Danıştay 13. Daire Başkanlığı 2023/324 E. , 2023/1980 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2023/324
Karar No:2023/1980
TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Medikal Gıda Temizlik İnşaat Ticaret Anonim Şirketi
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALI) : … Kurumu
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi 2. Bölge Müdürlüğü Satınalma Servis Müdürlüğü’nce 31/03/2022 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen … ihale kayıt numaralı “Behiçbey Ana İkmal Merkezi Müdürlüğünün 5 İşçi ile Karabük Teslim Alma Müdürlüğünün 1 İşçi ile Temizliği İşi” ihalesine ilişkin olarak yapılan itirazen şikâyet başvurusunun süre yönünden reddine dair Kamu İhale Kurulu’nun (Kurul) 28/09/2022 tarih ve 2022/UH.I-1154 sayılı kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi’nce verilen kararda; ihale komisyonu kararının iptali istemiyle açılan davada, … İdare Mahkemesi’nce verilen meciine tevdi kararının ve başvuru sahibinin şikâyet dilekçesinin 25/07/2022 tarihinde T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü’ne tebliğ edildiği, bu idare tarafından da ihaleyi yapan T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi 2. Bölge Müdürlüğü Satınalma Servis Müdürlüğü’ne 27/07/2022 tarihinde tebliğ edildiği, davacının, 15/08/2022 tarihinde ihaleyi yapan idareye verdiği dilekçesinde, … İdare Mahkemesi’nin anılan kararında, dava dilekçesi ve eklerinin T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi 2. Bölge Müdürlüğü Satınalma Servis Müdürlüğü’ne tevdiine karar verildiğinden 31/05/2022 tarihli ikinci ihale komisyonu kararının geçici teminatlarının gelir kaydedilmesine ilişkin kısmına karşı 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 55. maddesi uyarınca şikâyet başvurusunda bulunulmuş gibi karar verilmesinin talep edildiği, ihaleyi yapan idarece 22/08/2022 tarihinde verilen cevap yazısında geçici teminatlarının gelir kaydedilmesine karar verildiğinin belirtildiği, davacı tarafından 05/09/2022 tarihinde itirazen şikâyet başvurusunda bulunulduğu;
Mevzuat uyarınca davacının, basiretli davranması gerektiği, davacının, anılan Mahkeme kararının, 25/07/2022 tarihinde ihaleyi yapan idareye tebliğ edildiğinden haberdar olduğu, sonraki süreci de makul bir süre içerisinde takip etmesi gerektiği, ancak 4734 sayılı Kanun’da öngörülen on günlük süreyi dikkate almaksızın 15/08/2022 tarihinde ihaleyi yapan idareye başvuruda bulunduğu, şikâyet başvurusu konusunda on gün içerisinde cevap verilmemesi hâlinde itirazen şikâyet başvuru süresinin başlayacağını bilebilecek durumda bulunduğu, somut olayda en son 18/08/2022 tarihinde yapılması gereken itirazen şikâyet başvurusunun 05/09/2022 tarihinde yapıldığından bahisle 4734 sayılı Kanun’un 54. maddesinin 11. fıkrasının (c) bendi gereğince başvurunun süre yönünden reddine ilişkin dava konusu kararda hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, merciine tevdi kararının usulüne uygun şekilde tebliğ edilmediği, Mahkeme kalemince kararın Genel Müdürlüğe tebliğ edildiği, idarenin iç yazışmasının şikâyet başvurusunun başlangıç süresi olarak kabul edilemeyeceği, iç yazışmadan haberdar olamayacağı, Mahkeme kararının uygulanmasının imkânsız hâle geldiği, süresinde itirazen şikâyet başvurusunda bulunduğu, ihalenin iptaline yönelik kararın iptaline karar verildiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, davacının süresinde itirazen şikâyet başvurusunda bulunmadığı, temyize konu Mahkeme kararının hukuka uygun olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi’nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi 2. Bölge Müdürlüğü Satınalma Servis Müdürlüğü’nce 31/03/2022 tarihinde … ihale kayıt numaralı “Behiçbey Ana İkmal Merkezi Müdürlüğünün 5 İşçi ile Karabük Teslim Alma Müdürlüğünün 1 İşçi ile Temizliği İşi” gerçekleştirilmiştir. İhale komisyonunun … tarih ve … sayılı kararı ile uyuşmazlık konusu ihalenin davacının uhdesinde bırakılmasına karar verilmesi üzerine, davacı sözleşmeye davet edilmiştir. Sözleşmeye davet yazısına karşılık sunmuş olduğu belgelerin idare tarafından tetkik edilmesi üzerine, … tarih ve … sayılı ihale komisyonu kararıyla, şirket yetkilisi …’nin adli sicil kaydının bulunduğundan bahisle ihalenin iptal edilmesine, davacının geçici teminatının irat kaydedilmesine ve yasaklanmasına ilişkin işlemlere başlanılmasına karar verilmiştir. Anılan karar davacıya 01/06/2022 tarihinde EKAP üzerinden tebliğ edilmiştir.
