Danıştay 15. Daire Başkanlığı 2014/4210 E. , 2017/7282 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ON BEŞİNCİ DAİRE
Esas No : 2014/4210
Karar No : 2017/7282
Davacı :
Vekili :
Davalı :
Vekili :
Davanın Özeti :Davacı tarafından, 25.05.2012 tarih ve 28303 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Karayolları Trafik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 5. maddesinin; Bakanlar Kurulu kararı ile kamu yararına çalışan dernek statüsünde faaliyette bulundukları, Karayolları Trafik Yönetmeliği’nde kendilerine verilen yetki kapsamında uluslararası sürücü belgelerini düzenledikleri, dava konusu düzenleme ile Bakanlığın herhangi bir özel hukuk tüzel kişisini yetkilendirmesinin hukuki altyapısının oluşturulduğu, bu durumun kendilerinin gelir kaynaklarından birinin kalkması sonucunu doğuracağı, yatırım ve eleman masrafları bakımından zararlarının doğacağı, Yönetmeliğin 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 135. maddesi uyarınca sayılan Bakanlıklarla çıkarılması gerekirken yalnızca tarafından yayımlandığı, bu yönüyle yetki unsuru yönünden sakat olduğu, Yönetmelikte bu şekilde sistemi değiştiren bir değişiklik yapılmasını gerektiren hizmetin aksaması, ihtiyaçların karşılanmaması gibi bir sebep bulunmadığı, değişiklik yapılmadan önce bu hususlara ilişkin tespitlerde bulunulması, aksaklık varsa tespiti, ikaz ve ikaza rağmen aksaklığın giderilmemesi durumunda bu halin zorunlu kıldığı değişikliklerin gereken tedbirlerle birlikte düzenlenmesi gerektiği, ancak değişiklikte tespite dayalı bir usul izlenmediği, kendilerinden herhangi bir görüş istenmediği ileri sürülerek iptali istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununda uluslararası sürücü belgesinin tanımlandığı, bu kapsamda Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin 80. maddesi uyarınca bu belgelerin davacı Kurum tarafından verilmeye başlandığı, Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın görevlendirmesi ile Mülkiye Başmüfettişi tarafından sunulan 21.02.2005 tarihli inceleme ve araştırma raporunda; davacı Kuruma mevzuatta yer alan usullere uyulmaksızın Yönetmelikte düzenleme yapılmak suretiyle imtiyaz verildiği, yapılan düzenlemenin Anayasa’ya ve 2575 sayılı Danıştay Kanunu’na aykırı olduğu, dava konusu değişiklik ile uluslararası sürücü belgesinin ülkede geçerli sürücü belgelerini vermekle yetkili Emniyet Genel Müdürlüğünce verilmesinin uygun olacağı, verilen imtiyazın, görev ve yetkilerin imtiyaz sözleşmesi yapılmak suretiyle başka bir dernek, vakıf veya kurumca yürütülmesinin mümkün olduğu kanaatine varıldığı, Hukuk Müşavirliği’nden alınan 18.04.2008 tarihli görüşte de Yönetmelikte değişiklik yapılarak uluslararası sürücü belgesi verilebilmesi için de ülkemizde sürücü belgesi düzenleme görev ve yetkisine sahip Emniyet Genel Müdürlüğü’nün yetkilendirilmesi gerektiği, idarenin uygun görmesi ve yasal düzenleme yapılması halinde bu belgeleri verme yetkisinin imtiyaz sözleşmesi yapmak şartı ile özel kişilere devredilebileceğinin belirtildiği, 16.04.2010 tarihli Gümrük Müsteşarlığı görüşünde de yurt dışından çıkış yapan her sürücünün Kurum tarafından düzenlenen sürücü belgesine ihtiyaç duyduğu, bunun da sürücülere ek mali külfet getirdiği, Yönetmelikte değişikliğe gidilerek Kurumun tek yetkili kuruluş olmaktan çıkarılması ve sürücü belgelerinin uluslararası alanda geçerli olabilmesi için düzenleme yapılması gerektiğinin belirtildiği, dava konusu düzenlemede hukuka aykırılık bulunmadığı, davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
Düşüncesi : Uluslarararası sürücü belgelerinin verilmesi ve bu konunun düzenlenmesi hususunda, ülkemizde sürücü belgelerini verme yetkisini haiz Emniyet Genel Müdürlüğü’nün yetkilendirilmesi ve anılan Genel Müdürlüğün de bu belgeleri vermek için tüzel kişileri yetkilendirebileceğine ilişkin dava konusu düzenlemede hizmet gereklerine ve hukuka aykırılık bulunmadığı, ancak gerçek kişilere yetki verilebileceğine ilişkin kısmının ülkemizce taraf olunan “Karayolları Trafik Sözleşmesi”ne aykırı olduğu, dava konusu Yönetmelikte yer alan “gerçek kişiler” ibaresinin iptali, diğer kısımlar yönünden ise davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı :
Düşüncesi : Dava; 25.05.2012 tarih ve 28303 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Karayolları Trafik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 5. maddesinin iptali istemiyle açılmıştır.
