6. Daire 2008/7782 E. , 2009/721 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No: 2008/7782
Karar No: 2009/721
Temyiz İsteminde Bulunanlar :1-…
Vekili : Av….
2-(Davacı Yanında Davaya Katılan):… Köyü Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Derneği
Davacı Yanında Davaya Katılan:… Eğitim Vakfı
Vekili : Av….
Karşı Taraf : 1-Kültür ve Turizm Bakanlığı
2-(Davalı Yanında Davaya Katılan) … Köyü Tüzel Kişiliği
Vekili : Av….
İstemin Özeti : … İdare Mahkemesinin … günlü, E:…, K:… sayılı kararının usul ve yasaya aykırı olduğu ileri sürülerek bozulması istenilmektedir.
Savunmaların Özeti : Temyiz edilen kararda bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmadığından, usul ve kanuna uygun olan kararın onanması gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi …’ın Düşüncesi : Dava, … ili, … İlçesi, … Köyü’nde bulunan … Türbesi’nin “Anıtsal 2” olarak tesciline ilişkin 17.3.2006 tarihli 24 sayılı Sivas Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Kararının ve bu karardaki “Anıtsal 2” ifadesinin “2. grup yapı” olarak düzeltilmesine ilişkin Sivas Kültür ve Tabiat Varlıklarının Koruma Bölge Kurulu’nun 3.11.2006 tarihli … sayılı kararının iptali istemiyle açılmıştır.
İdare Mahkemesince, dava konusu edilen yapının “Anıtsal 2” olarak tesciline ilişkin işlem hakkında karar verilmediğinden temyize konu kararın bu kısmının bozulması 2. grup yapı olarak tescil edilmesine ilişkin işlem açısından Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmeliğin “Tespitlerde Değerlendirme Kıstasları” başlıklı 4/f maddesinde yazılı kıstaslar dışına çıkılarak … Türbesinin bulunduğu bölgede bir inanç merkezi oluşturduğu, …’ta ve diğer illerde yaşayan vatandaşların türbeyi ziyarete geldiği, kent ve yöre kimliğine katkıda bulunduğu gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiş ise de, Sivas Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğüne sunulan araştırma, inceleme, değerlendirme raporu ve bilirkişi raporunda belirtilen hususların incelenmesinden yapının niteliği gereği 2. grup yapılar sınıfında tescilinin uygun olduğu sonucuna ulaşıldığından, İdare mahkemesi kararının yapının 2 grup yapı olarak tesciline ilişkin kısmının sonucu itibariyle onanması gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı …’ın Düşüncesi : … ili, … İlçesi, … Köyü’nde bulunan … Türbesi’nin “Anıtsal 2” olarak tesciline ilişkin 17.3.2006 tarihli … sayılı Sivas Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Kararının ve bu karardaki “Anıtsal 2” ifadesinin “2. grup yapı” olarak düzeltilmesine ilişkin Sivas Kültür ve Tabiat Varlıklarının Koruma Bölge Kurulu’nun 3.11.2006 tarihli … sayılı kararının iptali istemiyle açılan davanın reddi yolundaki İdare mahkemesi kararını davacı ve davacı yanında müdahiller temyiz etmektedir.
İdare Mahkemesince, dava konusu edilen diğer işlem olan uyuşmazlık konusu yapının “Anıtsal 2” olarak tesciline ilişkin işlem hakkında karar verilmemiştir.
