5. Daire         1994/8773 E.  ,  1995/2208 K.
Daire : BEŞİNCİ DAİRE
Karar Yılı : 1995
Karar No : 2208
Esas Yılı : 1994
Esas No : 8773
Karar Tarihi : 14/06/995

İKTİSADİ DEVLET TEŞEKKÜLLERİNDE MERKEZİ TEFTİŞ KURULU YANINDA, BAĞLI ORTAKLIKLARDA DA TEFTİŞ KURULLARININ VE KURULLARDA MÜFETTİŞ KADROLARININ İHDAS EDİLEBİLECEĞİ, KADROLARI BAKANLAR KURULUNCA İPTAL EDİLEREK AÇIKTA KALMIŞ OLAN İKTİSADİ DEVLET TEŞEKKÜLÜ MÜFETTİŞLERİNİN BU KADROLARA ATANMASINDA 657 SAYILI 91.MADDESİNE AYKIRILIK BULUNMADIĞI HK.

Davacı, davalı Genel Müdürlük Başmüfettişliği görevinden alınarak … Demir ve Çelik İşletmeleri A.Ş. Genel Müdürlüğü Teftiş Kurulu Başkanlığına atanmasına ilişkin 22.11.1994 günlü, 38/552 sayılı işlemin ve bu işlemin dayanağı olan 7.3.1994 günlü, 94/5422 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının, T.D.Ç.İ. Genel Müdürlüğünde 16 adet Başmüfettişlik kadrosunun kaldırılması ve … Demir ve Çelik İşletmeleri A.Ş. Genel Müdürlüğünde Teftiş Kurulu Başkanlığı kadrosu ihdas edilmesine ilişkin kısmının iptalini istemektedir.
Davacı, davalı Genel Müdürlük Başmüfettişliği görevinden alınarak … Demir ve Çelik İşletmeleri A.Ş. Genel Müdürlüğü Teftiş Kurulu Başkanlığına atanmasına ilişkin 22.11.1994 günlü, 38/552 sayılı işlemin ve bu işlemin dayanağı olan 7.3.1994 günlü, 94/5422 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının, T.D.Ç.İ. Genel Müdürlüğünde 16 adet Başmüfettişlik kadrosunun kaldırılması ve … Demir ve Çelik İşletmeleri A.Ş. Genel Müdürlüğünde Teftiş Kurulu Başkanlığı kadrosu ihdas edilmesine ilişkin kısmının; bağlı ortaklık Yönetim Kurulu Üyelerinin henüz atanmadığını; bağlı ortaklıklarda teftiş kurullarının oluşturulmasının teftiş etkinliğini azalttığını; bürokrasiyi arttırdığını; yurt düzeyinde yetkili denetim elemanı iken il düzeyinde yetkili denetim elemanı durumuna getirildiklerini; sicil, liyakat, kıdem kıstaslarına uyulmadığını; tesis edilen işlemin, Personel Yönetmeliğinin 16., Teftiş Kurulu Yönetmeliğinin 6.maddelerine de aykırı olduğunu; teşkilatlanma ve yeni birimlerin oluşturulması 233 sayılı KHK.nin, 1.maddesinde belirtilen amaç ve kapsamın dışında kaldığından Bakanlar Kurulu kararının yasal dayanağının bulunmadığını, 399 sayılı KHK.nin 4.maddesindeki hükmün sözleşmeli personel için konulduğunu; Teftiş Kurulu Başkanlığı kadrolarının 399 sayılı KHK. eki I sayılı cetvelde sadece merkez teşkilatına tahsis edildiğini; 3046 sayılı Kanunun 11.maddesine göre iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşları ile bunların ortaklıklarının Bakanlık ilgili kuruluşu sayıldığını, aynı Yasanın 14.maddesine göre ise ilgili kuruluşlarda hangi denetim birimlerinin kurulacağının bu kuruluşların kuruluş kanunu veya statülerinde belirleneceğinin hükme bağlandığını, Genel Müdürlüğün ve bağlı ortaklığın kuruluş kanunu olan 233 ve 399 sayılı KHK.ler ile ana statüsünde bağlı ortaklıklarda Teftiş Kurulu birimine yer verilmediğini; 657 sayılı Yasanın 91.maddesi uyarınca uygun kadro olmadığı takdirde bir atama yapılmadan tüm özlük haklarının verilmesi gerektiğini öne sürerek iptalini istemektedir.
