Danıştay 6. Daire Başkanlığı 2019/10734 E. , 2020/7817 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2019/10734
Karar No : 2020/7817
TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Valiliği
KARŞI TARAF : … Mermer İnş. Mal. Nak. Tic. ve San. A.Ş.
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: … Valiliği’nin, İR:… ruhsat nolu sahada faaliyet göstermekte olan … Elektrik Mad. San. Tic. Ltd. Şti. ile bu şirketin rödovansçısı olan … Mermer İnş. Mal. Nak. Tic. ve San. A.Ş. ve … Mermer Mad. Tur. Tic. ve İnş. A.Ş’.nin faaliyetlerinin durdurulmasına ilişkin 03/10/2016 tarihli, 5612 sayılı kararının iptali istenilmiştir.
İlk derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi’nce verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin ‘Tanımlar ve kısaltmalar’ başlıklı 4. maddesinde; Bakanlık ifadesinden; Çevre ve Şehircilik Bakanlığının anlaşılması gerektiği belirtilmiş, 19. maddesinde de; “Bu Yönetmelik kapsamındaki projelerde; a) “ÇED Olumlu” kararı alınmaksızın başlanan faaliyetler Bakanlıkça, “ÇED Gerekli Değildir” kararı alınmaksızın başlanan faaliyetler ise mahallin en büyük mülki amiri tarafından süre verilmeksizin durdurulur. “ÇED Olumlu” ya da “ÇED Gerekli Değildir” kararı alınmadıkça yatırıma ilişkin durdurma kararı kaldırılmaz. “ÇED Olumlu” ya da “ÇED Gerekli Değildir” kararı alınmaz ise, yatırımcı faaliyet alanını eski haline getirmekle yükümlüdür. 2872 sayılı Çevre Kanununun ilgili hükümlerine göre işlem tesis edilir. b) “ÇED Olumlu” kararı ya da “ÇED Gerekli Değildir” kararı verildikten sonra, proje sahibi tarafından nihai ÇED Raporu veya Proje Tanıtım Dosyasında taahhüt edilen hususlara uyulmadığının tespit edilmesi durumunda söz konusu taahhütlere uyulması için projeyle ilgili Bakanlıkça/valilikçe bir defaya mahsus olmak üzere ve bir yılı aşmamak üzere süre verilebilir. Bu süre sonunda taahhüt edilen hususlara uyulmaz ise yatırım durdurulur. Yükümlülükler yerine getirilmedikçe durdurma kararı kaldırılmaz. 2872 sayılı Çevre Kanununun ilgili hükümlerine göre işlem tesis edilir.” hükmüne yer verildiği; mevzuata aykırı şekilde ve mevzuatın öngördüğü izinler alınmadan pasa dökümü yapılan alanın, İR: 64018 ruhsat nolu saha dışında bir alan olduğu, ‘ÇED Olumlu’ kararı alınmaksızın başlanılan faaliyetler kapsamında bulunduğu ve izin alınmaksızın faaliyet gösterilen alandaki faaliyetin, yukarıda aktarılan Yönetmelik hükmü uyarınca Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca durdurulabileceği, diğer taraftan faaliyetin durdurulması kararının da daha önceden ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararı bulunan İR: … ruhsat nolu saha için verilemeyeceği anlaşılmakla, ruhsat sahası dışında bulunan, ‘ÇED Olumlu’ başvurusu yapılan ve henüz ‘ÇED Olumlu’ kararı alınmayan alana izinsiz pasa döküldüğünün tespit edildiğinden bahisle ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararı bulunan ruhsatlı alanı kapsayacak şekilde faaliyetin durdurulması kararı verilmesine yönelik dava konusu işlemde yetki unsuru yönünden hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, dava konusu işlem hukuka aykırı bulunarak davanın dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
… Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve istinaf dilekçelerinde ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : … Mermer Mad. Tur. Tic. Ltd. Şti. tarafından, 29/11/2011 tarihli, 1441 sayılı “ÇED Gerekli Değildir” kararına dayanak teşkil eden Proje Tanıtım Dosyası’nda verilen taahhüte aykırı olarak bu dosyada belirlenen pasa döküm sahası ve ruhsat sahası dışına pasa döküldüğünün idarece yapılan denetimlerde açıkça tespit edildiği, söz konusu ihlalin daha önce de gerçekleştirildiği, alanın dik ve enfebeli yapısı sebebiyle, daha sonra rehabilitasyonunun mümkün olmayacağı, alana ilişkin olarak ÇED sürecinin başlatılmış olduğu, bu süreç sonucunda, ÇED Olumlu kararı alınıncaya kadar, söz konusu sahanın korunması amacıyla, alandaki