Danıştay 6. Daire Başkanlığı 2019/18393 E. , 2022/12128 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2019/18393
Karar No : 2022/12128
TEMYİZ EDEN (DAVACILAR) : 1- …
…
11- …
VEKİLLERİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALILAR) : 1- … Bakanlığı – ANKARA
VEKİLİ : Av. …
2- …Bakanlığı – ANKARA
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : …Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: İstanbul ili, Silivri ilçesi, …Mahallesi, …ada, … sayılı parselde yer alan taşınmazın, İstanbul I Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun …günlü, …sayılı kararıyla Mimar Sinan Köprüsü koruma alanında kaldığı, bu nedenle taşınmaz üzerinde tasarruf etme imkanının kalmadığı, idare tarafından da kamulaştırılmadığından bahisle davalı idare aleyhine, taşınmazın mülkiyet bedelinin karşılığı olmak üzere, fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak suretiyle 50.000,00-TL’nin (Islah edilmiş haliyle 4.545.335,75 TL) kamu alacakları için işletilecek en yüksek faiz tutarında hesaplanacak faiz ile birlikte ödenmesine karar verilmesi istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: …İdare Mahkemesince verilen …tarih ve E:…, K:…sayılı kararda, 2942 sayılı Kanunun’un Geçici 11. maddesinin yürürlüğe girdiği 07.09.2016 tarihinden itibaren başlayan 5 yıllık süre henüz dolmadan dava açıldığı gerekçesiyle davanın esası hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: Davacının ve davalı idarelerin istinaf başvuruları üzerine istinaf başvurularının reddine dair …Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin …tarih ve E:…, K:2017/1367 sayılı kararının Danıştay Altıncı Dairesinin 14/11/2018 tarih ve E.2017/6968, K:2018/9269 sayılı kararıyla 2942 sayılı Kanunun’un Geçici 11. maddesinin Anayasa Mahkemesi tarafından iptali gerekçe gösterilerek bozulması üzerine, bozma kararına uyularak “Dava konusu taşınmazın, İstanbul I Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun …tarihli ve …sayılı kararıyla Mimar Sinan Köprüsünün koruma alanında kalması nedeniyle mülkiyet hakkının hukuken kısıtlandığından bahisle taşınmazın mülkiyet bedelinin karşılığı olduğu belirtilen bedelin tazmini istemiyle dava açıldığı anlaşıldığı, mevzuat uyarınca idarelerin sit alanlarında kamulaştırma yapma zorunluluğunun bulunmadığı, ancak bu statüde bulunan taşınmazlar için hazine taşınmazlarıyla takas imkanının sunulduğu, bu nedenle kamulaştırmasız el atma nedeniyle oluşan bir zarardan bahsedilemeyeceği” gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Dava konusu taşınmazın sit alanında yer almadığı, İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun …tarih ve … sayılı kararı uyarınca, …tarih ve …sayılı kararının; 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak ilan edilen sınırların koruma alanına çevrilmek suretiyle revize edildiği ve buralara kesin yapılaşma yasağı getirildiği, dolayısıyla İdari Dava Dairesince hükmüne dayanak yapılan sit alanı olgusunun ortadan kalkmış olduğu, kesin yapılaşma yasağı nedeniyle mülkiyet haklarının kısıtlandığı, hukuki el atma olgusunun sabit olduğu, İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI :
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından; idarelerince dava konusu taşınmaza herhangi bir fiziki müdahalenin olmadığı, el konulmadığı, mülkiyetin özüne dokunulur yönde bir tasarruflarının olmadığı, yalnızca tarihi ve kültürel varlıkların korunmasının esas alındığı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından; idarelerin husumet mevkiinden çıkarılması gerektiği belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, 29/10/2021 günlü, 31643 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 85 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 1. maddesi uyarınca, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Altıncı Kısmının Dördüncü Bölümünün başlığı “Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği” şeklinde değiştirildiğinden husumetin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yerine Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına yöneltilmesine karar verilerek, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Davacıların mülkiyetinde bulunan, “İstanbul ili, Silivri ilçesi, …Mahallesi, …ada, … sayılı parsel”de yer alan taşınmazın, İstanbul I Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun …günlü, …sayılı kararıyla Mimar Sinan Köprüsü koruma alanında kaldığı, bu nedenle taşınmaz üzerinde tasarruf etme imkanının kalmadığı, idare tarafından da kamulaştırılmadığından bahisle davalı idare aleyhine, taşınmazın mülkiyet bedelinin karşılığı olmak üzere, fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak suretiyle 50.000,00-TL’nin (Islah edilmiş haliyle 4.545.335,75 TL) kamu alacakları için işletilecek en yüksek faiz tutarında hesaplanacak faiz ile birlikte ödenmesine karar verilmesi istemiyle görülmekte olan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 3. maddesinde; “kültür