Danıştay 15. Daire Başkanlığı         2013/2733 E.  ,  2016/316 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONBEŞİNCİ DAİRE
Esas No : 2013/2733
Karar No : 2016/316

Davacı :
Davanın Özeti : Davacı tarafından, 26.3.1994 tarih ve 21886 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 4 Seri Nolu 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu Uygulama Tebliği’nin giriş paragrafının, (C) ve (İ) bölümlerinin iptali istenilmektedir.
….’nın Savunmasının Özeti : Davacı tarafından, dava konusu Tebliğ’in dayanaksız kaldığı ileri sürülmüş ise de, 5510 sayılı Kanun’un 88. Maddesinde; “4 Üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi kapsamında sigortalı olarak tescil edilmiş olanların (bağımsız çalışan tarım sigortalıları) prim borçlarını, sattıkları tarımsal ürün bedellerinden borç tutarını geçmemek şartıyla % 1 ilâ % 5 oranları arasında olmak üzere kesinti yapılmak suretiyle tahsil etmeye kurum yetkilidir.” hükmü yer almış ve bu Kanuna göre çıkarılan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 115. Maddesinde, “Kurum, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin 4 numaralı alt bendi kapsamında sigortalı olarak tescil edilmiş olanların prim borçlarını, diğer tahsilat yolları dışında, sattıkları tarımsal ürün bedellerinden borç tutarını geçmemek şartıyla %5 oranında kesinti yaptırmak suretiyle tahsil eder. Kurum bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esasları tebliğ ile belirler.” ve geçici 10. Maddesinde “Bu Yönetmeliğin 115 inci maddesinin dokuzuncu fıkrasına göre, tarımsal ürün bedellerinden yapılacak tevkifata ilişkin düzenleme yapılıncaya ve tevkifatı yapan gerçek ve tüzel kişilerin Kurum bilgisayar sistemine erişimi sağlanıncaya kadar, 26/3/1994 tarihli ve 21886 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 4 Seri Nolu Uygulama Tebliği hükümlerine göre işlem yapılır.” hükümleri dava konusu Tebliğ’in dayanak düzenlemeleri olup, adı geçen düzenlemere uygun olan dava konusu Tebliğ’in hukuka uygun olduğu, davanın reddine karar verilmesi gerektiği savunulmuştur.
… ‘nın Savunmasının Özeti: Dava konusu Tebliğin dayanaksız olmadığı sonradan çıkarılan düzenleyici işlemlerle Tebliğin hukuki geçerliliğinin devam ettiği ve yeni düzenlemere uygun olan dava konusu Tebliğ’in hukuka uygun olduğu, davanın reddine karar verilmesi gerektiği savunulmuştur.
Danıştay Tetkik Hakimi :
Düşüncesi : Dava konusu Tebliğ’in dayanağı düzenleyici işlemler yürürlükten kaldırılmış olsa da, yeni düzenleyici işlemlerle Tebliğ’e dayanak oluşturulduğundan davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı :
Düşüncesi :Dava, davacı tarafından, 26.3.1994 tarih ve 21886 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 4 Seri Nolu 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu Uygulama Tebliği’nin giriş paragrafının, (C) ve (İ) bölümlerinin iptali istemiyle açılmıştır.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 88 inci maddesinin on ikinci fıkrası ile Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 108 inci maddesine dayanılarak hazırlanan ve 1.3.2013 tarih ve 28574 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Tarımsal Faaliyette Bulunanların Prim Borçlarının Sattıkları Tarımsal Ürün Bedellerinden Kesinti Yapılmak Suretiyle Tahsil Edilmesine Dair Tebliğ’in 14 üncü maddesi ile dava konusu Tebliğ yürürlükten kaldırılmış ise de, bu düzenlemeye dayalı olarak davacı adına işlem tesis edildiği anlaşıldığından işin esası incelendi.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin 4. numaralı alt bendinde, hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan tarımsal faaliyette bulunanlar sigortalı sayılmış; primlerin ödenmesi başlıklı 88. maddesinin 12. fıkrasında, 4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi kapsamında sigortalı olarak tescil edilmiş olanların prim borçlarının, sattıkları tarımsal ürün bedellerinden borç tutarını geçmemek şartıyla % 1 ilâ % 5 oranları arasında olmak üzere kesinti yapılmak suretiyle tahsil etmeye Kurumun yetkili olduğu; aynı maddenin son fıkrasında ise, bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esasların Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği kurala bağlanmış; 106. maddesinin 4. fıkrası ile 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır.