İdare Mahkemesince; Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmeliğin “Tespitlerde Değerlendirme Kıstasları” başlıklı 4/f maddesinde yazılı kıstaslar dışına çıkılarak … Türbesinin bulunduğu bölgede bir inanç merkezi oluşturduğu, …’ta ve diğer illerde yaşayan vatandaşların türbeyi ziyarete geldiği, kent ve yöre kimliğine katkıda bulunduğu gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmişse de, Sivas Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğüne sunulan araştırma, inceleme, değerlendirme raporu ve bilirkişi raporunda belirtilen hususların incelenmesinden yapının niteliği gereği 2. grup yapılar sınıfında tescilinin uygun olduğu sonucuna ulaşıldığından, İdare mahkemesi kararının yapının 2 grup yapı olarak tesciline ilişkin kısmının sonucu itibariyle onanmasına, yapının “Anıtsal 2.” olarak tesciline ilişkin kısmının bozulmasına karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:
Dava, … ili, … İlçesi, … Köyü’nde bulunan … Türbesi’nin “Anıstal 2” olarak tesciline ilişkin 17.3.2006 tarihli … sayılı Sivas Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Kararının ve bu karardaki “Anıtsal 2” ifadesinin “2. grup yapı” olarak düzeltilmesine ilişkin Sivas Kültür ve Tabiat Varlıklarının Koruma Bölge Kurulu’nun 3.11.2006 tarihli … sayılı kararının iptali istemiyle açılmış, İdare Mahkemesince, yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda düzenlenen raporun ve dosyanın birlikte değerlendirilmesinden, dava konusu … Türbesinin, kapı kalındığındaki kitabe kaydından açıkça anlaşıldığı üzere 1917 yılında inşa edilmiş olmasının gerektiği, plan tipi, örtü sistemi, duvar örgüsü, saçak profilasyonu, genel kütle tertibi gibi başlıca mimari vasıfları dikkate alındığında, Anadolu Türk Mimarisi’nin gelişim çizgisi açısından, bilhassa Selçuklu Beylikler devrinde (13-14. Yüzyıl) sıkça karşılaşılan özellikleri yansıtarak, geleneksel bir üslüpla yapıldığı, bu itibarla bir bakıma arkaik karakterli bir bina olduğu, aynı nedenle, inşa edildiği dönem çerçevesindeki konumunun da farklı olduğu, yalnız bundan dolayı bile başlı başına bir değer ifade ettiğinin söylenebileceği, günümüze kadar cepheleri ile örtü sistemin dış yüzlerine yapılmış mozaik kaplama tabakası ve kuzey cephesine bitiştirilerek inşa edilmiş koridorla ortaya çıkan olumsuzluklara veya süsleyici elemanları bulunmamasına rağmen yalın haliyle de mimari niteliğinin önem kazandığı, 2. grup yapılar sınıfında tescilinin uygun olduğu ve kamu yararı sağlayacağı, korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının tespitinde tarihi ve mimari özellikleri yanında yöresel yaşam biçimi ve inanç merkezi oluşu gibi hususların da gözönünde bulundurulacağı, dava konusu … Türbesi’nin, bulunduğu bölgede bir inanç merkezi oluşturduğu, …’ta ve diğer illerde yaşayan vatandaşların türbeyi ziyarete geldiği, kent ve çevre kimliğine katkıda bulunduğu anlaşıldığından, dava konusu … türsesinin 2. grup yapı olarak tesciline ilişkin işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş, bu karar davacı ve davacı yanında müdahiller tarafından temyiz edilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden, … İli, … İlçesi, … Köyünde bulunan … Türbesinin 17.3.2006 tarihli, 24 sayılı Sivas Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge bu kararıyla “anıtsal 2 olarak tesciline” karar verildiği bu işlemin iptali istemiyle açılan dava ile 3.11.2006 tarihli, 247 sayılı koruma kurulu kararıyla da “anıtsal 2” ifadesinin “2. grup yapı” olarak düzeltilmesine ilişkin işlemin iptali istemiyle mahkemenin E:… sayılı dosyasında açılan davanın mahkemece … günlü, E:…, K:… sayılı karar ile her iki dava dosyasının birleştirilmesine ve davanın E:… sayılı dosya üzerinden devamına karar verildiği anlaşılmaktadır.
İdare Mahkemesince; … Türbesinin 2 grup yapı olarak tesciline ilişkin işlem açısından “korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının tespitinde tarihi ve mimari özelliklerinin yanında, yöresel yaşam biçimi ve inanç merkezi oluşu gibi hususlarının da gözönünde bulundurulacağının muhakkak olduğu, bu bağlamda … Türbesinin bulunduğu bölgede bir inanç merkezi oluşturduğu, …’ta ve diğer illerde yaşayan vatandaşların türbeyi ziyarete geldiği, kent ve yöre kimliğine katkıda bulunduğu” gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmeliğin “Tespitlerde Değerlendirme Kıstasları” başlıklı 4/f maddesinde, “taşınmaz kültür varlıklarından korunması gereklilerinin tespitinde tek yapılar için, taşınmazın sanat değeri, mimari, tarihi, estetik, mahalli, arkeolojik değerler kapsamı içinde; strüktürel, dekoratif, yapısal durum, malzeme, yapım teknolojisi, şekil bakımından özellik arz etmesi” hususlarının göz önünde bulundurulacağı hükmü yer almaktadır.
