6. Daire         2002/468 E.  ,  2003/2524 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No: 2002/468
Karar No: 2003/2524

Davacı :… Turizm Servis Ve Tic.Ltd.Şti.
Davalı :Çevre Bakanlığı
Davanın Özeti :Çevre Bakanlığınca 27.11.2001 günlü, 24596 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Motorlu Kara Taşıtlarının Egzoz Emisyonlarının Ölçüm ve Denetlenmesine ilişkin Tebliğ”in 6. maddesi, 7.maddesinin son fıkrası, 8. maddesinin son fıkrası ve 10. maddesinin üçüncü fıkrasının hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptali istenilmektedir.
Çevre Bakanlığının Savunmasının Özeti:Usule ilişkin olarak, davacının davayı açmakta “kişisel, meşru ve güncel” menfaatinin bulunmadığı nedeniyle davanın ehliyet yönünden reddi, esasa ilişkin olarak da haksız ve yasal dayanaktan yoksun olduğu gerekçesiyle davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi …’ın Düşüncesi : Dosyanın incelenmesinden uyuşmazlık konusu Tebliğ’in 10. maddesinin üçüncü fıkrasının 28.3.2002 günlü, 24709 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Motorlu Kara Taşıtlarının Egzoz Emisyonlarının Ölçüm ve Denetlenmesine ilişkin Tebliğde Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ’in 1. maddesiyle yürürlükten kaldırıldığı anlaşıldığından anılan maddenin iptali istemine yönelik olarak dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına, diğer taraftan Karayolları Trafik kanununda egzoz gazı ölçümü konusunda yetkili kurum ve kuruluşların açıkca belirtmiş ve Yasanın uygulamasına yönelik çıkarılan yönetmelikler ile de ölçümün ne şekilde ve hangi sürelerde yapılacağı ölçüm sonucu düzenlenecek belgeler ile alınacak ücretlerin düzenlenmiş olması karşısında Çevre Bakanlığınca ilgili kanunlarda açıkça kendisine yetki verilmeyen bu konularda dava konusu tebliğ ile düzenleme yapılmasında yetki yönünden mevzuata uyarlık görülmememsi karşısında uyuşmazlık konusu tebliğin 6.maddesi, 7.maddenin son fıkrası ve 8.maddenin son fıkrasının iptalinin uygun olacağı düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı …’nın Düşüncesi:Dava, 27.11.2001 gün ve 24596 sayılı Resmi Gazetede Çevre Bakanlığınca yayımlanan Motorlu Kara Taşıtlarının Egsoz Emisyonlarının Ölçüm ve Denetlenmesine İlişkin Tebliği’in 6. maddesi, 7. maddesinin son fıkrası, 8.maddesinin son fıkrası ve 10. maddesinin 3. fıkrasının iptali istemi ile açılmıştır.
Motorlu Kara taşıtlarının egsoz gazlarının yol açtığı hava kirliliğinin önüne geçmek, bu konuda kurum ve kuruluşlar ile standartların yükümlülük ve sorumluluklarını belirlemek için getirilecek usul ve esasların düzenlenmesi amacıyla Çevre Bakanlığınca 27.11.2001 gün ve 24596 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Motorlu Kara Taşıtlarının Egzoz Emisyonlarının Ölçüm ve Denetlenmesine İlişkin tebliğ yürürlüğe konulmuştur.
