Danıştay 6. Daire Başkanlığı         2021/328 E.  ,  2022/12235 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/328
Karar No : 2022/12235

TEMYİZ EDEN (DAVALILAR) : 1- … Valiliği … İl Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. …
2- … Bakanlığı/ANKARA
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …

KARŞI TARAF (DAVACI) : … Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı şirkete ait taşınmazdaki inşai faaliyet nedeniyle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletme Müdürlüğünün 2017 yılı Birim Fiyat Listesinin 1349 ila1395 sıra sayılı maddelerine istinaden bedel talep edilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı İstanbul Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü işleminin iptali ile ihtirazi kayıtla ödenilen 1.335.820,33-TL’nin ödeme(21/12/2017) tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte iadesi istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; uyuşmazlıkta, yap-işlet-devret sözleşmesi kapsamında yapılacak yapılara ilişkin yapı ruhsatı verilmesi hizmetine yönelik olarak 2013 yılı Döner Sermaye İşletmesi Birim Fiyat Listesi uyarınca belirlenen hizmet bedellerinin davacı şirketten talep edildiği, 644 sayılı KHK’nın 2. maddesinde ve Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 44. madddesinde açıkça ilgili müdürlükçe yapı ruhsatı verilmesi işlemlerinin bedeli mukabilinde yapılması gerektiğinin düzenlendiği, dolayısıyla söz konusu hizmetin “harç” kapsamında değil, “hizmet bedeli” kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, ilgili Müdürlükçe yapı ruhsatı verilmesine ilişkin hizmetin karşılığı olarak 2013 yılı Döner Sermaye İşletmesi Birim Fiyat Listesi uyarınca takdir edilen tutarların davacı şirketten istenilmesine ilişkin tesis edilen işlemlerde hukuka ve mevzuata aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, davalı İdarece dava konusu tutarların talep edilmesi hukuka uygun bulunduğundan davacı şirketin ihtirazi kayıt ile ödemiş olduğu tutarların yasal faizi ile birlikte ödenmesine olanak bulunmadığı da belirtilmiştir.
Belirtilen gerekçelerle, davanın reddine, karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İdari Dava Dairesince verilen kararda; davacıdan hizmet bedeli adı altında bedel talep edilmesine ilişkin dava konusu işlemin dayanağı olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü 2017 Birim Fiyat Listesinin 1389. maddesinin Danıştay Altıncı Dairesince hukuka aykırı bulunarak iptaline karar verilmiş olması nedeniyle dayanağı ortadan kalkan dava konusu işlemde de hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Öte yandan, davacıdan hizmet bedeli adı altında bedel talep edilmesi hukuka aykırı bulunduğundan davacı şirketin ihtirazi kayıt ile ödemiş olduğu tutarın ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı idarelerce davacıya ödenmesi gerektiğinin de açık olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 45. maddesinin 4. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun kabulüne, davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararının kaldırılarak dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Temyize konu kararın hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Hukuka uygun olan kararın onanması gerektiği belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ: Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra ,dosya tekemmül ettiğinden İstanbul Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Davacı şirkete ait taşınmazdaki inşai faaliyet nedeniyle davalı idare tarafından Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletme Müdürlüğünün 2017 yılı Birim Fiyat Listesinin 1349 ila1395 sıra sayılı maddelerine istinaden bedel talep edilmesine ilişkin …. tarih ve … sayılı İstanbul Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü işleminin iptali ile ihtirazi kayıtla ödediği 1.335.820,33-TL’nin ödenme tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte iadesi istemiyle bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT :
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde; “Gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri ile ilgili olarak kanunlarda belirtilen izin veya ruhsatı vermek.” hükmü yer almaktadır.
Dava konusu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü 2017 Yılı Birim Fiyat Listesinin yayımlandığı tarihte yürürlükte olan 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin “Görevler” başlıklı 2. maddesinin 1. fıkrasının (h) bendinde; “Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan veya mülkiyeti Hazineye, kamu kurum veya kuruluşlarına veya gerçek kişilere veyahut özel hukuk tüzel kişilerine ait olan taşınmazlar üzerinde kamu veya özel sektör tarafından gerçekleştirilecek olan yatırımlara ilişkin olarak ilgililerince hazırlandığı veya hazırlatıldığı halde yetkili idarece üç ay içinde onaylanmayan etüt, harita, her tür ve ölçekteki çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını, parselasyon planlarını ve değişikliklerini ilgililerinin valilikten talep etmesi ve valiliğin Bakanlığa teklifte bulunması üzerine bedeli mukabilinde yapmak, yaptırmak ve onaylamak, başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarece verilmemesi halinde bedeli mukabilinde resen yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatını vermek.” kuralına yer verilmiştir.
