Danıştay 6. Daire Başkanlığı         2021/2190 E.  ,  2023/1163 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2021/2190
Karar No : 2023/1163

DAVACILAR : 1- …2- …
3- … 4- …
VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR : 1- …
2- … A.Ş. Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. …
3- … Kurumu
VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR YANINDA MÜDAHİL : … Elektrik Dağıtım A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN KONUSU : Hatay İli, Dörtyol İlçesi, … Mahallesi, … parsel sayılı taşınmazın, “9H2090 Dörtyol Yeniyurt-Yeşiltepe Sulama (Kuzuculu DM-Botaş KÖK Arası ENH)” Enerji Nakil Hattının yapımı amacıyla kamulaştırılmasında kamu yararı bulunduğuna ilişkin Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun … tarih ve … sayılı kararı ile anılan taşınmazın … Dağıtım A.Ş. Genel Müdürlüğü tarafından 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi uyarınca acele kamulaştırılmasına ilişkin 30.10.2020 tarih ve 31289 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, 29.10.2020 tarih ve 3137 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının, davaya konu taşınmaz yönünden iptali istenilmektedir.

DAVACILARIN İDDİALARI :
ENH güzergahının doğudan batıya doğru inmesi gerektiği, taşınmazın kullanıma elverişsiz hale gelmesinden ötürü tümünün kamulaştırılması gerekeceği ve kamu zararı olacağı, yan komşu olan … sayılı parselden veya dava konusu parsel ile … sayılı parsel arasından doğrusal olarak geçebileceği, taşınmazın konut dışı kentsel çalışma alanında kaldığı, taşınmazın kullanım haklarının kamu zararı da doğacak şekilde acele kamulaştırma kararı ile sınırlandırılmasının hakkaniyete aykırı olduğu, bölgede yapılması planlanan projelerin tamamlanması sonrasında taşınmazdan elde edilecek yararın acele kamulaştırma kararı ile yok edildiği, davaya konu kararın mülkiyet hakkının ihlali bakımından hukuka aykırı olduğu, taşınmaza acele el konulmasının istisnai bir yol olduğu, acelelik halinin varlığını tespit ederken taşınmazlara yönelik gerekli tespitlerin yapılması gerektiği ileri sürülmektedir.

DAVALILARIN SAVUNMALARI :
1-… tarafından; davanın süresinde açılmadığı, bölgenin ekonomik kalkınması ve ülke ekonomisine daha fazla katma değer sağlanması açısından ihtiyaç duyulan ENH’nın acele kamulaştırma yöntemiyle ivedi olarak tesis edilmesinin zorunluluk arz ettiği, bölgede enerji kesintilerinin sıklığı ve uzunluğunun bölge refahı ve ekonomisi için olumsuz etkiler yaptığı, ekonomik faydaların yanı sıra bölge halkının sık yaşanan elektrik kesintilerinden müzdarip olmasından kaynaklı şikayetlere de konu olduğu, sağlıklı ve kesintisiz enerji arzının ancak yeni bir ENH tesisinin acil olarak tesis edilmesi durumunda mümkün görüldüğü, güzergah üzerinde narenciye bahçeleri ve tarla vasfında taşınmaz bulunmakta olup kamulaştırmadan kaçınmanın mümkün olmadığı savunulmaktadır.
2-… Kurumu tarafından; kamu yararı kararının, kesin ve yürütülmesi gereken, icrai bir karar olmadığı, sadece alınacak kamulaştırma kararlarına idari hazırlık işleminden ibaret olduğu ve yatırımın yapılmasında kamu yararı olduğu, davanın süresinde açılmadığı, kamulaştırma işlemlerinin TEDAŞ tarafından yapılacağı ve husumetin kurumlarına yöneltilemeyeceği, kararın usule ve hukuka uygun olduğu, kamu yararının mevcut olduğu savunulmaktadır.
