Danıştay 6. Daire Başkanlığı 2019/22003 E. , 2022/1712 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2019/22003
Karar No : 2022/1712
TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALI) : … Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı tarafından, evsel katı atık bedelinden muaf tutulması istemiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin … Belediyesi Mali Hizmetler Müdürlüğü’nün … tarih ve … sayılı işlemi ile … Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile kabul edilen gelir tarifesinin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: …. İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; davanın, evsel katı atık bedelinden muaf tutulması istemiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin Karaman Belediyesi … Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işlemi yönünden; atıksu altyapı tesisleri ile evsel katı atık bertaraf tesislerinin kurulması, bakımı, onarımı, işletilmesi, kapatılması ve izlenmesi, bu tesislerle ilgili olarak verilen tüm hizmetleri karşılayabilecek tam maliyet esaslı tarifelerin belirlenmesi konusunda anılan hizmetleri sağlayacak idarelere takdir yetkisi verildiği, hizmeti alan gerçek ve tüzel kişilerin ise bu hizmetlere karşılık olarak abone olmak zorunda olduğu; ayrıca, atıksu altyapı yönetimleri ve/veya evsel katı atık idarelerinin hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacak her abone ile karşılıklı sözleşme yapmakla yükümlü olacakları sonucuna varıldığı, evsel katı atık bedelinden muaf tutulması istemiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin Karaman Belediyesi Mali Hizmetler Müdürlüğünün 23/03/2018 tarih ve 2786 sayılı işleminin de özel hukuk hükümlerine tabi olan abonelik sözleşmesinden kaynaklandığı, bu sebeple, söz konusu katı atık bedelinden muaf tutulması isteminden kaynaklanan uyuşmazlığın görüm ve çözümünün adli yargı mercilerine ait olduğu sonucuna varılmış; davanın, … Belediye Meclisinin … tarih ve .. sayılı kararı ile kabul edilen gelir tarifesine ilişkin kısmı yönünden ise; tarifede okul, yurt, kreş, dershane v.b. eğitim ve öğretim faaliyeti yapılan yerlerde evsel katı atık miktarı hesabında öğrenci sayısının esas alındığı, bu şekilde Yönetmeliğin 18. maddesinde belirtilen birimler kullanılarak atık üreticisinin ürettiği atık miktarının tespit edildiği, kirleten öder esası çerçevesinde atık miktarlarına isabet eden maliyetlerin hesaplanarak yansıtılmasına ilişkin dava konusu tarifede hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, davanın, evsel katı atık bedelinden muaf tutulması istemiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin … Belediyesi … Hizmetler Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işlemine yönelik kısmının 2577 sayılı İdari Yargalama Usulü Kanununun 15/1-a maddesi uyarınca görev yönünden reddine, davanın, Karaman Belediye Meclisinin … tarih ve …. sayılı kararı ile kabul edilen gelir tarifesine ilişkin kısmı yönünden ise reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve istinaf dilekçelerinde ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Dava konusu işlemi tesis eden Belediyenin “idare” olduğu, görevsizlik kararı verilmesinin hukuka aykırı olduğu, bu davanın konusunun ödenen katı atık bedellerinin tahsili olmadığını, dava ile katı atık bedeli uygulanmasına dair işlemin iptalinin istenildiği, katı atık bedelinin çevre temizlik vergisinin isim değiştirmiş hali olduğu, katı atık bedeli ödemeleri düşünülse bile mevzuatta belirtildiği şekilde katı atık bertaraf tesislerinin kurulup kurulmadığının araştırılması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Mahkeme kararının usul ve hukuka uygun olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Yüksek Öğrenim … Müdürlüğünün … tarihli, E….. sayılı dilekçeleri ile İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün … tarihli, E….. sayılı yazısında; öğrenci yurtlarının çevre temizlik vergisinden muaf olduğu, çevre temizlik vergisinden muaf olan kuruluşların evsel katı atık ücretinden de muaf olduklarının değerlendirildiği, kurumlarının katı atık bedelinden muaf olduğuna ilişkin İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü yazısı sunularak su faturası düzenlemesinin bu yazıya uygun olarak yapılması talebiyle … Belediye Başkanlığına başvurulduğu, başvurunun Karaman Belediyesi Mali Hizmetler Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işlemi ile Belediye dahilindeki su faturalarının Karaman Belediye Meclisinde belirlenen gelir tarifesinde yer alan hususlara göre belirlendiği, evsel katı atık bedelinin de bu gelir tarifesi uyarınca kullanılan su miktarı üzerinden tahakkuk ettirildiği, … Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile kabul edilen 2018 yılı gelir tarifesinde kurumlarının evsel katı atık bedelinden muaf olduğuna ilişkin bir düzenleme bulunmadığı gerekçesiyle başvurunun reddedildiği görülmektedir.