faaliyetlerin durdurulduğu, faaliyetin durdurulmasına karar verilmeden önce ilgilisine süre tanınmasının ise, idarenin takdir yetkisi kapsamında olup, zorunlu olmadığı, kararın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı şirket tarafından pasa döküm sahaları dışına döküm yapılmadığı gibi buna ilişkin bir tespitin de bulunmadığı, diğer rödövansçı … Mermer Mad. Tur. Tic. Ltd. Şti. tarafından gerçekleştirilen ihlal sebebiyle davacı şirketin de faaliyetlerinin durdurulmasına ilişkin dava konusu işlemin usul ve yasaya aykırı olup, işlemin iptaline ilişkin Mahkeme kararı ile buna yapılan istinaf başvurusunun reddine ilişkin Bölge İdare Mahkemesi kararlarının usul ve yasaya uygun olduğu belirtilerek, davalının temyiz istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Rödövans sözleşmesine istinaden faaliyet gösteren davacı şirketin, diğer rödövansçı şirketler üzerinde denetim yetki ve mükellefiyeti olmadığı gibi, dosya kapsamında, ruhsat ve ÇED sahası dışına pasa dökülmesi eylemini bu şirketin gerçekleştirdiği yönünde herhangi bir tespit ya da iddia da olmaması nedenleriyle, davacı şirketin, faaliyetin durdurulması müeyyidesi ile cezalandırılması, cezaların şahsiliği ilkesi gereğince hukuken mümkün olmadığından, temyiz isteminin reddi ile, … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi kararının, belirtilen gerekçeyle onanması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
… İli, … İlçesi, … Köyü, … Mevkiinde, … Elektrik Mad. San. Tic. Ltd. Şti. adına kayıtlı İR:… ruhsat nolu sahada 01/09/2016 tarihinde yapılan denetimlerde, 29/11/2011 tarihli, 1441 sayılı “ÇED Gerekli Değildir” kararına dayanak teşkil eden Proje Tanıtım Dosyasında taahhüt edilen pasa döküm alanı ve ruhsat sahası dışına pasa döküldüğü ve bu alan için ÇED sürecinin başlatılmış olduğu hususları tespit edilmiş; bunun üzerine, … Valiliği’nin 03/10/2016 tarihli, 5612 sayılı işlemiyle, taahhüte aykırı olarak pasa dökülen alana ilişkin “ÇED Olumlu” kararı alınıncaya kadar, İR:… ruhsat nolu sahada faaliyet gösteren proje sahibi … Elektrik Mad. San. Tic. Ltd. Şti. ile bu şirketin rödovansçısı olan … Mermer İnş. Mal. Nak. Tic. ve San. A.Ş. ve … Mermer Mad. Tur. Tic. ve İnş. A.Ş.’nin faaliyetlerinin durdurulmasına karar verilmiştir.
Bunun üzerine, anılan kararın iptali istemiyle görülmekte olan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
2872 sayılı Çevre Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 2. maddesinde Çevresel Etki Değerlendirmesi, “Gerçekleştirilmesi plânlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalar”, Proje Tanıtım Dosyası, “Gerçekleşmesi plânlanan projenin yerini, özelliklerini, olası olumsuz etkilerini ve öngörülen önlemleri içeren, projeyi genel boyutları ile tanıtan bilgi ve belgeleri içeren dosya” olarak tanımlanmış; aynı Kanun’un “Faaliyetlerin durdurulması” başlıklı 15. maddesinde, “(1) Bu Kanun ve bu Kanun uyarınca yayımlanan yönetmeliklere aykırı davrananlara söz konusu aykırı faaliyeti düzeltmek üzere Bakanlıkça ya da 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiği kurum ve merciler tarafından bir defaya mahsus olmak üzere esasları yönetmelikle belirlenen ve bir yılı aşmamak üzere süre verilebilir. (2) Faaliyet; süre verilmemesi halinde derhal, süre verilmesi durumunda, bu süre sonunda aykırılık düzeltilmez ise Bakanlıkça ya da 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiği kurum ve merciler tarafından kısmen veya tamamen, süreli veya süresiz olarak durdurulur. Çevre ve insan sağlığı yönünden tehlike yaratan faaliyetler süre verilmeksizin durdurulur. (3) Çevresel Etki Değerlendirmesi incelemesi yapılmaksızın başlanan faaliyetler Bakanlıkça, proje tanıtım dosyası hazırlanmaksızın başlanan faaliyetler ise mahallin en büyük mülkî amiri tarafından süre verilmeksizin durdurulur. (4) Süre verilmesi ve faaliyetin durdurulması, bu Kanunda öngörülen cezaların uygulanmasına engel teşkil etmez.” hükmüne yer verilmiştir.
