Danıştay 6. Daire Başkanlığı 2017/5650 E. , 2020/8060 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2017/5650
Karar No : 2020/8060
TEMYİZ EDENLER : I- (DAVACI) …Demir ve İnşaat Emlak Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …
II- (DAVALI) …Valiliği
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF : I- (DAVALI) …Valiliği
II- (DAVACI) …Demir ve İnşaat Emlak Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.
İSTEMİN KONUSU : Danıştay Altıncı Dairesinin 30/12/2014 tarihli, E:2014/5776, K:2014/9545 sayılı bozma kararına uyularak verilen; …İdare Mahkemesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının, davacı tarafından dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına ve davanın reddine dair kısımlarının, davalı idare tarafından davanın kabulüne ilişkin kısmının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Denizli, merkez, …Mahallesi, …mevkii, …sayılı parselde bulunan sıcak haddeleme (demir haddehanesi) tesisinin Gökpınar Gölü havzası mutlak mesafeli koruma alanında kaldığından faaliyeti sonlandırılarak havza dışına taşınması yönünde tesis edilen işlem nedeniyle kamulaştırmasız el atma olgusunun gerçekleştiğinden bahisle taşınmaz ve üzerindeki beton yapılar, çelik yapılar, makine ve teçhizat ile yoksun kalınan kira alacağına karşılık olarak ıslah edilen 726.509,00-TL tutarındaki maddi tazminatın tahliye tarihinden itibaren işletilecek en yüksek ticari faizle birlikte ödenmesine karar verilmesi istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Temyize konu kararda; dosyanın incelenmesinden, davacı tarafından talepte bulunulması üzerine 14/01/2011 tarihinde …Sulh Hukuk Mahkemesinin …D.İş sayılı dosyası ile dava konusu taşınmaz ile üzerindeki beton ve çelik yapıların değerlerinin tespit edilmesi amacıyla bilirkişi incelemesi yaptırıldığı, ardından demir çekme haddehanesi ve müştemilatının karşılığı olarak 500.000.000-TL’nin yasal faiziyle tazmini istemiyle 06/04/2011 tarihinde …Asliye Hukuk Mahkemesinin E: …sayılı dosyasında açılan “kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat” davasında; …Sulh Hukuk Mahkemesinin …D.İş sayılı dosyasında yaptırılan tespit esas alınmak üzere yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda 19/01/2013 tarihli bilirkişi raporu tanzim edilerek …tarihli ve E:…, K:…sayılı; 6487 sayılı Kanunun 21.maddesi ile değişik Kamulaştırma Kanununun geçici 6.maddesi uyarınca …İdare Mahkemesi görevli hale geldiğinden davanın görev yönünden reddine dair kararın verildiği, anılan kararın 04/10/2013 tarihinde kesinleşmesi üzerine 10/10/2013 tarihinde fazlaya ilişkin haklar ve ıslah hakkı saklı kalmak kaydıyla 30.000-TL maddi tazminatın ödenmesine karar verilmesi istemiyle bakılan davanın açıldığı, söz konusu 19/01/2013 tarihli bilirkişi raporunun görülmekte olan uyuşmazlığın çözümü için yeterli olduğu, ayrıca taşınmaz üzerindeki yapıların yıkıldığı, makine ve teçhizat da davacı şirket tarafından satıldığından usul ekonomisi gereği yeniden keşif ve bilirkişi incelemesi yapılmasına gerek görülmediği, bu itibarla; idare binası dışındaki beton ve çelik yapılar yönünden: davacının …Asliye Hukuk Mahkemesinin E:…sayılı davasının açıldığı 06/04/2011 tarihi itibari ile beton yapılar için 30.891-TL ve çelik yapılar için 220.781-TL olmak üzere toplamda 251.672- TL zararının bulunduğu, anılan zararın 30.000-TL’lik kısmı için dava tarihi olan 