6. Daire         1996/1122 E.  ,  1997/588 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No: 1996/1122
Karar No: 1997/588

Davacı : … Belediye Başkanlığı
Vekili : Av. …
Davacı Yanında Davaya Katılan : İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı
Vekili : Av. …
Karşı Taraf : Maliye Bakanlığı-ANKARA
İstemin Özeti : Maliye Bakanlığı’nın 29.2.1996 günlü, 22566 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 96/1 sıra numaralı Devlet İhaleleri Genelgesinin “İhtiyaçların Kamu Kuruluşlarından Karşılanması” başlığı altındaki (2) nolu bendinin 2886 sayılı Yasanın 71. maddesine aykırı olduğu öne sürülerek iptali istenilmektedir.
Maliye Bakanlığı’nın Savunmasının Özeti: Dava konusu genelge ile belediyelerin ticari amaçla oluşturdukları şirketlerden ihale yapılmaksızın mal ve hizmet edinmelerinin 2886 sayılı Yasada belirlenen serbest rekabet ilkesi ile bağdaşmadığı bu nedenle belediye birlikleri, şirketleri veya iştiraklerinin sözkonusu genelge ile uygulama dışında bırakıldığı ve bakanlığa bu konuda “uygun görüş” veya “bakanlıkça kabul edildiğine dair belge” almak için başvurulamayacağı şeklinde düzenleme getirildiği bununla açıklık ve serbest rekabet ortamının sağlanması, haksız rekabetin önlenmesinin amaçlandığı öne sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
Tetkik Hakimi …’nun Düşüncesi :Dava konusu genelgenin iptali istenilen maddesinin 2886 sayılı Yasanın temel ilkelerine uygun olarak serbest rekabet ortamının sağlanması, tekelleşmenin önlenmesi, özel ve kamu sektörünün eşit koşullarda pazara girmelerini sağlayacak biçimde ve kamu yararına yönelik olarak düzenlendiği anlaşıldığından davanın reddinin uygun olacağı düşünülmektedir.
Savcı …’nin Düşüncesi : Dava,Maliye Bakanlığının 29.2.1996 günlü,22566 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 96/1 sıra nolu Devlet İhaleleri Genelgesinin “İhtiyaçların Kamu Kuruluşlarından Karşılanması” başlıklı 11/K maddesinin 2 nolu bendinin iptali isteğiyle açılmıştır.
2886 sayılı Yasa ile ihale konusu düzenlenirken gereksinimlerin en iyi şekilde,en uygun fiyatla,zamanında karşılanmasının yanı sıra ihalelerde açıklık ve rekabetin sağlanması da amaçlanmıştır.
2886 sayılı Yasanın 71.maddesinde de,Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak aralarında belediye birlikleri,şirketleri veya iştiraklerinin de bulunduğu bazı kamu kurum ve kuruluşlarının gereksinimlerinin ihale yönteminin dışında kıymet takdiri suretiyle karşılanabileceği kurala bağlanmış olup,Maliye Bakanlığının Yasa ile kendisine tanınan uygun görüş verme yetkisini 2886 sayılı Yasa ilkelerine uygun olarak gereksinimlerin serbest rekabet ortamı içinde karşılanması,tekelleşmenin önlenmesi, özel ve kamu sektörünün eşit koşullarda pazara girmelerini sağlayacak biçimde kamu yararına uygun olarak kullanacağı açıktır.
Dava konusu Genelge hükmüyle de piyasa koşullarında mal ve hizmet üretmek amacıyla oluşturulmuş olan belediye birlikleri,şirketleri ve iştiraklerinin gereksinmelerin en iyi şekilde, uygun fiyatla ve zamanında karşılanması,ihalede açıklık ve rekabetin gerçekleştirilmesi gerektiği ilkesine uygun biçimde çalışmalarının sağlanması amaçlanarak düzenlendiği anlaşıldığından sözü edilen Genelge hükmünde kamu yararına ve mevzuata aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:
Anayasaya aykırılık iddiası yerinde görülmemiştir.
Dava, Maliye Bakanlığı’nın 29.2.1996 günlü, 22566 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 96/1 sıra numaralı Devlet İhaleleri Genelgesi’nin “İhtiyaçların Kamu Kuruluşlarından Karşılanması” başlığı altındaki (2) nolu bendinin 2886 sayılı Yasanın 71. maddesine aykırı olduğu öne sürülerek iptali istemiyle açılmıştır.
Türk Hukuk Sisteminde idarenin alım satım, yaptırma, kiralama gibi gereksinmelerini giderebilmesi için özel düzenlemelere gidilmiş, bu amaçla 10.9.1983 günlü, 18161 sayılı Resmi Gazete’de Genel bütçeye dahil dairelerle, katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira,trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işlerinin düzenlendiği 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Aynı Yasanın ilkeler başlıklı 2.maddesinde: “Bu Kanunun yürütülmesinde, ihtiyaçların en iyi şekilde, uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve ihalede açıklık ve rekabetin sağlanması esastır.