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun 05.11.1999 tarihli 660 sayılı ilke kararıyla, Kent ve Çevre Kimliğine katkıda bulunan Kültür Varlığı niteliğindeki, yörenin yaşam biçimini yansıtan yapıların 2. grup yapı olduğu kabul edilmiştir.
Belirtilen hükümlere göre, sanat değeri, mimari, tarihi estetik, mahalli, arkeolojik değerler kapsamı içinde strüktürel, dekoratif, yapısal durum, malzeme, yapım teknolojisi, şekil bakımından özellik arz eden ve kent ve çevre kimliğine katkıda bulunan yapılar 2. grup olarak belirlenecektir. Bunun dışında yapının ve bulunduğu alanın inanç merkezi olması ve vatandaşların türbeyi ziyarete gelmeleri tescil için belirleyici olmayacaktır.
Buna göre uyuşmazlık incelendiğinde, Sivas Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğüne sunulan araştırma, inceleme, değerlendirme raporunda, “kesme taştan yapılmış olan sekizgen planlı, üst örtüsü piramidal külahlı türbenin mimari üslubuyla 16 Y.Y. anadolu kümbetlerinin karakteristik özelliklerini bünyesinde taşıdığı, dosyada bulunan yazılı begeler ve fermanlarda … dervişinin 1500-1580’li yıllarda yaşadığı, 1700-1800’lü yıllardaki belgelerde de vergi alınmayacağına dair bilgilerin mevcut olduğu, Sekizgen planlı türbenin orta Anadoludaki tescilli, (Divriği Garip Musa Sultan Türbesi Kangal, Samed Baba türbesi) 16 yüzyıl türbeleri ile aynı özellikleri taşıdığından tescil edilerek koruma altına alınması yönünde görüş belirtildiği görülmektedir.
Bu görüşler ve İdare Mahkemesi kararına dayanak alınan bilirkişi raporundaki dava konusu … Türbesinin, kapı kalındığındaki kitabe kaydından açıkça anlaşıldığı üzere 1917 yılında inşa edilmiş olmasının gerektiği, plan tipi, örtü sistemi, duvar örgüsü, saçak profilasyonu, genel kütle tertibi gibi başlıca mimari vasıfları dikkate alındığında, Anadolu Türk Mimarisi’nin gelişim çizgisi açısından, bilhassa Selçuklu ve Beylikler devrinde (13-14. Yüzyıl) sıkça karşılaşılan özellikleri yansıtarak, geleneksel bir üslüpla yapıldığı, bu itibarla bir bakıma arkaik karakterli bir bina olduğu, aynı nedenle, inşa edildiği dönem çerçevesindeki konumunun da farklı olduğu, yalnız bundan dolayı bile başlı başına bir değer ifade ettiğinin söylenebileceği, günümüze kadar cepheleri ile örtü sistemin dış yüzlerine yapılmış mozaik kaplama tabakası ve kuzey cephesine bitiştirilerek inşa edilmiş koridorla ortaya çıkan olumsuzluklara veya süsleyici elemanları bulunmamasına rağmen yalın haliyle de mimari niteliğinin önem kazandığı 2. grup yapılar sınıfında tescilinin uygun olduğu yolundaki görüşler bir arada değerlendirildiğinde taşınmazın 2. grup yapı olarak tescil edilmesine ilişkin işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Bu durumda temyize konu İdare Mahkemesi kararının, … Türbesinin 2. grup yapı olarak tesciline ilişkin olarak davanın reddine ilişkin kısmında sonucu itibariyle isabetsizlik görülmemiştir.
Dava, taşınmazın “Anıtsal 2” olarak tesciline ilişkin işlem açısından incelendiğinde; İdare Mahkemesince, taşınmazın 2 grup yapı olarak tesciline ilişkin işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmesine karşın, yapının “Anıtsal 2” olarak tesciline ilişkin işlem hakkında karar verilmediği görüldüğünden, bu işlem hakkında, daha sonra yeni bir işlemle kaldırıldığı da göz önünde bulundurulurak bir karar verilmesi gerekmektedir.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddi yolundaki … İdare Mahkemesinin … günlü, E:…, K:… sayılı kararının, yapının “Anıtsal 2.” olarak tesciline ilişkin kısmının BOZULMASINA. 2 grup yapı olarak tesciline ilişkin kısmının yukarıda belirtilen gerekçeyle onanmasına, dosyanın adı geçen mahkemeye gönderilmesine 28.01.2009 gününde oybirliğiyle karar verildi.