5. Daire         1996/2 E.  ,  1996/3674 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
BEŞİNCİ DAİRE
Esas No: 1996/2
Karar No: 1996/3674

Davacı: Veteriner Hekimler Derneği
Vekili: …
Davalı: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

Davanın Özeti: Davacı Dernek 28.1.1995 günlü, 22362 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Veteriner Hekimliği Uzmanlık Yönetmeliğinin 1, 2, 6, 8, 11 ve 12. maddelerinin iptalini istemektedir.

Savunmanın Özeti: Davada süre aşımı bulunduğu; davacının dava konusu işlemle kişisel hakkı ihlal edilmediğinden 2577 sayılı Yasanın değişik 2. maddesinde öngörülen dava ehliyetinin bulunmadığı; 14.5.1968 günlü, 12898 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ve 1982 yılına kadar uygulanan Veteriner Hekimliği Uzmanlık Yönetmeliğinde de dava konusu Yönetmelikle aynı nitelikteki hükümlerin bulunduğu, kaldı ki geçici maddeyle, yaş haddi yönünden mağdur olanlara kolaylık sağlandığı; Yönetmeliğin 8. maddesinde öngörülen geçici görevlendirmeyle, uzman adaylarının, diğer müesseselerde kullanılan teknikleri tanımalarının ve eğitimlerinin amaçlandığı; uzman adaylarının başarı durumlarının değerlendirilmesinin, subjektif ve keyfi olacağı iddiası ile sınav komisyonu oluşturulmasının bir belirsizlik ve keyfilik taşıdığı iddiasına katılmanın mümkün olmadığı; 8.1.1975 günlü, 15112 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış olan Yönetmeliğe göre uzmanlık eğitimi sürdürülürken, uzmanlık eğitimi vermekte olan … Üniversitesi Veteriner Fakültesi bünyesindeki Uzmanlık Yüksek Okulunun Yükseköğretim Kanunu ile 1982 yılında kapatıldığı ve uzmanlık eğitiminin kesintiye uğradığı, 5 yıl süreyle uzmanlık eğitiminin durmuş olması sonucu uzman veteriner hekim açığı oluştuğu ve Bakanlıktaki hizmetlerin aksadığı; özel sektörde de, serbest olarak ya da diğer kamu kurumlarında çalışan veteriner hekimlerin Üniversitelere bağlı Sağlık Bilimleri Enstitülerinin uzmanlık eğitiminden yararlanabildikleri, Yönetmelik taslağının çeşitli kamu kurum ve kuruluşların görüşlerine sunulduktan sonra çıkarıldığı; 1987 yılında çıkarılan Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Uzmanlık Yönetmeliğinin Resmi Gazetede yayımlanamadığı ve uygulamada ortaya çıkan sıkıntıları aşmak, veteriner hekimliği uzmanlık eğitimine yasal bir çerçeve kazandırmak ve 441 sayılı KHK’nin emrettiği hizmetleri yürütmek için gerekli olan uzman veteriner hekimleri yetiştirmek amacıyla 6343 sayılı Yasanın 7. maddesine dayanılarak dava konusu Yönetmeliğin hazırlandığı; Bakanlıklarının, tüm veteriner hekimlere uzmanlık eğitimi vermek görevi olmadığı gibi böyle bir yetkisi de bulunmadığı; belirtilen nedenlerle davanın reddi gerektiği yolundadır.

Danıştay Tetkik Hakimi: …
Düşüncesi: İdare Hukuku ilkelerine göre iptal davası açılabilmesi için gerçek ya da tüzel kişiler ile dava konusu işlem arasında makul ve ciddi bir menfaat ilişkisinin varlığı yeterli olup, Veteriner Hekimler Derneği Tüzüğünün amaç başlıklı 2. maddesi incelendiğinde Veteriner Hekimler Derneğinin bakılan davayla menfaat ilişkisinin bulunduğu; öte yandan, açılan davanın süresinde olduğu anlaşıldığından davalı İdarenin usule ilişkin iddiaları yerinde görülmemiştir.
Dava konusu Yönetmeliğin 1, ve 2. maddeleri, 6343 sayılı Yasanın 7. maddesinin açık hükmüne karşılık, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Teşkilatında çalışmayan veteriner hekimleri kapsam dışında bırakarak sınırlı bir düzenleme getirdiğinden bu düzenlemelerin anılan Yasaya aykırılık oluşturduğu açık olup, bu nedenle dava konusu Yönetmeliğin 1. ve 2. maddeleriyle bu maddelerde yeralan hükümler esas alınarak düzenlenmiş olan ve iptali istenen 6, 8, 11 ve 12. maddelerinin iptal edilmesi gerektiği düşünülmüştür.