Uluslararası Sürücü Belgesi (IDP) ; 19.09.1949 tarihinde BM nezdinde Cenevre’de imzalanan “Uluslararası Karayolu Trafiği Sözleşmesi” doğrultusunda düzenlenen ve vatandaşların ikamet ettikleri ülke dışında sorunsuz taşıt kullanabilmeleri için tanzim edilen bir belgedir.
Belgenin ülkemizdeki düzenleme yetkisi; 18.10.1983 tarih ve 18195 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan, 2918 sayılı Trafik Kanunu 38/son maddesi ve bu Kanuna istinaden çıkarılmış, 18.07.1997 tarih ve 23053 Mük. Resmi Gazete’de yayımlanan Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin 80. maddesine göre ’na verilmiştir.
Anılan Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin 80. maddesi ; ” Uluslararası sürücü belgesi, sınıflarına uyan araçların sürülebilmesi için, ikili veya çok taraflı anlaşmalar uyarınca, uluslararası otomobil kurumları tarafından, 1 yıl süre ile verilen ve verildiği ülke dışındakiler için geçerli olan sürücü belgesidir.
Uluslararası sürücü belgeleri, ülkemizde “” tarafından ve bu Kurumca tespit edilen esas ve usullere göre verilir.” şeklinde düzenlenmiş iken ;
25.05.2012 tarih ve 28303 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Karayolları Trafik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 5. maddesi ile anılan 80. madde; ”Uluslararası sürücü belgesi, sınıflarına uyan araçların sürülebilmesi için, ikili veya çok taraflı anlaşmalar uyarınca, bir yıl süre ile verilen ve verildiği ülke dışındaki ülkeler için geçerli olan sürücü belgesidir.
Uluslararası sürücü belgeleri, uluslararası sözleşmeler dikkate alınarak nca yetkilendirilen gerçek veya tüzel kişilerce verilir.
Uluslararası sürücü belgelerinin verilmesi ile yetkilendirilenlerin yetki ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esaslar Emniyet Genel Müdürlüğünce belirlenerek ilgili tarafla protokol yapılır. ” şeklinde değiştirilmiştir.
İptali istenilen bu değişiklikten önce uluslararası sürücü belgeleri ; tarafından ve bu Kurumca tespit edilen esas ve usullere göre verilirken, yapılan bu değişiklikle artık, uluslararası sürücü belgelerinin, uluslararası sözleşmeler dikkate alınarak nca yetkilendirilen gerçek veya tüzel kişilerce verileceği düzenlenmiştir.
Değişikliğe ilişkin bu Yönetmeliğin 9. maddesi ile de; Karayolları Trafik Yönetmeliğine eklenen Geçici 8. maddede ; uluslararası sürücü belgelerinin verilmesi konusunda nca yetkilendirme yapılıncaya kadar, 80.maddenin değişiklikten önceki halinin uygulanacağı vurgulanmıştır.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun uyuşmazlık tarihinde yürürlükte olan ”Sürücü belgesi sınıfları” başlıklı 38. maddesinde; uluslararası sürücü belgesinin ; iki veya çok taraflı anlaşmalar uyarınca, sınıflarına göre araç kullananlara belli süre ile verilen belge olduğu, 39. maddesinde; uluslararası sürücü belgelerinin veriliş şartlarının yönetmelikte gösterileceği, 5. maddesinin (b) bendinin 8 numaralı alt bendinde; sürücü belgelerini vermenin, Emniyet Genel Müdürlüğü’nün yetkileri arasında yer aldığı düzenlenmiştir.
