Danıştay 2. Daire Başkanlığı 2020/1911 E. , 2023/1269 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
İKİNCİ DAİRE
Esas No : 2020/1911
Karar No : 2023/1269
DAVACI : …
DAVALI : … Bakanlığı
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …
DAVANIN KONUSU : Malatya ilinde öğretmen olarak görev yapan davacının, eş durumu özründen dolayı Kayseri iline atanmak istemiyle yaptığı başvurunun reddine ilişkin işlemin ve 27/07/2012 tarihinde yayımlanan Öğretmenlerin Özür Durumuna Bağlı Yer Değiştirme Kılavuz’unda “il/ilçe emrine atanma” uygulamasına yer verilmemesine ilişkin eksik düzenlemenin iptali istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Danıştay İkinci Dairesince verilen 10/10/2017 günlü, E:2016/752, K:2017/6077 sayılı kararla; davacının, eş durumu özründen dolayı Kayseri iline atanmak istemiyle yaptığı başvurunun kabul edilmemesine ilişkin işlemin iptaline; 27/07/2012 tarihinde yayımlanan dava konusu Öğretmenlerin Özür Durumuna Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu’nda il/ilçe emrine atanma uygulamasına yer verilmemesine ilişkin eksik düzenlemenin iptali istemi yönünden ise karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
Anılan kararın, davalı idare tarafından temyiz edilmesi üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 12/12/2019 günlü, E:2018/892, K:2019/6431 sayılı kararıyla; Dairemiz kararının, bireysel işlemin iptaline ilişkin kısmının onanmasına; uyuşmazlık konusu 2012 Öğretmenlerin Özür Durumuna Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu’nun esas yönünden incelemesi gerekirken, düzenleyici işlem yönünden herhangi bir hukuki irdeleme yapılmaksızın karar verilmesinde, hukuki isabet görülmediği gerekçesiyle, düzenleyici işlem yönünden karar verilmesine yer olmadığına dair kısmının ise bozulmasına hükmedilmiştir.
DAVACININ İDDİALARI : Dairemiz kararının bozulan kısmına yönelik olarak davacı tarafından; toplumun temeli olan ailenin korunması, huzur ve refahı için gerekli tedbirlerin alınmasının bütün kurumlar için anayasal bir yükümlülük olduğu ve bu yükümlülüğü yerine getirmede tanınmış herhangi bir istisnanın da Anayasa’da yer almadığı, 652 sayılı KHK’da, özre dayalı yer değiştirme isteği yerine getirilemeyenlerden 657 sayılı Kanun’un 72. maddesi kapsamına girenlerin haklarının saklı tutulduğu, kurumların yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapacakları atamalarda aile birimini muhafaza etmek bakımından gerekli tedbirleri alması gerektiği, zorunlu yer değiştirmeye tabi olan memurun, memur olan eşinin yer değiştirme talebinin öncelikle yerine getirilmesi konusunda idarenin takdir hakkının bulunmadığı; albay olarak görev yapan eşinin Kayseri iline atanması nedeniyle aile birliğinin muhafazası için dava konusu Kılavuz kapsamında anılan ile atanmak için başvuru yapmak istediği, ancak norm kadro bulunmadığı gerekçesiyle başvurusunun reddedildiği, Kılavuz’da il/ilçe emrine atanma uygulamasına yer verilmemesi nedeniyle başvuru yapamadığı, bu durumun ise üst norm niteliğindeki mevzuat hükümlerine aykırı olduğu ileri sürülmektedir.
DAVALININ SAVUNMASI : Davalı idare tarafından; öğretmenlerin atama ve yer değiştirme işlemlerinde eğitim kurumlarının atama yapılacak alanlarda boş norm kadrosunun bulunmasının gerektiği, yer değiştirme suretiyle atama isteğinde bulunan öğretmenlerin atamalarının alanlarında norm kadro açığı ve hizmet puanı üstünlüğüne göre yapılacak sıralamaya bağlı olarak gerçekleştirileceğine ilişkin kurallara uygun biçimde, okul ve kurumlara yönlendirilmesi amaçlandığından 2012 Öğretmenlerin Özür Durumuna Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu’nda “il/ilçe emri” uygulamasına yer verilmediği, ayrıca davacının alan değişikliği yapılarak Fen Bilimleri/Fen ve Teknoloji Öğretmeni olarak Kayseri ili, Kocasinan ilçesi, … Ortaokuluna atamasının yapıldığı, mevzuat dâhilinde hazırlanan dava konusu Kılavuz’da herhangi bir hukuka aykırılık bulunmadığı savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun bozma kararına uyularak, 27/07/2012 tarihinde yayımlanan dava konusu Öğretmenlerin Özür Durumuna Bağlı Yer Değiştirme Kılavuz’unda “il/ilçe emrine atanma” uygulamasına yer verilmemesine ilişkin eksik düzenlemenin iptali istemi yönünden davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmüştür.
DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 46. maddesinin 1. fıkrasında, Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarına karşı Danıştayda temyiz yoluna başvurulabileceği, 2575 sayılı Danıştay Kanunu’nun 38. maddesinde; İdari Dava Daireleri Kurulunca idari dava dairelerinin ilk derece mahkemesi olarak verdiği kararların temyizen incelenebileceği öngörülmüştür.
Dosyanın incelenmesinden, Malatya ilinde öğretmen olan davacı tarafından, eş durumu özründen dolayı Kayseri iline atanmak istemiyle yaptığı başvurunun reddine ilişkin işlemin ve 27/07/2012 tarihinde yayımlanan Öğretmenlerin Özür Durumuna Bağlı Yer Değiştirme Kılavuz’unda “il/ilçe emrine atanma” uygulamasına yer verilmemesine ilişkin eksik düzenlemenin iptali istemiyle açılan davada, Danıştay İkinci Dairesinin 10/10/2017 günlü, E:2016/752, K:2017/6077 sayılı kararıyla; düzenleyici işlemin iptaline ilişkin istem yönünen karar verilmesine yer olmadığı, eş durumu özründen dolayı Kayseri iline atanmak istemiyle yaptığı başvurunun reddine ilişkin işlemin iptali istemi yönünden işlemin iptaline karar verildiği, bu kararın temyiz edilmesi üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 12/12/2019 gün ve E:2018/892, K:2019/6431 sayılı kararıyla, bireysel işlemin iptaline ilişkin kısmında kararın onandığı, düzenleyici işlem yönünden karar verilmesine yer olmadığına ilişkin kısmın yeniden karar verilmek üzere bozulduğu anlaşılmıştır.
652 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 37. maddesinde; “… Öğretmenlerin Bakanlıkça belirlenen hizmet bölge veya alanlarında en az üç eğitim öğretim yılı görev yapması esastır. Bunların yer değiştirme suretiyle atamaları her yıl yapılan atama plan ve programları çerçevesinde eğitim öğretim faaliyetlerini etkilemeyecek şekilde sonuçlandırılır. Bakanlıkça belirlenen özür gruplarına bağlı yer değiştirmeler ise yarıyıl ve/veya yaz tatillerinde yapılır. Öğretmenlerin yer değiştirme suretiyle atamalarında uyulacak temel ilkeler, özür grupları, hizmet bölgeleri ve alanları, hizmet puanı ve diğer hususlara ilişkin usûl ve esaslar yönetmelikle belirlenir. Özüre dayalı yer değiştirme istekleri hizmet puanı sıralamasındaki yetersizlik sonucu yerine getirilemeyenlere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72 nci maddesi kapsamına girenlerin hakları saklı kalmak kaydıyla, istekleri hâlinde istekte bulundukları yere atanmaya hak kazanıncaya kadar, aylıksız izin verilebilir. Bu şekilde aylıksız izin verilen öğretmenler, bağlı bulundukları il millî eğitim müdürlüklerine bu amaçla tahsis edilmiş bulunan boş öğretmen kadrolarına aylıksız izinli olmak şartıyla atanır. Bunların atandıkları bu kadrolar aylıksız izin süresiyle sınırlı olarak saklı tutulur. Ancak, aylıksız izne ayrılan öğretmenler, üçüncü yıl sonuna kadar istedikleri yere atamalarının yapılamaması hâlinde durumlarına uygun boş öğretmen kadrolarına öncelikle atanırlar. Öğretmenlerin atamaları Bakanlıkça il/ilçe emrine veya doğrudan eğitim kurumuna yapılır. Bakanlıkça il/ilçe emrine atama yapılması hâlinde, öğretmenlerin atandıkları ildeki görev yerleri, hizmet puanları ve yeterlikleri dikkate alınarak il millî eğitim müdürünün teklifine göre valilerce belirlenir…” kuralı yer almaktadır.