233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 15/7.maddesinde müesseselerin, teşebbüs yönetim kurulunun görüşü alınarak ilgili bakanlığın teklifi üzerine Koordinasyon Kurulu kararı ile bağlı ortalkı veya iştirak haline getirilebileceği; 22/2.maddesinde ise, mevcut müesseselerin veya işletmelerin bağlı ortaklık haline getirilmesinin Koordinasyon Kurulu; yeni bağlı ortaklık kurulmasının ise Bakanlar Kurulu Kararı ile olacağı hükme bağlanmıştır.
399 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Personel Rejiminin Düzenlenmesi ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin İstihdam Şekilleri” başlıklı 3771 sayılı Yasa ile değişik 3/b maddesinde, Teşebbüs ve bağlı ortaklıklarda, genel idare esaslarına göre yürütülecek asli ve sürelki görevler tarif edilerek bu görevlerin genel müdür, genel müdür yardımcısı, teftiş kurulu başkanı, kurul ve daire başkanları, müessese, bölge, fabrika, işletme ve şube müdürleri, müfettiş ve müfettiş yardımcıları ile ekli I sayılı cetvelde kadro ünvanları gösterilen diğer personel eliyle gördürüleceği belirtilmiş ve bunlar hakkında bu Kanun Hükmünde Kararnamede belirtilen hükümler dışında 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu hükümleri uygulanır.” hükmü yer almış, 52/b maddesinde ise görevden uzaklaştırmaya ilgili bakanlık, teşebbüs veya bağlı ortaklık müfettişlerinin yetkili oldukları hükmüne yer verilmiştir.
Aynı KHK.nin “Personel ihtiyacı” başlıklı 4.maddesinde; “Teşebbüs ve bağlı ortaklıklarda 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi olarak istihdam edilecek personelin kadro, ünvan derece ve sayıları ekli (I) sayılı cetvelde gösterilmiştir. Sözleşmeli statüde istihdam edilecek personele ait pozisyonların ünvan ve sayıları Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit edilir. Yeni kadro ve pozisyonların ihdası ile ihdas edilmiş kadro ve pozisyonların iptal ve değişiklikleri Bakanlar Kurulu Kararı ile yapılır.” hükmü getirilmiştir.
Yüksek Planlama Kurulu’nun 10.9.1993 günlü, … sayılı kararıyla, … Demir ve Çelik Fabrikaları Müessesesinin ve … Demir ve Çelik İşletmeleri Müessesesinin 233 sayılı KHK.nin 22/2.maddesi uyarınca, … Madenleri Müessesesi ile … Madenleri Müessesesinin de …- … Müessesesi adı altında birleştirilerek 233 sayılı KHK.nin 15/7 ve 22/2.maddeleri uyarınca bağlı ortaklık haline dönüştürüldüğü; Bakanlar Kurulunun 7.3.1994 günlü, 94/5422 sayılı kararıyla Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri Genel Müdürlüğü Merkez Teşkilatının (I) sayılı cetvelinde yer alan 16 başmüfettiş ve 18 müfettiş kadrosu iptal edilerek … Demir ve Çelik İşletmeleri A.Ş. Genel Müdürlüğü, … Demir ve Çelik İşletmeleri A.Ş. Genel Müdürlüğü ve …- … Madenleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. Genel Müdürlüğü Teşkilatları (I) sayılı cetvellerinde birer Teftiş Kurulu Başkanı, dörder başmüfettiş ve ikişer müfettiş kadrolarının ihdas edildiği; Yüksek Planlama Kurulunun 20.9.1994 günlü, … sayılı kararıyla … Demir ve Çelik A.Ş. ile Divriği-Hekimhan Madenleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin ana sözleşmelerinin onaylandığı ve bunların 14.10.1994 ve 24.10.1994 günlü Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlandığı; Şirketlerin Yönetim Kurulları oluştuktan sonra ilgili elemanların, şirketlerce yeniden atanmak üzere ihdas edilen kadrolara atamalarının yapıldığı dosyanın incelenmesinden anlaşılmıştır.