1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 97. maddesinin 1. fıkrasının (h) bendinde; “Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan veya mülkiyeti Hazineye, kamu kurum veya kuruluşlarına veya gerçek kişilere veyahut özel hukuk tüzel kişilerine ait olan taşınmazlar üzerinde kamu veya özel sektör tarafından gerçekleştirilecek olan yatırımlara ilişkin olarak ilgililerince hazırlandığı veya hazırlatıldığı halde yetkili idarece üç ay içinde onaylanmayan etüt, harita, her tür ve ölçekteki çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını, parselasyon planlarını ve değişikliklerini ilgililerinin valilikten talep etmesi ve valiliğin Bakanlığa teklifte bulunması üzerine bedeli mukabilinde yapmak, yaptırmak ve onaylamak, başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarece verilmemesi halinde bedeli mukabilinde resen yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatını vermek” Çevre ve Şehircilik Bakanlığının görevleri arasında sayılmış, anılan Kararname’nin 122. maddesinde ise; “Bakanlık döner sermaye kurmaya yetkilidir. Döner sermaye miktarı, Cumhurbaşkanlığınca belirlenir. İşletmelerin görevleri, gelirleri, işleyişi ve denetimi ile diğer hususlar yönetmelikle düzenlenir.” hükmü düzenlenmiş,
Bu kapsamda hazırlanan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliği’nin “İşletme idaresi” başlıklı 10. maddesinde; döner sermaye işletme hizmetlerinin; yönetim kurulu, işletme yöneticisi, harcama yetkilisi, gerçekleştirme görevlisi, muhasebe yetkilisi, muhasebe birim personeli ve teknik eleman ile yeteri kadar diğer görevlilerden oluşan işletme idaresi tarafından yürütüleceği düzenlemesine yer verilmiş, “Yönetim Kurulunun Görevleri” başlıklı 12. maddesinin 1. fıkrasının (h) bendinde ise; maliyet bedelinin altında olmamak üzere, işletme tarafından üretilen mal ve hizmetlerin veya yapılan işlerin tarife, ücret veya birim fiyatlarını belirlemek, yönetim kurulunun görevleri arasında sayılmıştır.
Dava konusu Birim Fiyat Listesinin yayımlandığı tarihte yürürlükte olan Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği’nin “Bakanlıkça düzenlenen ruhsatlar ve kamuya ait yapı ve tesisler” başlıklı 59. maddesinde; “…….. Müdürlükler, bu fıkrada sayılan yapılardan kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan, yaptırılan, kullanılan veya işletilenler hariç özel hukuk gerçek ve tüzel kişilerinin tasarrufunda olanlara veya yap işlet ve devret yöntemi ile yapılanlara ilişkin yapı ruhsatı, yapı kullanma izni, işyeri açma ve çalışma ruhsatının düzenlenmesine dair işlemleri bedeli mukabilinde yapar, ayrıca ilgili idarelerce düzenlenmemesi halinde imar durum belgesi, kanal ve yol kotu tutanaklarını da bedeli mukabilinde düzenleyebilir.
……” kuralına yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Her ne kadar Bölge İdare Mahkemesince, davacı şirkete ait İstanbul İli, Beşiktaş İlçesi, .. Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmaza yapı ruhsatı verilmesi nedeniyle davacıdan hizmet bedeli istenilmesine ilişkin işlemin dayanağı olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü 2017 Yılı Birim Fiyat Listesinin ilgili maddelerinin iptali istemiyle açılan davada, Danıştay Altıncı Dairesinin 27/11/2019 tarih ve E.2018/9276, K.2019/12310 sayılı kararı ile “…Dosya üzerinden yapılan inceleme neticesinde, davalı idarece davacıdan istenilen hizmet bedelinin dava konusu Birim Fiyat Listesinin 1389. maddesine göre hesaplandığı ve bu bedelin iptali istenen diğer maddelerle bir ilgisinin bulunmadığı anlaşılmıştır…Bu durumda, yapı ruhsatı düzenlenmesi işlemi karşılığında bina inşaat harcı tahsil edecek olan gerek belediyelerce ve gerekse de uyuşmazlık konusu olayda olduğu gibi Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca tahsil edilecek harcın, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu uyarınca Bakanlar Kurulunca belirlenen tarifedeki nispet ve hadlere göre hesaplaması gerekmekte olup harcın hesaplanmasına esas başka bir tarife hazırlanmasında hukuka uygunluk bulunmaktadır. Öte yandan, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünce yürütülen işletme faaliyeti kapsamında üretilen mal ve hizmetlerle yapılan işlerin karşılığı olan tarife, ücret ve birim fiyatlarının belirlendiği dava konusu Birim Fiyat Listesinde, idarelerin ilgili kanunlar gereği yürütmek zorunda olduğu “klasik kamu hizmeti” sayılan faaliyetleri karşılığında alınan kamusal nitelikli bir gelir olan ve bu nedenle döner sermaye kapsamında değerlendirilmesine olanak bulunmayan harca ilişkin olarak düzenleme yapılmasında bu yönden de hukuka uygunluk bulunmamaktadır. Bu itibarla, dava konusu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü 2017 Birim Fiyat Listesinin davacıdan hizmet bedeli adı altında bedel talep edilmesine dayanak teşkil eden 1389. maddesinde hukuka uygunluk bulunmamaktadır.” gerekçesiyle iptaline karar verilmiş ise de, anılan kararın Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 28.01.2021 tarihli, E:2020/3017, K:2021/131 sayılı kararıyla;
“Kamu idareleri, ilgili kanunlar gereğince yürütmek zorunda oldukları ve asli görevleri arasında yer alan kamu hizmeti niteliğindeki faaliyetlerini, ya bedelsiz, ya da Anayasa’nın 73. maddesi uyarınca; muafiyet, istisna ve oranlarının ilgili kanunda açıkça gösterilmesi kaydıyla belli bir miktar harç alarak yürütmektedirler.