Bunun üzerine davacı tarafından, yapılan başvurunun reddine ilişkin … Belediyesi Mali Hizmetler Müdürlüğünün … tarih ve …. sayılı işlemi ile … Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile kabul edilen gelir tarifesinin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasa’nın “Duruşmaların açık ve kararların gerekçeli olması” başlıklı 141. maddesinin 3. fıkrasında; “…Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır…” hükmü yer almaktadır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde, idari işlemlerin; yetki, şekil, sebep, konu ve maksat unsurları yönünden yargısal denetime tabi tutulacağı vurgulanmış; 24. maddesinde ise, kararda bulunacak hususlar sıralanarak (e) bendinde kararın dayandığı hukuki sebepler ile gerekçesinin ve hükmün kararda belirtileceği hükmüne yer verilmiştir.
2577 sayılı İdarî Yargılama Usulü Kanunu’nun “Dilekçeler Üzerinde İlk İnceleme” başlıklı 14 üncü maddesinde, dava dilekçelerinin maddenin 3 üncü fıkrasında belirtilen hususlar bakımından sırasıyla inceleneceği; adı geçen Kanun’un “İlk İnceleme Üzerine Verilecek Karar” başlıklı 15 inci maddesinin 1/a bendinde ise, ilk incelemede 14 üncü maddenin 3/a bendinde belirtilen görev hususuna aykırılık görülmesi halinde adlî (…) yargının görevli olduğu konularda açılan davaların reddine karar verileceği hükmüne yer verilmiştir.
2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 11. maddesinin 11. fıkrasında; büyükşehir belediyeleri ve belediyelerin evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlü oldukları, bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacakların, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlü oldukları, bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınacağı ve bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretlerin katı atıkla ilgili hizmetler dışında kullanılamayacağı hükümlerine yer verilmiştir.
27/10/2010 tarih ve 27742 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmeliğin “tanımlar” başlıklı 4. maddesinde; “(j) Tam maliyet esaslı tarife: atıksu ve evsel katı atık ile ilgili verilen tüm hizmetler karşılığında ortaya çıkan toplam sistem maliyetinin bu hizmetlerden yararlananlara yansıtılmasına yönelik yöntemi ve bu yöntemle hesaplanmış ücretler listesini… (l) Toplam sistem maliyeti: Yatırımın finansal maliyetini, sistemin işletilmesi ve bakımını, sabit varlıkların amortismanını, yönetim ve izleme giderlerini, vergileri, kamulaştırmayı ve sistemin finansal sürdürülebilirliğini sağlayacak özkaynak getirisini de içeren toplam değeri… ifade eder.” hükmüne, 5. maddesinde; (1) Sürdürülebilir atıksu ve evsel katı atık hizmetlerinin yönetilmesi amacıyla tarifelerin belirlenmesinde; a) Toplam sistem maliyetlerinin tarifelere yansıtılması, b) Tarifelerin kirleten öder ilkesine göre belirlenmesi, c) Atıksu hizmetlerinden tahsil edilen ücretlerin, atıksu; evsel katı atık hizmetlerinden tahsil edilen ücretlerin de evsel katı atık ile ilgili hizmetler dışında kullanılmaması esastır.” düzenlemesine, 13. maddesinde; “(1) Toplam sistem maliyeti, yatırımın finansal maliyeti, sistemin işletilmesi ve bakımı, sabit varlıkların amortisman maliyetleri, yönetim ve izleme giderleri, vergiler, kamulaştırma ve sistemin finansal sürdürülebilirliğini sağlayacak özkaynak getirisinden oluşan tam maliyeti içerir. Toplam sistem maliyeti, atıksu veya evsel katı atık sisteminin işletilmesi ve sürdürülebilirliği ile bağlantısı olmayan maliyetleri içermez…” hükmüne, 15. maddesinde; (1) Evsel katı atık idarelerinin toplam sistem maliyetinin hesaplanmasında esas alacağı temel bileşenler şunlardır: a) Toplama, b) Taşıma, c) Aktarma, ç) Geri kazanım (kompost, yakma gibi), d) Bertaraf (Düzenli depo sahasının kurulması, işletilmesi, kapatılması, kapatma