3. Daire 1996/6106 E. , 1998/50 K.
Daire : ÜÇÜNCÜ DAİRE
Karar Yılı : 1998
Karar No : 50
Esas Yılı : 1996
Esas No : 6106
Karar Tarihi : 20/01/998
DAVACI ŞİRKET ADINA BANKA ARACILIĞIYLA … ADLI FİRMA TARAFINDAN 132.000 FRANSIZ FRANGI HAVALE EDİLMİŞ OLUP, FRANSIZ FİRMASININ BÖYLE BİR ALACAĞI KABULLENMEMESİ VE DAVACI ŞİRKETLE HERHANGİ BİR TİCARİ İLİŞKİSİNİN BULUNMADIĞINI BİLDİRMESİ NEDENİYLE BU PARA ŞİRKET AÇISINDAN BİR BORÇ OLMADIĞI İÇİN YIL SONUNDA YAPILAN DEĞERLEME SONUCUNDA OLUŞAN KUR FARKININ MATRAH FARKI OLARAK KABUL EDİLMESİNDE İSABETSİZLİK BULUNMADIĞI, ÖTE YANDAN DEPOLANMA HİZMET BEDELİNİN TAKDİRİNDE SÖZ KONUSU İLGİLİ YILDA DİĞER FİRMALARIN UYGULADIĞI FİYATLARIN SORULARAK ARAŞTIRILMASI GEREKTİĞİ HK.
Davacı şirketin 1994 takvim yılı işlemlerinin incelenmesi sonucu düzenlenen inceleme raporuna dayanılarak adına salınan kurumlar vergisi ile bu vergiye bağlı olarak kesilen kaçakçılık cezasına karşı açılan davayı; uyuşmazlığın yükümlü şirketin defter ve belgelerinin incelenmesi sonucunda saptanan … liralık matrah farkından kaynaklandığı, bu matrah farkı içinde yer alan … liralık kısmın yükümlü şirketin bilançosunun pasifinde 8 yıldır borç olarak gözüken … liralık döviz cinsi borç için ihtilaflı dönem sonunda yapılan değerlemeye göre oluşan kur farkı giderinden oluştuğu, düzenlenen vergi inceleme raporunda döviz cinsinden borcun alacaklısı gözüken “…” adlı Fransız firmasının böyle bir alacağı kabullenmediği, dolayısıyla … liralık döviz için hesaplanan kur farkı giderinin dönem gider kayıtlarından çıkarılmak suretiyle … liranın matrah farkı olarak dikkate alınması gerektiği hesaplanarak bu matrah farkı üzerinden cezalı tarhiyat yapıldığı, davacı şirket yetkililerinin 1987 yılında doğan bu borçtan dolayı yabancı şirketi birkaç kez telefonla arayarak ikaz etmelerine karşın diğer tarafın alacağını nakten veya mal karşılığı tahsil etme girişiminde bulunmadığı, alacaklının belli olmaması nedeniyle davacı şirketin alacaklıya yazı yazıp temerrüde düşürmesinin mümkün olmadığı gibi, yurt dışından … tarihli … Bankası dekontuna binaen gelen 132.984 Fransız Frangını yok farz etmeye olanak bulunmadığı, bu itibarla mevcut olmadığı yönünde saptanmış bir kanıt olmadan, borcun bilançodan çıkarılıp, bu borçtan doğan kur farkı giderinin de dönem kurum karına ilavesinde isabet bulunmadığı, matrah farkına konu ikinci kalemin ise davacı şirketin Kafkas şirketine verdiği zarar üzerine aralarında yaptıkları sulhnameye istinaden verdiği hizmet bedelini emsal bedele göre düşük göstermesinden oluştuğunun anlaşıldığı, davacı şirketin Kafkas şirketi ile aralarında idare, murakabe veya sermayeleri bakımından vasıtalı veya vasıtasız olarak bağlılık olduğu yönünde idarece yapılmış bir tesbit olmadığı cihetle tam rekabet şartlarında müşterisine emsallerine göre düşük fiyattan hizmet vermesi nedeniyle yükümlü şirket adına yapılan tarhiyatın bu kısmında da yasal isabet görülmediği, davacı şirketin depolama işlerinde kullanmak için …’te 3000 adet palet imal ettirdiği, paletler için harcanan … liralık nakliye giderini davacı şirketin amortisman yoluyla itfa etmeyerek doğrudan gider kaydettiğinin anlaşıldığı, bu matrah farkına karşı davacı şirketin herhangi bir iddiasının bulunmaması nedeniyle … liralık matrah farkı üzerinden salınan kurumlar vergisinde yasal isabetsizlik bulunmadığı, matrah farkının yükümlü şirketin defter kayıtlarından tesbit edilmiş olması nedeniyle olaya kusur cezası uygulanması gerektiği gerekçesiyle kısmen kabul ederek kurumlar vergisi tarhiyatını … lira matrah üzerinden kusur cezalı olarak tadil eden … Vergi Mahkemesinin … gün ve … sayılı kararının; yükümlü kurumca borç niteliğine haiz olmayan bir tutar üzerinden kur farkı hesaplandığı, soğukhava deposunda saklanan kestanelerin bozulması ve çürümesi nedeniyle oluşan zarar karşılığında yapılan hizmetin düşük bedelle gösterilmesi suretiyle kurum kazancının azaltıldığı ileri sürülerek bozulması istemidir.