3-… A.Ş. tarafından; davanın süresinde açılmadığı, davanın süresinde açılmadığı, bölgenin ekonomik kalkınması ve ülke ekonomisine daha fazla katma değer sağlanması açısından ihtiyaç duyulan ENH’nın acele kamulaştırma yöntemiyle ivedi olarak tesis edilmesinin zorunluluk arz ettiği, bölgede enerji kesintilerinin sıklığı ve uzunluğunun bölge refahı ve ekonomisi için olumsuz etkiler yaptığı, ekonomik faydaların yanı sıra bölge halkının sık yaşanan elektrik kesintilerinden müzdarip olmasından kaynaklı şikayetlere de konu olduğu, sağlıklı ve kesintisiz enerji arzının ancak yeni bir ENH tesisinin acil olarak tesis edilmesi durumunda mümkün görüldüğü, güzergah üzerinde narenciye bahçeleri ve tarla vasfında taşınmaz bulunmakta olup kamulaştırmadan kaçınmanın mümkün olmadığı savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Dava konusu işlemlerin, davaya konu taşınmaz yönünden iptali gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI …’IN DÜŞÜNCESİ : Dava, Hatay İli sınırları içerisinde tesis edilecek olan ve ekli liste ile haritada kamulaştırma bilgileri ve güzergahı gösterilen “9H2090 Dörtyol Yeniyurt-Yeşiltepe Sulama (Kuzuculu DM-Botaş KÖK arası ENH) Enerji Nakil Hattı”nın yapımı amacıyla söz konusu güzergaha isabet eden taşınmazlarda pilon ve trafo binası yerlerinin mülkiyet şeklinde, hat emniyet sahalarının ise irtifak hakkı kurulmak suretiyle … A.Ş. Genel Müdürlüğü tarafından Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi uyarınca acele kamulaştırılmasına ilişkin 30.10.2020 günlü, 31289 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 29.10.2020 günlü, 3137 sayılı Cumhurbaşkanı kararı ile Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun … günlü,… sayılı kamu yararı kararının, Hatay İli, Dörtyol ilçesi, … Mahallesi, … parsel sayılı taşınmaz yönünden iptali istemiyle açılmıştır.
Davalı idarelerin süre itirazı yerinde görülmemiştir.
Anayasa’nın 13. ve 35. madde hükümleri uyarınca mülkiyet hakkının kamu yararı amacıyla Anayasa’ya uygun olarak yasayla sınırlandırılması mümkündür. Ancak buna ilişkin düzenlemeler öncelikle kamu yararına dayanmalıdır.Ülkemizin taraf olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Ek 1 Nolu Protokolüyle de mülkiyet hakkı bir insan hakkı olarak kabul edilmiş ve bu hakkın orantılılık ilkesi çerçevesinde kamu yararı gözetilerek sınırlandırılabileceği ifade edilmiştir. Buna göre, bir taşınmaz üzerindeki mülkiyet hakkının kamulaştırma yolu ile kaldırılması (mülkiyetin el değiştirmesi) kamu yararının karşılanması zorunluluğunun özel mülkiyet hakkının korunmasından üstün tutulması şartına bağlıdır. Bu çerçevede, 2942 sayılı Yasanın 27. maddesi incelendiğinde, kamulaştırma işlemlerinde öngörülen yöntemlerin bir kısmının uygulanmayarak taşınmaza acele el konulabilmesi yolu istisnai olarak başvurulabilecek bir yöntem olarak düzenlendiğinden, madde hükmü ile üç durumda acele kamulaştırma yolu ile taşınmaza el konulmasına olanak tanınmıştır. Bu koşullardan ikisi Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya özel kanunlarda öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olması halleri şeklinde açıkça sayılmak suretiyle üstün kamu yararının ve kamu düzeninin korunmasının gerçekleştirilmesi amacıyla acele kamulaştırma yoluna gidilebileceği belirtilmiştir. Bu kapsamda üçüncü koşul olan aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar verilebilmesi için de kamu yararı ve kamu düzenine ilişkin olma halinin maddede yer alan diğer iki koşula paralel nitelik taşıması gerekmektedir.
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun 14. maddesinde “Tarımsal üretim potansiyeli yüksek, erozyon, kirlenme, amaç dışı veya yanlış kullanımlar gibi çeşitli nedenlerle toprak kaybı ve arazi bozulmalarının hızlı geliştiği ovalar; kurul veya kurulların görüşü alınarak, Cumhurbaşkanı kararı ile büyük ova koruma alanı olarak belirlenir. Büyük ovalardaki koruma ve geliştirme amaçlı tarımsal altyapı projeleri ve arazi kullanım plânları, kurul veya kurulların görüşleri dikkate alınarak, Bakanlık ve valilikler tarafından öncelikle hazırlanır veya hazırlattırılır.
