Danıştay 13. Daire Başkanlığı 2023/1317 E. , 2023/2127 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2023/1317
Karar No:2023/2127
TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVACILAR) : 1- … Vakfı
VEKİLİ : Av. …
2- …
İSTEMİN KONUSU :… Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi’nin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: İstanbul ili, Fatih ilçesi, … Mahallesi, … pafta, … ada, … sayılı parselde yer alan mülkiyeti davalı idareye ait Deri ve Zührevi Hastalıklar Hastanesi’nin “Moda Tasarım Eğitim Merkezi ve Müze” olarak kullanılması amacıyla 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 45. maddesi uyarınca açık teklif usulü ile 30 yıl süreyle (intifa hakkı karşılığı) işletmeye verilmesine ilişkin işletme sözleşmesinin feshedilmesine ilişkin bila tarih ve sayılı Encümen kararı ile sözleşmenin feshinin bildirimine ilişkin İstanbul Büyükşehir Belediyesi Emlak Yönetimi Daire Başkanlığı’nın … tarih ve … sayılı kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; anılan ihalenin Büyükşehir Belediyesi’nin … tarih ve … sayılı encümen kararı ile davacı vakfın (eski adı … Moda ve Sanat Vakfı) uhdesinde kaldığı, taraflar arasında anılan taşınmazın 30 yıl boyunca Moda Tasarım Eğitim Merkezi ve Müze olarak kullanılması yönünde İstanbul 17. Noterliği’nce onaylanan … tarih ve … yevmiye numaralı işletme sözleşmesinin imzalandığı, anılan taşınmazın davacı vakıf tarafından kullanılmaya başlanıldığı, davalı idarece 23/09/2019 tarihinde taşınmaz mahallinde yapılan denetimde, davacı ile davalı idare arasında akdedilen İşletme Sözleşmesinin 24. maddesine aykırı olarak taşınmazın boş olarak tutulduğundan bahisle Büyükşehir Belediyesi Başkanlık makamının … tarih ve … sayılı Our’u ile taraflar arasındaki sözleşmenin feshine karar verildiği,
Olayda, aynı işlemin iptali istemiyle Mahkemelerinin … sayılı esasına kayden açılan davada, davalı idarece, dava konusu taşınmazın Büyükşehir Belediyesi’nin … tarih ve … sayılı encümen kararı ile 30 yıl boyunca Moda Tasarım Eğitim Merkezi ve Müze olarak kullanılması amacıyla taraflar arasında akdedilen sözleşmenin şartlarının sağlanmadığı ve 23/09/2019 tarihinde yerinde yapılan incelemede, yapının herhangi bir kullanımda olmadığının belirtildiği, davaya konu taşınmazın mahallinde yapılan denetim ya da tespite ilişkin herhangi bir bilgi ve belge sunulmadığından bahisle işlemin iptaline karar verildiği, bu durumda, yeterli somut tespite dayanmadan tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı, dava tarihi itibarıyla encümence alınan bir karar bulunmadığından dolayısıyla idari davaya konu bir işlem bulunmadığından 2577 sayılı Kanun’un 14/3-d ve 15/1-b maddeleri uyarınca davanın encümen kararı yönünden inceleme olanağının bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu İstanbul Büyükşehir Belediyesi Emlak Yönetimi Daire Başkanlığı’nın … tarih ve … sayılı işlemin iptaline, söz konusu encümen kararının iptali istemi yönünden davanın incelenmeksizin reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti:… Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi’nce; istinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının usul ve hukuka uygun olduğu ve davalı tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, uyuşmazlığın taraflar arasında imzalanan sözleşmenin yürütülmesi aşamasından kaynaklı olduğu bu nedenle uyuşmazlığın çözümünün adli yargının görev alanına girdiği, davacının sözleşme şartlarını yerine getirmediği, yapılan tespitte sözleşme şartlarına aykırı olarak kendisine tahsis edilen taşınmazı atıl durumda bıraktığı ve taşınmazda herhangi bir kullanım olmadığının tespit edildiği, anılan Mahkeme kararının dava konusu iptaline ilişkin kısmının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacılar tarafından, davaya konu taşınmazda herhangi bir kullanım olmadığı yönündeki iddiaların gerçeği yansıtmadığı, taşınmazın amacına uygun olarak kullanıldığı, 2020-2021 eğitim-öğretim döneminden itibaren ön lisans düzeyinde eğitim verilmeye başlandığı, taşınmazda eğitim faaliyeti verildiği ve eğitim faaliyetlerinin devam ettiği, Sözleşmenin 24.maddesi gereğince kendilerine herhangi bir ihtarname gönderilmediği gibi herhangi bir süre de verilmediği belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi’nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY:
Mülkiyeti davalı idareye ait İstanbul ili, Fatih ilçesi, … Mahallesi, … pafta, … ada, … sayılı parsel üzerinde yer alan 5.640 metrekare yüz ölçümlü Deri ve Zührevi Hastalıklar Hastanesi’nin “Moda Tasarım Eğitim Merkezi ve Müze” olarak kullanılması amacıyla 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 45. maddesi uyarınca açık teklif usulü ile 30 yıl süreyle (intifa hakkı karşılığı) işletmeye verilmesi amacıyla ihaleye çıkılmıştır.
