifaı) geçmemek şartı ile konut yapılabileceği belirtilmiş ise de, maddede bu bölgede sadece konut yapılabileceği düzenlenmediğinden, hükmün diğer kullanımlara yönelik yapı yapılamayacağı anlamına gelmeyeceği, planlamada bir bölgenin konut kullanımına ayrılması sonucunda konutun en fazla nüfus yoğunluğuna neden olan kullanım türü olması nedeniyle diğer yapılardan ayrılarak bu kullanıma yönelik özel bir düzenlemenin öngörüldüğü sonucuna ulaşılmıştır.

Kaldı ki, 2960 sayılı Yasanın yürürlüğünden sonra onaylanan imar planları ve plan değişikliklerinde Boğaziçi gerigörünüm ve etkilenme bölgelerinde konut dışı kullanımların da yer aldığı, uygulamanın bu doğrultuda gerçekleştiği ve bu bölgelerde konut ile birlikte başka kullanımların da bulunduğu planlara dayalı bir nizamın oluştuğu açıktır.

2960 sayılı Yasanın 10. maddesi ile “konut” için öngörülen yapılaşma koşullarının, bu bölgelerde yapılacak olan diğer yapılar için de üst sınır olarak kabul edilip edilmeyeceği hususuna gelince; imar planları ile öngörülen kullanım türlerinin, bulunduğu çevrenin özellikleri, parselin büyüklüğü, konumu, bölgenin ihtiyacı, potansiyeli ve gelecekte öngörülen gelişimi ile mevcut nizama göre farklılıklar içermesi nedeniyle, bu hususlar gözönünde bulundurularak her kullanım türü için farklı yapılaşma koşulu da belirlenebileceğinden, yukarıda da açıklandığı üzere nüfus yoğunluğu üzerinde en fazla etkisi bulunan konut kullanımına yönelik olarak getirilmiş bulunan yapılaşma koşullarının diğer kullanımlar için de üst sınır olarak kabul edilemeyeceği sonucuna ulaşılmıştır.

Bu durumda, Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesince, ticaret alanlarında plan notuyla getirilen TAKS:0,30, E:2 yapılaşma hakkının, alandaki diğer kullanımları, sosyal donatı alanlarını, yapı yoğunluğunu, ulaşım düzenini ve trafiği ne şekilde etkileyeceği, bölgede teşekkül etmiş yapı nizamı da dikkate alınarak silüeti nasıl etkileyeceği, İstanbul ilinde Üsküdar ilçesi dışındaki diğer ilçelerde (Sarıyer, Beykoz, Beşiktaş vd.) Boğaziçi Gerigörünüm ve Etkilenme Bölgesi sınırları içerisinde kalan alanlara yönelik yapılan 1/5000 ölçekli nazım ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarında ticaret kullanımı için verilen yapılaşma koşulları (emsal, TAKS, yükseklik vb.) ile uyumlu olup olmadığı hususlarının aralarında kültür ve tabiat varlıkları ile Boğaziçinin korunması konusunda uzman kişilerin yer aldığı yeni bir bilirkişi heyetiyle yerinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılması suretiyle açıklığa kavuşturulmasının ardından yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir.

KARAR SONUCU:

Açıklanan nedenlerle;

1.Davacının temyiz isteminin kısmen kabulüne, davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin Mahkeme kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu …Bölge İdare Mahkemesi …İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:…sayılı kararının, donatı anahtar paftası ve ilave donatı alanları terkine yönelik plan notlarına ilişkin kısmının oybirliğiyle, ticaret alanlarında TAKS:0,30, E:2 yapılaşma hakkı getiren plan notuna ilişkin kısmının esasta oybirliği, gerekçede oyçokluğuyla BOZULMASINA,

2.Davacının temyiz isteminin kısmen reddine, davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin Mahkeme kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu …Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının, 1/5000 ölçekli koruma amaçlı revizyon nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli koruma amaçlı revizyon uygulama imar planının, ticaret dışındaki fonksiyon ve yapılaşma koşullarına ilişkin kısmının oybirliğiyle, ticaret fonksiyonuna ilişkin kısmının oyçokluğuyla ONANMASINA,

3. Bozulan kısım hakkında yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 26/12/2022 tarihinde, kesin olarak, karar verildi.

