Danıştay 15. Daire Başkanlığı 2015/4896 E. , 2017/7028 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONBEŞİNCİ DAİRE
Esas No : 2015/4896
Karar No : 2017/7028
Davacı : :
Vekilleri :
Davalı :
Vekili :
Davanın Özeti : 22/01/2015 tarihli ve 29244 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Halk Sağlığı Laboratuvarları ve Yetkilendirilmiş Laboratuvarların Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin tümünün, hukuka uygun biçimde uygulamayı göstermediği ileri sürülerek, ayrıca, 1. maddesindeki “gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarların yetkilendirilmesi” ibaresinin, 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) ve (j) bentlerinde geçen “gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarlara” ibaresinin, dayanak Kanun hükümlerine göre, idarenin halk sağlığı laboratuvarlarını açmak ve işletmekle bizzat yükümlü olduğu, bu yükümlülüğünü gerçek ve tüzel kişileri yetkilendirmekle yerine getiremeyeceği, bu sebeple düzenlemenin üst hukuk normlarına ve hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek, 4. maddesinin 1. fıkrasının (i) bendi, 16. maddesinin 1. ve 4. fıkralarının, 17. maddesinin ve 19. maddesinin 1. fıkrasının, dava konusu düzenlemede, halk sağlığı laboratuvarının, klinik ve klinik dışı laboratuvar hizmetleri sunan kurum laboratuvarı olarak tanımlandığı, Yönetmeliğin 2. maddesinde, işbu Yönetmeliğin halk sağlığı alanında faaliyet gösteren klinik dışı laboratuvarları kapsadığı, klinik laboratuvarların ise Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliğine tabi olduğu hususunun hükme bağlandığı; buna göre de, laboratuvar sorumlusunun aynı zamanda Tıbbi Laboratuvar Yönetmeliğinde tanımlanan branş laboratuvar uzmanlarından olması gerektiği halde davaya konu hükümlerle uzman olmayan kişilere sorumluluk verilmesinin hukuka aykırı olduğu, uzmanlık gerektiren işler için uzmanlık belgesine sahip olmak gerektiği, düzenlemenin başta 1219 sayılı Kanun olmak üzere üst hukuk normlarına aykırılık teşkil ettiği ileri sürülerek, 5. maddesinin 2. ve 3. fıkralarının, 13. maddesinin 2. fıkrasının (a) bendinin, 28. maddesinin 1. fıkrasının son cümlesinin, dava konusu düzenlemenin Anayasanın 124. maddesi ile tanımlanan alt düzenleyici işlemlerin taşıması gereken unsurları içermediği, asgari personelin, cihazların nitelik ve sayısının belirlenmediği, laboratuvarın açılmasına yetki veren inceleme komisyonunun, denetim yapacak ekibin kimlerden oluşacağının açıklığa kavuşturulmadığı, yönetmeliğin alanı düzenlemekten uzak, soyut, idareye sınırsız yetki veren kurallar içerdiği, halk sağlığı laboratuvarlarının asgari niteliklerinin dahi belirlenmediği, bu yönüyle düzenlemenin hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek iptali istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : Usul bakımından; dava konusu Yönetmeliğin esasen klinik dışı laboratuvarların çalışma usul ve esaslarını düzenlediği, bu bağlamda, “Türkiye’de çalışan Klinik Biyokimya Uzmanları arasında bilimsel bilgi alışverişi için gerekli koşulları hazırlamak ve bu konuda teşvik edici çalışmaları yapmak, uzmanlık dalının saygınlığının korunması ve yüceltilmesi için önderlik etmek, üyelerinin uzmanlık alanlarına ilişkin haklarının korunması ve geliştirilmesi için gerekli girişimlerde bulunmak” amacıyla kurulan davacı Derneğin, mezkur Yönetmeliğin iptali isteminde menfaati bulunmadığı, “menfaat ihlali” gerçekleşmeksizin açılan davanın öncelikle usul (ehliyet) yönünden reddine karar verilmesi gerektiği;
Esas bakımından; halk sağlığı laboratuvarlarının klinik laboratuvar ve klinik dışı laboratuvar birimleri olmak üzere birbirinden bağımsız iki farklı birimden oluştuğu; dava konusu Yönetmeliğin esasen klinik dışı laboratuvarların çalışma usul ve esaslarını düzenlediği, klinik laboratuvarların ise Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliği’ne tabi olduğu, Yönetmeliğin 1. maddesindeki “gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarların yetkilendirilmesi” ibaresi ile 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) ve (j) bentlerinde geçen “gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarlara” ibaresine ilişkin, halk sağlığı laboratuvarlarının açılması ve işletilmesi konusunda Kuruma verilen yetkinin gerçek ve tüzel kişilere devredilmediği, yetki devrinin sadece yüzme havuz suları ile ilgili hususlarda söz konusu olduğu, bu bağlamda yüzme havuz suyu analizi yapan laboratuvarlara ilişkin usul ve esasların “Yüzme Havuzlarının Tabi Olacağı Sağlık Esasları Hakkında Yönetmelik” ile düzenlendiği, bu yönüyle anılan hükümlerde hukuka aykırılık bulunmadığı, 4. maddesinin 1. fıkrasının (i) bendi, 16. maddesinin 1. ve 4. fıkraları, 17. maddesi ve 19. maddesinin 1. fıkrasına ilişkin, dava konusu Yönetmeliğin kapsam maddesinde, Yönetmeliğin esasen klinik dışı laboratuvarların çalışma usul ve esaslarını düzenlediği, klinik laboratuvarların ise Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliğine tabi olduğunun açık şekilde belirtildiği, adı geçen laboratuvarların klinik örnek çalışan ve klinik dışı örnek çalışan laboratuvarlar olarak yapılandırıldığı; halk sağlığı laboratuvar sorumlusunun genellikle 26/04/2014 tarihli ve 28983 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliğine göre klinik mikrobiyoloji, klinik biyokimya, enfeksiyon hastalıkları ve mikrobiyoloji uzmanlarından oluşacağı göz önünde bulundurularak maddenin düzenlendiği, alanında uzman olmayan bir kişinin klinik laboratuvarlarda sorumlu olmayacağı, aksi halin kabulünün Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliğine aykırı olacağı; birim sorumlularının laboratuvar sorumlusu tarafından görevlendirileceği, birim sorumlusunun ihtiyaç duyulduğunda laboratuvar teknik personeli olarak da çalışabileceği, klinik ve klinik dışı analizler için yeterli ve yetkili personel bulunmaması durumunda görevlendirme suretiyle birim sorumlusu ihtiyacının giderileceği hususunun hüküm altına alındığı, görevlendirme yapılması gereken durumlarda da şartları haiz personelin görevlendirileceği hususunda şüphe bulunmadığı, bu yönüyle düzenlemenin hukuka uygun olduğu; 5. maddesinin 2. ve 3. fıkraları, 13. maddesinin 2. fıkrasının (a) bendi, 28. maddesinin 1. fıkrasının son cümlesine ilişkin olarak, halk sağlığı laboratuvarlarında istihdam edilecek personele ilişkin özel düzenlemelere Yönetmeliğin dördüncü bölümünde yer verildiği, laboratuvarda çalışacak personel sayısının laboratuvarın fiziki alt yapısına ve iş kapasitesine göre belirlenmesinin son derece doğal olduğu, klinik analizler için Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliği’nde belirtilen personel sayısının dikkate alınması gerektiği göz önünde bulundurulduğunda, anılan hükümlerde hukuka aykırılık bulunmadığı; klinik dışı örnek çalışan laboratuvarlar konusunda davacı Derneğin dava açma ehliyetinin bulunmadığı; Yönetmeliğin hiçbir yerinde yetkili personel olmadan veya uygun ekipman kullanılmadan analiz ve denetim yapılabileceği yönünde bir düzenlemeye yer verilmediği; dava konusu düzenlemenin üst hukuk normlarına, kamu menfaatine ve hizmet gereklerine uygun olduğu, tıbben ve hukuken herhangi bir düzenleme noksanlığından bahsedilemeyeceği ileri sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi :
Düşüncesi : Dava konusu düzenlemede hizmet gereklerine, kamu yararına, üst hukuk normlarına ve hukuka aykırılık bulunmadığı, davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı :
Düşüncesi : Dava; 22.01.2015 tarih ve 29244 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Halk Sağlığı Laboratuvarları ve Yetkilendirilmiş Laboratuvarların Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin hukuka uygun biçimde uygulamayı göstermemesi nedeniyle tümünün; dava dilekçesinde belirtilen hukuka aykırılık sebebiyle de 1. maddesindeki “gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarların yetkilendirilmesi” ibaresinin; 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) ve (j) bentlerinde geçen “gerçek ve tüzel kişiler ait laboratuvarlara” ibaresinin; 4. maddesinin (i) bendinin; 5 maddesinin 2. ve 3. fıkralarının; 9. maddesinin 5. fıkrasının; 13. maddesi 2. fıkrası (a) bendinin; 16. maddesinin 1. ve 4. fıkralarının, 17. maddesinin; 19. maddesinin 1. fıkrasının; 28. maddesinin 1. fıkrasının son cümlesinin iptali istemiyle açılmıştır.