Öğretmen atamalarında, yer değiştirmelerin atama yapılacak alanlarda boş kadro bulunması ve hizmet puanı üstünlüğüne göre yapılacak sıralamaya bağlı olarak gerçekleştirilmesi amaçlandığından anılan düzenlemede üst hukuk normlarına, kamu yararı ve hizmet gereklerine aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle davanın reddine karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İkinci Dairesince; Dairemizin 10/10/2017 günlü, E:2016/752, K:2017/6077 sayılı kararının “karar verilmesine yer olmadığına” ilişkin kısmının, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 12/12/2019 günlü, E:2018/892, K:2019/6431 sayılı kararıyla bozulması üzerine, 2577 sayılı Kanun’un 49. maddesine göre Danıştay dava dairelerinin ilk derece mahkemesi olarak verdiği kararların temyizen bozulması halinde ısrar hakkı tanınmadığından, bozma kararına uyularak, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra bozulan kısım yönünden işin gereği düşünüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Dava dosyasının incelenmesinden; Malatya İl Milli Eğitim Müdürlüğü emrinde Fizik Öğretmeni olarak görev yapan davacının, eş durumu özrü nedeniyle albay olan eşinin görev yaptığı Kayseri iline atamasının yapılması için 2012 Öğretmenlerin Özür Durumuna Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu kapsamında, 22-27/08/2012 tarihleri arasında, mebbis sistemi üzerinden yapmak istediği başvurusunun, “İlde alanınızda boş kontenjan bulunmadığından başvuru yapamazsınız!” şeklinde değerlendirmeye alınmamak suretiyle reddedilmesi üzerine bakılmakta olan işbu davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT :
Davacının, eş durumu özründen dolayı Kayseri iline atanmak istemiyle yaptığı başvurunun reddine ilişkin işlemin tesis edildiği tarih itibarıyla;
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 41. maddesinde; ailenin, Türk toplumunun temeli olduğu, Devletin, ailenin huzur ve refahını sağlamak için gerekli tedbirleri alacağı ve teşkilatı kuracağı hükme bağlanmıştır.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesinin birinci fıkrasında; “Kurumlarda yer değiştirme suretiyle atanmalar; hizmetlerin gereklerine, özelliklerine, Türkiyenin ekonomik, sosyal, kültürel ve ulaşım şartları yönünden benzerlik ve yakınlık gösteren iller gruplandırılarak tespit edilen bölgeler arasında adil ve dengeli bir sistem içinde yapılır.”, ikinci fıkrasında; “Yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak atamalarda; aile birimini muhafaza etmek bakımından kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak memur olan diğer eşin de isteği halinde ataması, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere 74 ve 76 ncı maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde yapılır. Yer değiştirme suretiyle atanmaya tabi memurun atandığı yerde eşinin atanacağı teşkilatın bulunmaması ya da teşkilatı olmakla birlikte niteliğine uygun münhal bir görev bulunmaması ve ilgilinin de talebi halinde, bu personele eşinin görev süresi ile sınırlı olmak üzere aşağıdaki şartlarda izin verilebilir.”, beşinci fıkrasında ise; “Memurların atanamayacakları yerler ve bu yerlerdeki görevler ile kurumların özellik arz eden görevlerine atanabilmeleri için hangi kademelerde ne kadar hizmet etmeleri gerektiği ve yer değiştirme ile ilgili atama esasları Devlet Personel Başkanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikle belirlenir. Kurumlar atamaya tabi olacak personeli için bu yönetmelik esaslarına göre Devlet Personel Başkanlığının görüşünü almak suretiyle bir personel ve atama planı hazırlar. ” hükümlerine yer verilmiştir.