sonrası bakım ve gözetim), e) Satış” düzenlemesine, 18. maddesinde ise; (1) Evsel katı atık hizmetleri için ücretlendirme yapılırken tam maliyet ve kirleten öder esasları kullanılır…” hükmüne, 18. maddesinde evsel katı atık hizmetleri için ücretlendirme yapılırken tam maliyet ve kirleten öder esasları kullanılacağı, ücret belirlenirken, atık üreticisinin ürettiği atık miktarının; atık ağırlığı, konteyner sayısı, konteyner hacmi, konteyner doluluk oranı ve atık toplama sıklığı, atık toplama aracı sayısı, araç hacmi, araç doluluk oranı ve atık toplama sıklığı, atık üreticilerinin hane halkı büyüklüğü, hastanelerde yatak sayısı, okullarda öğrenci sayısı gibi belirli özelliklerine göre belirlenebilecek sabit atık üretim değerlerinden biri veya birkaçı kullanılarak tespit edilebileceği, 20. maddesinde ise atık miktarı belirleme yöntemine göre sabit ve değişken olmak üzere iki farklı tarife türü üzerinden ücretlendirilebileceği hükme bağlanmıştır.
Anılan Yönetmeliğin 18. maddesine dayanılarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğünce hazırlanan Evsel Katı Atık Tarifelerinin Belirlenmesine Yönelik Kılavuzda ise; tarife hesaplama ilkeleri, hizmetin kapsamı, tam maliyet hesabı, maliyetleri hesaplama yöntemleri, tarifenin belirlenmesinde dikkate alınması gereken ilke ve yöntemlere ve sabit tarifenin tercih edilmesi halinde tarifenin, evsel katı atık idarelerinin atık üreticilerinin belirli özelliklerine (hanehalkı sayısı, binaların büyüklüğü, ticari kuruluşun türü, kamuda çalışan personel sayısı vs.) göre tespit edilen sabit atık miktarı ile hesaplanan ücretlere göre evsel katı atık ücretinin belirleneceği, Kılavuz ekinde yer alan Ek-5 sayılı tabloda belirlenmiş yıllık evsel katı atık miktarlarının örnek olarak verildiği, Ek-5 saylı tabloda verilen örnek sabit atık miktarları dikkate alınarak sabit tarifenin belirleneceği hususlarına yer verilmiştir.
Ayrıca; Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmeliğin 4. maddesinin (m) bendinde; 26/5/1981 tarihli ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun Mükerrer 44. maddesi hükmü gereği çevre temizlik vergisi ile aynı Kanunun 87. maddesi uyarınca kanalizasyon harcamalarına katılma payı ve 2560 sayılı Kanunun 13. maddesi uyarınca alınan kullanılmış suları uzaklaştırma bedelini de içerecek şekilde; atıksu ve evsel katı atık ile ilgili verilen tüm hizmetler karşılığında tam maliyet esaslı tarifeye göre belirlenen toplam sistem maliyetini karşılamak üzere evsel katı atık ve atıksu hizmetlerinden yararlananlar tarafından ödenmesi gereken parasal değeri ifade ettiği; 10. maddesinde, atıksu altyapı yönetimlerinin hizmet vermekle yükümlü olduğu tüm gerçek ve tüzel kişilerin abone olmak zorunda olduğu; 12. maddesinde, atıksu altyapı yönetimleri ve/veya evsel katı atık idareleri hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacak her abonenin karşılıklı sözleşme yapmakla yükümlü olduğu, sözleşmenin, abonenin ve/veya atık üreticisinin hangi hizmetlerden yararlandığı ve hangi tarife türü üzerinden ücretlendirileceği hususlarını içereceği; 22. maddesinde ise, atıksu ve evsel katı atık hizmetlerine ait ücretlendirmenin, yapılan hizmetin karşılığı olarak müstakilen, düzenli aralıklarla su faturaları üzerinden yapılacağı düzelenmesine yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda aktarılan mevzuat hükümleri ile dosyada bulunan bilgi ve belgelerin birlikte değerlendirilmesinden; atıksu altyapı tesisleri ile evsel katı atık bertaraf tesislerinin kurulması, bakımı, onarımı, işletilmesi, kapatılması ve izlenmesi, bu tesislerle ilgili olarak verilen tüm hizmetleri karşılayabilecek tam maliyet esaslı tarifelerin belirlenmesi konusunda anılan hizmetleri sağlayacak idarelere takdir yetkisi verildiği, hizmeti alan