Anayasanın 56. maddesinin birinci fıkrasında, herkesin, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahip olduğu; üçüncü fıkrasında, Devletin, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenleyeceği; dördüncü fıkrasında da, Devletin, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getireceği, 124. maddesinde, bakanlıkların kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelik çıkarabilecekleri hükme bağlanmıştır.
Sağlık hizmeti sunulmasına ilişkin olarak Devlete verilmiş olan görevler, 663 sayılı ve Bağlı Kuruluşların Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname gereğince nca yürütülmektedir. Anılan Kanun Hükmünde Kararname’nin; 2. maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinde, halk sağlığının korunması ve geliştirilmesi hastalık risklerinin azaltılması ve önlenmesi, (e) bendinde insan gücünde ve maddi kaynaklarda tasarruf sağlamak ve verimi artırmak, sağlık insan gücünün ülke sathında dengeli dağılımını sağlamak ve bütün paydaşlar arasında işbirliğini gerçekleştirmek suretiyle yurt sathında eşit, kaliteli ve verimli hizmet sunumunu sağlamak, (f) bendinde kamu ve özel tüzel kişileri ile gerçek kişiler tarafından açılacak sağlık kuruluşlarının ülke sathında planlanması ve yaygınlaştırılması ile ilgili olarak sağlık sistemini yönetmek ve politikaları belirlemek ‘nın görevleri arasında sayılmış, 40. maddesinde ise, Bakanlık ve bağlı kuruluşların görev, yetki ve sorumluluk alanına giren ve önceden kanunla düzenlenmiş konularda idari düzenlemeler yapabileceği belirtilmiştir.
663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin işlem tarihinde yürürlükte bulunan (Mülga) 26. maddesi ile Bakanlık politika ve hedeflerine uygun olarak, temel sağlık hizmetlerini yürütmekle görevli, Bakanlığa bağlı kurulmuş, halk sağlığını korumak ve geliştirmek, sağlık için risk oluşturan faktörlerle mücadele etmek ve birinci basamak sağlık hizmetlerini yürütmek, bu hususta gerekli düzenlemeleri yapmak Kurumun görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununun; 3. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, sağlık kurum ve kuruluşlarının yurt sathında eşit, kaliteli ve verimli hizmet sunacak şekilde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca, diğer ilgili bakanlıkların da görüşü alınarak plânlanacağı, koordine edileceği, mali yönden destekleneceği ve geliştirileceği; (c) bendinde, bütün sağlık kurum ve kuruluşları ile sağlık personelinin ülke sathında dengeli dağılımı ve yaygınlaştırılmasının esas olduğu, sağlık kurum ve kuruluşlarının kurulması ve işletilmesinin bu esas içerisinde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca düzenleneceği, (e) bendinde, tesis edilecek eğitim, denetim, değerlendirme ve oto kontrol sistemi ile sağlık kuruluşlarının tespit edilen standart ve esaslar içinde hizmet vermesinin sağlanacağı, (i) bendinde, sağlık hizmetlerinin yurt çapında istenilen seviyeye ulaştırılması amacıyla; bakanlıklar seviyesinden en uçtaki hizmet birimine kadar kamu ve özel sağlık kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları arasında koordinasyon ve işbirliği yapılacağı, sağlık kurum ve kuruluşlarının coğrafik ve fonksiyonel hizmet alanlarının, verecekleri hizmetler, yönetim, hizmet ilişki ve bağlantıları gibi konularda tespit edilen esaslara uymak ve verilen görevleri yapmakla yükümlü oldukları belirtilmiştir.
Anılan Kanunun 9. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde ise; bütün kamu ve özel sağlık kuruluşlarının tesis, hizmet, personel, kıstaslarının belirlenmesinin, sağlık kurum ve kuruluşlarının sınıflandırılmasının ve sınıflarının değiştirilmesinin, sağlık kuruluşlarının amaca uygun olarak teşkilatlanmalarının, sağlık hizmet zinciri oluşturulmasının, hizmet içi eğitim usul ve esasları ile sağlık kurum ve kuruluşlarının koordineli çalışma ve hizmet standartlarının tespiti ve denetimi ile bu Kanunla ilgili diğer hususların Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği hükme bağlanmıştır.