İhale komisyonunun anılan kararına karşı davacı tarafından 05/06/2022 tarihinde dava açılmış, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:.., K:… sayılı kararıyla, dava dilekçesinin reddine karar verilmiş, bu kararın akabinde davacı tarafından … tarih ve .. sayılı ihale komisyonu kararının, geçici teminatının irat kaydedilmesine yönelik kısmının iptali istemiyle açılan davada, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla dava dilekçesi ve eklerinin ihaleyi gerçekleştiren idareye tevdiine karar verilmiştir. Anılan karar 25/07/2022 tarihinde T.C. Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü’ne tebliğ edilmiştir.
Davacı tarafından, 15/08/2022 tarihli başvuruyla anılan Mahkeme kararına atıfta bulunularak, geçici teminatın irat kaydedilmesine yönelik kısmı yönünden şikâyeti hakkında karar verilmesi talep edilmiştir. Anılan başvuru 22/08/2022 tarihli işlemle reddedilmiş, bu işlem 29/08/2022 tarihinde davacıya tebliğ edilmiş, davacı tarafından 05/09/2022 tarihinde itirazen şikâyet başvurusunda bulunulmuştur.
Anılan itirazen şikâyet başvurusu üzerine, T.C. Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü tarafından, davacının dilekçesi ve eklerinin 27/07/2022 tarihinde ihaleyi gerçekleştiren idareye tebliğ edildiği, bu tarihten itibaren on gün içerisinde idare tarafından şikâyet başvurusu hakkında karar verilmesi gerektiği, karar verilmemesi nedeniyle şikâyet başvurusunun zımnen reddine ilişkin kararın 08/08/2022 tarihinde oluştuğu, 18/08/2022 tarihine kadar itirazen şikâyet başvurusunda bulunulması gerekirken 05/09/2022 tarihinde süresi geçtikten sonra itirazen şikâyet başvurusunda bulunulduğu gerekçeleriyle itirazen şikâyet başvurusunun süre yönünden reddine ilişkin 28/09/2022 tarih ve 2022/UH.I-1154 sayılı Kurul kararı alınmıştır.
Bunun üzerine, anılan Kurul kararının iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına Yönelik Sözleşme’nin (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi) 13. maddesinde, sözleşme ile tanınmış hakları ihlâl edilen herkesin, ulusal bir makam önünde etkili bir başvuru hakkına sahip olduğu, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 13. maddesinde, temel hak ve hürriyetlerin ancak kanunla sınırlanabileceği, 36. maddesinde, herkesin meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle hak arama hürriyetine sahip olduğu, 125. maddesinde idarenin her türlü eylem ve işlemine karşı yargı yolunun açık olduğu ve idari işlemlere karşı açılacak olan davalarda sürenin yazılı bildirim tarihinden itibaren başlayacağı kuralına yer verilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 14. maddesinde, idari yargı yerlerinin dilekçeler üzerine davada idari merci tecavüzü olup olmadığını inceleyeceği, 15. maddesinde ise idari merci tecavüzü bulunan dosyalarda dava dilekçesinin görevli idari merciye tevdi edileceği kurala bağlanmıştır.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 54. maddesinin 9. fıkrasında, “Başvuruların ihaleyi yapan idare veya Kurum dışındaki idari mercilere ya da yargı mercilerine yapılması ve başvuru dilekçelerinin bu merciler tarafından ilgisine göre idareye veya Kuruma gönderilmesi hâlinde, dilekçelerin idare veya Kurum kayıtlarına girdiği tarih, başvuru tarihi olarak kabul edilir.”; 55. maddesinin 3. ve 4. fıkrasında, “İdare, şikâyet başvurusu üzerine gerekli incelemeyi yaparak on gün içinde gerekçeli bir karar alır. Alınan karar, şikayetçi ile diğer aday veya istekliler ile istekli olabileceklere karar tarihini izleyen üç gün içinde bildirilir. İlan ile ihale veya ön yeterlik dokümanına yönelik başvurular dışında istekli olabileceklere bildirim yapılmaz. Belirtilen süre içinde bir karar alınmaması durumunda başvuru sahibi tarafından karar verme süresinin bitimini, süresinde alınan kararın uygun bulunmaması durumunda ise başvuru sahibi dahil aday, istekli veya istekli olabilecekler tarafından idarece alınan kararın bildirimini izleyen on gün içinde Kuruma itirazen şikayet başvurusunda bulunulabilir.” kurallarına yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’nde, herkes hukuka uygun araçlardan faydalanmak suretiyle hak arama özgürlüğüne sahiptir. Hak arama hürriyeti, Anayasa’nın 36. maddesinde temel haklar ve hürriyetler başlığı altında düzenlenmektedir. Anayasa’nın 36. maddesi lafzi olarak yorumlandığında, hak arama hürriyetinin sadece mahkeme önünde iddia ve savunmada bulunmaya yönelik olduğu sonucuna varılabilecekse de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 13. maddesinde etkili başvuru hakkı ile ilgili olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Leander/İsveç başvurusunda 13. maddede atıf yapılan makamın bir yargı makamı olması zorunluluğunun bulunmadığı sonucuna varıldığı göz önüne alınarak idari makamlar tarafından yapılan inceleme de hak arama hürriyeti içerisinde değerlendirilmelidir. (Örnek kararlar: Harris, O’Boyle, Warbrick, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, Çev., Mehveş Bingöllü Kılcı, Ulaş Karan, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2021, s. 726, dn., 76) Nitekim 2577 sayılı Kanun’un 15. maddesi dikkate alındığında, zorunlu idari başvuru yolu bulunması hâlinde zorunlu idari başvuru yolunun dava şartı olarak düzenlendiği görülmektedir.