10/10/2013 tarihinden itibaren, 221.672-TL’lik kısmı içinse ıslah tarihi olan 18/04/2017 tarihinden itibaren faiz ödenmesi gerektiği, makine ve teçhizatlar ile yoksun kalınan kira alacağı yönünden: söz konusu makine ve teçhizat yönünden davalı idarece davacının mülkiyet hakkına yapılmış bir müdahalenin olmadığı, davacının anılan makine ve teçhizatı dava konusu taşınmaz dışında başka bir yerde kullanmasına engel bulunmadığı, davacının dava konusu bu makine ve teçhizatı kiracısı olan …Haddecilik Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. firmasına sattığı, her ne kadar davacı tarafından hurda fiyatına satıldığı iddia edilmişse de bu hususun taraflar arasındaki anlaşmayla ilgili olduğu ve bununla ilgili davalı idareye izafe edilebilecek bir kusurun bulunmadığı, yoksun kalınan kira alacağı yönünden ise; davalı idare tarafından dava konusu arazi ve demir çekme haddehanesinin faaliyetine hemen son verilmeyip, faaliyetinin sonlandırılarak havza dışına taşıtılması hususunda 31/12/2009 tarihine kadar süre verildiği, daha sonra sürenin 31/12/2010 tarihine kadar uzatıldığı, davalı idarece bildirim yükümlülüklerinin yerine getirildiği ve verilen süre sonunda dava konusu taşınmazda kiracı olan …Haddecilik Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. tarafından haddehanenin Denizli ili, …mevkii, …b pafta, …ada, …sayılı parsele taşındığı ve taraflar arasındaki kira sözleşmesinin sona erdiği, taraflar arasındaki kira ilişkisinin ucu açık bir şekilde devam edeceğinin düşünülemeyeceği, ayrıca mülkiyeti davacıda kalan taşınmaz üzerinde İl Mahalli Çevre Kurulu kararına aykırı olmayacak şekilde gelir getirici başka faaliyetlerin yapılmasının mümkün olduğu, bu nedenle davacının muhtemel kira veya başka bir ad altında yoksun kalacağı bir zararının davalı idarece tazmin edilmesinden söz edilemeyeceğinden makine ve teçhizatlar ile yoksun kalınan kira alacağı yönünden davacının talebinin reddine karar verilmesi gerektiği, idare binası ile taşınmazın arsa bedeli yönünden: 19/01/2013 tarihli bilirkişi raporunda idare binasının kullanılmayan bir şekilde mevcut olduğunun ve yıkılmadığının tespit edildiği, söz konusu binanın kullanılmasının davalı idarece engellenmiş olması nedeniyle davacı aleyhine zarar doğduğu kabul edilebilirse de, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununa 07/09/2016 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6745 sayılı Kanunun 33. maddesiyle eklenen Ek 1. madde hükmü uyarınca hareket edilmesi gerektiği, ayrıca davacının 18/04/2017 tarihli dilekçesi ile taşınmazın arsa bedeline ilişkin talebinden vazgeçtiği anlaşıldığından yeni yasal düzenleme ve davacının arsa bedelinden vazgeçtiği dikkate alınınca uyuşmazlığın idare binası ile arsa bedeli yönünden esası hakkında karar verme olanağı bulunmamadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, davacının 726.509-TL olan tazminat talebinin; 251.672-TL’lik kısmı yönünden davanın kabulü ile 251.672-TL’nin 30.000,00-TL’lik kısmının dava tarihi olan 10/10/2013 tarihinden itibaren, 221.672,00-TL’lik kısmının ıslah tarihi olan 18/04/2017 tarihinden itibaren hesaplanarak yasal faizi ile birlikte davalı idarece davacıya ödenmesine, 416.33-TL’lik kısım yönünden davanın reddine, arsa bedeli ve idare binasının değeri olan 58.501-TL’lik kısım yönünden dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına, karar verilmiştir.