Diğer yandan, 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 1. maddesinde, “Memleketin sıhhi şartlarını ıslah ve milletin sıhhatine zarar veren bütün hastalıklar veya sair muzır amillerle mücadele etmek ve müstakbel neslin sıhhatli olarak yetişmesini temin ve halkı tıbbi ve içtimai muavenete mazhar eylemek umumi Devlet hizmetlerindendir.” denilmiş; Yasanın 2. maddesinde; “Umumi sıhhat ve içtimai muavenet hizmetlerine ait Devlet vazaifi Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti tarafından ifa ve hususi idarelerle belediyelere ve sair mahalli idarelere bırakılan hizmetlerin sureti icrası murakabe olunur. Milli Müdafaa teşkilatına ait sıhhi işler müstesna olmak üzere bütün sıhhat ve içtimai muavenet işlerinin mercii ve murakıbı bu Vekalettir.” hükmüne yer verilmiş, anılan kanunun 3. maddesinin 1. fıkrasının 11. bendinde de, “Hıfzıssıhha müesseseleri ve bakteriyoloji laboratuvarları ve alelümum hayati muayene ve tahlillere mahsus müesseseler küşat ve idaresi” hizmetini dorudan doğruya ifa edeceği hükme bağlanmıştır.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine dayalı olarak 22.01.2015 tarih ve 29244 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulan Halk Sağlığı Laboratuvarları ve Yetkilendirilmiş Laboratuvarların Çalışma ve Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 1. maddesinde, bu Yönetmeliğin amacının; halk sağlığı laboratuvarlarının kuruluşu, sınıflandırılması, görev ve faaliyetlerinin düzenlenmesi, açılması, yetkilendirilmesi ve denetlenmesi ile yüzme havuz suyu analizi yapan kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler ile gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarların yetkilendirilmesi, çalışması ve denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemek olduğu; 2. maddesinde, bu Yönetmeliğin, halk sağlığı alanında faaliyet gösteren klinik dışı laboratuvarları kapsadığı hükme bağlanmış; 4. maddesinde tanımlara yer verilmiş; 5. maddesinde Halk sağlığı laboratuvarlarının kuruluşu; 6. maddesinde sınıflandırılması, 7. maddesinde birimleri, 8. maddesinde görevleri sayılmış; 9. maddesinde açılmasına, 10. maddesinde hizmet tipi değişikliğine, 11. maddesinde kapsam genişletmeye, 12. maddesinde laboratuvar binasına, 13. maddesinde yerleşim planına, 14. maddesinde fiziki şartlara. 15. maddesinde laboratuvar güvenliğine, 16. maddesinde laboratuvar sorumlusunun nitelikleri ve görevlerine, 17. maddesinde, laboratuvar birim sorumlularının nitelikleri ve görevlerine, 18. maddesinde kalite yönetim temsilcisinin nitelikleri ve görevlerine, 19. maddesinde laboratuvar teknik personelinin nitelikleri ve görevlerine, 20. maddesinde laboratuvar idari işler personelinin nitelikleri ve görevlerine yer verilmiş; 21. maddesinde analiz metodları ve özellikleri, 22. maddesinde, analiz raporları, 23. maddesinde analiz ücretleri, 24. maddesinde kayıtların tutulması ve numunelerin muhafazası, 25. maddesinde yetkilendirme başvurusu, 26. maddesinde analiz yetki belgesi verilmesi, 27. maddesinde analiz yetki belgesinin yenilenmesi, 28. maddesinde denetim, 29. maddesinde bildirimler, 30. maddesinde idari yaptırımlar düzenlenmiş; 31. maddesinde bilimsel danışma komisyonuna yer verilmiş; geçici maddeler ile de mevcut laboratuvarlar yönünden bu yönetmeliğe uyum süreci belirlenmiştir.
22.01.2015 tarih ve 29244 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Halk Sağlığı Laboratuvarları ve Yetkilendirilmiş Laboratuvarların Çalışma ve Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin davaya konu 1. maddesindeki “gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarların yetkilendirilmesi” ibaresi ile 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) ve (j) bentlerinde geçen “gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarlara” ibaresinin;
Anılan yönetmeliğin Amaç başlıklı 1. maddesinde, “Bu Yönetmeliğin amacı; halk sağlığı laboratuvarlarının kuruluşu, sınıflandırılması, görev ve faaliyetlerinin düzenlenmesi, açılması, yetkilendirilmesi ve denetlenmesi ile yüzme havuz suyu analizi yapan kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler ile gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarların yetkilendirilmesi, çalışması ve denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.” düzenlemesine yer verilmiş. 4. maddesinin (1) . fıkrasının (a) bendinde “Analiz yapma yetkisi: Kurum laboratuvarları ve yüzme havuzu suyu analizi yapmak isteyen kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler ile gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarlara verilen yetkiyi,” (j) bendinde de, “Yetkilendirilmiş laboratuvar: Kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler ile gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarlara yüzme havuz suyu analizlerinde Kurumca yetki verilen laboratuvarı,” ifade edeceği kurala bağlanmıştır.
Davacı tarafından, halk sağlığı laboratuvarı kurmakla yasal olarak yetkilendirilen davalı idarenin bu görevini iptali istenilen madde hükümleriyle diğer gerçek ve tüzel kişilere devredebilme imkanı tanındığı ileri sürülerek anılan madde hükümlerinin iptalini istemekte, Davalı idare ise, yetki devrinin yalnızca yüzme havuzu sularıyla ilgili kısmı için söz konusu olduğunu savunmaktadır. Dava konusu yönetmelik hükümleri bir bütün olarak değerlendirildiğinde halk sağlığı laboratuvarlarının klinik laboratuvar ve klinik dışı laboratuvar olmak üzere iki farklı birimden oluştuğu, gerçek ve tüzelkişilere ise sadece yüzme havuz suyu analizlerine ilişkin olarak yetki verildiği anlaşılmakla, bu yönetmelik hükümlerine göre, davalı idare dışında özel ve tüzel kişilerin halk sağlığı laboratuvarı açması yada bu alanda görev ve yetkilendirilmesi söz konusu olmadığından anılan madde hükümlerinde hukuka aykırılık görülmemiştir.
