Danıştay 15. Daire Başkanlığı 2013/1808 E. , 2016/5155 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONBEŞİNCİ DAİRE
Esas No : 2013/1808
Karar No : 2016/5155
Temyiz Eden (Davacı) :
Vekili :
Karşı Taraf (Davalı) :
Müdahil (Davalı Yanında) :
Vekili :
İstemin Özeti : … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…; K:… sayılı kararının sayılı kararının hukuka uygun olmadığı ileri sürülerek temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : Savunma verilmemiştir.
Danıştay Tetkik Hakimi :…
Düşüncesi : Eksik inceleme ve araştırmaya dayalı olarak verilen davanın reddi yolundaki temyize konu İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onbeşinci Dairesi’nce, tetkik hakiminin açıklamaları dinlenip, dosyadaki belgeler incelenerek gereği görüşüldü:
Dava; … – … güzergâhı arasında yolcu taşımacılığı yapan davacı kooperatif tarafından faaliyet gösterdikleri güzergâhta … Ltd. Şti. bünyesindeki 7 adet minibüse yolcu taşımacılığı yapma izin verilmesine ilişkin 20.04.2011 tarih ve 2011/… sayılı İl Trafik Komisyonu kararının iptali istemiyle açılmıştır.
… İdare Mahkemesi’nce, güzergahta 8 aracın çalıştığı, 23.01.2011 tarihli dilekçe ile anılan hatta ikinci yolcu taşıma kooperatifinin kurulmasının istenildiği, 16.03.2011 tarihinde Jandarma Genel Komutanlığına, Milli Eğitim Müdürlüğüne, Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğüne … Şoförler ve Otomobilciler Esnaf Odasına, … Belediye Başkanlığı’na yazılan yazılara verilen cevabi yazılarda söz konusu hatta yeni araçlara ihtiyaç olduğu yönünde kanaat bildirildiği, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Davacı tarafından, anılan İdare Mahkemesi kararının hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu’nun 1. maddesinde; Kanunun, karayolu taşımalarının ülke ekonomisinin gerektirdiği şekilde düzenlenmesi, taşımada düzen ve güvenliğin sağlanması, taşımacı, acente ve taşıma işleri komisyoncuları ile nakliyat ambarı ve kargo işletmeciliği ve benzeri hizmetlerin şartlarının belirlenmesi, taşıma işlerinde istihdam edilenlerin niteliklerinin, haklarının ve sorumluluklarının saptanması, karayolu taşımalarının diğer taşıma sistemleri ile birlikte ve birbirini tamamlayıcı olarak hizmet vermesi ve mevcut imkânların daha yararlı bir şekilde kullanılmasının sağlanması amacıyla çıkarıldığı, 2. maddesinde; Kanunun, kamuya açık karayolunda motorlu taşıtlarla yapılan yolcu ve eşya taşımalarını, taşımacıları, taşıma acentelerini, taşıma işleri komisyoncularını, nakliyat ambarı ve kargo işletmecilerini taşıma işlerinde çalışanlar ile taşımalarda yararlanılan her türlü taşıt, araç, gereç, yapıları ve benzerlerini kapsadığı, 5. maddesinin birinci fıkrasında; taşımacılık, acentelik ve taşıma işleri komisyonculuğu ile nakliyat ambarı ve kargo işletmeciliği yapılabilmesi için Bakanlıktan yetki belgesi alınmasının zorunlu olduğu, üçüncü fıkrasında; taşımacılara, yetki belgesinden ayrı olarak taşımalarda kullanılacak taşıtların niteliğini ve sayısını gösteren taşıt belgesi ile taşımacının taşıt belgesinde kayıtlı her taşıt için düzenlenen ve taşıtta bulunması gereken taşıt kartı verileceği, dördüncü fıkrasında; taşıma işleri işletmecilerinin sayısı, yolcu ve eşya kapasitesi, taşıtların durumu, güvenlik veya benzeri nedenlerle Bakanlığın yetki belgelerinin verilmesinde sınırlamalar ve yeni düzenlemelergetirebileceği, 34. maddesinde ise; bu Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren altı ay içinde taşımacılık, acente ve taşıma işleri komisyonculuğu ile nakliyat ambarı ve kargo işletmeciliği yapmak isteyen gerçek ve tüzel kişilerde aranacak şartlar, verilecek yetki belgeleri ve taşıt belgeleri, her belge türü için gerekli olan taşıt kapasiteleri, taşıtların yaşı, nitelikleri, istiap hadleri ve terminal hizmetlerinde öngörülecek hususları düzenleyen yönetmeliklerin Bakanlıkça hazırlanarak Resmî Gazetede yayımlanacağı belirtilmiştir.
Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nin ”Sınırlamalar, kısıtlamalar ve geçici düzenlemeler” başlıklı 10. maddesinde; ”Bu Yönetmelik kapsamında faaliyette bulunanların sayısı, yolcu ve eşya taşıma kapasiteleri ile bu husustaki potansiyel, yetki belgelerinde kayıtlı taşıtların durumu, haksız rekabetin önlenmesi, kamu yararının gözetilmesi, atıl kapasite oluşumunun ve kaynak israfının önlenmesi, güvenlik veya benzeri nedenlerle Bakanlık, yetki belgelerinin verilmesi ve/veya sayısında, taşıt sayıları ve/veya kapasitelerinde, taşıma hatlarında veya güzergahlarında sınırlamalar, kısıtlamalar ve/veya belirli bir süreyle sınırlı geçici düzenlemeler yapabilir. ” kuralı yer almıştır.
Öte yandan, 2918 sayılı Karayolu Trafik Kanunu’nun 12. maddesinde, il ve ilçe trafik komisyonlarının kuruluş ve görevleri belirlenmiş; bu kapsamda, karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları, çalıştırılabileceği yerler ile güzergahlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek söz konusu komisyonların görevleri arasında sayılmıştır.
Dava dosyasının incelenmesinden; davacı kooperatifin 8 aracıyla … – … arasında taşımacılık yaptığı, müdahil kooperatifin aynı güzergahta 7 araç ile yolcu taşımacılığı yapmak için izin verilmesinin talep edildiği, İl Trafik Komisyonu tarafından talep hakkında karar verilmeden önce muhtelif devlet kurumlarından görüş talep edildiği, cevabi yazılarda;
– 21.03.2011 tarihinde … Belediye Başkanlığı tarafından beldede faaliyette bulunan ticari taksi sayısının bildirildiği ve beldeden il merkezine seyahat eden yolcu sayısının belediyece tespitinin mümkün olmadığının belirtildiği, 28.03.2011 tarihinde gönderilen yazıda ise izin verilmesi halinde trafik işleyişinde sorun yaşanmayacağının bildirildiği ve belediye sınırları içindeki güzergahta Hükumet Konağı otoparkının durak yeri olarak belirlendiği,
– 22.03.2011 tarihinde İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü tarafından … Beldesi nüfusunun 2.030 olduğunun bildirildiği,
– 23.03.2011 tarihinde … Şoförler ve Otomobilciler Esnaf Odası tarafından ilde ticari faaliyet yapan mevcut araçlara ait listenin ekte sunulduğu,
– 23.03.2011 tarihinde İl Jandarma Merkez Komutanlığı tarafından konu ile ilgili rapor düzenlendiğinin bildirildiği,
– 24.03.2011 tarihinde İl Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından …’da öğrenim gören öğrenci sayısının 269, …’da ikamet edip …’taki liselerde eğitim gören öğrenci sayısının 94 olduğu, bu öğrencilerden 27’sinin yatılı, 67’sinin gidiş geliş yapan öğrenciler olduğunun belirtildiği,
gelen cevabi yazılar üzerine 20.04.2011 tarih ve 2011/… sayılı İl Trafik Komisyonu tarafından müdahil kooperatife … – … arasında 7 araçla yolcu taşımacılığı izni verildiği, davacı tarafından anılan izin işleminin iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığı anlaılmaktadır.
İdari faaliyetlerin amacı kamu yararının sağlanmasıdır. Bu nedenle, idare, idari işlemlerin hangi sebebe ve hukuki nedenlere dayalı olarak tesis edildiğini ve hangi amaca yönelik olduğunu açıklamalıdır. Aynı zamanda, gösterilen sebep ve amacın gerekli ve yeterli inceleme, araştırma ve somut nedenlere dayanması gereklidir.
