5. Daire 1992/778 E. , 1992/2807 K.
Daire : BEŞİNCİ DAİRE
Karar Yılı : 1992
Karar No : 2807
Esas Yılı : 1992
Esas No : 778
Karar Tarihi : 28/10/992
657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNUNUN 64.MADDESİNE 243 SAYILI KHK İLE EKLENEN 2.FIKRANIN İLK UYGULAMA TARİHİNİN 31.12.1984 TARİHİNDEN ÖNCEKİ ALTI YIL OLDUĞU HK.
Davacı, 657 sayılı Yasanın 243 sayılı KHK ile değişik 64.maddesi uyarınca bir kademe ilerlemesi uygulanması isteminin reddine ilişkin işlemin ve 118 Seri Nolu Devlet Memurları Kanunu Genel Tebliğinin konu ile ilgili hükmünün iptali isteğiyle dava açmıştır.
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun “Kademelerde İlerleme Şartları” başlıklı 64.maddesinin 29.11.1984 günlü 243 sayılı KHK ile değişik 2. fıkrası, “Devlet Memurlarından 6 yıllık sicil notu ortalaması 90 ve daha yukarı olanların aylık derecelerinin yükseltilmesinde dikkate alınmak üzere bir kademe ilerlemesi uygulanır” hükmünü taşımakta olup, konunun açıklığa kavuşturulması bakımından “sicil notu” esasının personel hukukumuzdaki yerine kısaca değinilmesinde yarar görülmüştür.
Sicillerinin not esasına göre değerlendirilmesi esası 657 sayılı Yasanın 113.maddesi ile kabul edilmiştir. Not usulünün nasıl uygulanacağını göstermek üzere aynı Yasanın değişik 121.maddesi uyarınca çıkarılan yönetmelik 26.7.1979 gün ve 16708 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulmuş ise de uygulaması 26.12.1979 günlü ve 16851 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan kararname ile ertelenmiş, 7.2.1981 günlü ve 17244 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan kararname ile de yürürlükten kaldırılmıştır. Bu suretli, yasanın 113.maddesinde, öngörülmesine karşın memurların liyakat derecelerinin not esasına göre değerlendirilmesi usulü hiçbir şekilde uygulama olanağı kazanmamış ve sicilin düzenleme zamanı ve şekli konusunda uygulamada ortaya çıkan boşluk 21.7.1961 tarihli ve 13437 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan “Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı İle İlgili Memur ve Hizmetlilerin Sicilleri Üzerine Emekliye Sevkleri Hakkında Tüzük” hükümleri uygulanarak doldurulmuştur.
Bu uygulama, 18.10.1986 günlü ve 19255 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Devlet Memurları Sicil Yönetmeliği” yürürlüğe girinceye kadar devam etmiştir.
Bu açıklamadan da anlaşılacağı üzere, sicillerin not esasına göre doldurulup değerlendirilmesi 14.7.1965 tarihinde kabul edilen 657 sayılı Yasanın 113.maddesinde öngörüldüğü, 64.maddesinde 29.11.1984 günlü, 243 sayılı KHK ile yapılan değişiklikle memurlardan 6 yıllık sicil notu ortalaması 90 ve daha yukarı olanların bir kademe ilerlemesi uygulanmasına olanak tanındığı halde yeni sistemin uygulamaya konulabilmesi ancak 18.10.1986 tarihinde mümkün olabilmiştir. Bu arada, Maliye ve Gümrük Bakanlığının 657 sayılı Yasanın 37. ve 64.maddelerinin uygulanması ile ilgili açıklamaları içeren 118 sayılı tebliğin 3.paragrafında “91 seri no.lu Devlet Memurları Kanunu Genel Tebliğinde sözkonusu maddeleri dayalı olarak uygulamanın altı yıllık sicil notu ortalamasının 90 ve daha yukarı olmasını gerektirmesi ve sicil sisteminin ilk defa anılan Kanun Hükmünde Kararname ile not esasına bağlanması nedeniyle bu uygulamaya ancak altı yıl sonra başlanabileceği belirtilmiş ve buna dayanılarak verilen görüşlerde sözkonusu KHK.nin yürürlük tarihi gözönünde bulundurulmak suretiyle anılan kanunun 37. ve 64.maddelerinin uygulanmasına 1991 yılından itibaren başlanabileceği ifade edilmiştir.” açıklaması yapılmış, bu suretle tebliğin anılan hükmü ile mevcut yasal durum arasındaki çelişki açıkça ortaya çıkmıştır. Başka bir anlatımla, sicillerin not usulüne göre düzenleneceği esası 657 sayılı Yasanın 113.maddesinde yer aldığı halde, ilk kez 243 sayılı KHK ile değişik 37. ve 64.madde ile getirilmiş gibi değerlendirilerek bu KHK.nin yürürlüğe girdiği 31.12.1984 tarihi uygulamanın başlangıcı olarak kabul edilmiş, buna karşılık uygulamaya ilişkin yönetmelik ancak iki yıllık bir süre geçtikten sonra 18.10.1986 tarihinde yürürlüğe konulmuştur.