Söz konusu tebliğin 6. maddesinde; Tebliğ kapsamındaki motorlu kara taşıtlarına yılda bir kez olmak üzere egzoz emisyon ölçümü yaptırmak zorundadır. Trafiğe yeni çıkan taşıtlar, trafiğe çıkış tarihini izleyen bir yıl süresince egzoz emisyon ölçümü yaptırmaktan muaftır. Muafiyet süresinin bitim tarihinden itibaren bir ay içerisinde egzoz emisyon ölçümü yaptırılması zorunludur. Takip eden emisyon ölçümleri ise taşıtın trafiğe çıkış tarihi esas alınarak belirlenir. Söz konusu emisyon ölçümlerinin de bu şekilde belirlenecek tarihi takip eden bir aylık süre içerisinde yaptırılması zorunludur.” 7. maddesinin son fıkrasında; “ölçüm sonucu ekte verilen egzoz emisyonu sınır değerlerine uygun çıkan taşıt sahiplerine Çevre Bakanlığı’nca düzenlenmiş “Egzoz Emisyon Ölçüm Pulu” ve hizmetin bedelini belgeleyen fiş veya makbuz verilir.”; 8. maddesinin son fıkrasında; “Bir takvim yılı süresince geçerli olacak ölçüm işlemi ücreti, bir önceki yılın Aralık ayı içerisinde Çevre Bakanlığı tarafından belirlenir” hükümleri yer almaktadır.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunun 7.maddesinin (J) bendinde, tescile bağlı araçların muayenelerini yapmak veya yaptırmanın Karayolları Genel Müdürlüğünün görev ve yetkisinde bulunduğu hükme bağlanmış, 34. maddesinde trafiğe çıkacak motorlu araçların muayenesi düzenlenmiş ve 35. maddesinde de, araçların muayenelerinin Karayolları Genel Müdürlüğüne ait muayene istasyonlarında veya bu kuruluş tarafından işletme belgesi ile yetki verilen gerçek veya tüzel kişilere ait muayene istasyonlarında yeterli makina ve gereçlerle ve yetkili kılınan görevlilerce yapılacağı, alınacak ücret, muayene istasyonlarında bulunacak makine, araç, gereç ile personelin nitelikleri, işletme, çalışma ve denetleme usulleri ile işletme belgesi ile yetki verilen muayene istasyonlarında alınacak ücretin tespiti ile diğer şartlar ve esasların Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikte gösterileceği öngörülmüştür.
Karayolları Trafik Kanunu ve Karayolları Trafik Yönetmeliği uyarınca Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca 9.1.1989 günlü, 20044 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, Araçların Muayeneleriyle Muayene İstasyonlarının Açılması ve İşletilmesi Hakkında Yönetmeliğin 10. maddesinde, yetki verilen muayene istasyonlarında egzoz gazı kontrol cihazının da bulundurulmasının zorunlu olduğu, 9. maddesinde araç muayenelerinin yönetmeliğe ekli (Ek 1 sayılı) cetveldeki kıstaslara göre yapılacağı belirtilmiş, 15. maddesinde araçların muayene ücretinin, bir önceki yılın aralık ayı sonuna kadar Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca tespit edileceği hükme bağlanmıştır. Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca 11.7.2002 günlü, 24812 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan araç Muayene İstasyonlarının Açılması, işletilmesi ve Araç Muayenesi Hakkında Yönetmelik ile bu Yönetmelik yürürlükten kaldırılmış ise de önceki Yönetmelikle paralel düzenlemelere yer verilmiştir.
Diğer taraftan Çevre Kanunu Uyarınca çıkarılan Hava Kalitesini Konrol Yönetmeliği’nin 47. maddesinde; taşıtların işletilmesi ve teknik mufayenesi ile ilgili esasların kara taşıtları için Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Karayolları Genel müdürlüğünce belirleneceği hükme bağlanmıştır.
Yukarıda yer verilen kanun ve Yönetmelik hükümlerine göre motorlu kara taşıtlarının egzoz gazı emisyon ölçümünün de dahil olduğu teknik muayenelerinin Karayolları Genel Müdürlüğünce yapılması veya yaptırılması gerekmektedir.
2872 sayılı Çevre Kanunu ile 443 sayılı KHK ile Çevre Bakanlığına çevrenin korunması ve denetlenmesi konusunda yetki verilmiştir. Egzoz gazları ile ilgili olarak ise, hava kirliliğinin önlenmesi amacı ile ölçüm, tespit, kalite belirleme, kirlilik halinde uygulanacak yaptırım konusunda yetkili olduğu, başkaca bir yetkisinin olmadığı kuşkusuzdur.
Bu durumda, 2918 sayılı Trafik Kanunu ile egzoz gazı ölçümü konusunda yetkili kurum ve kuruluşların belirtilmiş olması karşısında, Çevre Bakanlığınca yetkisi bulunmayan bir konuda tebliği çıkarılmasında mevzuata uyarlık bulunmamaktadır.
