Danıştay 6. Daire Başkanlığı         2018/9488 E.  ,  2020/10705 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2018/9488
Karar No : 2020/10705

DAVACILAR : 1- … 2- …
VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR : 1- … / …
2- … Bakanlığı / ANKARA
VEKİLİ : Av. …
3- … Belediye Başkanlığı / …
VEKİLİ :Av. …

DAVALILAR YANINDA MÜDAHİL : … İdaresi Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
DAVANIN KONUSU : Davacılara ait zemin kat 3 ve 4 no’lu bağımsız bölümlerin de üzerinde yer aldığı Van İli, Erciş İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazın acele kamulaştırılmasına ilişkin 26/06/2013 tarihli, 2013/4889 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI : Davacı tarafından, dava konusu acele kamulaştırma kararının kamu yararı gözetilmeden verildiği, acele kamulaştırmanın Kanunda istisnai bir yol olarak öngörüldüğü, davalı idarece acele kamulaştırmayı gerektiren nedenlerin somut bir şekilde ortaya konulması gerektiği, acele kamulaştırma kararı verilirken izlenmesi gereken yasal prosedüre riayet edilmediği, iş yeri vasıflı taşınmazın davalı idarece Kanun hükümleri dolanılarak arsa payı üzerinden kamulaştırıldığı ve mülkiyet hakkının ihlal edildiği ileri sürülmüştür.

CUMHURBAŞKANLIĞI VE ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞININ SAVUNMASININ ÖZETİ: Öncelikle, usule ilişkin olarak, davanın süresinde açılıp açılmadığının incelenmesi gerektiği, uyuşmazlığa konu taşınmazın bulunduğu bölgedeki taşınmazların %83’lük kısmı için taşınmaz malikleriyle anlaşıldığı, uzlaşma komisyonu kurularak uzlaşma amacıyla maliklere tebligat yapıldığı, uzlaşma sağlanamayanların taşınmazlarının kamulaştırılması amacıyla 60 adet bedel tespit ve tescil davası açıldığı, bunların 54’ünün sonuçlandığı, 6’sının ise karar aşamasında olduğu, taşınmazın deprem bölgesinde yer aldığı, sağlıklı kentleşmenin sağlanabilmesi amacıyla bir an önce konutların inşa edilmesi gerektiği, olağan kamulaştırma yolunun uzun sürdüğü, acelelik halinin bulunduğu savunulmuştur.

ERCİŞ BELEDİYE BAŞKANLIĞININ SAVUNMASININ ÖZETİ: Süresinde savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY SAVCISI …’IN DÜŞÜNCESİ: Dava, Van İli, Erciş İlçesinde yürütülen kentsel dönüşüm ve gelişim projesi kapsamında ekli listede belirtilen taşınmazların Erciş Belediyesi tarafından acele kamulaştırılmasına ilişkin 26.06.2013 günlü, 28689 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 27.05.2013 günlü, 2013/4889 sayılı Bakanlar Kurulu kararının davacıya ait Erciş İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmaz yönünden iptali istemiyle açılmıştır.
Davalı idarenin süre itirazı yerinde görülmemiştir.
5393 sayılı Yasa ile kentsel dönüşüm ve gelişim alanlarında anlaşma sağlanamayan durumlarda kamulaştırma yapılabileceği öngörülmüş olduğundan, anılan Yasa uyarınca yapılacak olan kamulaştırmalarda 2942 sayılı Yasanın acele kamulaştırmayı düzenleyen 27. maddesi hükmünün de uygulanabileceği açıktır.
Anayasa’nın 13. ve 35. madde hükümleri çerçevesinde 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun “Acele kamulaştırma” başlıklı 27. maddesi incelendiğinde, kamulaştırma işlemlerinde öngörülen yöntemlerin bir kısmının uygulanmayarak taşınmaza acele el konulabilmesi yolunun istisnai olarak başvurulabilecek bir yöntem olarak düzenlendiği, madde hükmü ile acele kamulaştırmada olağan kamulaştırmaya oranla özel koşulların varlığının arandığı ve üç durumda acele kamulaştırma yolu ile taşınmaza el konulmasına olanak tanındığı anlaşılmaktadır. Bu koşullardan ikisinin Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya özel kanunlarda öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olması halleri şeklinde açıkça sayılmak suretiyle üstün kamu yararının ve kamu düzeninin korunmasının gerçekleştirilmesi amacıyla acele kamulaştırma yoluna gidilebileceğinin belirtildiği gözönünde bulundurulduğunda, üçüncü koşul olan aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar verilebilmesi için de kamu yararı ve kamu düzenine ilişkin olma halinin maddede yer alan diğer iki koşula paralel nitelik taşıması gerektiği sonucuna varılmıştır.