(X) KARŞI OY : Uyuşmazlığın, dava konusu 1/5000 ölçekli koruma amaçlı revizyon nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli koruma amaçlı revizyon uygulama imar planı ile getirilen ticaret fonksiyonu ve ticaret alanlarında TAKS:0,30, E:2 yapılaşma hakkı getiren plan notuna ilişkin kısmı yönünden;

2960 sayılı Boğaziçi Kanununun “İmar planlarının yapılması, onayı ve tadili” başlıklı 10. maddesinin 1. fıkrasında: “‘Gerigörünüm’ bölgesinde Taban Alan Kat Sayısı (T.A.K.S) azami %15 ve 4 katı (H:12,50 m. İrtifaı), ‘Etkilenme’ bölgesinde ise gene Taban Alanı Kat Sayısı (T.A.K.S) %15 ve 5 katı (H:15,50 m. İrtifaı) geçmemek şartı ile konut yapılabilir. Daha önce belediyeye bilabedel terk edilmiş veya edilecek olan alanlar bu hesaba dahil edilir. Hesabat brüt alan üzerinden yapılır. 1/1/1982 den sonra alınmış ‘Yüksek Anıtlar Kurulunun’ kararları ile 22/7/1983 onay tarihli planda kazanılmış haklar saklıdır.” hükmü yer almıştır.

3194 sayılı İmar Kanununun tanımlar başlıklı 5. maddesinde; yapı, karada ve suda daimi veya muvakkat, resmi ve hususi yeraltı ve yerüstü inşaatı ile bunların ilave, değişiklik ve tamirlerini içine alan sabit ve müteharrik tesisler olarak tanımlanmıştır. Konut ise genel olarak, insanların içinde yaşadıkları ev, apartman vb. yer, mesken, ikametgah olarak tanımlanmaktadır.

Konut yapı tanımının kapsamına girdiği gibi, kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü ve insanların içine girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme veya dinlenmelerine veya ibadet etmelerine, hayvanların ve eşyaların korunmasına yarayan binalar da yapı kapsamına girmektedir.

Görüldüğü gibi yapı ifadesi içine konutu da alan çok genel bir tanımlamayı ifade etmektedir.

2960 sayılı Boğaziçi Kanunu kapsamında, Boğaziçi Gerigörünüm bölgesinde kalan bir taşınmaz üzerinde ancak Taban Alan Kat Sayısı (TAKS) azami %15 ve 4 katı (H:12,50 m. İrtifaı), Etkilenme bölgesinde kalan bir taşınmaz üzerinde ise ancak TAKS %15 ve 5 katı (H:15,50 m. İrtifaı) geçmemek şartı ile konut yapılabileceği anılan Kanunun 10. maddesinde açık olarak kurala bağlanmıştır. Bu Kanunun değişik maddelerinde yapı ifadesi kullanılmasına karşın anılan maddede konut ifadesinin kullanılmış olması, Kanunun, Gerigörünüm veya Etkilenme Bölgesinde kalan bir taşınmaz üzerinde, herhangi bir yapıya değil, kapsamı daraltılmak suretiyle sadece belirtilen yoğunlukta ve yükseklikte konut yapılmasına imkan tanıdığını göstermektedir. İstanbul Boğaziçi Alanının kültürel ve tarihi değerlerini ve doğal güzelliklerini kamu yararı gözetilerek korumak ve geliştirmek ve bu alandaki nüfus yoğunluğunu artıracak yapılanmayı sınırlamak için uygulanacak imar mevzuatını belirlemek ve düzenlemek amacıyla çıkarılmış bulunan Boğaziçi Kanununun anılan maddesinde yer alan sınırlamanın, sadece konut yapımı için geçerli olduğunu, dava konusu plan değişikliğinde belirtilen nitelikte yapılacak yapılar için Yasada bir sınırlama öngörülmediğini kabul etmek, Kanunun açık hükmü karşısında mümkün değildir.

Açıklanan nedenlerle dava konusu imar planlarının ticaret fonksiyonuna yönelik kısmında ve ticaret alanlarında TAKS:0,30, E:2 yapılaşma hakkı getiren plan notunda hukuka uyarlık bulunmadığından, temyize konu Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının ticaret fonksiyonuna ve ticaret alanlarında TAKS:0,30, E:2 yapılaşma hakkı getiren plan notuna yönelik kısmının belirtilen gerekçeyle bozulması gerektiği oyuyla, belirtilen kısım yönünden Dairemiz kararına katılmıyorum.