Davacının uyuşmazlık konusu tebliğin 10. maddesinin 3. fıkrasının iptali istemine gelince;
Anılan maddenin, 28.3.2002 gün ve 24709 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlar Tebliğ ile yürürlükten kaldırıldığı anlaşılmaktadır.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu tebliğin 6. maddesi, 7. maddesinin son fıkrası ile 8. maddesinin son fıkrasının iptaline, 10. maddesinin 3. fıkrası hakkında ise karar verilmesine yer olmadığına karar verilmesi gerekeceği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:
Dava, Çevre Bakanlığınca 27.11.2001 günlü, 24596 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “Motorlu Kara Taşıtlarının Egzoz Emisyonlarının Ölçüm ve Denetlenmesine ilişkin Tebliğ”in 6.maddesi, 7.maddesinin son fıkrası , 8.maddesinin son fıkrası ve 10.maddesinin üçüncü fıkrasının iptali istemiyle açılmıştır.
Dosyanın incelenmesinden uyuşmazlık konusu Tebliğ’in 10. maddesinin üçüncü fıkrasının 28.3.2002 günlü, 24709 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Motorlu Kara Taşıtlarının Egzoz Emisyonlarının Ölçüm ve Denetlenmesine ilişkin Tebliğde Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ’in 1. maddesiyle yürürlükten kaldırıldığı anlaşıldığından anılan maddenin iptali istemi hakkında karar verilmesine yer bulunmamaktadır.
Uyuşmazlık konusu Tebliğ’in iptali istenilen diğer maddelerine gelince;
27.11.2001 günlü, 248956 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan dava konusu Motorlu Kara Taşıtlarının Egzoz Emisyonlarının Ölçüm ve Denetlenmesine ilişkin Tebliğ; motorlu kara taşıtlarının egzoz gazlarının yol açtığı hava kirliliğinin önüne geçilmesi, bu konuda kurum ve kuruluşlar ile vatandaşların yükümlülük ve sorumluluklarını belirlemek için getirilecek usul ve esasların düzenlenmesi amacıyla Çevre Bakanlığınca çıkarılmış ve tebliğ ile ölçüm esasları ve sınır değerleri , ölçümün ne şekilde yapılacağı, hava kirliliğinin artması halinde alınacak önlemler ile bakım ve ölçüm yaptırma yükümlülüğünü yerine getirmeyenlere uygulanacak yaptırım konuları düzenlenmiştir.
Anılan tebliğin iptal istemine konu 6.maddesinde; “Tebliğ kapsamındaki motorlu kara taşıtlarına yılda bir kez olmak üzere egzoz emisyon ölçümü yaptırmak zorunludur. Trafiğe yeni çıkan taşıtlar, trafiğe çıkış tarihini izleyen bir yıl süresince egzoz emisyon ölçümü yaptırmaktan muaftır. Muafiyet süresinin bitim tarihinden itibaren bir ay içerisinde egzoz emisyon ölçümü yaptırılması zorunludur.Takip eden emisyon ölçümleri ise taşıtın trafiğe çıkış tarihi esas alınarak belirlenir. Söz konusu emisyon ölçümlerinin de bu şekilde belirlenecek tarihi takip eden bir aylık süre içerisinde yaptırılması zorunludur” 7.maddesinin son fıkrasında; “ölçüm sonucu ; ekte verilen egzoz emisyonu sınır değerlerine uygun çıkan taşıt sahiplerine Çevre Bakanlığı’nca düzenlenmiş “Egzoz Emisyon Ölçüm Pulu” ve hizmetin bedelini belgeleyen fiş veya makbuz verilir.”8.maddesinin son fıkrasında: ” Bir takvim yılı süresince geçerli olacak ölçüm işlemi ücreti, bir önceki yılın Aralık ayı içerisinde Çevre Bakanlığı tarafından belirlenir” hükümleri yer almaktadır.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 7.maddesinin (j) bendinde, tescile bağlı araçların muayenlerini yapmak veya yaptırmanın Karayolları Genel Müdürlüğünün görev ve yetkisinde bulunduğu hükme bağlanmış , 34 maddesinde trafiğe çıkacak motorlu araçların teknik şartlara uygunluğunun muayenesi düzenlenmiş ve 35.maddesinde de, araçların muayenelerinin Karayolları Genel Müdürlüğüne ait muayene istasyonlarında veya kuruluş tarafından işletme belgesi ile yetki verilen gerçek veya tüzel kişilere ait muayene istasyonlarında yeterli makine ve gereçlerle ve yetkili kılınan görevlilerce yapılacağı, alınacak ücret, muayene istasyonlarında bulunacak makine, araç gereç ile personelin nitelikleri, işletme çalışma denetleme usulleri ile işletme belgesi ile yetki verilen muayene istasyonlarında alınacak ücretin tespiti ile diğer şartlar ve esasların Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikte gösterileceği düzenlenmiştir.