Anılan Yönetmeliğin 4. maddesinin (i) bendinin; 16. maddesinin 1. ve 4. fıkralarının, 17. maddesinin ve 19. maddesinin 1. fıkrasının incelenmesinden;
Anılan yönetmeliğin 4. maddesinin (i) bendinde, “Laboratuvar sorumlusu: Halk sağlığı laboratuvarının yönetiminden sorumlu personeli,” ifade edeceği; 16. maddesinin (1). fıkrasında, “Halk sağlığı laboratuvar sorumlusu, tercihen 26/4/2014 tarihli ve 28983 sayılı ResmîGazete’de yayımlanan Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliğine göre klinik mikrobiyoloji, klinik biyokimya, enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı veya tabip, veteriner hekim, kimya mühendisi, biyoteknoloji ve genetik mühendisi, gıda mühendisi, ziraat fakültesinin gıda bölümü mezunu ziraat mühendisi, çevre mühendisi, kimyager ve biyologlardan tercihen laboratuvar çalışma alanında doktora/yüksek lisans eğitimi almış olanlar veya bu unvanlı personelden en az iki yıl laboratuvarda çalışmış olanlar arasından görevlendirilir.” hükmü, (4). fıkrasında, “Laboratuvar sorumlusu aynı zamanda Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliği kapsamındaki mesul müdürlük görevini yürütür. Laboratuvar sorumlusu ihtiyaç duyulduğunda birim sorumlusu veya laboratuvar teknik personeli olarak da çalışır.” düzenlemesi yer almış; 17. maddesinde, “(1) Birim sorumluları laboratuvar sorumlusu tarafından görevlendirilir. (2) Birim sorumlusu ihtiyaç duyulduğunda laboratuvar teknik personeli olarak da çalışır. (3) Klinik ve klinik dışı analizler için yeterli ve yetkili personel bulunmaması durumunda görevlendirme suretiyle birim sorumlusu ihtiyacı giderilir. (4) Birim sorumlularının nitelikleri aşağıda belirtilmiştir: a) Klinik dışı mikrobiyoloji laboratuvarı birim sorumlusu olarak, tercihen Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliğine göre tıbbi mikrobiyoloji veya enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı olmak üzere tabip, veteriner hekim, biyoteknoloji ve genetik mühendisi, gıda mühendisi, ziraat fakültesinin gıda bölümü mezunu ziraat mühendisi ve biyolog görevlendirilir. Bu personelden mikrobiyoloji alanında yüksek lisans ve üzeri akademik kariyer yapmış personel tercih edilir. b) Kimyasal analiz laboratuvarı birim sorumlusu; öncelikli olarak laboratuvarın çalışma alanında yüksek lisans veüzeri akademik kariyer yapmış kimya mühendisi, kimyager, gıda mühendisi, veteriner hekim, ziraat fakültesinin gıda bölümü mezunu ziraat mühendisi, çevre mühendisi olanlardan görevlendirilir. c) Numune kabul birim sorumlusu ile raporlandırma birim sorumlusu (a) ve (b) bentlerinde belirtilen meslek grupları arasından görevlendirilir, birlikte faaliyet gösterebilir ve sorumluları aynı olabilir. (5) Klinik dışı mikrobiyoloji laboratuvarı ve kimyasal analiz laboratuvarı birim sorumluları aşağıdaki görevleri yerine getirir: a) Laboratuvarın görevi kapsamındaki analizlerin standart çalışma prosedürlerini laboratuvar personeli ile birlikte hazırlamak ve buna uygun çalışılmasını sağlamak. b) Biyolojik ve kimyasal güvenlikle ilgili önlemlerin alınması, güvenli laboratuvar tekniklerinin uygulanması, tıbbi ve kimyasal atıkların güvenli ayrıştırılması, taşınması ve geçici depolanması dahil laboratuvar güvenliğinin tüm gereklerinin yerine getirilmesini sağlamak. c) Laboratuvar personelinin görev dağılımını yapmak. ç) Analizlerin zamanında yapılmasını, raporlanmasını sağlamak ve onaylamak. d) Laboratuvarda yeni göreve başlayan personele uyum eğitimi vermek, gerektiğinde kurum içi ve dışı personel ile halka yönelik eğitimlerde görev almak. e) Laboratuvar cihaz ve sarf malzeme ihtiyaçlarının belirlenmesi ve stokların takibinin sağlanması ile ilgili işlemleri yapmak. f) Birimiyle ilgili kalite yönetimi faaliyetlerini yürütmek, yürütülmesini sağlamak. g) Görev alanı ile ilgili laboratuvar sorumlusu tarafından verilecek benzeri diğer görevleri yapmak. (6) Numune kabul birim sorumlusunun görevi; numunenin prosedürlere uygun kabulünü ve sevkini sağlamak, görev alanı ile ilgili laboratuvar sorumlusu tarafından verilecek benzeri diğer görevleri yapmaktır. (7) Raporlandırma birim sorumlusunun görevi; laboratuvarlardan gelen analiz sonuçlarına ait nihai raporların kontrolünü yaparak laboratuvar sorumlusunun onayına sunulmasını sağlamak, görev alanı ile ilgili laboratuvar sorumlusu tarafından verilecek benzeri diğer görevleri yapmaktır.” hükmü yer almış, 19. maddesinin (1). fıkrasında, “Laboratuvarda, tercihen Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliğine göre mikrobiyoloji veya enfeksiyon hastalıkları ve tıbbi/klinik mikrobiyoloji uzmanı olmak üzere, tabip, veteriner hekim, kimya mühendisi, biyoteknoloji ve genetik mühendisi, gıda mühendisi, ziraat fakültesinin gıda bölümü mezunu ziraat mühendisi, çevre mühendisi, kimyager, biyolog ve tıbbi biyolog gibi en az lisans mezunu yeterli sayıda personel bulundurulur. Bu personel aşağıdaki görevleri yerine getirir: a) Laboratuvarın iş tanımı içerisinde yer alan numunelerin analizlerini yapmak, sonuçlarını değerlendirmek, analiz sonuçlarını zamanında ve doğru rapor etmek, kontrol etmek, imzalamak. b) Laboratuvar ortamı ve cihaz/ekipmanların kalite standartları doğrultusunda takibini ve gerekli işlemlerini yapmak c) Malzeme ihtiyacını belirleyerek birim sorumlusuna bildirmek. ç) Laboratuvar güvenliği için gerekli önlemleri almak, uymak, uyulmasını sağlamak. d) Analizle ilgili tüm çalışma verilerini ve sonuçlarını kayıt altına almak ve muhafaza etmek. e) Kalite sistem standartları kapsamında görev alanı ile ilgili çalışmaları yapmak. f) Görev alanı ile ilgili birim sorumlusunun verdiği diğer görevleri yapmak.” hükmü yer almıştır.
Dosyada yer alan belge ve bilgiler ile birlikte dava konusu Yönetmelikte yer alan maddeler birlikte değerlendirildiğinde, halk sağlığı laboratuvarlarının klinik örnek çalışan ve klinik örnek dışı çalışan birimler olarak yapılandırıldığı, anılan laboratuvarların klinik analiz dışında görevlerinin de bulunduğu göz önüne alınarak halk sağlığı laboratuvar sorumlusunun tercihen ilgili uzman olmasına çalışıldığı dava konusu düzenlemelerle uzman hekime öncelik verildiği, Klinik test çalışmak üzere ruhsatlandırılan halk sağlığı ve yetkilendirilmiş laboratuvarların ise, Yönetmeliğin 2. maddesi 2. fıkrasında yapılan “Halk sağlığı laboratuvarları; klinik laboratuvar çalışma usul ve esasları bakımından 9/10/2013 tarihli ve 28790 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliği hükümlerine, diğer hususlar bakımından bu Yönetmelik hükümlerine tabidir.” şeklindeki atıf nedeniyle 7. maddenin 1. fıkrası uyarınca klinik laboratuvar birimi açmak zorunda olduğu, buna bağlı olarak Yönetmeliğin 17. maddesinde birim sorumluları arasında yer verilmese de Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliği kapsamında birim sorumlusunun görevlendirilmesi gerektiği, ancak böyle bir birim kurulup birim sorumlusu görevlendirilirse klinik araştırmaları da içeren Yönetmeliğin 8. maddesi 1. fıkrasındaki görevleri yapabileceği sonucuna ulaşıldığından dava konusu madde hükümlerinde de hukuka aykırılık görülmemiştir.