25/11/2014 tarihli, 29186 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ve işlem tarihinde yürürlükte bulunan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin “Yatırımın izlenmesi ve kontrol edilmesi” başlıklı 18. maddesinin 1. fıkrasında, “Bakanlık, “ÇED Olumlu” kararı veya “ÇED Gerekli Değildir” kararı verilen projelerle ilgili olarak, Nihai ÇED Raporu ve/veya “ÇED Gerekli Değildir” kararına esas Proje Tanıtım Dosyasında taahhüt edilen hususların yerine getirilip getirilmediğini izler ve kontrol eder.” kuralı; “Yönetmeliğe aykırı uygulamaların durdurulması” başlıklı 19. maddesinde ise, ” (1) Bu Yönetmelik kapsamındaki projelerde; a) “ÇED Olumlu” kararı alınmaksızın başlanan faaliyetler Bakanlıkça, “ÇED Gerekli Değildir” kararı alınmaksızın başlanan faaliyetler ise mahallin en büyük mülki amiri tarafından süre verilmeksizin durdurulur. “ÇED Olumlu” ya da “ÇED Gerekli Değildir” kararı alınmadıkça yatırıma ilişkin durdurma kararı kaldırılmaz. “ÇED Olumlu” ya da “ÇED Gerekli Değildir” kararı alınmaz ise, yatırımcı faaliyet alanını eski haline getirmekle yükümlüdür. 2872 sayılı Çevre Kanununun ilgili hükümlerine göre işlem tesis edilir. b) (Değişik:RG-9/2/2016-29619) “ÇED Olumlu” kararı ya da “ÇED Gerekli Değildir” kararı verildikten sonra, proje sahibi tarafından nihai ÇED Raporu veya Proje Tanıtım Dosyasında taahhüt edilen hususlara uyulmadığının tespit edilmesi durumunda söz konusu taahhütlere uyulması için projeyle ilgili Bakanlıkça/valilikçe bir defaya mahsus olmak üzere ve bir yılı aşmamak üzere süre verilebilir. Bu süre sonunda taahhüt edilen hususlara uyulmaz ise yatırım durdurulur. Yükümlülükler yerine getirilmedikçe durdurma kararı kaldırılmaz. 2872 sayılı Çevre Kanununun ilgili hükümlerine göre işlem tesis edilir.” kuralına yer verilmiştir.
6/11/2010 tarihli ve 27751 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan ve işlem tarihinde yürürlükte bulunan mülga Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Rödövans işlemleri” başlıklı 100. maddesinin 2. fıkrasında, “Maden ruhsat sahiplerinin, ruhsat sahalarının bir kısmında veya tamamında üçüncü kişilerle yapmış oldukları rödövans sözleşmelerinde, bu alanlarda yapılacak madencilik faaliyetlerinden doğacak İş Kanunu, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili idari, mali ve hukuki sorumluluklar rödövansçıya aittir. Ancak bu durum ruhsat sahibinin Kanundan doğan sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.” kuralı bulunmaktadır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer verilen hükümlerin birlikte incelenip değerlendirilmesinden; çevresel etki değerlendirmesi ile, gerçekleştirilmesi planlanan projelerin hazırlık, inşaat ve işletme sırasında ya da işletme sonrasında, çevre unsurlarında doğrudan ya da dolaylı olarak, kısa veya uzun dönemde, geçici ya da kalıcı, olumlu ya da olumsuz yönde ortaya çıkması olası etkilerinin belirlendiği, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin irdelendiği, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirildiği, ayrıca projelerin uygulanmasının izlendiği ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaların belirlendiği bir sürecin öngörüldüğü; Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde sunulan Proje Tanıtım Dosyasında taahhüt edilen hususlara uyulmadığının tespit edilmesi durumunda söz konusu taahhütlere uyulması için valilikçe takdiren bir defaya mahsus olmak ve bir yılı aşmamak üzere ilgilisine süre verilerek ya da herhangi bir süre verilmeksizin faaliyetlerin durdurulabileceği; öte yandan, ruhsat sahipleri ile 3. kişiler arasında rödövans sözleşmesi imzalanmasının, yalnızca madencilik faaliyetlerinden doğacak İş Kanunu, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili idari, mali ve hukuki sorumlulukların rödövansçıya ait olması sonucunu doğuracağı, bu durumun, ruhsat sahibinin, Maden Kanunu’ndan doğan sorumluluklarını ortadan kaldırmayacağı gibi, diğer kanunlardan kaynaklanan sorumluluklarının da devam edeceği anlaşılmaktadır.