5510 sayılı Yasanın 107. maddesine dayanılarak hazırlanan ve 28.8.2008 tarih ve 26981 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 115. maddesinin 9. fıkrasında, Kurumun, Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin 4 numaralı alt bendi kapsamında sigortalı olarak tescil edilmiş olanların prim borçlarını, diğer tahsilat yolları dışında, sattıkları tarımsal ürün bedellerinden borç tutarını geçmemek şartıyla %5 oranında kesinti yaptırmak suretiyle tahsil edeceği, Kurumun bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esasları tebliğ ile belirleyeceği kurala bağlanmış; Geçici 10. maddesinin 5. fıkrasında ise, bu Yönetmeliğin 115. maddesinin dokuzuncu fıkrasına göre, tarımsal ürün bedellerinden yapılacak tevkifata ilişkin düzenleme yapılıncaya ve tevkifatı yapan gerçek ve tüzel kişilerin Kurum bilgisayar sistemine erişimi sağlanıncaya kadar, 26/3/1994 tarihli ve 21886 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 4 Seri Nolu Uygulama Tebliği hükümlerine göre işlem yapılacağı kuralına yer verilmiştir.
Diğer yandan, dava konusu Tebliğin dayanağı olan 93/4384 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, Danıştay 10. Dairesinin 27.6.1994 tarih ve E:1993/2471, K:1994/3107 sayılı kararıyla iptal edilmiş ise de, Dairenin 27.6.1994 tarih ve E:1993/2471, K:1994/3107 sayılı anılan kararının temyizen incelenmesi sonucunda; İdari Dava Daireleri Genel Kurulunun 22.3.1996 tarih ve E:1994/669, K:1996/162 sayılı kararıyla bozulmasına karar verilmiş olup; bozma kararına uyan!0. Daire 26.9.2000 tarih ve 1997/1551 Karar No: 2000/4780 sayılı kararıyla davanın reddine karar vermiştir.
Buna göre, 5510 sayılı Yasa ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar Yasa kapsamında sigortalı kabul edilerek, bu sigortalıların prim borçlarının tahsilinde uyuşmazlık konusu prim tevkifatı uygulaması devam ettirilerek, uygulama usul ve esaslarının yönetmelikle düzenlenmesi, çıkarılan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ile de uygulama usul ve esaslarının tebliğ ile belirleneceği ve ayrıca yeni bir düzenleme yapılana kadar dava konusu Tebliğin uygulanacağının kabul edilmesi karşısında, Mülga 2926 sayılı Yasa kapsamında sigortalı olan çiftçilerin prim borçlarının sattıkları tarım ürünlerinden tevkifat yapılmak suretiyle tahsil edilmesine olanak tanıyan 3.4.1993 tarih ve 93/4384 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına dayanılarak uygulama usul ve esaslarının belirlenmesi amacıyla 26.3.1994 tarih ve 21886 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğin dava konusu edilen madde hükümlerinde dayandığı mevzuat hükümlerine aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle davanın reddi yolunda karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Onbeşinci Dairesi’nce dosya incelendi, gereği görüşüldü:
Dava, davacı tarafından, 26.3.1994 tarih ve 21886 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 4 Seri Nolu 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu Uygulama Tebliği’nin giriş paragrafının, (C) ve (İ) bölümlerinin iptali istemiyle açılmıştır.
Davalı idarelerin usule ilişkin itirazları yerinde görülmeyerek davanın esasının incelenmesine geçildi.
Dava konusu tebliğ 1.3.2013 tarih ve 28574 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğ ile yürürlükten kaldırılmış ise de, davacı adına dava konusu Tebliğ ile prim tahakkuku yapıldığı, dolayısıyla davacıların menfaatini halen etkiler nitelikte olduğundan, hukuka uygunluk denetimi yapılmasına karar verildi.
(Mülga) 17/10/1983 tarihli ve 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalılar Kanunu’nun 2. Maddesinde, “Kanunla veya kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulan sosyal güvenlik kuruluşları kapsamı dışında kalan ve herhangi bir işverene hizmet akdi ile bağlı olmaksızın 3 üncü maddenin (b) bendinde tanımlanan tarımsal faaliyetlerde bulunanlar, bu Kanuna göre sigortalı sayılırlar.” hükmüyle kimlerin sigortalı olacağı belirtilmiş, 5. Maddesinde, “2 nci madde kapsamına girenler, onsekiz yaşını doldurdukları tarihi takip eden yılbaşından itibaren sigortalı sayılırlar.” hükmü ile de sigortanın zorunlu olduğu düzenlenmiştir.
Aynı Kanun’un ” Primlerin ödenmesi” başlıklı 36. maddesinde, “Sigortalı, 31’inci maddede belirtilen prim borcunu ait olduğu yıl içinde Bakanlar Kurulunca tespit edilen dönemlerde ödemek zorundadır. Kurumun prim alacakları; Bakanlar Kurulu kararı ile ürün bedellerinden tevkif suretiyle de tahsil edilebilir.” hükmü yer almıştır.
