Danıştay 6. Daire Başkanlığı 2019/9373 E. , 2020/7352 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2019/9373
Karar No : 2020/7352
TEMYİZ EDEN TARAFLAR : 1- (DAVALI): … Valiliği
VEKİLİ : Av. …
2- : (DAVACI) … Çimento Fabrikası A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF : 1- … Çimento Fabrikası A.Ş.
2- … Valiliği
İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının, davalı tarafından esastan, davacı tarafından ise gerekçe yönünden temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Davacı şirkete ait tesise, Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmeliğin 9. maddesine aykırı olarak kontrol yapılmadan atık kabul edildiğinden ve bu fiille 2872 sayılı Çevre Kanununun 8. maddesinin ihlal edildiğinden bahisle, aynı Kanunun 20. maddesinin (v) bendi uyarınca 527.943,00-TL idari para cezası verilmesine ilişkin 25/03/2014 günlü, 016000014-29 sayılı … Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Dava konusu işlemin iptali yolundaki İdare Mahkemesi kararının Danıştay Ondördüncü Dairesinin 15/12/2015 tarih ve E:2015/3341, K:2015/10177 sayılı kararıyla husumet yönünden bozulması üzerine, bozma kararına uyularak … İdare Mahkemesince, … Valiliğinin hasım mevkine alınması suretiyle verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; dosyanın incelenmesinden; davacı şirkete ait lisanslı atık tesisine 19/03/2014 tarihinde kabul edilen atıklar içerisindeki 080113 kodlu varile ait ulusal atık taşıma formunun davacı şirket tarafından yeterince kontrol edilmediğinin, tesisin kabul edebileceği “boya çamuru” kodlu varilin atık adı kısmında söz konusu kodla uyuşmayan “tehlikeli atık madde kalıntılarını içeren tehlikeli madde ile kontamine olmuş ambalaj” adının olduğu fark edilmeksizin varilin açıldığının, durumun anlaşılması üzerine de idarenin olaydan haberdar edilerek kontrollü bir şekilde ve zarar oluşmasına sebebiyet verilmeden durumun giderildiğinin anlaşıldığı; atığın, taşıma formunda belirtilen atık tanımına uygunluğunu tespit etmekle yükümlü davacı şirketin bu yükümlüğünü yerine getirmeyerek Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmeliğin 9. maddesine aykırı davrandığının açık olduğu, ancak tehlikeli atıkların kabulüne ilişkin usul ve esaslar kapsamındaki bu yükümlülüğe aykırılığın 2872 sayılı Kanunun 20. maddesinin (v) bendi kapsamında cezayı gerektirir bir fiil olmadığı, söz konusu fiilin karşılığının, anılan Kanunun 20. maddesinin (r) bendinde düzenlendiği, bu nedenle, davacı şirketin fiilinin karşılığı olmayan Kanun maddesinde öngörülen idari para cezası ile cezalandırılmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı, öte yandan, davalı idare tarafından davacının fiilinin karşılığı olan 2872 sayılı Kanunun 20. maddesinin (r) bendi uyarınca yeni bir işlem tesis edilebileceği sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI: Davalı tarafından; davacı şirketin Atık Yakma ve Beraber Yakma konusunda geçici faaliyet belgesi bulunduğu, tesise yakılmak amacıyla gelen atığa ait belgelerin tesise kabulünden önce kontrol edilmesi gerekirken, kontrollerin ertesi gün yapılarak Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmeliğin 9. maddesinin 2. fıkrasına aykırı davranıldığı, atığa ait varilin kontrolü sırasında yaşanan olay nedeniyle ise hava ve toprak kirliliğine yol açıldığı, söz konusu atığın tehlikeli atık niteliğinde olması nedeniyle, davacının fiilinin karşılığı olan 2872 sayılı Kanunun 20. maddesinin (v) bendi uyarınca işlem tesis edildiği ve dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı ileri sürülmektedir.