Danıştay Savcısı: …
Düşüncesi: Yasal süresi içinde açılan davada Dairenizce verilen dilekçe ret kararının tebliğinden itibaren otuz gün içinde davanın yenilendiği anlaşılmakla davalı Bakanlığın soyut süre savı yerinde değildir.
2577 sayılı yasanın 2. maddenin 1. fıkrasının (a) bendinde yeralan “..kişisel hakları ihlal edilenler..” ibaresi, … Mahkemesinin … gün ve … sayılı kararıyla iptal edilmiş olduğuna ve Veteriner Hekimler Derneği Tüzüğünün amaç maddesinde, veteriner hekimliğin ve veteriner hekimlerin sorunlarını çözümlemeye çalışmak, hakları korumak yer aldığına göre kişisel hakkın ihlali söz konusu olmadığı gerekçesiyle davalı yönetimin dava ehliyeti bulunmadığı savı da yerinde görülmemiştir.
6343 sayılı “Veteriner Hekimliği Mesleğinin İcrasına, Türk Veteriner Hekimleri Birliği ile Odalarının Teşekkül Tarzına ve Göreceği işlere Dair” Kanun, veteriner hekimlik mesleği ile ilgili düzenlemeler getirmiş ve bu düzenlemelerde, özellikle 2. ve 4. maddelerinden hareketle tüm veteriner hekimleri kapsamayı amaçlamıştır. Yasanın 7. maddesiyle hazırlanması öngörülen Yönetmeliğin de bu düzenlemeye koşut hükümler getirmesi gerekeceği açıktır.
6343 sayılı Yasada geçen Ziraat vekaletine, bugün karşılık gelen Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca çıkarılan Veteriner Hekimleri Uzmanlık Yönetmeliğinin iptali istenilen 1.ve 2. maddeleri incelendiğinde, kapsamın daraltılarak yalnız anılan Bakanlıkta görev yapan veteriner hekimlerle ilgili hükümler getirdiği görülmektedir.
Yönetimlerin kendi görev alanlarını ilgilendiren konuları yönetmeliklerle düzenleme yetkisinin kullanılmasına kamu hukuku yönünden kısıtlayıcı bir engel bulunmamakla beraber yönetmeliklerin daha üstün hukuk kurallarına aykırı hükümler içermemesi gerekir. Oysaki, tüm veteriner hekimleri kapsayacak şekildeki yasal düzenleme, yalnız davalı Bakanlıkta çalışan veteriner hekimleri kapsayacak şekilde yönetmelikle daraltılmış ve açıkca belirtilmeyen durumlarda yasa koyucunun buna izin vermediğini kabul etme gerekliliği aşılmıştır.
Yönetmeliğin diğer hükümlerinin de, yasaya aykırı 1 ve 2. maddeler esas alınmak suretiyle, yani davalı yönetimde çalışan veteriner hekimlerin uzman olabilecekleri noktasından hareketle düzenlenmeleri karşısında, bu maddelerin de yasaya aykırılığı ortaya çıkmaktadır.
Açıklanan nedenlerle, davakonusu yönetmeliğin 1,2,6,8,11 ve 12. maddelerinin iptaline karar verilmesi gerekeceği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Hüküm veren Danıştay Beşinci Dairesince duruşma için önceden belli edilen 27.11.1996 günü davacı Dernek vekili Av. … ile davalı İdareyi temsilen Hukuk Müşaviri …’ın geldiği görülerek Danıştay Savcısı … hazır olduğu halde açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne göre söz verilip dinlendikten ve Savcının da düşüncesi alındıktan sonra duruşmaya son verildi. Dosyadaki bilgi ve belgeler de incelenmek suretiyle işin gereği düşünüldü:
2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde iptal davalarının menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılabileceği öngörülmüş, 4001 sayılı Yasayla anılan maddenin 1. fıkrası değiştirilerek (a) bendinde “idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için, çevre, tarihi ve kültürel değerlerin korunması, imar uygulamaları gibi kamu yararını yakından ilgilendiren hususlar hariç olmak üzere, kişisel hakları ihlal edilenler tarafından açılan iptal davaları “hükmüne yer verilmiş, …Mahkemesinin … günlü, E: …, K: …sayılı kararıyla, 6.1.1982 günlü, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 10.6.1994 günlü, 4001 sayılı Yasanın 1. maddesiyle değiştirilen 2. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde yeralan “… kişisel hakları ihlal edilenler…” ibaresi Anayasaya aykırı bulunarak iptal edilmiştir.