gerçek ve tüzel kişilerin ise bu hizmetlere karşılık olarak atıksu altyapı yönetimleri ve/veya evsel katı atık idarelerinin hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacak ilgililerden her abone ile karşılıklı sözleşme yapmakla yükümlü olduğu anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, dava konusu edilen Karaman Belediyesi Mali Hizmetler Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işleminin davacı idare tarafından atık su bedelinden muaf tutulması talebiyle yapılan başvurunun reddine yönelik olduğu, atık su bedelinin ise davalı idare tarafından mevzuattan kaynaklanan yetki ile kamu gücü kullanılarak tek taraflı tesis edilen işlemle, evsel katı atık tarifesi ile belirlendiği hususları birlikte değerlendirildiğinde, anılan başvurunun yargısal denetiminin idare hukuku ilke ve kuralları çerçevesinde idari yargı yerince; yapılması gerekmektedir.
Kararın, … Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile kabul edilen gelir tarifesine ilişkin kısmına gelince;
Mahkeme kararlarının, hüküm fıkrası ve hükmün dayandığı gerekçe ile bir bütün olduğu, gerekçesiz karar verilmesinin mümkün olmadığı açık olduğuna göre, gerekçenin hem temyiz incelemesini yapacak merci açısından, hem de kararı uygulayacak olan idare açısından yeterli açıklıkta olması gerektiğinde kuşku yoktur.
Yargılama hukukunda, yargı (hüküm), uyuşmazlığı çözmekle görevli ve yetkili yargı yerinin yargılama sürecinin sonunda ulaştığı “sonuç”tur. Gerekçe, yargıcın çözümlemek durumunda olduğu uyuşmazlığa uygulanması gereken soyut hukuk kuralının saptanmasında, yorumlanmasında ve tüm ayrıntılarıyla ortaya konulup nitelendirilen maddi olaya uygulanmasında izlemiş olduğu yöntemi gösteren ve bu özelliği sebebiyle, yargılamanın nesnelliği ile varılan yargının doğruluğu konusunda davanın taraflarına güven, üst yargı yerine de denetleme olanağı veren açıklamadır.
Bu durumda, davaya konu … Belediye Meclisinin … tarih ve … sayılı kararı ile kabul edilen gelir tarifesinin hukuka uygunluk denetimini yapmakla görevli idari yargı merciince, 2577 sayılı Kanun’un 2. maddesinde sayılan unsurlar yönünden, işlemin hukuka aykırı olup olmadığına dair yargısal denetim yapılması ve bu denetim sonucunda varılan kararın gerekçeli olarak ortaya konulması gerekmektedir. Anayasa’nın 141. maddesinin 3. fıkrası ile 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendi ve 24. maddesi dikkate alınarak idari işlemlerin yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden yargısal denetime tabi tutularak incelenmesi ve kararların gerekçeli olarak yazılarak dayandığı hukuki sebepler ile hükmün kararlarda belirtilmek suretiyle, 2018 yılı evsel katı atık taşıma, toplama ve bertaraf bedelinin belirlendiği Karaman Belediye Meclisinin 06/12/2017 tarih ve 427 sayılı kararı incelenmek, tarifenin Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik ve Klavuz hükümlerine uygun olarak tesis edilip edilmediği denetlenmek suretiyle karar verilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.
Bu itibarla, davanın, … Belediyesi Mali Hizmetler Müdürlüğünün … tarih ve …. sayılı işlem yönünden görev yönünden reddi; … Belediye Meclisinin … tarih ve .. sayılı kararı yönünden ise davanın reddi yolunda verilen İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun reddine ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın; … Belediyesi Mali Hizmetler Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işlemi yönünden görev yönünden reddi; … Belediye Meclisinin .. tarih ve … sayılı kararı yönünden ise davanın reddine ilişkin Mahkeme kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesinin … tarih ve E…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 16/02/2022 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.