Davacı tarafından; şirkete ait tesise gelen atığın, teslim edildiği 19/03/2014 tarihinde Ulusal Atık Taşıma Formundaki kodunun lisansa uygunluğu denetlendikten sonra tesise kabul edildiği, atığın boya çamuru kodu ile gönderildiği, ancak 20/03/2014 tarihinde ön kontrol amacıyla varilin açıldığı, kaza sonucunda atığın yere döküldüğü, atığın boya çamuru olmadığının anlaşılması üzerine de gereken önlemlerin alındığı, davacı şirketin, boya çamuru kodu ile gönderilen atığın etil merkaptan isimli madde olduğunu bilmesine olanak bulunmadığı, davacı şirkete atfedilecek herhangi bir kusur olmadığından dava konusu işlemin iptali yolundaki İdare Mahkemesi kararında sonucu itibarıyla hukuka aykırılık bulunmamakla birlikte, kararın, davacı şirketin Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmeliğin 9. maddesine aykırı davrandığı ve söz konusu fiilin karşılığının 2872 sayılı Kanunun 20. maddesinin (r) bendinde düzenlendiği, bu nedenle, davacı şirketin fiilinin karşılığı olmayan Kanun maddesinde öngörülen idari para cezası ile cezalandırılmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı, öte yandan, davalı idare tarafından Kanunun 20. maddesinin (r) bendi uyarınca yeni bir işlem tesis edilebileceği, yolundaki gerekçe kısmında
hukuka uyarlık bulunmadığı ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI :
1- Davalı tarafından savunma verilmemiştir.
2- Davacı tarafından; davalı idarenin temyiz istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …’NUN DÜŞÜNCESİ : Davalı idarenin temyiz isteminin kabulü ile temyize konu Mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Davacı şirkete ait çimento üretim faaliyetinin yapıldığı tesiste yapılan denetimde, işletmenin Atık Yakma ve Beraber Yakma konusunda Geçici Faaliyet Belgesinin bulunduğu, alternatif yakıt olarak kullanılmak üzere 19/03/2014 tarihinde, “içinde organik çözücüler yada tehlikeli maddeler bulunan boya ve vernik çamurlarına” ilişkin 080113 numaralı atık kodu ile gönderilen 7.850 kg atığın kabul sahasına indirildiğinin, bu atıkların arasındaki bir varilin atık taşıma formundaki atık kodu ile atık adının uyumlu olmadığının, atık adı olarak taşıma formuna “tehlikeli maddelerin kalıntılarını içeren ya da tehlikeli maddelerle pislenmiş ambalaj” yazıldığının, 20/03/2014 tarihinde atık kabul sahasında davacı şirket çalışanlarınca yapılan kontrollerde varilin açılması sonucunda atmosfere keskin bir koku yayıldığının ve varilin devrildiğinin, dökülen malzemenin üzerinin kum ile kapatılmaya çalışıldığının 20/03/2014 tarihli, …. sayılı tutanakla tespit edilmesi üzerine, Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmeliğin 9. maddesine aykırı olarak kontrol yapılmadan atık kabul edildiğinden ve bu fiille 2872 sayılı Çevre Kanununun 8. maddesinin ihlal edildiğinden bahisle, … Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünün 25/03/2014 günlü, 016000014-29 sayılı işlemi ile davacı şirkete 2872 sayılı Kanunun 20. maddesinin (v) bendi uyarınca 527.943,00-TL idari para cezası verilmiştir.