657 sayılı Yasanın kimi maddelerinde değişiklikler yapan 243 sayılı KHK. 31.12.1984 tarihinde yürürlüğe girmiş olup; 64.maddede yapılan değişikliğin daha sonraki bir tarihte yürürlüğe gireceği yolunda bu KHK de istisnai bir hükme yer verilmemektedir. Bu nedenle 64.maddenin değişik metni 31.12.1984 tarihinde yürürlüğe girmiş olduğuna göre maddede sözü geçen “altı yıllık sicil notu ortalaması” ibaresinin ilk uygulaması yönünden değerlendirmeye esas alınacak devrenin 31.12.1984 tarihinden önceki altı yıl olduğu konusunda kuşkuya yer bulunmamaktadır. Her ne kadar, 1986 yılından önceki dönemde siciller, not esasına göre doldurulmadığı için 64.maddenin uygulanması açısından ortaya bir boşluk çıktığından söz edilebilirse de Devlet Memurları Sicil Yönetmeliğinin geçici 2.maddesi bu boşluğu giderici nitelikte hükme yer vermektedir.
Sözü geçen maddenin “Bu yönetmelik kapsamına giren memurların 1985 yılına ait sicil raporlarında yeterlikle ilgili soruların değerlendirilmesinde her pekiyi için 11, her iyi için 9, her orta için 8 ve her zayıf için de 5 not esas alınmak suretiyle tesbit edilen toplam not 1985 yılı sicil notu sayılırl.” biçimindeki hükmünün kıyas yolu ile diğer yıllar sicillerine de uygulanmasında hukuka ve yasa koyucunun amacına aykırılık bulunmadığı açıktır. Bu nedenle 243 sayılı KHK ile 64.maddede yapılan değişiklikten önce siciller not esasına göre doldurulmadığı için davacının altı yıllık sicillerinin 64.madde anlamında bir değerlendirmeye tabi tutulamıyacağı yolundaki kabulde hukuki isabet görülmemiştir.
Öte yandan, 31.12.1984 tarihinden önceki 6 yıl için yapılan ilk değerlendirme sonucunda 64.madde hükmünden yararlanmasına olanak görülmeyen kamu görevlileri için incelemenin sürdürülmesi, takibeden her yıl yeniden değerlendirme yapılarak not ortalamalarının 90 ve daha yukarıyaulaşıp ulaşmadığının saptanması ve ulaştıkları yıl itibariyle bir kademe ilerlemesinden yararlandırılmaları idare için yasa koyucunun öngördüğü bir yükümlülüktür. 64.maddeye eklenen ek fıkranın amacı gözönünde tutularak bu maddenin aynı yasanın 243 sayılı KHK. ile değişik 37.maddesi ile birlikte değerlendirilmesi halinde, yukarıda sözü edilen incelemenin, kamu görevlilerinin öğrenim durumları, hizmet sınıfları ve görev ünvanları itibariyle azami yükselebilecekleri derecelerin dördüncü kademesine geldikleri tarihe kadar sürdürülmesi ve şartlarını oluşturması durumunda her altı yılda bir, bir kademe ilerlemesinden yararlandırılmaları gerekeceğini ayrıca vurgulamak gerekir.