. Büyükşehir Belediyesi’nin … tarih ve … sayılı encümen kararı ile ihale davacı vakfın uhdesinde kalmış, bir senelik işletme karşılığı 31.000,00-TL+KDV olarak belirlenmiş, taraflar arasında anılan taşınmazın 30 yıl boyunca Moda Tasarım Eğitim Merkezi ve Müze olarak kullanılması yönünde İstanbul 17. Noterliği’nce onaylanan .. tarih ve … yevmiye numaralı işletme sözleşmesi imzalanmış, anılan taşınmaz davacı vakıf tarafından kullanılmaya başlanılmış, davalı idarece 23/09/2019 tarihinde taşınmaz mahallinde yapılan denetimde, davacı ile davalı idare arasında akdedilen İşletme Sözleşmesinin 24. maddesine aykırı olarak taşınmazın boş olarak tutulduğundan bahisle Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı’nın … tarih ve … sayılı Olur’u ile taraflar arasındaki sözleşmenin feshedilmesine karar verilmiştir.
Bunun üzerine bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2. maddesinin 1. fıkrasında, “İdarî dava türleri şunlardır: a) İdarî işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edenler tarafından açılan iptal davaları, b) İdarî eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan tam yargı davaları, c) Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerden doğan uyuşmazlıklar hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan her türlü idarî sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalar” kuralına yer verilmiş; 3. maddesinde, idarî davaların, Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılacağı, dilekçelerde, tarafların ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları veya unvanları ve adreslerinin, davanın konusu ve sebepleri ile dayandığı delillerin, davaya konu olan idarî işlemin yazılı bildirim tarihinin, tam yargı davalarında uyuşmazlık konusu miktarın gösterileceği, dava dilekçelerinin ve bunlara ekli evrakın örneklerinin karşı taraf sayısından bir fazla olacağı; 14. maddesinin 3. fıkrasında, dava dilekçelerinin, görev ve yetki, idarî merci tecavüzü, ehliyet, idarî davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı, süre aşımı, husumet, 3. ve 5. maddelere uygun olup olmadıkları yönlerinden sırasıyla inceleneceği; 15. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde, 14. maddenin 3/a bendine göre adlî yargının görevli olduğu konularda açılan davaların reddedileceği” kurala bağlanmıştır.
.. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 4. maddesinde, “Bu Kanun’un uygulanmasında; (…) İhale: Bu Kanun’da yazılı usul ve şartlarla mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin istekliler arasından seçilecek birisi üzerine bırakıldığını gösteren ve ihale yetkilisinin onayını müteakip sözleşmenin imzalanması ile tamamlanan işlemleri, (…) ifade eder.” kuralına yer verilmiştir.
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 4. maddesinde, “Bu Kanun’un uygulanmasında: (…) İhale: Bu Kanunda yazılı usul ve şartlarla, işin istekliler arasından seçilecek birisi üzerine bırakıldığını gösteren ve yetkili mercilerin onayı ile tamamlanan sözleşmeden önceki işlemleri, (…) ifade eder.” kuralı yer almıştır.