Yukarıda mevzuat kısmında hükümlerine yer verilen, 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin “Görevler” başlıklı 2. maddesinin 1. fıkrasının (h) bendi ile 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 97. maddesinin 1. fıkrasının (h) bendinde yer alan; “……. başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarece verilmemesi halinde bedeli mukabilinde resen yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatını vermek.” şeklindeki düzenlemelerde geçen “yetkili idareler” ifadesinden, anılan hizmeti asli görevi olarak yapması gereken idarelerin anlaşılması gerektiği açıktır.
Yapı ruhsatı verilmesine ilişkin işlemler ise, yine yukarıda ilgili kısımda hükmüne yer verilen 5393 sayılı Belediye Kanunu gereğince belediyelerin asli görevleri arasında sayılmıştır.
O halde, yapı ruhsatı verilmesine ilişkin hizmetin, asli görevleri arasında olan belediyeler tarafından sunulması halinde, anılan hizmet, ya bedelsiz, ya da ilgili kanunda muafiyet, istisna ve oranlarının açıkça gösterilmesi kaydıyla belli bir miktar harç alınarak yürütülebilecektir.
Anılan hizmet, kendisinin asli görevi olan ilgili idare tarafından yerine getirilmemesi durumunda ise, yine kanunla verilen yetkiye dayanılarak alınacak bir bedel karşılığında diğer idare/idareler tarafından yerine getirilebilecek, ancak, bu durumda, anılan hizmeti yerine getiren diğer idarenin, yerine getirdiği bu hizmet nedeniyle bir maliyete katlanacağından, bunu bedelsiz ya da harca tabi olarak yapması beklenmeyecektir.
Bu durumda, ilgili belediyenin asli görevleri arasında bulunan yapı ruhsatı verme görevinin, anılan idare tarafından yerine getirilmemesi nedeniyle, 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin ve 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin verdiği; “……. başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarece verilmemesi halinde bedeli mukabilinde resen yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni ile işyeri açma ve çalışma ruhsatını vermek.” şeklindeki yetkiye dayanılarak bedeli mukabilinde davalı idare tarafından yerine getirilmesinde ve bu bedelin, Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünce yayınlanan 2017 Birim Fiyat Listesinde düzenlemesinde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Bu itibarla, Daire kararının dava konusu işlemin 1389. maddesinin iptaline ilişkin kısmında hukuki isabet bulunmamaktadır.” gerekçesiyle bozulduğu, söz konusu bozmaya kararına uyularak davanın reddi yolunda verilen Dairemizin 10.01.2022, E:2021/4899, K:2022/181 sayılı kararının da Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 31.10.2022 tarihli, E:2022/1516, K:2022/3031 sayılı kararıyla onandığı anlaşılmıştır.
Bu durumda, yukarıda anılan Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 28.01.2021 tarihli, E:2020/3017, K:2021/131 sayılı kararıyla, dava konusu işleminin dayanağı olan 2017 Birim Fiyat Listesinin 1389. maddesinde hukuka aykırılık bulunmadığı hükme bağlandığından, söz konusu maddeye dayanılarak tesis edilen dava konusu işlemde de hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna ulaşılmış, davanın reddi yolunda karar verilmesi gerekirken aksi yönde verilen temyize konu Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
Bu itibarla, davanın reddi yolunda İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun kabulü ile anılan kararın kaldırılmasına ve dava konusu işlemin iptali yolunda verilen temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalıların temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddi yolundaki Mahkeme kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun kabulü ile anılan kararının kaldırılarak yukarıda özetlenen gerekçeyle dava konusu işlemin iptali yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…., K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 28/12/2022 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.