652 sayılı Milli Eğitim Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 37. maddesinde; “…(3) Öğretmenlerin Bakanlıkça belirlenen hizmet bölge veya alanlarında en az üç eğitim öğretim yılı görev yapması esastır. Bunların yer değiştirme suretiyle atamaları her yıl yapılan atama plan ve programları çerçevesinde eğitim öğretim faaliyetlerini etkilemeyecek şekilde sonuçlandırılır. Bakanlıkça belirlenen özür gruplarına bağlı yer değiştirmeler ise yaz tatillerinde yapılır. (4) Öğretmenlerin yer değiştirme suretiyle atamalarında uyulacak temel ilkeler, özür grupları, hizmet bölgeleri ve alanları, hizmet puanı ve diğer hususlara ilişkin usûl ve esaslar yönetmelikle belirlenir. (5) Özüre dayalı yer değiştirme istekleri hizmet puanı sıralamasındaki yetersizlik sonucu yerine getirilemeyenlere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 72 nci maddesi kapsamına girenlerin hakları saklı kalmak kaydıyla, istekleri hâlinde istekte bulundukları yere atanmaya hak kazanıncaya kadar, aylıksız izin verilebilir. Bu şekilde aylıksız izin verilen öğretmenler, bağlı bulundukları il millî eğitim müdürlüklerine bu amaçla tahsis edilmiş bulunan boş öğretmen kadrolarına aylıksız izinli olmak şartıyla atanır. Bunların atandıkları bu kadrolar aylıksız izin süresiyle sınırlı olarak saklı tutulur. Ancak, aylıksız izne ayrılan öğretmenler, üçüncü yıl sonuna kadar istedikleri yere atamalarının yapılamaması hâlinde durumlarına uygun boş öğretmen kadrolarına öncelikle atanırlar. (6) Öğretmenlerin atamaları Bakanlıkça il/ilçe emrine veya doğrudan eğitim kurumuna yapılır. Bakanlıkça il/ilçe emrine atama yapılması hâlinde, öğretmenlerin atandıkları ildeki görev yerleri, hizmet puanları ve yeterlikleri dikkate alınarak il millî eğitim müdürünün teklifine göre valilerce belirlenir.” hükümleri, Geçici 6. maddesinde ise; “Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin uygulanmasına ilişkin düzenlemeler bir yıl içinde yürürlüğe konulur. Bu düzenlemeler yürürlüğe girinceye kadar mevcut düzenlemelerin bu Kanun Hükmünde Kararnameye aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam olunur.” hükmü bulunmaktadır.
25/06/1983 günlü, 18088 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmeliğin “Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarda Gözönünde Bulundurulacak Hususlar” başlıklı 9. maddesin birinci fıkrasında; “Yer değiştirme suretiyle atanmalar, Devlet Memurlarının dengeli bir şekilde dağılımını sağlamak için öğrenimi, uzmanlığı, iş tecrübesi, mesleki bilgisi gibi özellikleri ile boş kadro durumu gözönünde bulundurularak kurumlarınca hazırlanan bir plan dahilinde yapılır.”, düzenlemesi, son fıkrasında ise; “İlgili mevzuatı uyarınca zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfı, mülki idare amirliği hizmetleri sınıfı ve emniyet hizmetleri sınıfına giren memurlar, Türk Silahlı Kuvvetlerine mensup subay ve astsubaylar, hakim ve savcılar ile bu Yönetmeliğin Ek 1 inci maddesi kapsamına girenlerin görev süresiyle sınırlı olmak üzere atandıkları yere, memur olan eşinin atanmasında mevzuatı uyarınca yürürlüğe konulan norm kadro sayılarına ilişkin hükümler uygulanmaz.” istisna hükmü düzenlenmiştir.
06/05/2010 günlü, 27573 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmenlerinin Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliğinin, “Özür durumuna bağlı yer değiştirmeler” başlıklı 35. maddesinin birinci fıkrasında; “Öğretmenler, sağlık, eş ve öğrenim durumu özürleri nedeniyle özür gereklerinin karşılanabileceği yerlere yer değiştirme isteğinde bulunabilirler. Ancak bu özürler nedeniyle yer değişikliği istekleri, hizmet gerekleri ile özür durumlarının birlikte karşılanması temelinde değerlendirilir.” kuralı, 2. fıkrasında da; “İl içinde ve iller arasında yapılacak özür durumuna bağlı yer değiştirmelere ilişkin duyuru ve başvuruları birlikte alınır. Yer değiştirme suretiyle atamalar, öğretmenlerin tercihleri dikkate alınarak hizmet puanı üstünlüğü esas alınarak yapılır.” hükmü öngörülmüştür.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME :
Dava konusu 2012 Öğretmenlerin Özür Durumuna Bağlı Yer Değiştirme Kılavuzu’nda; öğretmenlerin, sağlık ve eş durumu özrü ile genel ve özel hayatı etkileyen nedenlere bağlı olarak özür gereklerinin karşılanabileceği yerlere yer değiştirme başvurusunda bulunabileceği ifade edilmiş; alanlar itibarıyla norm kadro açığı bulunan eğitim kurumlarının, belirlenen tarihte ilan edilerek öğretmenlerin yer değiştirme başvurularına sunulacağı, başvuruların il içinde ve iller arasında atanmak üzere yapılabileceği belirtilmiştir. Ayrıca yer değiştirmelerin, öğretmenlerin özür gereklerinin karışlanabileceği yerlerdeki eğitim kurumlarına tercihleri dikkate alınarak hizmet puanı üstünlüğüne göre yapılacağı da ortaya konulmuştur.