Bunun üzerine, bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
2872 sayılı Çevre Kanununun ”Tanımlar” başlıklı 2. maddesinde; ”Atık: Herhangi bir faaliyet sonucunda oluşan, çevreye atılan veya bırakılan her türlü maddeyi” ifade edeceği belirtilmiş, ”Kirletme yasağı” başlıklı 8. maddesinin 1. fıkrasında; ”Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır.” hükmüne, ”İdari nitelikli para cezaları” başlıklı 20. maddesinin ”r” bendinde; ”Bu Kanunda ve yönetmeliklerde öngörülen usûl ve esaslara, yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak atık toplayan, taşıyan, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan, geri dönüşüm sağlayan, tekrar kullanan veya bertaraf edenlere 24.000 Türk Lirası, ithal edenlere 60.000 Türk Lirası idari para cezası verilir.” hükmüne, 20. maddesinin (v) bendinde; “Bu Kanunda ve ilgili yönetmeliklerde öngörülen yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak tehlikeli atıkları toplayan, ayıran, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan, yeniden kullanan, taşıyan, ambalajlayan, etiketleyen, bertaraf eden ve ömrü dolan tehlikeli atık bertaraf tesislerini kurallara uygun olarak kapatmayanlara 100.000 Türk Lirasından 1.000.000 Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir. …. Bu maddenin (k), (l), (r), (s), (t), (u), (v) ve (y) bentlerinde öngörülen idarî para cezaları kurum kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir.” hükmüne yer verilmiştir.
06/10/2010 tarih ve 27721 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmeliğin “Amaç” başlıklı 1. maddesinde; Yönetmeliğin amacının, atıkların yakılmasının çevre üzerine olabilecek olumsuz etkilerini, özellikle hava, toprak, yüzey suları ve yeraltı sularında emisyonlar sonucu oluşan kirliliği ve insan sağlığı için ortaya çıkabilecek riskleri uygulanabilir yöntemlerle önlemek ve sınırlandırmak olduğu belirtilmiş, 2. maddesinde; “1) Bu Yönetmelik, atık yakma ve beraber yakma tesisleri için gerekli asgari şartları kapsar. Ancak, aşağıda belirtilen atıkları bertaraf eden yakma ve beraber yakma tesisleri bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır; a) Tarım ve ormancılık kaynaklı bitkisel atıklar, b) Isı geri kazanımı maksadıyla tesisin kendi bünyesinde yakılan gıda sanayi kaynaklı bitkisel atıklar, c) Ham kâğıt hamuru ve kâğıt üretiminden kaynaklanan ısı geri kazanımının yapıldığı lifli bitkisel veya organik atıklar, ç) Özellikle inşaat ve yıkım atıklarından çıkan halojenli organik bileşiklerin kullanıldığı tahta atıklar, d) Cam şişeler vb. yerlerde kullanılan mantar tıpalar, e) Radyoaktif atıklar, f) Hayvan kadavraları ve hayvan atıkları, g) Petrol ve gaz kaynaklarının aranmasından, işletilmesinden kaynaklanan ve tesis içinde yakılan atıklar. (2) Ayrıca, yakma işlemini iyileştirmek amacı ile araştırma, geliştirme, test amaçlı kullanılan ve yılda 50 tondan az atık bertaraf eden pilot tesisler, bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır.” kuralına, Atıkların Teslim Edilmesi ve Kabulü” başlıklı 9. maddesinde; ” (1) Yakma veya beraber yakma tesisinin işleticisi, özellikle havanın, toprağın, yüzey ve yeraltı sularının kirlenmesi ile koku ve gürültü gibi çevre üzerindeki olası olumsuz etkileri ve insan sağlığı açısından doğrudan risk oluşturan kirlilik kaynaklarını önlemek veya azaltmak zorundadır. Bu amaçla, atığın tesise girişi ile birlikte alınmasında gerekli tedbirleri alır. Bu tedbirler, aşağıda belirtilen şartları sağlar: a) İşletici, atığı yakma veya beraber yakma tesisine kabul etmeden önce, Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin Ek-II B’si ile düzenlenen atık listesine göre her bir atık kategorisinin kütlesi belirlenir. b) İşletici, tehlikeli