Başka başka istekliler tarafından karşılanması mutat olan muhtelif işler bir eksiltmede toplanamaz.Ancak, ihalelerinin ayrı ayrı yapılacağı açıklanmak suretiyle ilanları bir arada yapılabilir.
Bu kanunda yazılı hallerden yararlanmak amacıyla ihale konusunu oluşturan işler kısımlara bölünemez.Ancak,istekli çıkmadığı takdirde, alım şekillerini değiştirecek mahiyette olmamak üzere önemli işlerin kısımlara ayrılması mümkündür.
İhaleler kesin zaruret olmadıkça işin mahiyetine göre en uygun fiyatla temini mümkün olan mevsimlerde yapılır.
Arsası temin edilmemiş, mülkiyet ve kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış olan ve gerekli olduğu halde imar durumu, tip yapılarda tatbikat, diğerlerinde avan projeleri ve bunlara dayalı keşifleri bulunmayan yapım işlerinde ihaleye çıkılamaz.Ancak, arsa temin edilmesi, mülkiyet ve kamulaştırma işlemlerinin tamamlanması şartı bina ve benzeri mahiyetteki inşaatlar dışındaki ihalelerde aranmaz.
Ancak, arsa temin edilmesi, mülkiyet ve kamulaştırma işlemlerinin tamamlanması şartı,bina ve benzeri mahiyetteki inşaatlar dışındaki ihalelerde aranmaz.” kuralı yer almıştır.
Bu düzenleme ile idarenin gereksinmelerinin karşılanmasında yapılacak işlemin açıklık içinde yürütüleceği, ilgililer arasında rekabeti sağlayacak yöntemlerin uygulanacağı ve gereksinmelerin karşılanmasında uygun bedelin oluşmasının gözetileceği benimsenmiş bulunmaktadır.
2886 sayılı Yasanın İhale Usullerine Tabi Olmayan İşler Bölümü başlıklı üçüncü kısmının İhtiyaçların Kamu Kuruluşlarından Karşılanması başlığını taşıyan 71.maddesinde:”
Aşağıda belirtilen durumlarda ihale işleri Maliye Bakanlığı’nın uygun görüşü alınarak kıymet takdiri suretiyle yapılır.
1-Bu Kanun kapsamına giren idarelerin kendi aralarında yaptıkları ihale işleri.
2- (1) numaralı fıkrada belirtilen idarelerin her türlü ihtiyaçlarının;
a) Bu idarelere bağlı sabit veya döner sermayeli müesseseler ve özel bütçeli idarelerin kurdukları birliklerden,
b) Kamu iktisadi teşebbüsleri ile sermayesinin yarısından fazlası tek başına veya birlikte Devlete, kamu iktisadi teşebbüslerine veya mahalli idarelere ait kuruluşlardan,
c) Türk Silahlı Kuvvetlerini güçlendirmek amacıyla kurulmuşolan vakıflar ile sermayesinin yarısından fazlası bu vakıflara ait olan kuruluş, şirket ve müesseselerden,
d) Özel kanun ile kurulan tüzel kişiliğe sahip ve ortaklarının veya kanunların öngördüğü durumlarda ortak olmayanların ürünlerini alan, işleyen, değerlendiren, iyileştiren, satan, üretim ihtiyaçlarına yarayan araç ve gerekçeleri sağlayan ortaklıklar ve bunlara ait birliklerden,
e) Özel kanunlarla kurulmuş ve kendilerine kamu görevi verilmiş tüzelkişiliğe sahip kuruluşlardan,
Temini ile ilgili ihale işleri,
(2)- numaralı fıkranın uygulanmasında,ihale konusu mal ve hizmetlerle, taşıma işlerinin bizzat o kuruluşlar tarafından üretilmesi ve yapılması zorunludur.Ancak, bu fıkrada yazılı olup kuruluş amaçları temel gıda ve günlük tüketim maddelerini alıp satmak olan kuruluşlar bakımından, sözü edilen günlük gıda ve tüketim maddeleri, sanayi kuruluşları bakımından da imal edilecek mamullerin bünyesine giren hammadde, yarı mamul, devre elemanları, aksesuar, yardımcı özel teçhizat ve bir bütün halinde kurulacak tesislerde kullanılan ve kuruluşun imalat sahasına girmeyen makina, teçhizat için bizzat üretim ve yapım şartı aranmaz.
Bu usulle yapılan mal ve hizmet alımları ile yapım ve taşıma işlerinin kıymet takdirleri, satış fiyatları Devletçe veya görevli mercilerce tespit olunanlar için bu fiyatlar esas alınmak suretiyle,fiyatları bu şekilde tespit olunmayan için ise 9’uncu maddedeki usule göre alıcı kuruluşlarca yapılır.