Davacı; eş durumu özrü nedeniyle albay olan eşinin görev yaptığı Kayseri iline atanmak istediğini, bu ilde alanında ihtiyacın olmaması nedeniyle dava konusu Kılavuz kapsamında başvuru yapamadığını, buna karşılık Kılavuz’da, doğrudan il/ilçe milli eğitim müdürlükleri emrine atama uygulamasına yer verilmesi durumunda mağduriyetinin giderileceğini, bu uygulamaya ise hukuka aykırı şekilde yer verilmeyerek eksik düzenleme yapıldığını ifade etmektedir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine göre yer değiştirme suretiyle atamaların; hizmet gerekleri gözetilerek adil ve dengeli bir sistem içinde yapılacağı, aile birimini muhafaza etmek bakımından kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak belli esaslar çerçevesinde icra edileceği, öğretmenlerin atamalarının Bakanlıkça il/ilçe emrine veya doğrudan eğitim kurumuna yapılacağı, il/ilçe emrine atamanın yapılması hâlinde, öğretmenlerin atandıkları ildeki görev yerleri, hizmet puanları ve yeterlikleri dikkate alınarak il millî eğitim müdürünün teklifine göre valilerce belirleneceği, öğretmenlerin; sağlık, eş ve öğrenim durumu özürleri nedeniyle özür gereklerinin karşılanabileceği yerlere yer değiştirme isteğinde bulunabileceği, ancak bu özürler nedeniyle yer değişikliği isteklerinin, hizmet gerekleri ile özür durumlarının birlikte karşılanması temelinde değerlendirileceği, tercihleri dikkate alınarak hizmet puanı üstünlüğü göre atamalarının yapılacağı öngörülmüştür.
Uyuşmazlık konusu olayda, eş durumu özrüne bağlı yer değişikliği isteğinde bulunan ancak hizmet puanı yetersizliğinden veya ihtiyacın bulunmamasından dolayı ataması gerçekleşmeyen tüm öğretmenlerin, il/ilçe milli eğitim müdürlükleri emrine atama uygulamasıyla taleplerinin karşılanabilmesi mümkün ise de; eğitim ve öğretim hizmetlerinin gerekli ve yeterli personelce yürütülmesi, personel boyutunda atıl kapasite yaratılmaması, atıl durumda bulunan personelin gereksinim duyulan birimlere yönlendirilmesi, bir öğretmene düşecek haftalık toplam ders yükünün yasal boyutta öngörülen sınırlar içinde kalması gibi yer değişikliklerinde esas alınan norm kadro ilkelerinin ihlal edilebileceği de açıktır.
Bu durumda; özre dayalı yer değiştirmelerin, özür ve hizmet gereklerinin birlikte karşılanması temeline dayanması, atamaların norm kadro açığı ve hizmet puanı üstünlüğüne göre yapılması, ülke genelinde alanlar itibarıyla öğretmenlerin dağılımında dengenin sağlanması gereklilikleri karşısında, dava konusu 2012 Öğretmenlerin Özür Durumuna Bağlı Yer Değiştirme Kılavuz’unda “il/ilçe emrine atanma” uygulamasına yer verilmemesine ilişkin eksik düzenlemede üst hukuk normlarına aykırılık bulunmadığı sonuç ve kanaatine varılmıştır.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. 27/07/2012 tarihinde yayımlanan Öğretmenlerin Özür Durumuna Bağlı Yer Değiştirme Kılavuz’unda “il/ilçe emrine atanma” uygulamasına yer verilmemesine ilişkin eksik düzenlemenin iptali istemi yönünden DAVANIN REDDİNE,
2. Netice itibarıyla dava kısmen iptal, kısmen ret ile sonuçlandığından, ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam …-TL yargılama giderinin, haklılık oranına göre yarısı olan …-TL’nin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, diğer yarısının davacı üzerinde bırakılmasına; davalı idare tarafından yatırılan ve kullanılan …-TL posta giderinin haklılık oranına göre yarısı olan …-TL’lik kısmının davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine, diğer yarısının davalı idare üzerinde bırakılmasına; eksik yatırılan …-TL posta giderinin davacıya tamamlattırılmasına,
3. Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca belirlenen …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine;
4. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 16/03/2023 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.