Dosyanın incelenmesinden, 23.10.2011 tarihinde ilçede meydana gelen depremde uyuşmazlığa konu taşınmaz üzerinde yer alan yapıların da bulunduğu çok sayıda yapının yıkılması ve hasar görmesi nedeniyle bölgede yürütülen çalışmalar kapsamında, Erciş Belediye Meclisinin … günlü, … sayılı kararı ile ilçenin Bayazıt, Salihiye, Latifiye, Camiikebir ve Kışla Mahallelerinin ekli krokide belirtilen alanlarının kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı olarak ilan edildiği, proje kapsamında uygulamalar konusunda Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ile protokol imzalandıktan sonra Erciş Belediye Başkanlığının başvurusu ve İçişleri Bakanlığının … günlü, … sayılı yazısı üzerine aralarında davacıya ait taşınmazın da bulunduğu taşınmazların acele kamulaştırılmasına ilişkin olarak dava konusu işlemin tesis edildiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda, olayda, 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesi uyarınca kentsel dönüşüm projesi uygulanabilmesi için aranan koşulların varlığının tek başına acele kamulaştırma yapılabilmesi için yeterli olmaması nedeniyle, öncelikle taşınmaz malikiyle anlaşma yoluna gidilmesi, anlaşma sağlanamayan durumlarda da yine önce olağan kamulaştırma prosedürünün uygulanması, kamulaştırmanın 2942 sayılı Yasanın 27. maddesi uyarınca gerçekleştirilebilmesi için ise acele kamulaştırmanın koşullarının gerçekleşmiş olduğunun açıkça ortaya konulmasının gerekmesine karşın, bu gereğe uyulmaksızın tesis edilen dava konusu Bakanlar Kurulu kararında 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesinde öngörülen acele kamulaştırma prosedürünün uygulanması için gerekli olan olağanüstü durumların ve bu yönteme başvurulması ile amaçlanan kamu yararının somut olarak ortaya konulmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu 27.05.2013 günlü, 2013/4889 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının uyuşmazlığa konu taşınmaza ilişkin olarak iptaline karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …’İN DÜŞÜNCESİ: Bir bölgenin 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesi uyarınca kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı olarak ilan edilmesi, tek başına proje alanı kapsamında yer alan taşınmazların 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesine göre acele kamulaştırılmasına imkan tanımaz. Zira anılan Kanun maddesinde, kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanında yer alan yapıların boşaltılması, yıkımı ve kamulaştırılmasında anlaşma yolunun esas olduğu belirtilmiştir.
Acele kamulaştırma usulü, Kanundaki düzenleme şeklinden de anlaşılacağı üzere kamu yararının veya kamu düzeninin korunmasının zorunlu kıldığı birtakım olağanüstü hallerde uygulanan istisnai bir yoldur. Dolayısıyla acele kamulaştırmaya ilişkin Bakanlar Kurulu kararında acele kamulaştırma yapılmasını zorunlu kılan olağanüstü sebeplerin belirtilmesi gerekmektedir.
Uyuşmalıkta, davacılara ait taşınmazın Erciş Belediye Meclisi kararıyla sınırları belirlenen kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanında kaldığı gerekçesiyle acele kamulaştırılmasına karar verilmiş, bunun dışında acele kamulaştırmayı zorunlu kılan olağanüstü sebeplerin neler olduğuna dava konusu Bakanlar Kurulu kararında yer verilmemiştir.
Bu durumda, hukuka aykırı olduğu anlaşılan dava konusu işlemin iptaline karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince duruşma için taraflara önceden bildirilen 11/11/2020 tarihinde davacılar vekili Av. …’nun gelmediği, davalı Cumhurbaşkanlığı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığını temsilen Av. …’ın geldiği, davalı Erciş Belediye Başkanlığı ve davalı yanında müdahil Toplu Konut İdaresi Başkanlığını temsilen kimsenin gelmediği, Danıştay Savcısı …’ın hazır olduğu görülerek açık duruşmaya başlandı. Gelen tarafa usulüne uygun olarak söz verilerek dinlendikten ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra gelen tarafa son kez söz verilip duruşma tamamlandı. Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY:
Davacılar Van İli, Erciş İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazın üzerinde bulunan 22 daireli kargir apartmanın zemin kat 3 ve 4 no’lu bağımsız bölümlerinin müşterek malikleridir. Uyuşmazlık konusu taşınmazın üzerinde yer alan bina, 23/10/2011 tarihinde meydana gelen Van Depremi sonucunda hasar görmesi nedeniyle paydaşlarınca yıktırılmıştır.