Dosyanın incelenmesinden, uyuşmazlık konusu ihalede alınan … tarih ve … sayılı ihale komisyonu kararının davacıya 01/06/2022 tarihinde tebliğ edildiği, işlemde başvuru süresinin ve yolunun gösterilmediği, davacı tarafından, 05/06/2022 tarihinde açılan davada, dava dilekçesinin reddine karar verilmesi üzerine, davacı tarafından 17/06/2022 tarihinde anılan ihale komisyonu kararının geçici teminatının irat kaydedilmesine yönelik kısmına ilişkin açılan davada, … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla dava dilekçesi ve eklerinin ihaleyi gerçekleştiren idareye tevdiine karar verildiği, ancak kararın T.C. Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü’ne 25/07/2022 tarihinde tebliğ edildiği, Mahkeme tarafından dava dilekçesi ve eklerinin ihaleyi gerçekleştiren idareye tebliğ edilmediği, T.C. Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü’nce dava dilekçesi ve eklerinin iç yazışmayla 27/07/2022 tarihinde ihaleyi gerçekleştiren idareye gönderildiği anlaşılmaktadır.
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru kapsamında yaptığı değerlendirmelerde kişinin mahkemeye başvurmasını engelleyen veya mahkeme kararını anlamsız hâle getiren, bir başka anlatımla mahkeme kararını önemli ölçüde etkisizleştiren sınırlamaların mahkemeye erişim hakkını ihlâl edebileceğini ifade etmiştir. Bu nedenle mahkemelerin usul kurallarını uygularken yargılamanın hakkaniyetine zarar getirecek ölçüde katı şekilcilikten kaçınmaları gerektiği gibi kanunla öngörülmüş usul şartlarının ortadan kalkmasına neden olacak ölçüde aşırı esneklikten de kaçınmaları gerekir (Kamil Koç, B. No: 2012/660, 7/11/2013, § 65).
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri dikkate alındığında, şikâyet başvurusunun ihaleyi gerçekleştiren idare dışındaki bir başka merciye yapılması hâlinde, bu başvurunun idareye veya Kurum kayıtlarına ulaşma tarihinin şikâyet başvurusu tarihi olarak kabul edileceği, şikâyet başvurusu üzerine idarelerin on gün içerisinde gerekçeli olarak karar vermeleri gerektiği, belirtilen süre içerisinde idare tarafından cevap verilmemesi durumunda sürenin bitiminden itibaren on gün içerisinde itirazen şikâyet başvurusunda bulunulabileceği anlaşılmaktadır.
Her ne kadar, davacının dava dilekçesi ve eklerinin ihaleyi gerçekleştiren idareye 27/07/2022 tarihinde tebliğ edildiği anlaşılmaktaysa da, dava dilekçesi ve eklerinin idareye bir iç yazışmayla gönderildiği ve bu iç yazışmadan davacının haberdar olmasının beklenemeyeceği, öte yandan davacının makul bir sürede Mahkeme kararına atıf yaparak başvurusunun neticesi hakkında idareye başvuruda bulunduğu ve idare tarafından bu başvurusuna cevap verildiği göz önüne alındığında, 27/07/2022 tarihinin şikâyet başvurusu tarihi olarak kabul edilmesinin hak arama hürriyetine ölçüsüz bir müdahale olacağı sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, davacı tarafından makul sürede yapılan başvuru sonucunda, şikâyet başvurusunun reddine yönelik ihale komisyonu kararına karşı yapılan itirazen şikâyet başvurusunun süre yönünden reddine ilişkin Kurul kararında hukuka uygunluk, davanın reddi yolundaki temyize konu Mahkeme kararında ise hukukî isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:.. sayılı kararının BOZULMASINA,
3. DAVA KONUSU İŞLEMİN İPTALİNE,
4. Ayrıntısı aşağıda gösterilen ilk derece ve temyiz yargılama giderleri toplamı … -TL ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
5. Dosyanın anılan Mahkeme’ye gönderilmesine,
6. 2577 sayılı Kanun’un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 18/04/2023 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.