Davanın 5. maddesinin 2. ve 3. fıkralarının; 9. maddesinin 5. fıkrasının; 13. maddesi 2. fıkrasının (a) bendinin; 28. maddesinin 1. fıkrasının son cümlesinin iptali istemi:
Anılan yönetmeliğin 5. maddesinin (2) fıkrasında, “Halk sağlığı laboratuvarının kurulması için, klinik ve klinik dışı analizleri yapabilecek nitelikte asgari personel istihdam edilir.” (3). fıkrasında, “Halk sağlığı laboratuvarında iş yükünü karşılayacak yeterli ve uygun cihaz ve ekipman bulunur, ayrıca 13 üncü, 14 üncü ve 15 inci maddelerdeki şartlar sağlanır.” kuralı getirilmiş; 9. maddesinin (5). fıkrasında, “İnceleme Komisyonu; Başkanlıktan bir ve konusunda uzman iki teknik personel olmak üzere en az üç kişiden oluşur. Gerekli görülmesi halinde alanında uzman kişilerden de görüş alınabilir.” 13. maddesinin (2). fıkrasının (a) bendinde “Teknik alanlar; laboratuvar çalışmalarının gerçekleştirilmesi için gerekli donanım ve uygun şartların sağlandığı fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik analiz aşamalarının yürütüldüğü alanlardır.” şeklinde tanımlanmış; 28. maddesinin (1). fıkrasında da, “Şikayet ve olağanüstü haller dışında halk sağlığı laboratuvarları Ek-9’a göre, Kurumca planlanarak yılda en az bir defa; yetkilendirilmiş laboratuvarlar ise, Ek-10’a göre Kurum tarafından en az yılda bir defa ve müdürlük tarafından da en az altı ayda bir denetlenir. Denetimleri alanında uzman, en az üç personelden oluşan denetim ekibi tarafından gerçekleştirilir.” düzenlemesine yer verilmiştir.
Davacı tarafından, anılan düzenlemede asgari personelin, cihazların nitelik ve sayısının belirlenmediği, inceleme komisyonunun, denetim yapacak ekibin kimlerden oluşacağının açığa kavuşturulmadığı ileri sürülerek anılan maddelerin iptali istenilmekte ise de, klinik örnek çalışan laboratuvarlar alanında faaliyet gösteren üyelerden oluşan davacı dernek açısından, klinik örnek çalışan halk sağlığı laboratuvarlarının açılışı, personeli, çalışma koşulları ve denetimi konusunda tıbbi laboratuvar yönetmeliğine atıfta bulunulduğundan, davacı dernek üyeleri yönünden, bu yönetmelik kapsamında faaliyette bulunacak olan klinik laboratuvarlar adı geçen yönetmelik hükümlerine tabi olup, bu tür laboratuvarlar açısından herhangi bir belirsizlikten söz edilemeyeceğinden davacının iddiaları anılan madde hükümlerini kusurlandıracak nitelikte görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle davanın reddi yolunda karar verilmesi gerektiği, düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onbeşinci Dairesi’nce, duruşma için taraflara önceden bildirilmiş bulunan 29/11/2017 tarihinde davacı vekili Av. …’nın ve davalı ‘nı temsilen Hukuk Müşaviri Av. …’in geldikleri, Danıştay Savcısı’nın hazır olduğu görülmekle açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun olarak söz verilerek dinlenildikten ve Danıştay Savcısı’nın düşüncesi alındıktan sonra taraflara son kez söz verilip duruşma tamamlandı. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na ekli (I) sayılı cetvelde yer aldığı cihetle 659 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 2/1-ç ve 6/1 maddeleri uyarınca taraf sıfatını haiz bulunduğundan bakılan davada hasım mevkiine alınan ‘nun, 25/08/2017 tarih ve 30165 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 694 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 203. maddesi ile 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na ekli (I) sayılı cetvelden çıkartılarak anılan Kanun Hükmünde Kararname’nin 185. maddesi ile Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü adıyla ‘nın hizmet birimi olarak teşkilatlandırıldığı anlaşıldığından, dosya husumetiyle ele alınıp, dosyadaki belgeler incelenerek gereği görüşüldü:
Davalı idarenin ehliyet itirazı yerinde görülmemiştir.
Dava, 22/01/2015 tarihli ve 29244 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Halk Sağlığı Laboratuvarları ve Yetkilendirilmiş Laboratuvarların Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin hukuka uygun biçimde uygulamayı göstermemesi nedeniyle tümünün, ayrıca, 1. maddesindeki “gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarların yetkilendirilmesi” ibaresinin, 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) ve (j) bentlerinde geçen “gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarlara” ibaresinin, 4. maddesinin 1. fıkrasının (i) bendinin, 5. maddesinin 2. ve 3. fıkralarının, 9. maddesinin 5. fıkrasının, 13. maddesinin 2. fıkrasının (a) bendinin, 16. maddesinin 1. ve 4. fıkralarının, 17. maddesinin, 19. maddesinin 1. fıkrasının, 28. maddesinin 1. fıkrasının son cümlesinin iptali istemiyle açılmıştır.
Anayasanın 56. maddesinin 1. fıkrasında, herkesin, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahip olduğu; 3. fıkrasında, Devletin, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenleyeceği; 4. fıkrasında da, Devletin, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getireceği, 124. maddesinde, bakanlıkların kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelik çıkarabilecekleri hükme bağlanmıştır.
11/10/2011 tarihli ve 663 sayılı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 2. maddesinin 2. fıkrasının (a) bendinde, halk sağlığının korunması ve geliştirilmesi hastalık risklerinin azaltılması ve önlenmesi, (e) bendinde insan gücünde ve maddi kaynaklarda tasarruf sağlamak ve verimi artırmak, sağlık insan gücünün ülke sathında dengeli dağılımını sağlamak ve bütün paydaşlar arasında işbirliğini gerçekleştirmek suretiyle yurt sathında eşit, kaliteli ve verimli hizmet sunumunu sağlamak, (f) bendinde kamu ve özel tüzel kişileri ile gerçek kişiler tarafından açılacak sağlık kuruluşlarının ülke sathında planlanması ve yaygınlaştırılması ile ilgili olarak sağlık sistemini yönetmek ve politikaları belirlemek ‘nın görevleri arasında sayılmış, 40. maddesinde de, Bakanlık ve bağlı kuruluşların görev, yetki ve sorumluluk alanına giren ve önceden kanunla düzenlenmiş konularda idari düzenlemeler yapabileceği belirtilmiştir.
Aynı Kanun Hükmünde Kararname’nin -işlem tarihinde yürürlükte bulunan- (mülga) 26. maddesi ile Bakanlık politika ve hedeflerine uygun olarak, temel sağlık hizmetlerini yürütmekle görevli, Bakanlığa bağlı kurulmuş, halk sağlığını korumak ve geliştirmek, sağlık için risk oluşturan faktörlerle mücadele etmek ve birinci basamak sağlık hizmetlerini yürütmek, bu hususta gerekli düzenlemeleri yapmak, birey, toplum ve çevre sağlığını etkileyen ve genel sağlığı ilgilendiren her tür etkeni incelemek, teşhis etmek, değerlendirmek ve kontrol etmek üzere gerekli laboratuvar hizmetlerinin organizasyonunu sağlamak ve ulusal referans laboratuvarı kurmak ve işletmek, içme suları, biyosidal ürünler gibi görev alanına giren konularda tüketici güvenliği ile ilgili tedbirleri almak ve buna yönelik her türlü iş ve işlemi tesis etmek, Kurumun görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu’nun 9. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde, bütün kamu ve özel sağlık kuruluşlarının tesis, hizmet, personel, kıstaslarının belirlenmesinin, sağlık kurum ve kuruluşlarının sınıflandırılmasının ve sınıflarının değiştirilmesinin, sağlık kuruluşlarının amaca uygun olarak teşkilatlanmalarının, sağlık hizmet zinciri oluşturulmasının, hizmet içi eğitim usul ve esasları ile sağlık kurum ve kuruluşlarının koordineli çalışma ve hizmet standartlarının tespiti ve denetimi ile bu Kanunla ilgili diğer hususların Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği kurala bağlanmıştır.