Büyük ovalarda bulunan tarım arazileri hiçbir surette amacı dışında kullanılamaz. Ancak alternatif alan bulunmaması, kurul veya kurullarca uygun görüş bildirilmesi şartıyla;
a) Tarımsal amaçlı yapılar,
b) Bakanlık ve talebin ilgili olduğu Bakanlıkça ortaklaşa kamu yararı kararı alınmış faaliyetler,
İçin tarım dışı kullanımlara Bakanlıkça izin verilebilir.
(Ek fıkra: 28/10/2020-7255/22 md.) Bu madde kapsamında izin verilen yerler, yeniden izin alınmaksızın bu amaç dışında kullanılamaz ve planlanamaz. Ancak yerleşim alanlarının gelişim alanı ihtiyaçlarını karşılamak için izin verilerek planlanmış alanlarda yeniden izin şartı aranmaz…” hükmü yer almaktadır.
Dosyanın incelenmesinden, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunca … Elektrik Dağıtım A.Ş. adına verilen … tarihli, … numaralı dağıtım lisansı kapsamında, TEDAŞ Genel Müdürlüğü tarafından onaylanmış kamulaştırma planlarına göre belirlenen 9H2090 Dörtyol Yeniyurt-Yeşiltepe Sulama (Kuzuculu DM-Botaş KÖK arası ENH) güzergahına rastlayan Hatay İli, Dörtyol İlçesi,… ve …mahalleleri sınırları içinde bulunan özel mülkiyete ait taşınmazların kamulaştırılmasında kamu yararı bulunduğuna, kamulaştırma işlemlerinde 2942 sayılı Yasanın 27. maddesinin uygulanmasına Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 16.07.2020 günlü,9451-27 sayılı dava konusu işlemi ile karar verildiği, bu karar gereğince TEDAŞ Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulunun … günlü, … sayılı kamulaştırma kararıyla işlemlere başlanıldığı, diğer taraftan yapımı planlanan Enerji Nakil Hattının 3 köye, 59 trafoya ve 1871 aboneye hizmet edeceği için büyük önem arz ettiği, bununla birlikte bölgedeki yerleşik nüfusun tarımsal üretimin önemli ve uluslararası ve ulusal anlamda petrol ve doğalgaz operasyonlarının kesintisiz işletilmesi için kaliteli enerji sağlanmadığı takdirde ekonomik kayıplara sebebiyet vereceği, bölgenin ekonomik kalkınması ve ülke ekonomisine daha fazla katma değer sağlaması açısından ihtiyaç duyulan Enerji Nakil Hattının tesis edilmesinin zorunluluk arz ettiğinden bahisle 2942 sayılı Yasanın 27. maddesinin uygulanabilmesi için karar alınması istemiyle yapılan başvuru üzerine dava konusu acele kamulaştırma kararının alındığı, acele kamulaştırma nedeniyle el koyma istemiyle … Asliye Hukuk Mahkemesinin E:… D.İş sayılı esasına kayıtlı davanın açıldığı, UYAP üzerinden yapılan araştırmada anılan mahkemenin … günlü, K:… sayılı kararıyla uyuşmazlığa konu taşınmazın bir kısmına acele el konulmasına karar verildiği anlaşılmaktadır.
Diğer taraftan, dosyadaki bilgi ve belgelerden, davacılara ait … parsel sayılı taşınmazın “1. sınıf tarım arazisi” olduğu, ancak dosyada tarım arazilerinin amaç dışı kullanımlarına ilişkin bilgi ve belgelerin bulunmadığı anlaşıldığından, 11/05/2022 günlü istem yazısı ile tarım arazisi niteliğindeki uyuşmazlığa konu taşınmaza ilişkin olarak 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümleri gereğince tarım dışı amaçla kullanım izni alınıp alınmadığının davalı … Genel Müdürlüğü ve davalılar yanında müdahilden sorulması üzerine, müdahil … Elektrik Dağıtım A.Ş. tarafından verilen … günlü, … sayılı yanıt ve eklerinin incelenmesinden, acele kamulaştırmaya konu 9H2090 Dörtyol Yeniyurt-Yeşiltepe Sulama (Kuzuculu DM-Botaş KÖK arası ENH) güzergahının 17/03/2018 günlü, 30363 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 08/01/2018 günlü, 2018/11338 sayılı, bazı ovaların büyük ova koruma alanı olarak belirlenmesine ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı ekinde Büyük Koruma alanı olarak belirlenen “Erzin-Dörtyol Ovası” sınırları içerisinden geçtiği, bu alanda yapılacak faaliyetlerle ilgili olarak 5403 sayılı Yasa kapsamında gerekli başvuruların yapıldığı, tarım dışı amaçla kullanım izin sürecinin devam ettiği anlaşılmıştır.