Uyuşmazlık konusu taşınmazı da kapsayan 44 hektarlık alan, deprem sonrasında çok sayıda binanın yıkılması veya hasar görmesi nedeniyle Erciş Belediye Meclisinin … tarihli, … sayılı kararıyla 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesine dayanılarak kentsel dönüşüm gelişim alanı olarak belirlenmiştir. Bakanlar Kurulunun 27/05/2013 tarihli, 2013/4889 sayılı kararıyla ise, söz konusu alanda anlaşma yoluyla devralınamayan taşınmazların acele kamulaştırılmasına karar verilmiştir. Kentsel dönüşüm projesinin birlikte yürütülmesi amacıyla Erciş Belediyesi ile Toplu Konut İdaresi Başkanlığı arasında 24/04/2012 tarihinde ön protokol ve 05/12/2012 tarihinde ise protokol imzalanmıştır. İmzalanan protokoller uyarınca, Belediye ve TOKİ’nin işbirliğiyle uyuşmazlık konusu taşınmazı da kapsayan 4.3 hektarlık 1. Etapta kentsel dönüşüm projesi yürütülmeye başlanmıştır. 4.3 hektarlık 1. Etapta yürütülen proje kapsamında, hak sahiplerine proje kapsamında üretilen işyerleri veya taşınmazlarının bedeli karşılığında anlaşma sağlanması amacıyla teklifler sunulmuştur. Sunulan tekliflerler sonucunda, 1.Etap sınırları içerisindeki taşınmazların %83’lük kısmı(810 adet hisse) ile ilgili olarak hak sahipleriyle anlaşma sağlanarak tapu devirleri alınmıştır. Davacılara ait hissenin de içerisinde bulunduğu %17 oranındaki taşınmazlar(340 adet hisse) ile ilgili olarak ise hak sahipleriyle anlaşma sağlanamaması üzerine kamulaştırma yoluna gidilmiş, belediyece tapu iptal tescil davaları açılmış ve taşınmaz bedelleri TOKİ tarafından ödenerek tapu devirleri alınmıştır.
Davalı belediyece mahkemeye başvurularak uyuşmazlık konusu taşınmazdaki davacılara ait hisselere acele el konulmasına karar verilmesi talep edilmiş ve … Asliye Hukuk Mahkemesinin … tarihli, E:…, K:… sayılı kararıyla acele el koyma kararı verilmiş. Davalı Erciş Belediye Başkanlığınca, … tarihli, … sayılı yazıyla davacılardan … ve aynı tarihli, … sayılı yazıyla da … uyuşmazlık konusu taşınmazdaki hisselerinin anlaşma yoluyla devri için Kamulaştırma Kanununun 8’inci maddesi uyarınca uzlaşmaya davet edilmiş; … uzlaşma davetini cevapsız bırakırken, … ise davalı idare ile taşınmazın anlaşma yolu ile devri konusunda uzlaşamamıştır. Bunun üzerine, davalı belediyece davacılara ait hisselerin bedelinin tespiti ile davalı idare adına tapuda tescili istemiyle açılan dava sonucunda, … Asliye Hukuk Mahkemesinin … tarihli, E:…, K:… sayılı kararıyla bilirkişilerce tespit edilen bedeli karşılığında söz konusu hisselerin belediye adına tesciline karar verilmiştir.