Öte yandan, 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 2. maddesinde, “Umumi sıhhat ve içtimai muavenet hizmetlerine ait Devlet vazaifi Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti tarafından ifa ve hususi idarelerle belediyelere ve sair mahalli idarelere bırakılan hizmetlerin sureti icrası murakabe olunur. Milli Müdafaa teşkilatına ait sıhhi işler müstesna olmak üzere bütün sıhhat ve içtimai muavenet işlerinin mercii ve murakıbı bu Vekalettir.” hükmüne, 3. maddesinin 1. fıkrasının 11. bendinde de, “Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti bütçeleriyle muayyen hatlar dahilinde olarak aşağıda yazılı hizmetleri doğrudan doğruya ifa eder:
11- Hıfzıssıhha müesseseleri ve bakteriyoloji laboratuvarları ve alelümum hayati muayene ve tahlillere mahsus müesseseler küşat ve idaresi.” kuralına yer verilmiştir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine istinaden, halk sağlığı laboratuvarlarının kuruluşu, sınıflandırılması, görev ve faaliyetlerinin düzenlenmesi, açılması, yetkilendirilmesi ve denetlenmesi ile yüzme havuz suyu analizi yapan kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler ile gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarların yetkilendirilmesi, çalışması ve denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları düzenlemek amacıyla hazırlanan Halk Sağlığı Laboratuvarları ve Yetkilendirilmiş Laboratuvarların Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 22/01/2015 tarihli ve 29244 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Halk Sağlığı Laboratuvarları ve Yetkilendirilmiş Laboratuvarların Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 1. maddesindeki “gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarların yetkilendirilmesi” ibaresinin, 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) ve (j) bentlerinde geçen “gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarlara” ibaresinin iptali istemi yönünden:
Dava konusu Yönetmeliğin “Amaç” başlıklı 1. maddesinde, “(1) Bu Yönetmeliğin amacı; halk sağlığı laboratuvarlarının kuruluşu, sınıflandırılması, görev ve faaliyetlerinin düzenlenmesi, açılması, yetkilendirilmesi ve denetlenmesi ile yüzme havuz suyu analizi yapan kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler ile gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarların yetkilendirilmesi, çalışması ve denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.” hükmüne yer verilmiştir.
Aynı Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde, “Analiz yapma yetkisi: Kurum laboratuvarları ve yüzme havuzu suyu analizi yapmak isteyen kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler ile gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarlara verilen yetkiyi”, (j) bendinde, “Yetkilendirilmiş laboratuvar: Kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler ile gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarlara yüzme havuz suyu analizlerinde Kurumca yetki verilen laboratuvarı” olarak tanımlanmıştır.
Anılan maddelerin incelenmesinden; dava konusu Yönetmeliğin,
– Halk sağlığı laboratuvarlarının kuruluşu, sınıflandırılması, görev ve faaliyetlerinin düzenlenmesi, açılması, yetkilendirilmesi ve denetlenmesi,
– Yüzme havuz suyu analizi yapan kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler ile gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarların yetkilendirilmesi, çalışması ve denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemek amacıyla yürürlüğe konduğu; yetkilendirilmiş laboratuvarın, kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler ile gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuvarlara yüzme havuz suyu analizlerinde Kurumca yetki verilen laboratuvar olarak tanımlandığı anlaşılmaktadır.
Davacı tarafından, idarenin halk sağlığı laboratuvarlarını açmak ve işletmekle bizzat yükümlü olduğu, bu yükümlülüğünü gerçek ve tüzel kişileri yetkilendirmekle yerine getiremeyeceği, bu sebeple düzenlemenin üst hukuk normlarına ve hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek düzenlemenin iptali istenilmiş ise de, Yönetmelik hükümlerinin incelenmesinden, yetkilendirilmiş laboratuvar tanımından, yetki devrinin sadece yüzme havuzu suyu analizlerinde söz konusu olduğu; halk sağlığı laboratuvarlarının açılması ve işletilmesi konusunda Bakanlığa verilen yetkinin gerçek ve tüzel kişilere devredilmediği anlaşılmakla, anılan Yönetmelik hükümlerinde hukuka aykırılık görülmemiştir.
Kaldı ki, yüzme amacıyla kullanılan açık ve kapalı yüzme havuzları ile sularının hijyenik şartlara uygunluğu, yüzme havuzu suyunun kalite standartlarının belirlenmesi, denetlenmesi ve izlenmesi ile ilgili usul ve esasları düzenlemek amacıyla hazırlanan ve 06/03/2011 tarih ve 27866 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yüzme Havuzlarının Tabi Olacağı Sağlık Esasları Hakkında Yönetmeliğin “Yetkilendirme” başlıklı 7. maddesinde, “(1) Laboratuvarlar, Bakanlık tarafından yapılacak yerinde denetimde;
a) Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarları Akreditasyonu (ISO/IEC 17025) belgesi almış olmaları,
b) Ek-1, Ek-2 ve Ek-3’te belirtilen parametrelerde yöntem akreditasyonu belgesi almış olmaları,
c) En az iki kimya, çevre, su ürünleri mühendisi veya kimyager ile iki biyolog veya mikrobiyoloji uzmanının tam zamanlı istihdam edilmeleri,
ç) (Değişik:RG-15/12/2011-28143) Mikrobiyolojik analizler için alınan numunelerin, güneş ışınlarından korunarak (5±3) °C de ısıyı muhafaza edebilen taşıma kapları ile en fazla oniki saat içinde laboratuvara taşınabilecek düzenlemeyi sağlamaları,
d) (Ek:RG-15/12/2011-28143) Özel laboratuvarların işyeri açma ve çalışma ruhsatına sahip olmaları,
halinde Bakanlıkça yetkilendirilir.” hükmüne yer verilmek suretiyle, yüzme havuzu suyu analizlerinde yetkilendirilecek laboratuvarlarda aranacak şartlar ve standartlar belirlenmiş olup, Bakanlık tarafından yapılacak yerinde denetimde, mevzuat gereği istenilen şartları haiz olan laboratuvarların yetkilendirilecekleri açıktır.
Halk Sağlığı Laboratuvarları ve Yetkilendirilmiş Laboratuvarların Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (i) bendinin, 5. maddesinin 2. ve 3. fıkralarının, 9. maddesinin 5. fıkrasının, 13. maddesinin 2. fıkrasının (a) bendinin, 16. maddesinin 1. ve 4. fıkralarının, 17. maddesinin ve 19. maddesinin 1. fıkrasının, 28. maddesinin 1. fıkrasının son cümlesinin iptali istemi yönünden:
Dava konusu Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (i) bendinde, “Laboratuvar sorumlusu: Halk sağlığı laboratuvarının yönetiminden sorumlu personeli” olarak tanımlanmıştır.
