Danıştay 6. Daire Başkanlığı 2016/12791 E. , 2020/10904 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2016/12791
Karar No : 2020/10904
TEMYİZ EDEN (DAVACILAR) : 1- …
2- …
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALI) : … Belediye Başkanlığı/…
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Antalya İli, Muratpaşa İlçesi, …Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazın kamulaştırılmasından vazgeçilmesine ilişkin Muratpaşa Belediye Encümeninin … gün ve … sayılı kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Temyize konu kararda; Antalya İli, Muratpaşa İlçesi, …Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazın imar planında park alanı olarak ayrıldığı belirtilerek davacılar tarafından mülkiyet hakkının kısıtlandığından bahisle 5.000.000,00 TL zararın tazmini istemiyle açılan davadaki yargılama neticesinde … İdare Mahkemesinin … tarih ve E: …, K:… sayılı kararıyla davanın kabulüne karar verilerek davaya konu taşınmaz için ödenmesine hükmedilen tazminat tutarının kamulaştırma bedeli yerine geçen bedel olarak kabul edileceği, bu nedenle davanın konusu kalmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığı kararı verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:… sayılı dosyası ile görülen tazminat davasında bilirkişi raporuna itiraz edildiği, ancak itirazlar yerinde görülmeyerek rapor doğrultusunda hüküm kurulması nedeniyle dava dilekçesinde talep edilen bedelin ıslah edilemediğinden taşınmazın değerinin altında bir değerle hüküm tesis edildiği, diğer yandan taşınmazın kamulaştırılmasından vazgeçilmesine ilişkin dava ile tazminat davasının farklı hukuki nedenlerden kaynaklandığı, bu sebeple kamulaştırılmasından vazgeçmeye ilişkin görülen davada hüküm verilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…., K:… sayılı kararıyla kamulaştırmasız el atma nedeniyle davacının tazminat isteminin kabul edildiği, kamulaştırmadan vazgeçmeye yönelik davada ise hukuki yararının bulunmadığı, davacının açtığı muhtelif davalarda Mahkemece ret kararlarının verildiği, idarenin kamulaştırma yapmaya zorlanamayacağı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …’NIN DÜŞÜNCESİ: 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun “kamulaştırmadan vazgeçme ve geri alma” başlıklı ikinci bölümünün 21. maddesinde “idarenin tek taraflı vazgeçmesi durumu” düzenlenmiştir. Anılan hükme göre, “İdare kamulaştırmanın her safhasından kamulaştırma kararı veren ve onaylayan yetkili merciin kararı ile kamulaştırmadan tek taraflı olarak kısmen veya tamamen vazgeçebilir.” düzenlemesi mevcuttur.
Yine Kanunun 24. maddesinin son fıkrasında ise, “bu madde ile 21, 22 ve 23. maddelerin uygulanmasından doğacak anlaşmazlıkların adli yargıda çözümleneceği hüküm altına alınmıştır.
Dava, Antalya İli, Muratpaşa İlçesi, …Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazın kamulaştırılmasından vazgeçilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı belediye encümeni kararının iptali istemiyle açılmıştır. Yukarıda yer verilen mevzuat gereği, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunun 21. maddesi uyarınca taşınmazın kamulaştırılmasından tek taraflı vazgeçilmesine karşı açılan bu davanın adli yargı yerlerinde çözümlenmesi gerekmektedir. Anılan nedenle, temyiz isteminin kabulü ile mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY : Antalya İli, Muratpaşa İlçesi, …Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazın 17.09.1998 onay tarihli 1/1000 ölçekli uygulama imar planında park alanı olarak ayrılması üzerine, taşınmazın kamulaştırılması istemiyle 06.12.2013 tarihinde davalı idareye başvurulmuştur. Anılan başvuru ödenek yetersizliği gerekçesiyle … tarih ve … sayılı belediye encümeni kararı ile reddedilmiştir. Davacılar tarafından, anılan ret kararına karşı iptal davası açılmış, yapılan yargılama neticesinde … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K: … sayılı kararıyla … tarih ve … sayılı belediye encümeni kararının iptaline hükmedilmiştir. Yargı kararı gereği davalı idarece kamulaştırma kararı alınarak davacılara … tarih ve … sayılı uzlaşma daveti gönderilmiş, ancak uzlaşmanın sağlanamaması üzerine dava konusu … tarih ve … sayılı belediye encümeni kararı ile ödenek yetersizliği nedeniyle 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunun 21. maddesi uyarınca taşınmazın kamulaştırılmasından vazgeçilmesi uygun bulunmuştur. Davacılar tarafından, yargı kararı gereği alınan kamulaştırma kararından vazgeçilmesinin hukuka aykırı olduğundan bahisle bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun “kamulaştırmadan vazgeçme ve geri alma” başlıklı ikinci bölümünün 21. maddesinde “idarenin tek taraflı vazgeçmesi durumu” düzenlenmiştir. Anılan hükme göre, “İdare kamulaştırmanın her safhasından kamulaştırma kararı veren ve onaylayan yetkili merciin kararı ile kamulaştırmadan tek taraflı olarak kısmen veya tamamen vazgeçebilir.” düzenlemesi mevcuttur.