12.07.2013 tarih ve 6495 sayılı Kanunun 15. maddesiyle de Karayolları Trafik Kanunu’nun ”Tanımlar” başlıklı 3. maddesine ”Uluslararası sürücü belgesi” cümlesi eklenmiş ve uluslararası sürücü belgesinin ; iki veya çok taraflı anlaşmalar uyarınca, sınıflarına göre araç kullananlara belli süre ile verilen belge olduğu düzenlenmiş, yukarıda belirtilen 38. maddesi ; sürücü belgesi sınıflarının, belge sahiplerine sürme yetkisi verilen motorlu araçların cinslerinin, özelliklerinin, sürücü belgelerinin şeklinin, içeriğinin ve verilmesine ilişkin hususlar ile Uluslararası Sürücü Belgesinin verilmesine dair usul ve esasların yönetmelikle belirleneceği şeklinde değiştirilmiş, aynı Kanunun 23. maddesiyle Karayolları Trafik Kanunu’na eklenen Geçici 22. maddede de; sürücü belgesi sınıflarının, sürücü belgelerine ait esaslar ve sürücü adaylarında aranacak şartlar yönetmelikte belirleninceye kadar bu Kanunun 38, 39 ve 41. maddelerinin değişiklikten önceki hallerinin uygulanacağı hükme bağlanmıştır. Bu değişikliklerin, bu konudaki ulusal mevzuatın, uluslararası mevzuata uyumlaştırılması amacıyla yapıldığı, sürücülerin, artık yurtdışına çıkışlarında uluslararası sürücü belgesi almak zorunda kalmamalarının , Türkiye’deki sürücü belgelerinin AB ve e-Devlet normlarına uygun bir yapıya kavuşturulmasının amaçlandığı açık bulunmaktadır.
Bu durumda; uluslararası sürücü belgeleri, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nda düzenlenerek , sürücü belgelerini verme yetkisi Emniyet Genel Müdürlüğü’ne bırakıldığından ve anılan Kanun’da uluslararası sürücü belgelerinin veriliş şartlarının yönetmelikte gösterileceği düzenlendiğinden iptali istenilen Karayolları Trafik Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 5. maddesi ile uluslararası sürücü belgelerinin, uluslararası sözleşmeler dikkate alınarak nca yetkilendirilen gerçek veya tüzel kişilerce verileceğine ilişkin olarak yapılan düzenlemede kanuna, hukuka ve kamu yararına aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle davanın reddine karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onbeşinci Dairesi’nce tetkik hakiminin açıklamaları dinlenildikten sonra gereği görüşüldü:
Dava; 25.05.2012 tarih ve 28303 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Karayolları Trafik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 5. maddesinin iptali istemiyle açılmıştır.
Davacı tarafından, Yönetmeliğin 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 135. maddesi uyarınca sayılan Bakanlıklarla çıkarılması gerekirken yalnızca tarafından yayımlandığı, bu yönüyle yetki unsuru yönünden sakat olduğu ileri sürülmüş ise de dosya kapsamında yer alan 11.04.2012 tarihli “Karayolları Trafik Yönetmeliği Değişiklik Tasarısı Taslağı
Mutabakat Tutanağı”nda; … Bakanlığı ile … Bakanlığı temsilcilerinin katılımı ile gerçekleştirilen toplantıda Taslağın değerlendirildiği, anılan kurum temsilcilerinin dava konusu düzenlemeye ilişkin aksi yönde herhangi bir görüşlerinin bulunmadığı görüldüğünden dava konusu düzenlemede yetki yönünden hukuka aykırılık görülmeyerek işin esası incelenmiştir.
Anayasa’nın 90. maddesinin 1. fıkrasında; Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların onaylanmasının, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlı olduğu, son fıkrasında; usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmaların kanun hükmünde olduğu kurala bağlanmıştır.
02.05.1955 tarih ve 6547 sayılı Kanun ile uygun bulunan 19.09.1949 tarihinde Cenevre’de uluslararası yol trafiğinin gelişimini temin etmek ve emniyetini artırmak gayesiyle akdolunan “Karayolları Trafik Sözleşmesi”nin 24. maddesinin (1) numaralı bendinde; “Âkıd Devletlerden her biri, kendi ülkelerine girip ek 8 de tesbit edilen şartları yerine getiren ve ehliyetini ispat ettikten sonra diğer bir Âkıd Devletin veya bu Devletin bir cüz;’ünün resmî bir makam veyhaut böyle bir resmî makamın yetkili kıldığı bir cemiyet tarafından verilmiş ve ek 9 ve ek 10 da tarif edilen ‘kategori veya kategorilere dâhil motorlu vasıtaları sürmeye muteber bir ehliyetnameyi haiz olan her hangi bir şoföre yeni bir ehliyet imtihanı yapmaksızın kendi yolları üzerinde bu vasıtaları kullanmıya müsaade edecektir.” kuralına yer verilmiştir.
18.10.1983 tarih ve 18195 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun dava konusu Yönetmelik tarihinde yürürlükte bulunan 38. maddesinin son fıkrasında uluslararası sürücü belgesinin, iki veya çok taraflı anlaşmalar uyarınca, sınıflarına göre araç kullananlara beli süre ile verilen belge olduğu, 39. madddesinde; uluslararası sürücü belgelerinin veriliş şartlarının yönetmelikte gösterileceği hüküm altına alınmıştır.