Anılan Yönetmeliğin 5. maddesinin 2. fıkrasında, halk sağlığı laboratuvarının kurulması için, klinik ve klinik dışı analizleri yapabilecek nitelikte asgari personelin istihdam edileceği; 3. fıkrasında da, halk sağlığı laboratuvarında iş yükünü karşılayacak yeterli ve uygun cihaz ve ekipman bulunacağı, ayrıca 13 üncü, 14 üncü ve 15 inci maddelerdeki şartların sağlanacağı hususu hükme bağlanmıştır.
Aynı Yönetmeliğin 9. maddesinde, “(1) Halk sağlığı laboratuvarı ve/veya laboratuvar birimleri Müdürlüğün teklifi ve Kurumun onayı ile açılır.
(5) İnceleme Komisyonu; Başkanlıktan bir ve konusunda uzman iki teknik personel olmak üzere en az üç kişiden oluşur. Gerekli görülmesi halinde alanında uzman kişilerden de görüş alınabilir.” hükmüne, 13. maddesinin 2. fıkrasının (a) bendinde, “(2) Halk sağlığı laboratuvarı yerleşim planı; teknik alanlar, ortak destek alanları, laboratuvar destek alanları ve ofis alanları olmak üzere dört temel alandan oluşur. Bu alanlar;
a) Teknik alanlar; laboratuvar çalışmalarının gerçekleştirilmesi için gerekli donanım ve uygun şartların sağlandığı fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik analiz aşamalarının yürütüldüğü alanlardır.” kuralına yer verilmiştir.
Anılan Yönetmeliğin “Laboratuvar sorumlusunun nitelikleri ve görevleri” başlıklı 16. maddesinde, “(1) Halk sağlığı laboratuvar sorumlusu, tercihen 26/4/2014 tarihli ve 28983 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliğine göre klinik mikrobiyoloji, klinik biyokimya, enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı veya tabip, veteriner hekim, kimya mühendisi, biyoteknoloji ve genetik mühendisi, gıda mühendisi, ziraat fakültesinin gıda bölümü mezunu ziraat mühendisi, çevre mühendisi, kimyager ve biyologlardan tercihen laboratuvar çalışma alanında doktora/yüksek lisans eğitimi almış olanlar veya bu unvanlı personelden en az iki yıl laboratuvarda çalışmış olanlar arasından görevlendirilir.
(4) Laboratuvar sorumlusu aynı zamanda Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliği kapsamındaki mesul müdürlük görevini yürütür. Laboratuvar sorumlusu ihtiyaç duyulduğunda birim sorumlusu veya laboratuvar teknik personeli olarak da çalışır.” kuralı düzenlenmştir.
Yine aynı Yönetmeliğin 17. maddesinde, “(1) Birim sorumluları laboratuvar sorumlusu tarafından görevlendirilir.
(2) Birim sorumlusu ihtiyaç duyulduğunda laboratuvar teknik personeli olarak da çalışır.
(3) Klinik ve klinik dışı analizler için yeterli ve yetkili personel bulunmaması durumunda görevlendirme suretiyle birim sorumlusu ihtiyacı giderilir.
(4) Birim sorumlularının nitelikleri aşağıda belirtilmiştir:
a) Klinik dışı mikrobiyoloji laboratuvarı birim sorumlusu olarak, tercihen Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliğine göre tıbbi mikrobiyoloji veya enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı olmak üzere tabip, veteriner hekim, biyoteknoloji ve genetik mühendisi, gıda mühendisi, ziraat fakültesinin gıda bölümü mezunu ziraat mühendisi ve biyolog görevlendirilir. Bu personelden mikrobiyoloji alanında yüksek lisans ve üzeri akademik kariyer yapmış personel tercih edilir.
b) Kimyasal analiz laboratuvarı birim sorumlusu; öncelikli olarak laboratuvarın çalışma alanında yüksek lisans ve üzeri akademik kariyer yapmış kimya mühendisi, kimyager, gıda mühendisi, veteriner hekim, ziraat fakültesinin gıda bölümü mezunu ziraat mühendisi, çevre mühendisi olanlardan görevlendirilir.
c) Numune kabul birim sorumlusu ile raporlandırma birim sorumlusu (a) ve (b) bentlerinde belirtilen meslek grupları arasından görevlendirilir, birlikte faaliyet gösterebilir ve sorumluları aynı olabilir.
(5) Klinik dışı mikrobiyoloji laboratuvarı ve kimyasal analiz laboratuvarı birim sorumluları aşağıdaki görevleri yerine getirir:
a) Laboratuvarın görevi kapsamındaki analizlerin standart çalışma prosedürlerini laboratuvar personeli ile birlikte hazırlamak ve buna uygun çalışılmasını sağlamak.
b) Biyolojik ve kimyasal güvenlikle ilgili önlemlerin alınması, güvenli laboratuvar tekniklerinin uygulanması, tıbbi ve kimyasal atıkların güvenli ayrıştırılması, taşınması ve geçici depolanması dahil laboratuvar güvenliğinin tüm gereklerinin yerine getirilmesini sağlamak.
c) Laboratuvar personelinin görev dağılımını yapmak.
ç) Analizlerin zamanında yapılmasını, raporlanmasını sağlamak ve onaylamak.
d) Laboratuvarda yeni göreve başlayan personele uyum eğitimi vermek, gerektiğinde kurum içi ve dışı personel ile halka yönelik eğitimlerde görev almak.
e) Laboratuvar cihaz ve sarf malzeme ihtiyaçlarının belirlenmesi ve stokların takibinin sağlanması ile ilgili işlemleri yapmak.
f) Birimiyle ilgili kalite yönetimi faaliyetlerini yürütmek, yürütülmesini sağlamak.
g) Görev alanı ile ilgili laboratuvar sorumlusu tarafından verilecek benzeri diğer görevleri yapmak.
(6) Numune kabul birim sorumlusunun görevi; numunenin prosedürlere uygun kabulünü ve sevkini sağlamak, görev alanı ile ilgili laboratuvar sorumlusu tarafından verilecek benzeri diğer görevleri yapmaktır.
(7) Raporlandırma birim sorumlusunun görevi; laboratuvarlardan gelen analiz sonuçlarına ait nihai raporların kontrolünü yaparak laboratuvar sorumlusunun onayına sunulmasını sağlamak, görev alanı ile ilgili laboratuvar sorumlusu tarafından verilecek benzeri diğer görevleri yapmaktır.” hükmüne yer verilmek suretiyle laboratuvar birim sorumlularının nitelikleri ve görevleri düzenlenmiştir.