Bu durumda, enerji nakil hattı güzergahında kalan uyuşmazlığa konu taşınmazın bir kısmının irtifak hakkı kurulmak suretiyle, bir kısmının da mülkiyet şeklinde acele kamulaştırılmasında kamu yararı bulunmakta ise de, büyük ova koruma alanında kalan taşınmazın tarım dışı amaçla kullanım iznine yönelik olarak karar alınmaksızın tesis edilen işlemlerde mevzuata ve hukuka uyarlık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu 29.10.2020 günlü, 3137 sayılı Cumhurbaşkanı kararı ile Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun … günlü, … sayılı kararının uyuşmazlığa konu taşınmaza yönelik olarak iptaline karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince duruşma için taraflara önceden bildirilen 16/11/2022 tarihinde, davacılar vekilleri Av. …’in, davalılar … ile … A.Ş. Genel Müdürlüğü vekilleri Av. …’ın, davalı … Kurumu vekili Av. …’ın ve davalılar yanında müdahil … Elektrik Dağıtım A.Ş. vekili Av. …’in geldikleri, Danıştay Savcısı …’ın hazır olduğu görülmekle, açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun olarak söz verilerek dinlendikten ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra taraflara son kez söz verilip, duruşma tamamlandı. Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve 16.11.2022 tarihli ara kararına verilen cevaplar ile dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY:
Dava; Hatay İli, Dörtyol İlçesi, …Mahallesi, …parsel sayılı taşınmazın, “9H2090 Dörtyol Yeniyurt-Yeşiltepe Sulama (Kuzuculu DM-Botaş KÖK Arası ENH)” Enerji Nakil Hattının yapımı amacıyla kamulaştırılmasında kamu yararı bulunduğuna ilişkin Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun … tarih ve … sayılı kararı ile anılan taşınmazın … A.Ş. Genel Müdürlüğü tarafından 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi uyarınca acele kamulaştırılmasına ilişkin 30.10.2020 tarih ve 31289 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, 29.10.2020 tarih ve 3137 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının, davaya konu taşınmaz yönünden iptali istemiyle açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasanın 35. maddesinde: “Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz.” hükmü yer almaktadır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Ek 1 Nolu Protokolünün “Mülkiyetin korunması” başlıklı 1. maddesinde: “Her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkı vardır. Herhangi bir kimse, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koşullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabilir. Yukarıdaki hükümler, devletlerin, mülkiyetin kamu yararına uygun olarak kullanılmasını düzenlemek veya vergilerin ya da başka katkıların veya para cezalarının ödenmesini sağlamak için gerekli gördükleri yasaları uygulama konusunda sahip oldukları hakka halel getirmez.” hükmüne yer verilmiştir.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesinde; 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Cumhurbaşkanınca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10. madde esasları dairesinde ve 15. madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10. maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabileceği, bu Kanunun 3. maddesinin 2. fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedeli olduğu düzenlemesine yer verilmiştir.
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun “Tarımsal potansiyeli yüksek büyük ovaların belirlenmesi ve korunması” başlıklı 14. maddesinde: “Tarımsal üretim potansiyeli yüksek, erozyon, kirlenme, amaç dışı veya yanlış kullanımlar gibi çeşitli nedenlerle toprak kaybı ve arazi bozulmalarının hızlı geliştiği ovalar; kurul veya kurulların görüşü alınarak, Cumhurbaşkanı kararı ile büyük ova koruma alanı olarak belirlenir.
Büyük ovalardaki koruma ve geliştirme amaçlı tarımsal altyapı projeleri ve arazi kullanım plânları, kurul veya kurulların görüşleri dikkate alınarak, Bakanlık ve valilikler tarafından öncelikle hazırlanır veya hazırlattırılır.