Bu durumda İdare Hukukunun genel ilkelerine göre iptal davası açılabilmesi için gerçek ya da tüzel kişiler ile dava konusu edilen işlem arasında makul ve ciddi bir ilişkinin diğer bir deyişle menfaat bağının varlığının yeterli bulunduğu açıktır. Veteriner Hekimleri Derneği Tüzüğünün 2. maddesinde Derneğin, Veteriner Hekimler arasında toplumsal dayanışmayı sağlamak amacıyla kurulduğu Derneğin ve bu amacı gerçekleştirebilmek için Veteriner Hekimlik mesleğinin halk yararına en iyi şekilde düzenlenmesini ve gelişmesini sağlamaya çalışacağı, Veteriner Hekimliğin ve Veteriner Hekimlerin sorunlarını çözümlemeye çalışıp haklarını koruyacağı belirtildiğinden davacı Derneğin, üyelerinin hukukunu korumak amacıyla dava açabileceği anlaşılmaktadır. Bu nedenle davalı İdarenin, davacı Derneğin dava ehliyeti bulunmadığı yolundaki iddiası yerinde görülmemiştir.
Öte yandan, dava konusu Yönetmelik, 2.8.1995 günlü, 22362 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak ilan edilmiş olup, 2577 sayılı Yasanın 7/4. maddesi uyarınca ilan tarihini izleyen günden itibaren başlayan dava süresi içindeki 29.9.1995 tarihinde dava açılıp verilen dilekçe ret kararı üzerine bakılan davanın yasal süresi içinde yenilendiği anlaşıldığından, davalı İdarenin süreye ilişkin iddiasına da itibar etmek mümkün değildir.
Bu nedenlerle davalı idarenin süre ve ehliyet def’i yerinde görülmeyerek işin esasına geçildi:
Davacı Dernek, 2.8.1995 günlü, 22362 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Veteriner Hekimliği Uzmanlık Yönetmeliğinin 1, 2, 6, 8, 11 ve 12. maddelerinin; Yönetmelik, veteriner hekimlik mesleğinin amaç ve ilkelerine, mesleğin icrasına ve 6343 sayılı Yasa ile diğer mevzuata aykırı hükümlere yer verdiği için, veteriner hekimlerin hak ve çıkarlarını korumak amacıyla kurulmuş olan Derneklerinin bu davayı açma zorunluluğunun doğduğunu; Yönetmelikte, “Bakanlıkta Çalışma” ön plana çıkarılarak ayrım yapıldığını; Yönetmeliğin kendi içinde çelişkiler taşıdığını öne sürerek iptalini istemektedir.
2.8.1995 günlü, 22362 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Veteriner Hekimliği Uzmanlık Yönetmeliğinin “Hukuki Dayanak” başlığını taşıyan 3. maddesinde, bu Yönetmeliğin, 6343 sayılı, Veteriner Hekimliği Mesleğinin İcrasına, Türk Veteriner Hekimleri Birliği ile Odalarının Teşekkül Tarzına ve Göreceği İşlere Dair Kanunun 7. maddesine dayanılarak hazırlandığı hükme bağlanmıştır.
Adıgeçen Kanunun 2. maddesinde, Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı olan ve sahip oldukları diplomalarını Ziraat Vekaletine tescil ettirmiş bulunan her veteriner hekimin, mesleğini bu Kanun hükümleri dahilinde serbestçe icra edebileceği; 4. maddesinde, hakiki şahısların veya hususi hukuk hükmi şahısları tarafından istihdam edilen veteriner hekimlerin de bu Kanun hükümlerine tabi oldukları hükme bağlanmış olup; anılan Kanunun 7. maddesinde de, “Mütehassıs ünvanını taşıyabilmek için Veteriner Hekim İhtisas Talimatnamesinde yazılı olan branşlardan birinde ihtisas yapmış olmak ve Ziraat Vekaletince hazırlanacak yönetmeliğe göre yapılacak imtihanı kazanmak ve ihtisas vesikası almak şarttır…” hükmüne yer verilmiştir.