atığı yakma veya beraber yakma tesisine kabul etmeden önce bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin beşinci fıkrasında belirtilen izin şartlarına uygun olduğunu teyit eder ve atık hakkında mevcut duruma ilişkin bilgi edinir. Bu bilgiler; 1) Üretim süreci konusunda 7 nci maddede belirtilen belgeleri ve bütün idari bilgileri, 2) Atığın planlanan yakma işlemine uygunluğunu değerlendirebilmek için gerekli olan fiziksel hali ve kimyasal yapısına ilişkin bilgileri, 3) Atığın tehlikeli özellikleri ve atık menüsünün hazırlanması sırasında alınması gereken önlemleri, 4) Türkiye Atom Enerjisi Kurumuna veya söz konusu kurum tarafından uygunluk belgesi verilen firmalara yaptırılan radyoaktivite ölçüm sonuçlarını, kapsar. (2) Tehlikeli atığı yakma veya beraber yakma tesisine kabul etmeden evvel, işletici tarafından aşağıdaki işlemlerin yürütülmesi gereklidir: a) Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri gereğince istenen, taşıma yöntemi ve taşıma formları, atık beyan formu ve diğer belgelerin kontrol edilmesi, b) Tıbbi atıklar gibi numune alımına uygun olmayan atıklar hariç olmak üzere Bakanlığın yakma işlemi ile bertaraf edilen atıkların niteliğini kontrol edebilmesi için, atık kabulünden önce atığı temsil eden örneklerin alınması, bu örnekleri, yakma işleminden sonra en az altı ay saklamaları. (3) Kendi tesisinde oluşan atıkları, tesis içinde beraber yakan endüstriyel tesisler ve işletmeler, bu Yönetmelikte yer alan işletmeye ilişkin hükümlerin yerine getirildiğini Bakanlığa belgelediği takdirde, birinci fıkrada belirtilen atık kabulüne ilişkin hükümlerden muaf tutulur. (4) Beraber yakma tesislerinde yakma işlemi ile bertaraf edilen atıkların niteliği ve muhteviyatına ilişkin hususlar Bakanlıkça çıkarılacak Tebliğ ile düzenlenir.” kuralına yer verilmiştir.
14/3/2005 tarihli ve 25755 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan ve işlem tarihinde yürürlükte olan Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinin “Geri kazanım ve bertaraf edenin yükümlülükleri “başlıklı 10. maddesinin (f) bendinde; bertaraf edenin atığın tesise girişinde bertaraf işleminden önce atığın fiziksel ve kimyasal analizini yapmakla, atığın taşıma formunda belirtilen atık tanımına uygunluğunu tespit etmekle, yükümlü olduğu düzenlenmiş, anılan Yönetmeliğin EK-4 Listesinde de tehlikeli atıkların kodlarına yer verilmiş, “içinde organik çözücüler yada tehlikeli maddeler bulunan boya ve vernik çamurları”nın kodu “08 01 13” olarak, “tehlikeli maddelerin kalıntılarını içeren ya da tehlikeli maddelerle pislenmiş ambalaj ” atıklarının kodu ise “15 01 10” olarak belirtilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dava dosyasının incelenmesinden; davacı şirketin, “çimento üretimi” konusunda faaliyet gösterdiği, işletmenin Atık Yakma ve Beraber Yakma konusunda Geçici Faaliyet Belgesinin bulunduğu, alternatif yakıt olarak kullanılmak üzere 19/03/2014 tarihinde, “içinde organik çözücüler yada tehlikeli maddeler bulunan boya ve vernik çamurlarına” ilişkin 080113 numaralı atık kodu ile gönderilen 7.850 kg atığın kabul sahasına indirildiğinin, bu atıkların arasındaki bir varilin atık taşıma formundaki atık kodu ile atık adının uyumlu olmadığının, atık adı olarak taşıma formuna “tehlikeli maddelerin kalıntılarını içeren ya da tehlikeli maddelerle pislenmiş ambalaj” yazıldığının, 20/03/2014 tarihinde atık kabul sahasında davacı şirket çalışanlarınca yapılan kontrollerde varilin açılması sonucunda atmosfere keskin bir koku yayıldığının ve varilin devrildiğinin, dökülen malzemenin üzerinin kum ile kapatılmaya çalışıldığının 20/03/2014 tarihli, … sayılı tutanakla tespit edilmesi üzerine, Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmeliğin 9. maddesine aykırı olarak kontrol yapılmadan atık kabul edildiğinden ve bu fiille 2872 sayılı Çevre Kanununun 8. maddesinin ihlal edildiğinden bahisle, … Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünün 25/03/2014 günlü, 016000014-29 sayılı işlemi ile davacı şirkete 2872 sayılı Kanunun 20. maddesinin (v) bendi uyarınca 527.943,00-TL idari para cezası verildiği, anılan işlemin iptali istemiyle açılan davada, İdare Mahkemesince; atığın, taşıma formunda belirtilen atık tanımına uygunluğunu tespit etmekle yükümlü davacı şirketin bu yükümlüğünü yerine getirmeyerek Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmeliğin 9. maddesine aykırı davrandığının açık olduğu, ancak tehlikeli atıkların kabulüne ilişkin usul ve esaslar kapsamındaki bu yükümlülüğe aykırılığın 2872 sayılı Kanunun 20. maddesinin (v) bendi kapsamında cezayı gerektirir bir fiil olmadığı, söz konusu fiilin karşılığının, anılan Kanunun 20. maddesinin (r) bendinde düzenlendiği, bu nedenle, davacı şirketin fiilinin karşılığı olmayan Kanun maddesinde öngörülen idari para cezası ile cezalandırılmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle, dava konusu işlemin iptaline karar verildiği anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlıkta; davacı şirkete ait tesisin Atık Yakma ve Beraber Yakma konusunda Geçici Faaliyet Belgesinin bulunduğu, bu kapsamda tehlikeli atıkların yakılarak bertaraf edildiği ve alternatif enerji elde edildiği, işlem tarihinde yürürlükte olan Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinin EK-4 Listesinde yer verilen ve kodu “080113” olarak belirtilen “içinde organik çözücüler yada tehlikeli maddeler bulunan boya ve vernik çamurları”nın ve kodu “150110” olarak belirtilen “tehlikeli maddelerin kalıntılarını içeren ya da tehlikeli maddelerle pislenmiş ambalaj” atıklarının Geçici Faaliyet Belgesi uyarınca tesise kabul edilebilecek atıklar arasında yer aldığı, ancak, yukarıda yer verilen düzenlemeler uyarınca, tehlikeli atığı yakma veya beraber yakma tesisine kabul etmeden önce atık beyan formu ve diğer belgelerin kontrol edilmesi ve atığın taşıma formunda belirtilen atık tanımına uygunluğunun tespit edilmesi gerekirken, bu yükümlülüklere uyulmadan atıkların tesise kabul edildiği, kontrol işlemlerinin ise atıkların tesise kabulünden bir gün sonra yapıldığı görülmüştür.
Öte yandan; tehlikeli atıkların yakma ve bertaraf tesislerine kabulüne ilişkin Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik ve işlem tarihinde yürürlükte olan Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde getirilen yükümlülüklere uyulmaması halinde, 2872 sayılı Kanunun idari nitelikteki cezaları düzenleyen 20. maddesinin (v) bendi uyarınca para cezası verilebileceği, nitekim bu bendin, 2872 sayılı Kanundaki ve ilgili yönetmeliklerdeki yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak tehlikeli atıkları toplayan, ayıran, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan, yeniden kullanan, taşıyan, ambalajlayan,etiketleyen, bertaraf edenlere idari para cezası verilmesine ilişkin düzenleme getirdiği, (r) bendinin ise tehlikeli atıklar dışındaki atıklara yönelik olduğu açıktır.
Bu itibarla; dava konusu işlemde hukuka aykırılık, işlemin iptali yolundaki temyize konu İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1.2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalının temyiz isteminin kabulüne, davacının temyiz isteminin ise reddine,
2.Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin temyize konu … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanunun (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere 09/09/2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.