Büyük ovalarda bulunan tarım arazileri hiçbir surette amacı dışında kullanılamaz. Ancak alternatif alan bulunmaması, kurul veya kurullarca uygun görüş bildirilmesi şartıyla;
a) Tarımsal amaçlı yapılar,
b) Bakanlık ve talebin ilgili olduğu Bakanlıkça ortaklaşa kamu yararı kararı alınmış faaliyetler, için tarım dışı kullanımlara Bakanlıkça izin verilebilir.” hükmü yer almaktadır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Usul Yönünden:
Davanın süresinde açılmadığı iddiası bakımından;
İdari işlemlerin nitelikleri gereği özel yasalarında genel dava açma süreleri dışında ayrı dava açma sürelerinin öngörülmüş olması halinde, idare tarafından idari işlemlerin nitelikleri ve tabi oldukları dava açma süreleri gösterilmedikçe özel dava açma sürelerinin işletilmesine olanak bulunmadığından, Anayasa’nın 40. maddesi hükmü uyarınca, özel dava açma süresine tabi olmasına rağmen bu hususun idari işlemde açıklanmaması halinde, dava konusu idari işlemin tebliği tarihinden itibaren özel dava açma süresinin değil, altmış günlük genel dava açma süresinin uygulanması gerekmektedir.
Acele kamulaştırmaya ilişkin Cumhurbaşkanı kararının Resmi Gazete’de yayımlanması ilgililere tebliğ hükmünde olmadığından acele kamulaştırmaya ilişkin işlemlerin Anayasada yer alan bir temel hak ve özgürlük olan mülkiyet hakkını kısıtlayıcı nitelikte bireysel işlem olması karşısında otuz gün içinde dava açılacak idarenin gösterilmesi suretiyle ilgiliye tebliğ edilmesi, Anayasada güvence altına alınmış olan hak arama özgürlüğünün de gereğidir.
Bu çerçevede, muhatapları açısından subjektif ve kişisel nitelikte olan acele kamulaştırma kararlarının, usulüne uygun yazılı bildirimi üzerine otuz gün içinde veya öğrenme üzerine altmış günlük genel dava açma süresi içinde dava konusu edilebileceği, bu durumda 2577 sayılı Kanunun 20/A maddesinin uygulanamayacağı sonucuna ulaşılmaktadır.
Nitekim, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 25/03/2015 tarihli, E:2014/5590, K:2015/891 sayılı kararı ve Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulu’nun 15/03/2022 tarih ve E:2021/2, K:2022/1 sayılı kararları da bu yöndedir.
Uyuşmazlıkta, dava konusu Cumhurbaşkanı Kararının davacılara tebliğ edildiğine dair belgenin dosyaya sunulmadığı ve davacılar tarafından öğrenme tarihi üzerine altmış günlük genel dava açma süresi içinde davanın açıldığı anlaşılmış ve davalı idarelerin davada süre aşımı bulunduğu yönündeki itirazı yerinde görülmemiştir.
Esas Yönünden:
Özel mülkiyet hakkının korunması gereken temel insan hakları arasında öngörüldüğü, anayasa ve uluslararası sözleşmelerde mülkiyet hakkını korumaya yönelik düzenlemelere yer verildiği, bu düzenlemelerde mülkiyet hakkına müdahalelerin olabileceğinin öngörüldüğü, ancak bu müdahalelerde kamu yararı gerekçesi, kanuni düzenleme gereği ve ölçülülük ya da orantılılık gibi uluslararası hukukun genel ilkelerinin varlığının dikkate alınması gerektiği, aksi durumda müdahalenin mülkiyet hakkı ihlaline neden olacağı kabul edilmiştir. Nitekim Anayasa Mahkemesi kararları ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatlarıyla da bu hususların açık bir şekilde ortaya konulduğu görülmektedir.
Anayasa’nın 35. maddesinin ikinci fıkrasında mülkiyet hakkının ancak kamu yararı amacıyla kanunla sınırlanabileceği belirtilmek suretiyle mülkiyet hakkına yönelik müdahalelerin Kanunda öngörülmesi gereği ifade edilmiştir Acele kamulaştırma usulü idareye kamulaştırma işlemlerinin neticelenmesini beklemeden kamulaştırılan taşınmaza el koyma imkânı tanıyan olağanüstü bir kamulaştırma usulüdür. Acele kamulaştırmada, kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile Mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın kanunda belirtilen usule göre bilirkişilerce tespit edilecek değeri idare tarafından mal sahibi adına bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir.