İLGİLİ MEVZUAT:
Dava konusu işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan şekliyle 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun “Acele kamulaştırma” başlıklı 27. maddesinde, 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabileceği, hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Erciş Belediye Başkanlığı ve TOKİ işbirliğiyle yürütülen kentsel dönüşüm projesinde bütünlüğün sağlanması, son derece çarpık, depreme dayanıksız ve sağlıksız yapılaşmanın bir an önce ortadan kaldırılması; modern, sağlıklı ve depreme dayanıklı bir yapılaşmanın gerçekleştirilmesi ve anlaşma yapan hak sahiplerinin kamulaştırmadan kaynaklanan gecikme nedeniyle mağduriyet yaşamaması için uzlaşma sağlanamayan kişilere ait taşınmazların acele kamulaştırılmasına karar verilmiştir. Bu kapsamda davacılara en son 19/04/2017 tarihinde, taşınmazdaki hisselerinin anlaşma yoluyla devri için uzlaşma davetiyesi gönderilmiş, fakat davacılardan biri uzlaşma görüşmelerine gelmezken, diğeri ile de uzlaşma sağlanamamıştır. Bu nedenle anlaşma sağlanamayan kişilere ait parsellerin kamu eline geçmesinin sağlanması için acele kamulaştırma yoluna gidilmiştir.
Bu durumda, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesinde belirtilen acele kamulaştırma şartlarının gerçekleştiği ve bölgenin mevcut kentsel dokusu itibariyle acele kamulaştırılmasında üstün kamu yararı olduğu sonucuna varıldığından dava konusu Bakanlar Kurulu kararında hukuka aykırılık bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1.Dava konusu 26/06/2013 tarihli, 2013/4889 sayılı Bakanlar Kurulu kararının uyuşmazlık konusu taşınmaz bakımından iptali istemiyle açılan DAVANIN REDDİNE,
2.Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davacılar üzerinde bırakılmasına,
3.Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca … TL vekalet ücretinin davacılardan alınarak davalılardan Cumhurbaşkanlığı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığına verilmesine,
4.Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacılara iadesine,
5.2577 sayılı Kanunun 20/A maddesi kapsamında olan davada, bu kararın tebliğ tarihini izleyen (15) gün içerisinde Danıştay Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 11/11/2020 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.

KARŞI OY (X): Dava, Van İli, Erciş İlçesinde ilan edilen kentsel dönüşüm ve gelişim projesi sınırları içerisindeki taşınmazların acele kamulaştırılmasına ilişkin 27/05/2013 tarihli, 2013/4889 sayılı Bakanlar Kurulu kararının davacılara ait Van İli, Erciş İlçesi, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazda bulunan zemin kat 3 ve 4 no’lu bağımsız bölümler yönünden iptali istemiyle açılmıştır.
5393 sayılı Kanunda, kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanlarında bulunan yapıların boşaltılması, yıkımı ve kamulaştırılmasında anlaşma yolunun esas olduğu belirtildiğinden anlaşma sağlanamayan durumlarda kamulaştırma yapılması ve bu halde de kamulaştırmanın 2942 sayılı Kanun 27. maddesi uyarınca gerçekleştirilebilmesi için yukarıda da açıklandığı üzere acele kamulaştırmanın koşullarının gerçekleşmiş olduğunun açıkça ortaya konulması gerektiği kuşkusuzdur.
Bu çerçevede, kentsel dönüşüm ve gelişim projesini uygulayacak olan idarece öncelikle taşınmaz malikleri ile anlaşma yoluna gidilmesi, anlaşmanın gerçekleşememesi halinde de yine ilk önce olağan kamulaştırma yolunun tercih edilmesi, ancak 2942 sayılı Kanunun 27. maddesinde yer alan acelelik halinin bulunduğunun saptanması halinde anılan madde uyarınca acele kamulaştırılması zorunlu bulunan taşınmazlara yönelik olarak gerekli tespitler yapılıp sebepleri de belirtilmek suretiyle başvuruda bulunulması ve bunun sonucunda da başvuruda bulunulan taşınmazlara yönelik inceleme yapılarak koşulların gerçekleşmesi halinde Bakanlar Kurulunca 2942 sayılı Kanunun 27. maddesi uyarınca aceleliğine karar verilmiş olan taşınmazlara yönelik olarak acele kamulaştırma işlemlerinin yürütülmesi gerekmektedir.
Bu itibarla, bir bölgenin 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesi uyarınca kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilan edilmesinin söz konusu bölgede bulunan taşınmazların kamulaştırılması için yeterli olmadığı dikkate alındığında, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesinde öngörülen acele kamulaştırma usulünün uygulanması için gerekli olan olağanüstü durumların ve bu yönteme başvurulması ile amaçlanan kamu yararının somut olarak ortaya konulamadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, davacılara ait taşınmazın acele kamulaştırılması yolundaki Bakanlar Kurulu kararının iptaline karar verilmesi gerektiği oyuyla aksi yöndeki Dairemiz kararına katılmıyorum.