2926 sayılı Kanun’un yukarıda yer verilen 36. maddesine dayanılarak hazırlanan ve 13.05.1993 tarih ve 21580 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3/4/1993 tarih ve 93/4384 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın 3. maddesinde, “Bağ-Kur’un prim alacaklarının ürün bedellerinden tevkif suretiyle tahsili ve yersiz olarak alınan tutarların ilgililere iadesine ilişkin usûl ve esaslar ‘nca belirlenir. ” düzenlemesine yer verilmiş, 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanununa tabi sigortalıların prim borçlarının ürün bedellerinden tevkif suretiyle tahsil edilmesini öngören 3.4.1993 tarihli ve 93/4384 sayılı Kararnamenin uygulanması; 8.7.1993 tarihli ve 93/4608 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla 1.7.1993 tarihinden geçerli olmak üzere 60 gün süreyle, 27.8.1993 tarihli ve 93/4777 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla 30.8.1993 tarihinden geçerli olmak üzere 1.1.1994 tarihine kadar, 8.1.1994 tarihli ve 94/5173 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla ise 1.1.1994 tarihinden geçerli olmak üzere 1.4.1994 tarihine kadar ertelenmiş ve yine bu Kararname ile 93/4384 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 1 inci maddesinde yer alan % 3 tevkifat oranı %1’e indirilmiştir.
3/4/1993 tarih ve 93/4384 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’na dayanılarak ‘nca hazırlanan, 26.3.1994 tarih ve 21886 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 4 seri Nolu Tebliğ yayımlanmış, bu Tebliğ ile 1.4.1994 tarihinden itibaren tarım sigortalılarının prim borçlarının ürün bedellerinden tevkif suretiyle tahsili ve yersiz olarak alınan tutarların ilgililere iadesine ilişkin usul ve esaslar belirtilmiştir.
4 seri Nolu Tebliğ’in dava konusu edilen hükümleri ise şunlardır;
” C- Çiftçi Primlerinin Ürün Bedellerinden Tevkif Suretiyle Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar:
3.4.1993 tarihli ve 93/4384 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 1 inci maddesi ile bu maddede değişiklik yapan 94/5173 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına göre; yukarıda (B) bölümünde sayılan gerçek ve tüzel kişilerin, çiftçilerden satın aldıkları ürün bedellerinden, çiftçilerin prim borçlarına mahsuben %1 oranında tevkifat yaparak düzenledikleri belgelerde göstermeleri ve bir ay içerisinde tevkif ettikleri tutarları ertesi ayın 20 nci günü akşamına kadar Kurum hesaplarına intikal ettirmeleri gerekmektedir.
Buna göre, yukarıda (B) bölümünde sayılan gerçek ve tüzel kişiler, çiftçilerden satın aldıkları ürün bedelleri karşılığında 1.4.1994 tarihinden itibaren yapacakları ödemelerde, anılan çiftçilerin prim borçlarına mahsuben %1 oranında tevkifat yapacaklardır.
Öte yandan, ürün bedeline mahsuben çiftçiye avans verilmesi halinde, bu avans ödemesinden herhangi bir tevkifat yapılmayacak, verilen avansın kapatılması sırasında ürün bedelinin tamamı üzerinden %1 oranında tevkifat yapılacaktır.
İ- Hukuki ve Cezai Sorumluluk:
Tebliğin “Tevkifat Yapacak Olanlar” başlıklı (B) bölümünde belirtilen gerçek ve tüzel kişilerin, çiftçilerden satın aldıkları ürün bedellerinden bunların prim borçlarına mahsuben bu Tebliğ’deki esaslar çerçevesinde tevkifat yapmamaları veya yaptıkları tevkifat tutarlarını süresi içerisinde ve tam olarak Kurum hesaplarına intikal ettirmemeleri halinde, sözkonusu gerçek ve tüzel kişiler Kuruma karşı sorumludurlar.
Tevkifatın yapılmaması veya yapılan tevkifatın süresi içinde ve tam olarak Kurum hesaplarına aktarılmaması durumunda, aktarılmayan tevkifat tutarları sorumlularından yasal faizi ile birlikte tahsil edilecektir. Ayrıca, bunlar hakkında (tüzel kişilerde yetkili organları hakkında) Türk Ceza Kanununun 526 nci maddesi uyarınca cezalandırılmalarını teminen Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda bulunulacaktır.