Karayolları Tarafik Kanunu ve Karayolları Trafik Yönetmeliği uyarınca Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca 9.1.1989 günlü, 20044 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, Araçların Muayeneleriyle Muayene istasyonlarının Açılması ve İşletilmesi Hakkında Yönetmeliğin 10.maddesinde, yetki verilen muayene istasyonlarında egzoz gazı kontrol cihazının da bulundurulmasının zorunlu olduğu, 9.maddesinde araç muayenelerinin Yönetmeliğe ekli (Ek 1sayılı) cetveldeki kıstaslara göre yapılacağı belirtilmiş, 13 maddesinde ilk tescilde muayenenin nasıl yapılacağı 14.maddesinde periyodik muayene süreleri düzenlenmiş, 15.maddesinde araçların muayene ücretinin, bir önceki yılın Aralık ayı sonuna kadar Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca tespit edileceği ve 16.maddesinde de araçların muayenelerinin Trafik belgesine işleneceği ve ayrıca araç üzerine bir sonraki muayene tarihine kadar geçerli olduğunu gösteren ve araca yapıştırılacak bir etiket bulundurulacağı hükme bağlanmıştır. Bayındırlık ve İskan Bakanlığın’ca 11.7.2002 günlü, 24812 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Araç Muayene İstasyonlarının Açılması, işletilmesi ve Araç Muayenesi Hakkında Yönetmelik ile bu Yönetmelik yürürlükten kaldırılmakla birlikte, önceki Yönetmelikle parelel düzenleme getirilerek araçların muayenelerinde dikkate alınacak esaslar ekli (Ek 1) cetvel ile daha ayrıntılı olarak açıklanmış, egzoz emisyonu sınır değerleri belirlenmiştir.
Öte yandan, Çevre Kanunu uyarınca çıkarılan Hava Kalitesini Kontrol Yönetmeliği’ nin 47.maddesinde; taşıtların işletilmesi ve teknik muayenesi ile ilgili esasların kara taşıtları için Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğünce belirleneceği hükme bağlanmıştır.
Yukarıda yer alan Yasa ve Yönetmelik hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden, motorlu kara taşıtlarının egzoz gazı emisyon ölçümünün de dahil olduğu teknik muayenelerinin Karayolları Genel Müdürlüğünce yapılması veya yaptırılması gerektiği sonucuna varılmaktadır.
Dava konusu tebliğ, 2872 sayılı Çevre Kanununun 8.maddesi 443 sayılı Çevre Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2.ve 9.maddeleri ile Hava Kalitesi Kontrol Yönetmeliğine dayanılarak çıkarılmış olup, anılan Yasalar ve Yönetmelik ile Çevre Bakanlığı’na genel olarak çevrenin korunması, iyileştirilmesi, su, toprak ve hava kirlenmesinin önlenmesi, bunun için gerekli politikaların belirlenip tedbirlerin alınması, uygulama esaslarının belirlenmesi ve denetlenmesi yetkisi verilmiştir.Buna göre Çevre Bakanlığının egzoz gazlarının yol açtığı hava kirliğinin önlenmesi amacı ile ölçüm tespit, kalite (kriterler ve standartlarını) belirleme, kirlilik halinde uygulanacak yaptırım konularında düzenleme yapmaya yetkili olduğu açıktır.Ancak Karayolları Trafik Kanununda egzoz gazı ölçümü konusunda yetkili kurum ve kuruluşlar açıkça belirtilmiş ve Yasanın uygulanmasına yönelik çıkarılan Yönetmelikler ile de ölçümün ne şekilde ve hangi sürelerde yapılacağı, ölçüm sonucu düzenlenecek belgeler ile alınacak ücretler düzenlemiş olduğuna göre, çevre Bakanlığınca ilgili kanunlarda açıkça kendisine yetki verilmeyen bu konularda da dava konusu tebliğ ile düzenleme yapılmasında yetki yönünden mevzuata uyarlık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, dava konusu Tebliğin 10.maddesinin 3.fıkrası hakkında KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞINA, 6.maddesi, 7.maddesinin son fıkrası ve 8.maddesinin son fıkrasının ise İPTALİNE; …lira yargılama giderlerinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine artan posta ücretinin isteği halinde davacıya iadesine 22.4.2003 gününde oybirliğiyle karar verildi,