399 sayılı KHK.nin 4.maddesinde memurlar için “kadro”, sözleşmeli personel için “pozisyon ibareleri yer almakta olup, bu madde ile yeni kadro ve pozisyonların ihdası ile ihdas edilmiş kadro ve pozisyonların iptal ve değişiklikleri konusunda Bakanlar Kuruluna verilen yetkinin
sözleşmeli personel yanında I sayılı cetvele tabi personeli de kapsadığı görülmektedir. Nitekim 399 sayılı KHK.nin iptali istemiyle açılan dava sonunda … Mahkemesince verilen … günlü, E: … K: … sayılı kararda da anılan KHK.nin 4.maddesinin iptali istemi reddedilirken “Madde memur kadroları ile sözleşmeli personel pozisyonlarının ihdas ve iptalini, bu kadro ve pozisyonlarda değişiklik yapma yetkisini Bakanlar Kuruluna vermiştir. ilgili bölümlerde açıklandığı üzere KHK.nin tümünün incelenmesinden, sözleşmeli personelin mali, sosyal ve hukuksal statüsünün bu KHK ile düzenlendiği ve genel olarak statünün yeterli yasal güvencelerle donatıldığı görülmektedir. Yani ilgili bölümlerde açıklandığı üzere, hukuksal açıdan kuruluş-kadro, memurpozisyon, sözleşmeli personel bir bütün oluşturmaktadır. Kuruluşu, Bakanlar Kuruluna bırakılan teşebbüs ve bağlı ortaklıklarda (mevcut müesseselerin veya işletmelerin bağlı ortaklık haline getirilmesi Yüksek Planlama Kurulu kararı ile olmaktadır) bunun ayrılmaz bir parçası durumunda görülen personel ihtiyacının karşılanmasının da Bakanlar Kurulu’ na bırakılması işin mahiyetinden ileri gelmektedir.” denilmek suretiyle 4.maddeyle Bakanlar Kuruluna verilen yetkinin I sayılı cetveli de kapsadığı vurgulanmıştır.
Bu itibarla 399 sayılı KHK.nin 4.maddesinde, pozisyonlarda değişiklik yapılması hakkında Bakanlar Kurulan verilen yetkinin yalnız II sayılı cetvele tabi personel için kullanılabileceği, I sayılı cetvelde yer alan müfettişler için kadro ihdas ve ilgasının Bakanlar Kurulunun olmadığı yolundaki davacı iddiasına itibar etmek mümkün görülmemiştir.
Öte yandan, 399 sayılı KHK.nin 3771 sayılı Yasa ile değişik 3/b maddesi ile 52/b maddesinden anlaşılacağı gibi bağlı ortaklıklarda da teftiş kurullarının kurulabileceği ve teftiş hizmetinin yürütülebilmesi için müfettiş istihdan edilebileceği Kanun Hükmünde Kararnamede öngörülmüştür. Hizmetin iyi yetkisine sahip olan idarenin İktisadi Devlet Teşekkülünde merkezi teftiş kurulunun yanında her bağlı ortaklıkta da teftiş kurulu kadrolara ihdasında takdir yetkisi bulunmaktadır. Yargı yoluyla da bu yetkiye müdahale mümkün olmadığından, davacının, bağlı
kuruluşlarda teftiş kurulu kurulmasının uygun bulunmadığı yolundaki iddiasına da itibar edilememiştir.