2918 sayılı Kanuna dayanılarak hazırlanan ve 18.07.1997 tarih ve 23053 Mükerrer Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin “Uluslararası Sürücü Belgesi” başlıklı 80. maddesinde; uluslararası sürücü belgesinin, sınıflarına uyan araçların sürülebilmesi için ikili veya çok taraflı anlaşmalar uyarınca, uluslararası otomobil kurumları tarafından, bir yıl süre ile verilen ve verildiği ülke dışındakiler için geçerli olan sürücü belgesi olduğu belirtilerek bu belgelerin ülkemizde “” tarafından ve bu kurumca tespit edilen usul ve esaslara göre verileceği düzenlenmiştir.
Dava konusu Yönetmelik değişikliğinde ise; uluslararası sürücü belgesinin tanımı korunmuş, bu belgelerin, uluslararası sözleşmeler dikkate alınarak nca yetkilendirilen gerçek veya tüzel kişilerce verileceği, uluslararası sürücü belgelerinin verilmesi ile yetkilendirilenlerin yetki ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esasların Emniyet Genel Müdürlüğünce belirlenerek ilgili tarafla protokol yapılacağı kurala bağlanmış; Geçici 8. maddesinde ise; uluslararası sürücü belgelerinin verilmesi konusunda nca yetkilendirme yapılıncaya kadar, 80. maddenin değişiklikten önceki halinin uygulanacağı kurala bağlanmıştır.
Bu haliyle, dava konusu değişiklikten önce uluslararası sürücü belgelerinin verilmesi yetkisinin yalnızca davacı Kuruma ait olduğu, değişiklik ile davacı Kurumun tek yetkili olmaktan çıkarılarak tarafından gerçek veya tüzel kişilerin yetkilendirileceğinin düzenlendiği görülmektedir.
2918 sayılı Kanunun “Emniyet Genel Müdürlüğünün, merkez, bölge,il ve ilçe trafik kuruluşları, görev ve yetkileri” başlıklı 5. maddesinde; sürücülerin belgelerini vermek Emniyet Genel Müdürlüğü’nün görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
Bu durumda, yukarıda aktarılan uluslararası sözleşme uyarınca uluslararası sürücü belgesinin bizzat devlet organı tarafından verilebileceği gibi bu konuda yetkilendirme de yapabileceği, bu konuda yetkilendirilenlerin yetki ve sorumluluk alanlarının ise ülkemizde sürücü belgelerini verme yetkisini haiz Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından belirlenmesinin uygulamada birliği ve istikrarı sağlayacağı görüldüğünden nca uluslararası sürücü belgelerinin verilmesi konusunda tüzel kişilerin yetkilendirilebileceği ve Emniyet Genel Müdürlüğü’nün, yetkilendirilenlerin yetki ve sorumluluklarını belirleyeceğine ilişkin dava konusu düzenlemede yukarıda aktarılan üst normlara, hizmet gereklerine ve hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
Ancak ülkemizce taraf olunan ve Anayasa’nın 90. maddesinin son fıkrası uyarınca, usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan ve kanun hükmündeki, uluslararası “Karayolları Trafik Sözleşmesi”nin 24. maddesinin (1) numaralı bendinde uluslararası sürücü belgesinin, sözleşmeci “Devletin bir cüz;’ünün resmî bir makam veyhaut böyle bir resmî makamın yetkili kıldığı bir cemiyet tarafından” düzenlenmiş olması gerektiğinin kurala bağlandığı görüldüğünden, dava konusu Yönetmelik maddesinin, ‘nın bu belgeleri vermek üzere gerçek kişileri de yetkilendirilebileceğine ilişkin kısmının, uluslararası sürücü belgeleri konusunda üst hukuk normu olan, anılan uluslararası sözleşmeye aykırı olduğu, bu nedenle düzenlemede yer alan “gerçek kişiler” ibaresinde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmaktadır.
Açıklanan nedenlerle, 25.05.2012 tarih ve 28303 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Karayolları Trafik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 5. maddesinde yer alan “gerçek kişiler” ibaresinin İPTALİNE, diğer kısımlar yönünden davanın REDDİNE, aşağıda dökümü yapılan …-TL yargılama giderinin haklılık oranı dikkate alınarak …-TL’sinin davacı üzerinde bırakılmasına; …-TL yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca belirlenen …-TL vekalet ücretinin davalıdan alınarak davacıya verilmesine, …-TL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalıya verilmesine, artan posta ücretinin istemi halinde davacıya iadesine, bu kararın tebliğ tarihinden itibaren 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’na temyiz yolu açık olmak üzere, 06/12/2017 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.