Bu Kanunun bazı maddelerinde yer alan “Ziraat Vekaleti” ibaresi, 2993 sayılı Yasanın 19. maddesiyle 6343 sayılı Kanuna eklenen Ek-4. madde ile “Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı” olarak değiştirilmekle birlikte; daha sonra yürürlüğe giren 441 sayılı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede yer alan hükümler karşısında, 6343 sayılı Yasada “Ziraat Vekaleti” olarak belirtilen Bakanlığın, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı olarak kabul edilmesi gerekmektedir.
6343 sayılı Yasanın yukarıda sözü edilen 2, 4 ve 7. maddelerinde yer alan hükümlerin birlikte incelenmesinden de anlaşılacağı üzere, Yasa, “tüm veteriner hekimleri kapsayacak şekilde” veteriner hekimlik mesleği ile ilgili düzenlemeler getirmiş olup; 7. maddesinde Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca hazırlanması öngörülen Yönetmeliğin de, Yasanın belirtilen kapsamı karşısında, tüm veteriner hekimleri kapsayacak biçimde düzenlenmesi gerektiği açıktır.
Dava konusu Yönetmeliğin 1. maddesinde, bu Yönetmeliğin amacının, “441 sayılı KHK’nin 2. maddesinde belirtilen hizmetlerin gerektirdiği uzman ihtiyacını karşılamak üzere, bu Yönetmelik hükümleri dahilinde ve belirtilen uzmanlık dallarında uzman yetiştirmeyi sağlamak” olduğu belirtildikten sonra; Yönetmeliğin 2. maddesinde, bu Yönetmeliğin, uzman adaylarının seçimi ve eğitimi ile uzman yetiştirmeye dair usul ve esasları kapsadığına işaret edilmiştir.
Yönetmeliğin 1. ve 2. maddelerinde yer alan hükümlerle diğer maddelerde yer alan hükümlerin (örneğin, “Uzman Adaylarında Aranılan Nitelikler” başlıklı 6. maddesinin 1/a; “Uzman Adayların Seçimi” başlığını taşıyan 7. maddesinin 8. fıkralarının) incelenmesinden; dava konusu Yönetmeliğin, uzman adaylarının seçimi ve eğitimi ile bu adayların yetiştirilmelerine ilişkin olarak, sadece Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bünyesinde görev yapmakta olan veteriner hekimleri kapsayacak şekilde düzenlemeler getirdiği anlaşılmıştır.
Bu durumda, Yönetmeliğin 1. ve 2. maddelerinin, 6343 sayılı Yasanın yukarıda sözüedilen 7. maddesinin açık hükmüne karşın, belirtilen konuda, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Teşkilatında görevli olmayan veteriner hekimleri kapsam dışında bırakarak sınırlı bir düzenleme yaptığında ve sözkonusu maddelerle getirilen düzenlemelerin bu haliyle 6343 sayılı Yasaya açıkça aykırılık oluşturduğunda kuşkuya yer bulunmamaktadır.
Bunun yanı sıra, Yönetmeliğin dava dilekçesinde iptali istenilen diğer maddelerinin de, 1. ve 2. maddeler esas alınmak suretiyle, yani, ancak Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bünyesinde çalışan veteriner hekimlerin “Uzman” olabileceklerinden hareketle düzenlendiği anlaşılmaktadır.
Dava konusu Yönetmeliğin 1. ve 2. maddelerinin 6343 sayılı Yasaya açıkça aykırı olduklarının saptanması nedeniyle bu konuda idarece yeni bir düzenleme yapılması gereği ortaya çıktığına ve Yönetmeliğin iptali istenilen diğer maddelerinin de, içeriği yukarıda belirlenen 1. ve 2. maddelerde yer alan hükümler esas alınarak düzenlendikleri anlaşıldığına göre, dava konusu Yönetmeliğin 1. ve 2. maddelerinin yanı sıra, iptali istenilen diğer maddelerin de iptal edilmesi gerektiği açıktır.
Açıklanan nedenlerle dava konusu Yönetmeliğin 1, 2, 6, 8, 11 ve 12. maddelerinin iptaline, aşağıda dökümü gösterilen …- lira yargılama gideri ile davanın açıldığı tarihte yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …- liralık Avukatlık Ücretinin davalı İdareden alınarak davacıya verilmesine, posta ücretinden eksik yatırılan …- liranın davacıya tamamlattırılmasına 27.11.1996 tarihinde oybirliği ile karar verildi.