varlıkları”; tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklar, “korunma alanı”; taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının muhafazaları veya tarihi çevre içinde korunmalarında etkinlik taşıyan korunması zorunlu olan alan olarak tanımlanmış, 7.maddesinde; korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının ve doğal sit alanlarının tespitinin, Kültür ve Turizm Bakanlığının koordinatörlüğünde ilgili ve faaliyetleri etkilenen kurum ve kuruluşların görüşü alınarak yapılacağı, yapılacak tespitlerde, kültür ve tabiat varlıklarının tarih, sanat, bölge ve diğer özelliklerinin dikkate alınacağı, Devletin imkanları gözönünde tutularak, örnek durumda olan ve ait olduğu devrin özelliklerini yansıtan yeteri kadar eserin, korunması gerekli kültür varlığı olarak belirleneceği, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili yapılan tespitlerin koruma bölge kurulu kararı ile tescil olunacağı, 8.maddesinde; “Yedinci maddeye göre tescil edilen korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının korunma alanlarının tesbiti ve bu alanlar içinde inşaat ve tesisat yapılıp yapılamayacağı konusunda karar alma yetkisi Koruma Kurullarına aittir. Koruma Kurullarının kararına 61 inci maddenin ikinci fıkrasına göre itiraz edilebilir. Korunma alanlarının tespitinde, korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının korunması, görünümlerinin ve çevreleri ile uyumlarının muhafazası için yeteri kadar korunma alanına sahip olmaları dikkate alınır. Bu hususlarla ilgili esaslar Kültür ve Turizm Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikte belirtilir.” hükmü, 10. maddesinin 1. fıkrasında; “Her kimin mülkiyetinde veya idaresinde olursa olsun, taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almak, aldırmak ve bunların her türlü denetimini yapmak veya kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler ve valiliklere yaptırmak, Kültür ve Turizm Bakanlığına aittir.” kuralı, 51. maddesinde; “Yurtiçinde bulunan ve bu Kanun kapsamına giren korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili hizmetlerin bilimsel esaslara göre yürütülmesini sağlamak üzere, Bakanlığa bağlı “Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu” ile Bakanlıkça belirlenecek bölgelerde “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulları” kurulur. Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu nun görev ve yetkileri şunlardır; a) Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve restorasyonuyla ilgili işlerde uygulanacak ilkeleri belirlemek” düzenlemesine yer verilmiş, 57. maddesinde ise, Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararları çerçevesinde olmak kaydıyla koruma bölge kurullarının görev ve yetkileri belirlenmiş ve (g) bendinde “Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve koruma alanları ile sit alanlarına ilişkin uygulamaya yönelik kararlar almak” yetkileri arasında sayılmıştır.
Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının ve Sitlerin Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmeliğin 3. maddesinde “Korunma alanı: Taşınmaz kültür varlıklarının muhafazaları veya tarihi çevre içinde korunmalarında etkinlik taşıyan korunması zorunlu olan alanları” olarak tanımlanmış, Tespit ve tescil işlemlerinde değerlendirme kıstasları başlıklı 4. maddesinin (h) bendinde “Koruma Bölge Kurullarınca tespit edilecek korunma alanları için; korunması gerekli kültür varlıklarının korunması, görünümlerinin ve çevreleri ile uyumlarının muhafazası için yeterli olacak tescilli veya tescili yapılan taşınmazı silüet, görünüm ve benzeri hususlarda etkileyeceği düşünülen alanlardan olması hususları göz önünde bulundurulur.” düzenlemesi yer almıştır.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun 664 sayılı İlke Kararında, “Koruma alanı belirlenmemiş sit alanı dışındaki tescilli parsellerde, bu parsele komşu olan veya aralarından yol geçse dahi bu parsele cephe veren parsellerin koruma alanı olarak kabul edilmesine, bu alanlarda gelecekte yapılacak uygulamalarda aksaklıklara neden olunmaması için Koruma Kurulundan karar alınmadan herhangi bir uygulama yapılamayacağı”na karar verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dosyanın incelenmesinden; davacının dava dilekçesinde ve 23/07/2019 tarihinde Mahkeme kayıtlarına giren temyiz dilekçesinde, dava konusu taşınmazın Mimar Sinan Köprüsü koruma alanında kaldığı, dava konusu taşınmazın bulunduğu alanda mutlak yapılaşma yasağı olduğu, bu nedenlemülkiyet hakkının kamulaştırmasız el atma nedeniyle kullanılamadığı iddiasıyla taşınmaz bedelinin ödenmesine karar verilmesinin istenildiği, İdari Dava Dairesince dava konusu taşınmazın sit alanında kaldığından bahisle, sit alanı ilan edilen ve koruma amaçlı imar planında kesin inşaat yasağı getirilen taşınmazlar için takas talebinde bulunulabileceği, bu nedenle kamulaştırmasız el atma nedeniyle oluşan bir zarardan bahsedilemeyeceği gerekçesiyle davanın reddine karar verildiği görülmektedir.