Bu durumda 399 sayılı KHK.nin 4.maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak kamu yararı ve hizmet gerekleri gözetilmek suretiyle tesis edilen Bakanlar Kurulu kararının dava konusu edilen kısmında hukuka aykırılık görülmemiştir.
Davanın, naklen atanma işlemine ilişkin kısmına gelince;
399 sayılı KHK.nin 3771 sayılı Yasa ile değişik 3/b-2.maddesinde yer alan atıf nedeniyle I sayılı cetvele tabi olanlar hakkında bu KHK.’deki hükümler dışında 657 sayılı Yasa hükümleri uygulanacak olup, 657 sayılı devlet Memurları Kanununun “Kadrosu Kaldırılan Devlet Memurları” başlıklı 91.maddesinde; “Kadrosu kaldırılmış olanların memurlukla ilgileri, emeklilik ve bu kanunda yazılı aylık ve aile ödeneği hakları ile yükümlülükleri devam eder.
Kadrosu kaldırılmış olan memurların, kendi kurumlarında veya başka kurumlarda eski sınıflarındaki derecelerine eşit bir göreve atanmaları mecburidir; atandıkları görev başlamayanlar memurluktan çekilmiş sayılırlar…” hükmü yer almıştır.
Bu hüküm karşısında, Bakanlar Kurulunca iptal edilen kadrolarda çalışan müfettiş ve başmüfettişlerin maddedeki koşullarla başka bir göreve atanmaları idare için bir yükümlülüktür.
Bu itibarla kadroları iptal edilen personel saptanarak T.D.Ç.İ. Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulunun 22.11.1994 günlü, … sayılı Kararıyla bağlı ortaklık yönetim kurullarınca da yeniden atanmaların yapılacağı hususu belirtilmek suretiyle tesis edilen naklen atanma işleminde, yetki unsuru bakımından hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Öte yandan iptal edilen kadroların hangi baş müfettiş ve müfettişlere ait olduğu, dolayısıyla yeni ihdas edilen kadrolara da kimlerin atanacağının tesbiti ise idarenin takdirindedir. Diğer bir değişle, boş bulunan kadrolara kamu yararı amacı ve hizmet gereklerini gözeterek en uygun kişileri atamak üzere gerekli nitelikleri taşıyanlar arasında tercihte bulunmak hak ve yetkisine sahip bulunan idarenin bu yetkisini belirli kişiler lehine kullanmaya yargı kararı ile zorlanamayacağı açıktır.
Açıklanan nedenlerle, davanın Bakanlar Kurulu kararının kadroların iptaline ilişkin kısmı yönünden oyçokluğu, kadro ihdasına ilişkin kısmı yönünden oybirliği ile reddine, atama işlemi yönünden oyçokluğu ile reddine karar verildi.

AZLIK OYU:
Yeni kurulan Bağlı Ortaklıklara Başmüfettiş (Müfettiş) atamalarının yapılması sırasında Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri Genel Müdürlüğündeki kadroların iptal edilmesi gerekirken henüz Bağlı Ortaklıkların yetkili organları oluşturulup atamalar yapılmadan Türkiye Demir Ve Çelik İşletmeleri Genel Müdürlüğü Merkez Teşkilatında yer alan Başmüfettiş (Müfettiş) kadrolarının iptal edilmesinde hukuka uyarlık görülmediğinden dava konusu edilen Bakanlar Kurulu kararının Merkez Teşkilatında yer alan başmüfettiş (müfettiş) kadrolarının iptaline ilişkin kısmının; sicil, liyakat, kıdem gibi hizmetin gerekleri gözetilmeksizin yetişmiş deneyimli elemanların Ana Teşekkülün hizmetini aksatacak şekilde (zaman zaman bağlı ortaklıklara atanan personelin T.D.Ç.İ. Genel Müdürlüğünde ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığında geçici olarak görevlendirilmeleri bu görüşü doğrulamaktadır.) ve mağdur edilmek suretiyle atanmalarına ilişkin işlemin iptal edilmesi gerektiği düşüncesiyle çoğunluk kararına katılmıyorum.