Öte yandan, 2926 sayılı Kanun kapsamına girmeyen çiftçiler ile 2926 sayılı Kanun kapsamına girmekle beraber, prim borçlarını ödemek veya taksitler halinde ödeme taahhüdünde bulunmak suretiyle sattıkları ürün bedellerinden tevkifat yapılmaması uygulamasından faydalanan çiftçilerin, Kanun kapsamına giren diğer çiftçilere ait ürünleri kendi adlarına sattıklarının tespit edilmesi halinde, haklarında yasal işlem yapılacaktır.”
15/8/1994 Tarihli ve 94/6006 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile dava konusu işlemin dayanağı 3/4/1993 tarihli ve 93/4384 sayılı ve 8/1/1994 tarihli ve 94/5173 sayılı Bakanlar Kurulu kararlan yürürlükten kaldırılmış ve …’nca hazırlanan, 1.10.1994 Tarih ve 22068 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6 Seri No’lu Tebliğ’de, “26/3/1994 tarihli ve 21886 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4 Seri No ‘lu Uygulama Tebliği’ndeki esaslar çerçevesinde tevkifat, yapmaya devam edilir.” hükmüne yer verilmiştir.
2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 36. Maddesi 2.8.2003 tarih ve 25187 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 4956 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmış ise de aynı Kanun ile 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu’un 53’üncü maddesine, “primlerin Bakanlar Kurulu kararı ile ürün bedellerinden tevkif suretiyle de tahsil edilebilir” hükmü eklenmiştir.
1.10.2008 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 106. maddesiyle, 2/9/1971 tarihli ve 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanununun 83, 84, geçici 10 uncu ve ek geçici 6 ncı maddeleri hariç diğer maddeleri ile 17/10/1983 tarihli ve 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır.
5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının b bendinin 4 numaralı alt bendinde “Tarımsal faaliyette bulunanlar” sigortalı sayılmış, aynı Kanun’un 88. maddesinde, “4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi kapsamında sigortalı olarak tescil edilmiş olanların prim borçlarını, sattıkları tarımsal ürün bedellerinden borç tutarını geçmemek şartıyla % 1 ilâ % 5 oranları arasında olmak üzere kesinti yapılmak suretiyle tahsil etmeye Kurum yetkilidir. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.” hükmüne yer verilmiştir.
Yukarıda yer verilen Kanun kümüne dayanılarak Sosyal Güvenlik Kurumu’nca hazırlanan ve 28.8.2008 tarihinde yürürlüğe giren Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 115. Maddesinin 9. Fıkrasında “Kurum, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin 4 numaralı alt bendi kapsamında sigortalı olarak tescil edilmiş olanların prim borçlarını, diğer tahsilat yolları dışında, sattıkları tarımsal ürün bedellerinden borç tutarını geçmemek şartıyla %5 oranında kesinti yaptırmak suretiyle tahsil eder. Kurum bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esasları tebliğ ile belirler.” hükmü ile aynı Yönetmeliğin Geçici 10. maddesinde “(5) Bu Yönetmeliğin 115 inci maddesinin dokuzuncu fıkrasına göre, tarımsal ürün bedellerinden yapılacak tevkifata ilişkin düzenleme yapılıncaya ve tevkifatı yapan gerçek ve tüzel kişilerin Kurum bilgisayar sistemine erişimi sağlanıncaya kadar, 26/3/1994 tarihli ve 21886 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 4 Seri Nolu Uygulama Tebliği hükümlerine göre işlem yapılır.” hükümleri yer almıştır.
Bu durumda, 5510 sayılı Yasa ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar Yasa kapsamında sigortalı kabul edilerek, bu sigortalıların prim borçlarının tahsilinde uyuşmazlık konusu prim tevkifatı uygulaması devam ettirilerek, uygulama usul ve esaslarının yönetmelikle düzenlenmesi, çıkarılan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ile de uygulama usul ve esaslarının tebliğ ile belirleneceği ve ayrıca yeni bir düzenleme yapılana kadar dava konusu Tebliğin uygulanacağının kabul edilmesi karşısında, Mülga 2926 sayılı Yasa kapsamında sigortalı olan çiftçilerin prim borçlarının sattıkları tarım ürünlerinden tevkifat yapılmak suretiyle tahsil edilmesine olanak tanıyan 3.4.1993 tarih ve 93/4384 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına dayanılarak uygulama usul ve esaslarının belirlenmesi amacıyla 26.3.1994 tarih ve 21886 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğin dava konusu edilen madde hükümlerinde dayandığı mevzuat hükümlerine aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, yasal dayanaktan yoksun bulunan DAVANIN REDDİNE, kararın verildiği tarihte yürürlükte olan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre belirlenen … TL avukatlık ücretinin davacıdan alınarak davalılardan Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmesine, yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 48. maddesi uyarınca, bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 30 gün içerisinde temyiz yoluyla İdari Dava Daireleri Kuruluna başvurulabileceğinin taraflara bildirilmesine, 28.01.2016 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.