Olayda, davacının 1985-1990 yılları sicilleri değerlendirilerek 657 sayılı Yasanın, 64.maddesi uyarınca bir kademe verilmiş olup, davacı 11.12.1991 günlü dilekçesi ile idareye başvurarak 1979-1984 yılları sicillerinin de incelenmesini ve bir kademe verilmesini istemiştir.
Yukarıdan beri açıklandığı üzere 64.maddenin ilk uygulama tarihi 31.12.1984 tarihi olup, idarece bu tarihte, geriye dönük 6 yıl bir değerlendirme yapılması gerekmektedir.
İdarelerin, yasalarla bir işlem tesisi için yükümlü kılındıkları halde, herhangi bir işlem tesis etmedikleri durumlarda kişilerin her zaman, başvuru tarihi itibariyle hak doğurmak üzere, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 10.maddesi kapsamında idareye başvurmaları ve maddedeki şartlarla süresinde dava yoluna gitmeleri olanaklı bulunmaktadır.
Bu açıdan bakıldığında davacının anılan 10.madde kapsamındaki 11.12.1991 tarihli başvurusu üzerine ve başvuru tarihinden itibaren hak doğurmak şartıyla; 1985 yılından önceki 6 yıla ilişkin sicillerinin 657 sayılı Yasanın değişik 64. ve Devlet Memurları Sicil Yönetmeliğinin geçici 2.maddesindeki esaslara göre incelenip değerlendirilerek bir kademe ilerlemesi uygulanıp uygulanmayacağına karar verilmesi gerekirken sözkonusu 64.maddenin 31.12.1984 tarihinden 6 yıl sonra uygulanabileceği gerekçesiyle istemin reddinde ve bunun dayanağı olan 118 seri nolu
Devlet Memurları Genel Tebliğinde mevzuata uyarlık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle 118 seri nolu Devlet Memurları Kanunu Genel Tebliği ile bu tebliğe dayanılarak tesis edilen dava konusu işlemin iptaline karar verildi.
AZLIK OYU:
Dava, 1985 öncesi 6 yıllık sicil notlarının değerlendirilerek 657 sayılı Kanunun 64.maddesi uyarınca 1 kademe verilmesi isteğiyle 1991 yılında yapılan başvurunun reddine ilişkin işlemle dayanağı tebliğinin iptali isteğiyle açılmıştır.
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 243 sayılı KHK ile değişik 64.maddesinin ek fıkrasında; Devlet memurlarından 6 yıllık sicil notu ortalaması 90 ve daha yukarı olanların aylık derecelerinin yükseltilmesinde gözönüne alınmak üzere bir kademe ilerlemesi uygulanacağı belirtilmiştir.
Kanun, yürürlük tarihinde bir derecenin 2.kademesine gelmiş olupta 6 yıllık sicil notu ortalaması 90 ve daha yukarı olan memurların 3. yılı beklemeden derece yükselmesi verilmesini amaçlayan ödül niteliğinde bir hüküm getirmiştir. Faydalanabilmek için 6 yıllık sicil notu ortalamasının 90 olması ve derece yükselmesinde gözönünde bulundurulması koşullarını aramıştır.
Kuşkusuz daha sonra hak kazanan memurların da yararlanması doğaldır.
Davacı kademe 1.1.1985 tarihinde bulunduğu kademe üzerine 1991 yılına kadar kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi yapmak suretiyle 1.1.985 tarihinde 64.madde uyarınca istediği kademe ilerlemesini ve derece yükselmesini yapmış bulunduğuna göre 1991 yılında 1.1.1985 tarihi için yaptığı başvuru hakkında yapılacak bir işlem bulunmamaktadır.
Kanunun 64.maddesinde getirilen hüküm bir hizmet değerlendirmesine dayanan intibak hükmü niteliğinde bulunmadığından davacının geçmişten geçerli kademe ilerlemesi yaptırılmak suretiyle derece ve kademesinin yükseltilmesine hukuki olanak yoktur.
Açıklanan nedenlerle işleme ilişkin davanın reddi gerekeceği görüşüyle çoğunluk kararına bu yönden karşıyım.