Dosyanın incelenmesinden; … İli, … İlçesi, … Köyü sınırları içerisinde bulunan İR:… ruhsat numaralı sahaya ilişkin olarak, … Elektrik Mad. San. Tic. Ltd. Şti. tarafından 03/12/2010 tarihli, 1314 sayılı ve 29/11/2011 tarihli, 1441 sayılı “ÇED Gerekli Değildir” kararları alınarak madencilik faaliyetlerinde bulunulduğu; söz konusu şirket ile imzalanan rödovans sözleşmeleri uyarınca, davacı şirket ile dava dışı … Mermer Mad. Tur. Tic. ve İnş. A.Ş.’nin de aynı sahada faaliyet gösterdiği (Dava dilekçesinde, 29/11/2011 tarihli, 1441 sayılı “ÇED Gerekli Değildir” kararı alınan sahada faaliyet gösterilmekte olduğu belirtilmiştir.); 01/09/2016 tarihinde, her üç şirkette de denetim yapıldığı; … Mermer Mad. Tur. Tic. ve İnş. A.Ş.’de yapılan denetime ilişkin 01/09/2016 günlü, 3 numaralı tutanakla; pasanın, 29/11/2011 tarihli, 1441 sayılı “ÇED Gerekli Değildir” kararına dayanak olan Proje Tanıtım Dosyası’ndaki taahhütlere aykırı olarak, bu dosyada belirlenen pasa döküm sahası dışına taşırıldığının tespit edildiği; bunun üzerine, Isparta Valiliği’nin 03/10/2016 tarihli, 5612 sayılı işlemiyle, alanda faaliyet gösteren her üç şirketin de faaliyetlerinin durdurulmasına karar verildiği; bu kararının iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda; 29/11/2011 tarihli, 1441 sayılı “ÇED Gerekli Değildir” kararı ve bu karara dayanak teşkil eden Proje Tanıtım Dosyası tek olup, davacının da faaliyet gösterdiği alanın bütününe ilişkin olduğu, PTD’de ruhsat sahibi şirket tarafından verilen taahhütlerin, ruhsat sahibi şirket kadar, bu şirket ile imzalanan rödövans sözleşmesine dayanarak alanda faaliyet gösteren diğer şirketler için de bağlayıcı olduğu ve bu taahhütlere uyulmaması halinde, idarenin, söz konusu aykırılığın yaptırımını “faaliyetin durdurulması” olarak belirlediği durumlarda, bu yaptırımın, alanın bütününü kapsar şekilde uygulanmasının 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun ve bu Kanun’a dayanılarak çıkarılan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin amacına daha uygun olduğu hususları göz önünde bulundurulduğunda; Proje Tanıtım Dosyası’nda verilen taahhüte aykırı olarak pasa döküm sahası dışına pasa yığıldığının 01/09/2016 günlü, 3 numaralı idari yaptırım tutanağıyla sabit olması karşısında, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı soncuna varılmıştır.
Bu itibarla, dava konusu işlemin iptaline ilişkin Mahkeme kararına yapılan istinaf başvurusunun reddine ilişkin temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalının temyiz isteminin kabulüne,
2. Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin Mahkeme kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi’ne gönderilmesine, 17/09/2020 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.