Danıştay 15. Daire Başkanlığı         2013/1609 E.  ,  2016/5761 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ON BEŞİNCİ DAİRE
Esas No : 2013/1609
Karar No : 2016/5761

Temyiz Eden (Davacı) :
Vekili :

Karşı Taraf (Davalı) :

Müdahil (Davalı Yanında) :
Vekili :
İstemin Özeti : … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…; K:… sayılı kararının hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek iptali istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : Savunma verilemiştir.

Düşüncesi : Temyize konu İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onbeşinci Dairesi’nce, tetkik hakiminin açıklamaları dinlenip, dosyadaki belgeler incelenerek gereği görüşüldü:
Dava; S.S. … Nolu … Motorlu Taşıtlar Kooparatifi’nin 10 adet araçla …-…-…-… güzergahında yolcu taşımacılığı yapma talebinin kabulüne ilişkin … İlçe Trafik Komisyonu’nun 07.07.2010 tarih ve 2010/04 sayılı kararını onayan 05.08.2010 tarih ve 2010/… sayılı İl Trafik Komisyonu kararının 2. maddesinin 1. bendinin iptali istemiyle açılmıştır.
… İdare Mahkemesi’nce, İl Trafik Komisyonu’nun yetkisini hukuka aykırı kullandığı yönünde somut bir tespit yapılamadığı, dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Davacı tarafından, anılan İdare Mahkemesi kararının hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu’nun 1. maddesinde; Kanunun, karayolu taşımalarının ülke ekonomisinin gerektirdiği şekilde düzenlenmesi, taşımada düzen ve güvenliğin sağlanması, taşımacı, acente ve taşıma işleri komisyoncuları ile nakliyat ambarı ve kargo işletmeciliği ve benzeri hizmetlerin şartlarının belirlenmesi, taşıma işlerinde istihdam edilenlerin niteliklerinin, haklarının ve sorumluluklarının saptanması, karayolu taşımalarının diğer taşıma sistemleri ile birlikte ve birbirini tamamlayıcı olarak hizmet vermesi ve mevcut imkânların daha yararlı bir şekilde kullanılmasının sağlanması amacıyla çıkarıldığı, 2. maddesinde; Kanunun, kamuya açık karayolunda motorlu taşıtlarla yapılan yolcu ve eşya taşımalarını, taşımacıları, taşıma acentelerini, taşıma işleri komisyoncularını, nakliyat ambarı ve kargo işletmecilerini taşıma işlerinde çalışanlar ile taşımalarda yararlanılan her türlü taşıt, araç, gereç, yapıları ve benzerlerini kapsadığı, 5. maddesinin birinci fıkrasında; taşımacılık, acentelik ve taşıma işleri komisyonculuğu ile nakliyat ambarı ve kargo işletmeciliği yapılabilmesi için Bakanlıktan yetki belgesi alınmasının zorunlu olduğu, üçüncü fıkrasında; taşımacılara, yetki belgesinden ayrı olarak taşımalarda kullanılacak taşıtların niteliğini ve sayısını gösteren taşıt belgesi ile taşımacının taşıt belgesinde kayıtlı her taşıt için düzenlenen ve taşıtta bulunması gereken taşıt kartı verileceği, dördüncü fıkrasında; taşıma işleri işletmecilerinin sayısı, yolcu ve eşya kapasitesi, taşıtların durumu, güvenlik veya benzeri nedenlerle Bakanlığın yetki belgelerinin verilmesinde sınırlamalar ve yeni düzenlemelergetirebileceği, 34. maddesinde ise; bu Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren altı ay içinde taşımacılık, acente ve taşıma işleri komisyonculuğu ile nakliyat ambarı ve kargo işletmeciliği yapmak isteyen gerçek ve tüzel kişilerde aranacak şartlar, verilecek yetki belgeleri ve taşıt belgeleri, her belge türü için gerekli olan taşıt kapasiteleri, taşıtların yaşı, nitelikleri, istiap hadleri ve terminal hizmetlerinde öngörülecek hususları düzenleyen yönetmeliklerin Bakanlıkça hazırlanarak Resmî Gazetede yayımlanacağı belirtilmiştir.
Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nin ”Sınırlamalar, kısıtlamalar ve geçici düzenlemeler” başlıklı 10. maddesinde; ”Bu Yönetmelik kapsamında faaliyette bulunanların sayısı, yolcu ve eşya taşıma kapasiteleri ile bu husustaki potansiyel, yetki belgelerinde kayıtlı taşıtların durumu, haksız rekabetin önlenmesi, kamu yararının gözetilmesi, atıl kapasite oluşumunun ve kaynak israfının önlenmesi, güvenlik veya benzeri nedenlerle Bakanlık, yetki belgelerinin verilmesi ve/veya sayısında, taşıt sayıları ve/veya kapasitelerinde, taşıma hatlarında veya güzergahlarında sınırlamalar, kısıtlamalar ve/veya belirli bir süreyle sınırlı geçici düzenlemeler yapabilir. ” kuralı yer almıştır.
Öte yandan, 2918 sayılı Karayolu Trafik Kanunu’nun 12. maddesinde, il ve ilçe trafik komisyonlarının kuruluş ve görevleri belirlenmiş; bu kapsamda, karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları, çalıştırılabileceği yerler ile güzergahlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek söz konusu komisyonların görevleri arasında sayılmıştır.