Yine Kanunun 24. maddesinin son fıkrasında ise, “bu madde ile 21, 22 ve 23. maddelerin uygulanmasından doğacak anlaşmazlıkların adli yargıda çözümleneceği hüküm altına alınmıştır.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME: İdare Mahkemesince, mülkiyet hakkının kısıtlandığından bahisle 5.000.000,00 TL zararın tazmini istemiyle davacılar tarafından açılan davadaki yargılama neticesinde, her ne kadar, … İdare Mahkemesinin … tarih ve E: …, K:… sayılı kararıyla davanın kabulüne karar verilerek davaya konu taşınmaz için ödenmesine hükmedilen tazminat tutarının kamulaştırma bedeli yerine geçen bedel olarak kabul edileceği gerekçesiyle konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığı kararı verilmişse de, mezkur karar Danıştay Altıncı Dairesinin 11/10/2016 tarih ve E:2015/3124, K:2016/5471 sayılı kararı ile, 2942 sayılı Kanuna 6745 sayılı Kanunun 34. maddesi ile eklenen Geçici Madde 11’de, “bu Kanunun ek 1 inci maddesinin üçüncü fıkrası hükmü, bu madde kapsamında kalan taşınmazlara ilişkin dava ve takipler hakkında da uygulanır.” hükmü bulunduğu, düzenlemeye göre tasarrufu hukuken kısıtlanan taşınmazlar hakkında, uygulama imar planlarının yürürlüğe girmesinden itibaren beş yıllık süre içerisinde imar programları veya imar uygulamaları yapılması ve bütçe imkânları dâhilinde bu taşınmazların ilgili idarelerce kamulaştırılması veya imar planı değişikliği yapılması/yaptırılması zorunluluğu getirildiği, yeni yasal düzenleme uyarınca bu aşamada hukuken uyuşmazlığın esası hakkında karar verme olanağı bulunmadığından, yeniden bir karar verilmesi gerekeceği” gerekçesi ile bozulmuştur.
Diğer taraftan davalı idarece, dava konusu … tarih ve … sayılı belediye encümeni kararı ile ödenek yetersizliği nedeniyle 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunun 21. maddesi uyarınca taşınmazın kamulaştırılmasından vazgeçilmiştir.
Yukarıda alıntılanan 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 24. maddesinin son fıkrasında, idarenin tek taraflı kamulaştırmadan vazgeçmesinden doğacak anlaşmazlıkların adli yargıda çözümleneceği açıkça hükme bağlanmıştır.
Her ne kadar kamulaştırmadan vazgeçilmesine yönelik belediye encümeni kararı idari nitelikte ise de, yasaların öngördüğü bazı durumlarda kamu hizmetinin özelliği ve gerekleri gözetilerek yine yasalarla istisnai hükümler getirilmiştir. Diğer bir ifadeyle özel bir yasa olan Kamulaştırma Kanununun ilgili hükmü ile, kamu hukuku alanına giren idari nitelikteki işlemlerden doğan uyuşmazlıklara idare mahkemelerinde bakılacağı kuralına açık bir istisna getirilerek, kamulaştırmadan vazgeçilmesinden doğan uyuşmazlıkların adli yargı yerince çözümleneceği düzenlenmiştir.
Nitekim, uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümünün … tarihli ve E:…, K:… sayılı kararı da bu yöndedir.
Bu nedenle, davanın görev yönünden reddine karar verilmesi gerekirken, uyuşmazlığın esasının incelenmesi suretiyle verilen İdare Mahkemesi kararında isabet görülmemiştir.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1.2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davacının temyiz isteminin kabulüne,
2.Yukarıda özetlenen gerekçeyle konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığı yolunda verilen temyize konu … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanunun (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere 13/11/2020 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.