Aynı Yönetmeliğin “Laboratuvar teknik personelinin nitelikleri ve görevleri” başlıklı 19. maddesinin 1. fıkrasında, “(1) Laboratuvarda, tercihen Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliğine göre mikrobiyoloji veya enfeksiyon hastalıkları ve tıbbi/klinik mikrobiyoloji uzmanı olmak üzere, tabip, veteriner hekim, kimya mühendisi, biyoteknoloji ve genetik mühendisi, gıda mühendisi, ziraat fakültesinin gıda bölümü mezunu ziraat mühendisi, çevre mühendisi, kimyager, biyolog ve tıbbi biyolog gibi en az lisans mezunu yeterli sayıda personel bulundurulur.” hükmüne, “Denetim” başlıklı 28. maddesinin 1. fıkrasında da, “(1) Şikayet ve olağanüstü haller dışında halk sağlığı laboratuvarları Ek-9’a göre, Kurumca planlanarak yılda en az bir defa; yetkilendirilmiş laboratuvarlar ise, Ek-10’a göre Kurum tarafından en az yılda bir defa ve müdürlük tarafından da en az altı ayda bir denetlenir. Denetimleri alanında uzman, en az üç personelden oluşan denetim ekibi tarafından gerçekleştirilir.” hükmüne yer verilmiştir.
Dava konusu Yönetmeliğin “Kapsam” başlıklı 2. maddesinde, işbu Yönetmeliğin halk sağlığı alanında faaliyet gösteren klinik dışı laboratuvarları kapsadığı, klinik laboratuvarların ise 09/10/2013 tarih ve 28790 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliğine tabi olduğu hükme bağlanmıştır.
Bu bağlamda, tıbbi laboratuvarların planlanması, ruhsatlandırılması, açılması, faaliyetlerinin düzenlenmesi, sınıflandırılması, izlenmesi, denetlenmesi ve faaliyetlerine son verilmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemek, kaliteli ve verimli hizmet sunmalarını sağlamak maksadıyla hazırlanan ve 09/10/2013 tarih ve 28790 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliği’nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (r) bendinde, tıbbi laboratuvar, insanlarda, sağlığın değerlendirilmesi, hastalıkların önlenmesi, tanısı, takibi, tedavinin izlenmesi ve prognoz öngörüsü amacı ile insana ait biyolojik numunelerin veya dolaylı olarak ilişkili olduğu numunelerin incelendiği, sonuçların raporlandığı, gerektiğinde yorumlandığı ve ileri incelemeler için önerileri de içeren hizmetlerin sunulduğu laboratuvarlar olarak tanımlanmıştır.
Anılan Yönetmeliğin 9. maddesinde, tıbbi laboratuvarların Bakanlıkça, tıbbi biyokimya, tıbbi mikrobiyoloji ve tıbbi patoloji laboratuvarları olarak ruhsatlandırılacağı hüküm altına alınmış; 11. maddesinde tıbbi laboratuvarların görevleri, 12. maddesinde çalışma esasları, 13. maddesinde de fiziki şartları düzenlenmiştir.
Aynı Yönetmeliğin 15. maddesi ile Yönetmelik kapsamında ruhsatlandırılacak tıbbi laboratuvarlarda çalışacak personelin nitelikleri belirlenmiş olup, 15. maddenin 1. fıkrasının (c) bendinde yer alan, “tıbbi laboratuvarda, tıbbi laboratuvar sınıfına ve uzmanlık dalına uygun tıbbi laboratuvar uzmanı bulundurur” hükmü ile tıbbi laboratuvarda, konusuna göre tıbbi biyokimya, tıbbi mikrobiyoloji veya tıbbi patoloji uzmanlık ana dalından ihtisas vesikası sahibi uzman bulunması gerektiği vurgulanmıştır.
Davacı tarafından, dava konusu düzenlemede, halk sağlığı laboratuvarının, klinik ve klinik dışı laboratuvar hizmetleri sunan kurum laboratuvarı olarak tanımlandığı, Yönetmeliğin 2. maddesinde, işbu Yönetmeliğin halk sağlığı alanında faaliyet gösteren klinik dışı laboratuvarları kapsadığı, klinik laboratuvarların ise Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliğine tabi olduğu hususunun hükme bağlandığı; buna göre de, laboratuvar sorumlusunun aynı zamanda Tıbbi Laboratuvar Yönetmeliğinde tanımlanan branş laboratuvar uzmanlarından olması gerektiği halde davaya konu hükümlerle uzman olmayan kişilere sorumluluk verilmesinin hukuka aykırı olduğu, uzmanlık gerektiren işler için uzmanlık belgesine sahip olmak gerektiği, düzenlemenin başta 1219 sayılı Kanun olmak üzere üst hukuk normlarına aykırılık teşkil ettiği; dava konusu düzenlemenin Anayasanın 124. maddesi ile tanımlanan alt düzenleyici işlemlerin taşıması gereken unsurları içermediği, asgari personelin, cihazların nitelik ve sayısının belirlenmediği, laboratuvarın açılmasına yetki veren inceleme komisyonunun, denetim yapacak ekibin kimlerden oluşacağının açıklığa kavuşturulmadığı, yönetmeliğin alanı düzenlemekten uzak, soyut, idareye sınırsız yetki veren kurallar içerdiği, halk sağlığı laboratuvarlarının asgari niteliklerinin dahi belirlenmediği, bu yönüyle düzenlemenin hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek anılan maddelerin iptali istenilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden ve dava konusu Yönetmeliğin bir bütün olarak değerlendirilmesinden; halk sağlığı laboratuvarlarının klinik laboratuvar ve klinik dışı laboratuvar birimleri olmak üzere birbirinden bağımsız iki farklı birimden oluştuğu, dava konusu Yönetmeliğin esasen klinik dışı laboratuvarların çalışma usul ve esaslarını düzenlediği, klinik laboratuvarların ise Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliğine tabi olduğu, mevzuat hükümlerine göre, alanında uzman olmayan bir kişinin klinik laboratuvarlarda sorumlu olamayacağı; bu itibarla, laboratuvar sorumlusunun klinik laboratuvar alanında uzman ise bu laboratuvarların mesul müdürlük görevini ifa edeceği, aksi halde alanında uzman olmayan bir kişinin klinik laboratuvarlarda mesul müdürlük yapmasının söz konusu olmayacağı; ve yine halk sağlığı laboratuvarları bünyesinde ayrıca klinik testler için klinik laboratuvar birimlerinin kurulabilmesinin ancak Tıbbi Laboratuvar Yönetmeliğinde yer alan şartların sağlanması halinde mümkün olabileceği; klinik laboratuvarlarda, ancak Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliğine göre şartları haiz personelin görev yapabileceği, dava konusu Yönetmelik ile klinik laboratuvarlarının açılışı, fiziki şartları, personeli, çalışma koşulları ve denetimi konusunda Tıbbi Laboratuvar Yönetmeliğine atıfta bulunulduğundan, bu kapsamda, klinik laboratuvarlar açısından herhangi bir belirsizlikten söz edilemeyeceği açık olup, dava konusu düzenlemenin yukarıda anılan maddelerinde ve tümünde hukuka aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle; DAVANIN REDDİNE, aşağıda dökümü yapılan ….-TL yargılama giderlerinin davacı üzerinde bırakılmasına, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca belirlenen …-TL. avukatlık ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine, artan posta ücretinin istemi halinde davacıya iadesine, kararın tebliğini izleyen günden itibaren 30 (otuz) gün içinde İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yoluna başvurulabileceğinin taraflara bildirilmesine 29/11/2017 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.