Dosya içeriğinde yer alan, Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun …tarihli, …sayılı kararın içeriğinin “İstanbul ili, Silivri ilçesi, Mimar Sinan Köprüsü ve çevresinin …gün ve …sayılı Kurul Kararı ile I. Derece arkeolojik sit olarak tescillenen alanın, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü’nün …gün ve …sayılı raporuyla, bahse konu alanda herhangi bir arkeolojik bulgu ve belgeye rastlanılmadığından I.derece arkeolojik sit alanının kaldırılmasına, I.derece arkeolojik sit alanı olarak ilan edilen sınırların, Mimar Sinan Köprüsünün koruma alanı olarak belirlenerek …gün ve …sayılı Kurul kararının revize edilmesine, köprünün kuzeyde E5 Karayoluna kadar, güneyde Mimar Sinan Köprüsünden 50 metre mesafede kesin yapılaşma yasağı getirilmesi” yönünde olduğu, yine Dairemiz tarafından 17/05/2022 ve 04/10/2022 tarihli ara kararlar ile davalı idarelerden, dava konusu taşınmazın bulunduğu alana ilişkin 1/1000 ölçekli koruma amaçlı uygulama imar planının olup olmadığı, varsa bu planda dava konusu taşınmazın sit alanda kalıp kalmadığına ilişkin güncel durumun sorulduğu, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ara karara cevaben sunulan …tarih ve …sayılı yazı ekindeki, …tarih ve …sayılı İstanbul 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü tarafından düzenlenen belgede; “Mimar Sinan Köprüsünün, çevresi ile birlikte 1991-2006 yılları arasında sit alanı, 2006 yılından itibaren koruma alanı statüsünde olduğu, bölgenin sit alanı ilan edilmesinden sonra korumaya yönelik ve kesin yapılanma yasağına ilişkin kurul kararları alınarak yapılaşma koşullarının tarif edildiği, ancak ilgili idareler tarafından hazırlanarak onaylanmak üzere iletilmiş ve Koruma Kurulunca onaylanmış herhangi bir Koruma amaçlı imar planının bulunmadığı” bilgisine yer verildiği, aynı belge ekinde sunulan …tarihli …sayılı Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu toplantısına ilişkin belgede ise, “İstanbul ili, Silivri ilçesi, …Mahallesi (…Mahallesi) Eski Çorlu Yolu Güzergahı, Mimarsinan Köprüsüne esas olmak üzere İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun … gün ve …sayılı kararıyla koruma alanı belirlenen mutlak yapılaşma yasağını kapsayan parseller” arasında dava konusu …ada, …sayılı parselin de sayıldığı görülmektedir. Dolayısıyla dava konusu taşınmazın mutlak yapılaşma yasağı getirilen alanda kaldığı ve üzerindeki kısıtlılığın, taşınmazın sit alanında olmasından kaynaklı olmadığı, İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun …gün ve …sayılı kararı ile …tarihli …sayılı kararlarından kaynaklandığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda İdari Dava Dairesinde bu durum dikkate alınarak, dava konusu taşınmazın bulunduğu alana yönelik bir uygulama imar planı yapılıp yapılmadığı hususu araştırıldıktan sonra yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir.
Bu itibarla, davanın reddine ilişkin temyize konu …Bölge İdare Mahkemesi …İdari Dava Dairesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davacıların temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle karar verilmesine yer olmadığına ilişkin Mahkeme kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun kabul edilerek davanın reddi yolundaki temyize konu …Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 27/12/2022 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.