(X) KARŞI OY: Antalya İli, Muratpaşa İlçesi, …Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazın 17.09.1998 onay tarihli 1/1000 ölçekli uygulama imar planında park alanı olarak ayrılması üzerine, taşınmazın kamulaştırılması istemiyle 06.12.2013 tarihinde davalı idareye başvurulmuştur. Anılan başvuru ödenek yetersizliği gerekçesiyle … tarih ve … sayılı belediye encümeni kararı ile reddedilmiştir. Davacılar tarafından, anılan ret kararına karşı iptal davası açılmış, yapılan yargılama neticesinde … İdare Mahkemesinin… tarih ve E:…, K: … sayılı kararıyla … tarih ve … sayılı belediye encümeni kararının iptaline hükmedilmiştir. Yargı kararı gereği davalı idarece kamulaştırma kararı alınarak davacılara … tarih ve … sayılı uzlaşma daveti gönderilmiş, ancak uzlaşmanın sağlanamaması üzerine dava konusu … tarih ve … sayılı belediye encümeni kararı ile ödenek yetersizliği nedeniyle 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunun 21. maddesi uyarınca taşınmazın kamulaştırılmasından vazgeçilmesi uygun bulunmuştur. Davacılar tarafından, yargı kararı gereği alınan kamulaştırma kararından vazgeçilmesinin hukuka aykırı olduğundan bahisle bakılan dava açılmıştır.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun “kamulaştırmadan vazgeçme ve geri alma” başlıklı ikinci bölümünün 21. maddesinde “idarenin tek taraflı vazgeçmesi durumu” düzenlenmiştir. Anılan hükme göre, “İdare kamulaştırmanın her safhasından kamulaştırma kararı veren ve onaylayan yetkili merciin kararı ile kamulaştırmadan tek taraflı olarak kısmen veya tamamen vazgeçebilir.” düzenlemesi mevcuttur.
Yine aynı Kanunun 24. maddesinin son fıkrasında ise “bu madde ile 21, 22 ve 23. maddelerinin uygulanmasından doğan anlaşmazlıkların adli yargıda çözümleneceği” hükme bağlanmıştır.
Kamulaştırma işleminden vazgeçilmesine ilişkin olarak tesis edilen işlem, idarenin kamu gücünü kullanarak kamu hukuku alanında ilgilinin isteğine bağlı olmaksızın tek yanlı iradesi ile ilgililerin hukuksal durumunu etkileyen kesin ve doğrudan uygulanan bir işlem niteliğindedir.
Bu niteliği itibariyle de, kamulaştırmadan vazgeçilmesine ilişkin işlemlere yönelik açılan davaları görüm ve çözüm yerinin idari yargı mercileri olması gerekir.
Öte yandan, 2942 sayılı Yasasının 21. maddesi ve 24. maddesi hükümleri ile amaçlananın kamulaştırma işleminin geri alınmasına yönelik idari işlemlerden kaynaklanan diğer bir deyişle bu işlemin doğurduğu sonuçlarla ilişkili uyuşmazlıklarla ilgili görevli yargı yerinin belirlenmesi olup bizatihi işlemin iptali istemiyle açılan davanın görüleceği yargı yerini belirlemek değildir. Sözü edilen idari nitelikteki işleme yönelik olmayan ancak bu işlemin uygulanması sonucu olarak ortaya çıkabilecek ve adli yargı yerinde çözümlenecek olan tescil, tazminat, tapuya şerh verilmesi gibi işlemlere yönelik hukuki durumlar ve hukuki ihtilaflara ilişkin anlaşmazlıklar olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Bu itibarla, idari nitelikte işlem niteliğinde bulunan kamulaştırmadan vazgeçmeye ilişkin işlemin iptalinin idari yargı mercilerinde açılacak dava ile mümkün olacağı, adli yargı yerlerinde, bu nitelikte bir işlemin iptali isteminin incelenemeyeceği gibi, işlemin iptali yönünde bir karar da verilemeyeceği gözönünde bulundurulduğunda uyuşmazlığın görüm ve çözümünde idare mahkemesinin görevli olduğu sonucuna ulaşıldığından, işin esası incelenmesi suretiyle bir karar verilmesi gerektiği oyu ile karara katılmıyoruz.