Dava dosyasının incelenmesinden; S.S. … Nolu … Motorlu Taşıtlar Kooparatifi’nin …-…-…-… güzergahında yolcu taşımacılığı yapma talebi üzerine … İlçe Trafik Komisyonu tarafından aynı güzergahta S.S….Nolu … Motorlu Taşıyıcılar Koop. yanında S.S. … Nolu Kooperatifin de 10 araçla faaliyette bulunmasınn tekelleşmeyi önleyeceği, ayrıca … ve … Belediyeleri tarafından da durak yeri tahsis edildiğinden bahisle talebin kabul edildiği, bu kararın da 05.08.2010 tarih ve 2010/… sayılı İl Trafik Komisyonu kararı ile onaylandığı anlaşılmaktadır.
Olayda, dava konusu işlem tesis edildikten sonra S.S. … Nolu Kooperatifin mevcut araçlarına ek olarak 4 araç için yolcu taşımacılığı izni verilmesini talep ettiği, 14.06.2011 tarih ve 2011/… sayılı … İlçe Trafik Komisyonu tarafından talebin kamu yararı, serbest rekabet, yolcu kapasitesi, trafik düzeni ve güvenliği bakımından araştırma yapılmak üzere alt komisyon kurulmasına karar verildiği, alt komisyon tarafından 17.06.2011- 24.06.2011 tarihlerinde muhtelif saatlerde yolcu kapasitesinin araştırıldığı, elde edilen verilerin tespit yapılan saat ve her iki kooperatifin de araçlarında bulunan yolcu sayıları belirtilmek suretiyle çizelge haline getirildiği, düzenlenen raporda ise …-…-…-… güzergahında 15 dakika ara ile davacı S.S. … Nolu Kooperatifin 42, müdahil S.S. … Nolu Kooperatifin 10; toplamda ise 52 araç ile faaliyette bulunduğu, ayrıca …’dan gelen diğer otobüs ve minibüslerin de bu güzergahtan geçtiği, … ve … beldelerinin toplam 6804 nüfusunun bulunduğu, …-…-… güzergahında saat 07:00-09:00 arası yoğunluğun arttığı, bu saatler arasında araçların doluluk oranının %50 ve aşağısında olduğu tespitlerine yer verildiği görülmektedir.
Ayrıca … Kaymakamlığı ‘nın 18.04.2012 tarih ve … sayılı yazısı ile S.S. …Nolu Kooperatifin Karayolu Taşıma Yönetmeliği’ne aykırı olarak Aralık 2011’den beri faaliyette bulunmadığı, güzergah izni verilen 5 aracını da sattığının bildirildiği görülmektedir.
İdari faaliyetlerin amacı kamu yararının sağlanmasıdır. Bu nedenle, idare, idari işlemlerin hangi sebebe ve hukuki nedenlere dayalı olarak tesis edildiğini ve hangi amaca yönelik olduğunu açıklamalıdır. Aynı zamanda, gösterilen sebep ve amacın gerekli ve yeterli inceleme, araştırma ve somut nedenlere dayanması gereklidir.
Buradan hareketle; il ve ilçe trafik komisyonlarınca, kendilerine yapılan müracaatlar üzerine bir alt komisyon kurulmak suretiyle güzergahın ve güzergahta çalışan araçların sayısı, niteliği, güzergahta yeni araca ihtiyaç olup olmadığı eğer ihtiyaç var ise kaç adet ve hangi niteliklere sahip araçlara ihtiyaç olduğu yönünde yeterli araştırma ve inceleme yapılması zorunludur.
Yukarıda aktarılan mevzuat uyarınca, bir güzergahta yolcu taşımacılığı yapmak için başvurulması halinde, il veya ilçe trafik komisyonunca yapılacak değerlendirmede; söz konusu güzergahta yer alan yerleşim birimlerinin, birden fazla taşımacıya ihtiyacı olup olmadığının, bu kapsamda halihazırdaki yolcu ve koltuk sayılarının somut olarak (belge ve rakamlarla) araştırılarak ortaya konulması gerekmektedir.
Diğer bir deyişle, yalnızca tekelciliğin önlenmesi amacıyla güzergah (taşıma) izni verilmesi yoluna gidelmemeli, aynı zamanda, atıl kapasite ve kaynak israfı yaratılmaması da amaçlanmalıdır. Esasen, aksi durumun kamu yararına aykırı olacağında duraksama bulunmamaktadır.
Bu durumda, taşıma faaliyetlerinin; ekonomik, seri, elverişli, güvenli, çevreye kötü etkisi en aza indirilerek, genel sağlık, kişi, toplum ve çevre sağlığı ile güvenliğini olumsuz yönde etkilemeyecek nitelikte ve serbest rekabet ortamında gerçekleştirilmesinin hukuken korunması gereken genel kural olması karşısında, idarece bu hususlar araştırılarak, mevcut arz/talep dengesi gözetilmek suretiyle işlem tesis edilmesi gerektiğinden herhangi bir ihtiyaç unsuru ortaya konulmaksızın atıl kapasiteye yol açacak şekilde yalnızca tekelciliğin önlenmesi ve durak yeri tahsisi gerekçe gösterilerek tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmaktadır.
Kaldı ki müdahil S.S. … Nolu Kooperatifin araç artırım talebinin incelenmesi üzerine yapılan araştırmada da yolcu potansiyelinin yetersiz olduğunun ortaya konulduğu görülmektedir.
Bu nedenle dava konusu işlemin iptaline karar verilmesi gerekirken davayı reddeden İdare Mahkemesi kararında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…; K:… sayılı kararının BOZULMASINA, yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın adı geçen mahkemeye gönderilmesine, 2577 sayılı Kanunun 18.06.2014 gün ve 6545 sayılı Kanunla eklenen Geçici 8. maddesinin 1. fıkrası ve 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren onbeş gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 30/11/2016 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.