DAVACININ TEMYİZ İDDİALARI : İdarece mülkiyet hakkının kısıtlanmasına rağmen kamulaştırma yapılmadığından maddi manevi zarara neden olunduğu, 29/12/2010 tarihinden bugüne hukuki sürecin sonuçlandırılamadığı, tebligatlar kiracıya yapılarak mülkiyet hakkının yok sayıldığı, idarenin kusurlu hareketleri nedeniyle yoksun kalınan kira alacağının tazmin edilmesi gerektiği, makine ve teçhizatların idarenin hukuka aykırı tasarrufu nedeniyle kullanılamaz hale getirilmesinden dolayı bedelinin ödenmesinin gerektiği, idari yapının yıkıntı hale geldiği, idarenin hukuka aykırı işlemleri nedeniyle kullanılamaz durumda olduğu, İdare Mahkemesince taşınmaz başında keşif yaptırılarak bu durumun tespit edilmediği, eski tarihli bilirkişi raporunun hükme esas alınmasının Mahkemece yanılgıya düşülmesine neden olduğu, kararın bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
DAVALININ TEMYİZ İDDİALARI : Denizli Valiliği Mahalli Çevre Kurulu kararının bir (idari bina vb.) söküm kararı olmadığı, kirletici vasfı yüksek tesisin havza koruma alanı sınırları içinde faaliyet yapmamasına ilişkin olduğu, faaliyetin sonlandırılmasına ilişkin sürelerin verildiği, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinin 17.maddesi gereğince Mahalli Çevre Kurulunun kamulaştırma kararı vermesinin söz konusu olmadığı, davanın reddine karar verilmesi gerektiği ileri sürülmüştür.
KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI : Savunma verilmemiştir.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …’NIN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile mahkeme kararının faizin başlangıç tarihi ile idari bina bedeli yönlerinden bozulmasına, diğer yönlerden onanmasına karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
Davacının duruşma istemi yerinde görülmemiştir.
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY : Mülkiyeti davacıya ait Denizli, merkez, …Mahallesi, …mevkii, …sayılı parselde bulunan sıcak haddeleme (demir haddehanesi) tesisinin …Haddecilik San.Tic.Ltd.Şti’ye 01/01/1997 tarihinden itibaren kiralandığı, Denizli Valiliği Mahalli Çevre Kurulunun …tarihli ve …sayılı kararı ile; söz konusu arazi ve demir çekme haddehanesinin Denizli Valiliği Mahalli Çevre Kurulunun …tarihli ve …sayılı kararı ile koruma altına alınan Gökpınar Baraj Gölü ve toplama havzası koruma sınırları içinde mutlak mesafeli koruma alanında kaldığından faaliyetinin sonlandırılarak 31/12/2009 tarihine kadar havza dışına taşınması yönünde süre verildiği, Denizli Valiliği Mahalli Çevre Kurulunun …tarihli ve …sayılı kararı ile de anılan sürenin 31/12/2010 tarihine kadar uzatıldığı, süre verilmesi ve uzatılmasına ilişkin işlemlerin davacının kiracısına tebliğ edildiği, verilen süre sonunda dava konusu taşınmazda kiracı olan …Haddecilik Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. tarafından haddehanenin Denizli ili, …mevkii, … pafta, …ada, …sayılı parsele taşındığı ve taraflar arasındaki kira sözleşmesinin sona erdiği, kira ilişkisinin sona ermesi üzerine durumdan haberdar olan davacı tarafından talepte bulunulması üzerine 14/01/2011 tarihinde …Sulh Hukuk Mahkemesinin …D.İş sayılı dosyası ile dava konusu taşınmaz ile üzerindeki beton ve çelik yapıların değerlerinin tespit edilmesi amacıyla bilirkişi incelemesi yaptırıldığı, ardından demir çekme haddehanesi ve müştemilatının karşılığı olarak 500.000.000-TL’nin yasal faiziyle tazmini istemiyle 06/04/2011 tarihinde …Asliye Hukuk Mahkemesinin E: …sayılı dosyasında açılan “kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat” davasında; …Sulh Hukuk Mahkemesinin …D.İş sayılı dosyasında yaptırılan tespit esas alınmak üzere yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda 19/01/2013 tarihli bilirkişi raporu tanzim edilerek …tarihli ve E:…, K:…sayılı; 6487 sayılı Kanunun 21.maddesi ile değişik Kamulaştırma Kanununun geçici 6.maddesi uyarınca …İdare Mahkemesi görevli hale geldiğinden davanın görev yönünden reddine dair kararın verildiği, anılan kararın 04/10/2013 tarihinde kesinleşmesi üzerine 10/10/2013 tarihinde fazlaya ilişkin haklar ve ıslah hakkı saklı kalmak kaydıyla 30.000-TL maddi tazminatın ödenmesine karar verilmesi istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT: T.C. Anayasası’nın 125.maddesinin son fıkrasında idarelerin kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararları ödemekle yükümlü oldukları hükmüne yer verilmiştir.