Acele kamulaştırma usulü, olağan kamulaştırmada malik lehine getirilen usule ilişkin güvenceleri bertaraf etmemekte; yalnızca bu usullerin işletilmesinden önce idareye, kamulaştırılacak taşınmaza el koyma imkânı tanımaktadır. Taşınmaza el konulduktan sonra idare tarafından öncelikle satın alma yolunun işletilmesi, bunun mümkün olamaması durumunda ise Asliye Hukuk Mahkemesinde bedel tespiti ve tescil davası açılması gerekmektedir. Kamulaştırılmasına karar verilen taşınmaza acele olarak ihtiyaç duyulması halinde, 2942 sayılı Kanunun 27. maddesi uyarınca kamulaştırma acele usulle yapılmaktadır.
Bu çerçevede, 2942 sayılı Kanunun 27. maddesi incelendiğinde, kamulaştırma işlemlerinde öngörülen yöntemlerin bir kısmının uygulanmayarak taşınmaza acele el konulabilmesi yolu istisnai olarak başvurulabilecek bir yöntem olarak düzenlendiğinden, madde hükmü ile acele kamulaştırmada olağan kamulaştırmaya oranla özel koşulların varlığı aranmış ve üç durumda acele kamulaştırma yolu ile taşınmaza el konulmasına olanak tanınmıştır. Anılan hüküm uyarınca taşınmazların bir an önce kullanılmasına ihtiyaç duyulan, kamu düzenine ilişkin olarak acelilik halinin bulunduğu durumlarda Cumhurbaşkanınca, taşınmazların acele kamulaştırılmasına karar verilebilmektedir.
Dosyanın incelenmesinden, uyuşmazlığa konu taşınmazın tarla vasfında olduğu, taşınmazı da kapsayan alanın 17.03.2018 tarihli, 30363 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 08.01.2018 tarihli, 2018/11338 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun 14. maddesi uyarınca büyük ova koruma alanı olarak belirlendiği, Dairemizin 16.11.2022 tarihli ara kararıyla davalı idarelerden taşınmaza ilişkin tarım dışı kullanma izninin alınıp alınmadığının sorulmasına karar verildiği, söz konusu ara kararlarına verilen cevaplarda, Toprak Koruma Kurulu tarafından verilmiş tarım dışı kullanma iznine ilişkin bilgi ve belge sunulmadığı, konu ile ilgili arazi etüt çalışmalarının devam ettiği yönünde Hatay Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün 29.12.2022 tarihli yazısının dosyaya sunulduğu anlaşılmaktadır.
Yukarıda yer verilen 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun 14. maddesi uyarınca büyük ovalarda bulunan tarım arazilerinin tarım dışı amaçla kullanılabilmesine Bakanlıkça izin verilebilmesi için alternatif alan bulunmaması, kurul veya kurullarca uygun görüş bildirilmesi ve taşınmazda yürütülecek faaliyetin Bakanlık ve talebin ilgili olduğu Bakanlıkça ortaklaşa kamu yararı kararı alınmış faaliyetler kapsamında olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.
Bu durumda; davalı idare tarafından, Enerji Nakil Hattının yapımı amacıyla kamu yararı kararı alındığı belirtilmiş ise de, Dairemizin 16.11.2022 tarihli ara kararıyla davalı idarelerden taşınmaza ilişkin tarım dışı kullanma izninin alınıp alınmadığının sorulmasına karar verildiği, söz konusu ara kararına verilen cevaplarda Toprak Koruma Kurulu tarafından verilmiş tarım dışı kullanma iznine ilişkin bilgi ve belge sunulmadığı görüldüğünden, uyuşmazlığa konu taşınmazın tarım dışı bir amaçla kullanılmasına ilişkin tesis edilen dava konusu işlemlerde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1.Dava konusu işlemlerin uyuşmazlığa konu taşınmaza ilişkin kısımlarının İPTALİNE,
2.Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı işler için belirlenen …-TL vekâlet ücretinin davalı idarelerden alınarak davacılara verilmesine,
3.Ayrıntısı aşağıda gösterilen ve davacılar tarafından yapılan toplam …-TL yargılama giderinin davalı idarelerden alınarak davacılara verilmesine, davalılar yanında müdahil tarafından yapılan …TL yargılama giderinin müdahil üzerinde bırakılmasına,
4.Varsa posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra taraflara iadesine,
5. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20/A-2-(g) maddesi uyarınca, kararın tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 26/01/2023 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.