Buradan hareketle; il ve ilçe trafik komisyonlarınca, kendilerine yapılan müracaatlar üzerine bir alt komisyon kurulmak suretiyle güzergahın ve güzergahta çalışan araçların sayısı, niteliği, güzergahta yeni araca ihtiyaç olup olmadığı eğer ihtiyaç var ise kaç adet ve hangi niteliklere sahip araçlara ihtiyaç olduğu yönünde yeterli araştırma ve inceleme yapılması zorunludur.
Yukarıda aktarılan mevzuat uyarınca, aynı güzergahta yolcu taşımacılığı yapmak için birden fazla kişi ya da kuruluşun başvurması veya güzergaha katılmak isteyen yeni taşımacıların bulunması talep edildiğinde; il veya ilçe trafik komisyonunca yapılacak değerlendirme yapılmadan önce söz konusu güzergahta yer alan yerleşim birimlerinin, birden fazla taşımacıya ihtiyacı olup olmadığının, bu kapsamda halihazırdaki yolcu ve koltuk sayılarının somut olarak (belge ve rakamlarla) araştırılarak ortaya konulması gerekmektedir.
Olayda da her ne kadar yolcu taşımacılığı izni verilmeden önce muhtelif kurumlara görüş sorulmuş ise de yukarıda aktarıldığı üzere; kurumlardan gelen yazılarda söz konusu güzergahta mevcut yolcu taşımacılığı yapan araçların yeterli olup olmadığı, yolcu kapasitesini karşılayıp karşılamadıkları ya da izin verilmesi halinde atıl kapasite veya kaynak israfının oluşup oluşmayacağı hususları herhangi bir somut bilgi veya belgeyle ortaya konulamadığı gibi söz konusu evrakın içeriği incelendiğinde ihtiyacın varlığını tevsik eder nitelikte de olmadığı görülmektedir.
Ayrıca … Şoförler ve Otomobilciler Esnaf Odası tarafından ekte sunulduğu bildirilen araç listesi ile ancak dosya kapsamında herhangi bir araç listesi ve yine İl Jandarma Merkez Komutanlığı tarafından izin talebinin karşılanması sonucu asayiş ve güvenlik açısından ortaya çıkabilecek sorunlara ilişkin düzenlenen rapor bulunduğu bildirilmesine rağmen ilgili yazıya eklenen herhangi bir rapor dosyada bulunmamaktadır.
Taşıma faaliyetlerinin; ekonomik, seri, elverişli, güvenli, çevreye kötü etkisi en aza indirilerek, genel sağlık, kişi, toplum ve çevre sağlığı ile güvenliğini olumsuz yönde etkilemeyecek nitelikte ve serbest rekabet ortamında gerçekleştirilmesi hukuken korunması gereken genel kural niteliğindedir.
Bu durumda, İdare Mahkemesince; … İl Trafik Komisyonunca yapılan araştırma yeterli değilse de uyuşmazlık konusu güzergahta keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılmak suretiyle ihtiyaç, güzergahın uzunluğu, yolcu sayısı, güzergahta çalışan mevcut kooperatiflere ait araçların kapasitesi, nitelik ve niceliği gibi hususlar araştırılarak, mevcut arz / talep dengesi gözetilmek suretiyle bir karar verilmesi gerekirken; sunulan evrakta yeni araç ihtiyacı bulunduğu kanaatinin bildirildiği, bu nedenle müdahil kooperatife … – … arasında 7 araçla yolcu taşımacılığı yapılması izni veren dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddi yolunda verilen kararın eksik inceleme ve araştırmaya dayandığı sonucuna varılmaktadır.
Bu nedenle eksik inceleme ve araştırmaya dayalı olarak tesis edilen dava konusu işlem ve bu işlemin hukuka uygun olduğu gerekçesiyle davayı reddeden İdare Mahkemesi kararında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Mahkemece yukarıda aktarılan hususlar dikkate alınarak ve belirtilen durum değerlendirilerek yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir.
Açıklanan nedenlerle, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…; K:… sayılı kararının BOZULMASINA, yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın adı geçen mahkemeye gönderilmesine, 2577 sayılı Kanunun 18.06.2014 gün ve 6545 sayılı Kanunla eklenen Geçici 8. maddesinin 1. fıkrası ve 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren onbeş gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 02/11/2016 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.