Diğer taraftan, idarenin yürütmekle yükümlü olduğu bir hizmetin kuruluşunda, düzenlenişinde veya işleyişindeki nesnel bozukluk, aksaklık veya boşluk olarak tanımlanabilen hizmet kusuru; hizmetin kötü işlemesi veya hiç işlememesi hallerinde gerçekleşmekte ve idarenin tazmin yükümlülüğünün doğmasına yol açmaktadır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
…İdare Mahkemesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının, 251.672-TL’lik kısım yönünden davanın kabulüne, 416.33-TL’lik kısım yönünden davanın reddine, arsa bedeli yönünden karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısımları bakımından;
İdare ve vergi mahkemeleri tarafından verilen kararların temyiz yolu ile incelenerek bozulabilmeleri 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49. maddesinde belirtilen nedenlerden birinin bulunması halinde mümkün olup Mahkeme kararının anılan kısımlarında bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmamaktadır.
…İdare Mahkemesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının, idare binasının değeri olan 58.501-TL’lik kısım yönünden karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısmı ile faiz başlangıç tarihi bakımından;
Uyuşmazlıkta, davacının tazminat isteminin, …Asliye Hukuk Mahkemesinin E:…sayılı dosyasında alınan 19/01/2013 tarihli bilirkişi raporuna göre belirlendiği, anılan raporda 06/04/2011 olan dava tarihini esas alarak hesaplama yapıldığı anlaşılmaktadır.
İdare Mahkemesince ya yeni bilirkişi raporu alınmak suretiyle tazminat istemine konu varlıkların güncel değerlerinin hesaplanması sağlanarak dava tarihinden itibaren faize hükmedilmesi, ya da 19/01/2013 tarihli rapora göre hüküm kurulacaksa, söz konusu raporun değerleme tarihi olarak esas alınan 06/04/2011 tarihinden itibaren faiz yürütülmesine karar verilmesi gerekmektedir.
Mahkemece, bir kısım yapıların yıkılmış, techizatın da alandan taşınmış olması nedeniyle 06/04/2011 tarihi esas alınarak hesaplama yapılan 19/01/2013 tarihli bilirkişi raporuna göre hüküm kurulması tercih edilmiş, ancak bu değerlere dava tarihi olan 10/10/2013 tarihinden itibaren faiz yürütülmesine karar verilmiştir. Oysa faizin, hesaplamaya esas alınan 06/04/2011 tarihinden itibaren işletilmesi gerekmektedir.
Ayrıca, 19/01/2013 tarihli bilirkişi raporunda idare binasının kullanılmayan bir şekilde mevcut olduğunun ve yıkılmadığının tespit edildiğinin belirtildiği gerekçesiyle idare binası yönünden karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiş ise de, Gökpınar Gölü havzası mutlak mesafeli koruma alanında kaldığından davacı tarafından kullanılma imkanı kalmayan idari binanın bedelinin de tazmini gerekmektedir.
Bu itibarla, idari binaya ilişkin tazminat istemi ile faiz başlangıç tarihi bakımlarından temyize konu İdare Mahkemesi kararında isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1.2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davacının temyiz isteminin kısmen kabulüne, kısmen reddine; davalının temyiz isteminin reddine,
2.Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle, davacının …-TL olan tazminat talebinin; …-TL’lik kısmı yönünden davanın kabulü ile …-TL’nin …-TL’lik kısmının dava tarihi olan 10/10/2013 tarihinden itibaren, …-TL’lik kısmının ıslah tarihi olan 18/04/2017 tarihinden itibaren hesaplanarak yasal faizi ile birlikte davalı idarece davacıya ödenmesine, …-TL’lik kısım yönünden davanın reddine, arsa bedeli ve idare binasının değeri olan …-TL’lik kısım yönünden karar verilmesine yer olmadığına, ilişkin temyize konu …İdare Mahkemesinin …tarih ve E:…, K:…sayılı kararının, …-TL’lik kısım yönünden davanın kabulüne, …-TL’lik kısım yönünden davanın reddine, arsa bedeli yönünden karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısımlar bakımından ONANMASINA, idare binasının değeri olan …-TL’lik kısım yönünden karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısım ile faiz başlangıç tarihi bakımından BOZULMASINA,
3. Dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanunun (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere 23/09/2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.