Vergi Usul Kanununun 280. maddesinde, yabancı paraların borsa rayici ile değerleneceği, yabancı paranın borsada rayici yoksa değerlemeye uygulanacak kurun Maliye Bakanlığınca tesbit olunacağı, bu madde hükmünün yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacak ve borçlar hakkında da cari olacağı hükme bağlanmıştır. Sözü edilen madde hükmü, Vergi Usul Kanununun değerleme başlıklı üçüncü kitabının birinci kısmının “iktisadi işletmelere dahil kıymetleri değerleme” başlıklı ikinci bölümünde yer aldığından, bu hükme göre yabancı paranın değerlenebilmesi için işletmeye dahil bir para ya da yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacak ve borçlar niteliğinde bulunması gerekmektedir.
Olayda, 1987 yılında davacı şirket adına … Bankası aracılığıyla … adlı firma tarafından … Fransız Frangının havale edildiği görülmektedir. Davacı şirket havaleyi gönderen firmaya mal yada hizmet ihraç etmediklerini dolayısıyla bu paranın kendileri için iadesi gereken bir borç olduğunu ileri sürmekte ise de, alacaklı gözüken Fransız firmasının böyle bir alacağı kabullenmemesi ve davacı şirketle herhangi bir ticari ilişkisinin bulunmadığını bildirmesi nedeniyle ticari faaliyetle ve dolayısıyla ticari işletmeyle ilgili olmadığı anlaşılan bu havale bedelinin davacı tarafından bilançonun pasifinde fiktif olarak sekiz yıldır gösterilmiş olması, yukarıda açıklanan kanun hükmü uyarınca anılan yabancı paranın işletmeye ait bir borç niteliğinde olduğunu göstermez. Bu nedenle bilançonun pasifinde gösterilen … Fransız Frangı karşılığı Türk lirası şirket açısından bir borç olmadığı için yıl sonunda yapılan değerleme sonucunda oluşan kur farkının kar-zarar tablosunun giderler kısmına yazılması eleştirilerek inceleme elemanınca matraha alınmasında isabetsizlik bulunmadığından mahkeme kararının bu matrah kalemine ilişkin hüküm fıkrasında hukuka uygunluk görülmemiştir.
Davacı şirketin … Kollektif şirketine ait kestane emtiasını soğuk hava deposunda uygun şartlarda muhafaza etmemesi dolayısıyla verdiği zarar üzerine aralarında yaptıkları sulhnameye istinaden zarar karşılığı vereceği depolama hizmet bedelini emsal bedele göre düşük göstermesinden kaynaklanan … liralık matrah farkına gelince; hizmet bedelinin takdirinde sadece emsal hizmeti veren bir şirketin müşterilerine uyguladığı fiyatın esas alınması yeterli olmayıp davacı şirketin iş merkezinin bulunduğu … Ticaret ve Sanayi Odasından söz konusu emtianın soğuk hava deposunda saklanmasında ilgili yılda diğer firmaların uyguladığı fiyatların sorularak araştırılması ve oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerektiğinden mahkeme kararının bu matrah kalemine ilişkin hüküm fıkrasında da yasal isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin kabulü ile … Vergi Mahkemesinin … sayılı kararının bozulmasına, karar verildi.