Satış fiyatları Devletçe veya görevli mercilerce tespit olunan mallar, dağıtımı yapan kuruluşlarda bulunmadığı belgelenmek şartıyla bu fiyatlarla en yakın piyasadan da satın alınabilir.
İdarelere zorunluluk yükleyen özel hükümler saklıdır” kuralı yer almaktadır.
Yukarıda belirtildiği gibi 2886 sayılı Yasada ihale işlerinin Maliye Bakanlığı’nın uygun görüşü alınarak kıymet takdiri yoluyla yapılacağı şeklinde bir düzenleme getirilmiş, 71.maddenin 3.fıkrasında “…Maliye Bakanlığı’nın uygun görüşü alınarak…” şeklinde belirlenen yetki her ihale konusu için ayrı ayrı uygun görüş verip vermeme şeklinde kullanılmayarak dava konusu genelge ile genel ve kapsamlı bir biçimde “genel uygun görüş” verip vermeme biçiminde kullanılmış, Devlet İhale Kanununun 1.maddesinde sayılan, işlerin rekabet ilkesine dayalı olarak genel hükümlere göre ihale yoluyla yerine getirilmesinin esas olduğu, ancak gereksinmelerin belirtilen kuruluşlardan kıymet takdiri yoluyla karşılanmasının idarelerin isteğine bağlı olduğu vurgulanmıştır.
2886 sayılı Yasanın uygulanmasını gösteren dava konusu genelgenin ihtiyaçların Kamu Kuruluşlarından karşılanmasını düzenleyen (K) bölümünün (2) nolu bendinde “Öte yandan, belediyelerin kuruluş amaçları dışında başka gerekçelerle veya ticari amaçlarla şirket kurdukları veya kurulmuş şirketlere iştirak ettikleri görülmektedir.
İhtiyaçların bu tür ticari şirketlerden ihale yapılmaksızın karşılanması yukarıda belirtilen ilkelerle bağdaşmamaktadır.2886 sayılı Kanunun temel ilkelerine uygun olarak ihtiyaçların serbest rekabet ortamı içinde karşılanması, tekelleşmenin önlenmesi, kamu sektörüne dahil ticari şirketlerin özel sektörle eşit şartlarda kamu pazarına girmeleri suretiyle kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasının sağlanması gerekmektedir.
Bu nedenlerle; bundan böyle belediye birlikleri, şirketleri veya iştiraklerinden ihale yapılmaksızın, ihtiyaçların temini yoluna gidilmeyecek, Bakanlığımıza bu konuda “uygun görüş” veya “Bakanlığımızca kabul edildiğine dair belge” almak için başvurulmayacaktır.” denilmek suretiyle serbest rekabet ortamının sağlanması ve tekelleşmenin önlenmesi için belediye birlikleri, şirketleri veya iştiraklerinden,ihale yapılmaksızın ihtiyaçların karşılanamayacağı belirlenmiş bulunmaktadır.
Yukarıda da belirtildiği gibi, 2886 sayılı Yasa ihale konusunu düzenlerken gereksinimlerin en iyi şekilde, en uygun fiyatla, zamanında karşılanmasının yanısıra ihalelerde açıklık ve rekabetin sağlanmasını da amaçlamaktadır.
Buna bağlı olarak Maliye Bakanlığı’nın uygun görüşü alınarak aralarında belediye birliklerinin de bulunduğu kimi kamu kurum ve kuruluşlarının gereksinimlerinin ihale yönteminin dışında kıymet takdiri suretiyle karşılanabileceği 2886 sayılı Yasanın 71.maddesinde düzenlenmiş bulunmaktadır.
Ancak,Yasanın Maliye Bakanlığı’na tanıdığı uygun görüş verme yetkisinin,2886 sayılı Yasanın temel ilkelerine uygun olarak ihtiyaçların serbest rekabet ortamı içinde karşılanması, tekelleşmenin önlenmesi, kamu sektörüne dahil ticari şirketlerin özel sektörle eşit koşullarda kamu pazarına girmeleri yoluyla kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasının sağlanması yoluyla kamu yararı doğrultusunda kullanılacağı açıktır.
Buna uygun olarak iptali istenilen maddeler ile piyasa koşullarında mal ve hizmet üretmek amacıyla oluşturulmuş olan şirketlerden veya iştiraklerden kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyaçlarını 2886 sayılı Yasanın 2.maddesinde belirlendiği şekilde en iyi biçimde uygun şartlarla, zamanında karşılaması ve ihalede açıklık ve rekabetin gerçekleştirilmesinin yanısıra mal ve hizmet piyasasında serbest rekabet ortamının sağlanması ile haksız rekabetin önlenmesinin de amaçlandığı anlaşıldığından sözkonusu genelgedeki iptali istenilen maddelerde kamu yararına ve mevzuata aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle davanın REDDİNE, peşin alınan yargılama giderlerinin davacı üzerinde bırakılmasına, 7.2.1997 gününde oybirliğiyle karar verildi.