Davacı ile davalı idare arasında imzalanan Sözleşme’nin, “Kullanım Amacı” başlıklı 4. maddesinde, ” işletmeci taşınmazı, sözleşmede belirtilen şekilde ve ilgili koruma kurulu tarafından onaylanacak olan projeler doğrultusunda Moda Tasarım Eğitim merkezi ve Müze olarak kullanacaktır. İşletmeci, taşınmazın proje yapısını ve kullanma amacını idarenin izni olmaksızın kısmen veya tamamen değiştiremez ve başka amaçla kullanamaz. Aksine davranış akde aykırılık sayılır ve sözleşmenin feshi sebebidir., “Sözleşmenin Feshi” başlıklı 24. maddesinde, “Sözleşmenin imzalanmasından sonra, işletmecinin taahhüdünden vazgeçmesi veya yükümlülüklerini sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmemesi durumunda idarenin en az 10 (on) gün süreli ve nedenleri açıkça belirtilen ihtarına rağmen aynı durumun devam etmesi halinde, idare tarafından ayrıca protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın kesin teminatı gelir kaydedilir ve sözleşme feshedilerek hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilir ” düzenlemesine yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
İdarî yargı mercilerinde yargısal denetimi yapılarak çözümlenecek uyuşmazlıklarda, öncelikle davaya konu işlemin idarî bir işlem olup olmadığı hususunun, başka bir anlatımla idare hukuku kurallarına göre tesis edilen, kamu gücüne dayanarak diğer tarafın rızasını aramaya gerek olmaksızın hukukî durumda tek yanlı irade açıklamasıyla değişiklik meydana getiren bir işlem olup olmadığının ortaya konulması gerekmektedir. İdarî makamlar tarafından tesis edilmiş olsa bile, özel hukuk hükümlerine tâbi olan işlem ve sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümünde adli yargı mercileri görevlidir.
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve diğer ihale mevzuatı kapsamında idarece tesis edilen işlemlerden ihale sürecine ilişkin olanlar, kesin ve icraî olmaları şartıyla, idarî işlemlerin diğer özelliklerini taşımaları durumunda idarî işlem olarak nitelendirilebilecek ve iptal davasına konu edilebilecektir. İhale sözleşmesinin imzalanmasından sonra tesis edilen işlemler ise kamu gücü kullanılmak suretiyle değil, sözleşmenin tanıdığı yetkilere dayanılarak özel hukuk kurallarına göre tesis edilmeleri sebebiyle idarî işlem olarak nitelendirilemeyecek ve iptal davasına konu edilemeyecektir.
Bu itibarla, ihale aşamasında tesis edilen işlemlerden doğabilecek uyuşmazlıkların idarî yargı yerlerince, ihale safhası tamamlanıp taraflar arasında sözleşme imzalandıktan sonra ortaya çıkan ve sözleşmenin uygulanmasından kaynaklanan uyuşmazlıkların ise adlî yargı yerlerince çözümlenmesi gerekmektedir.
Dosyanın incelenmesinden, davalı idarenin mülkiyetinde bulunan Deri ve Zührevi Hastalıklar Hastanesi’nin “Moda Tasarım Eğitim Merkezi ve Müze” olarak kullanılması amacıyla 2886 sayılı Kanun uyarınca 30 yıl süreyle (intifa hakkı karşılığı) işletmeye verilmesi amacıyla gerçekleştirilen ihalenin davacı vakfın uhdesinde kaldığı, taraflar arasında İstanbul 17. Noterliği’nce onaylanan … tarih ve … yevmiye numaralı işletme sözleşmesi imzalandığı, anılan taşınmazın davacı vakıf tarafından kullanılmaya başlanıldığı, davalı idarece 23/09/2019 tarihinde taşınmaz mahallinde yapılan denetimde, taşınmazın boş olarak tutulduğunun tespit edildiği, bunun üzerine taraflar arasında akdedilen İşletme Sözleşmesi’nin 24. maddesi uyarınca sözleşmenin feshedildiği görülmektedir.
Anılan sözleşmede yüklenicinin ve idarenin görev ve sorumluluklarına ilişkin düzenlemelere yer verildiği, bu kapsamda, taşınmazın idareden kaynaklı sebepler hariç sebepsiz yere boş tutulamayacağı, sözleşmenin imzalanmasından itibaren taşınmazın sebepsiz yere boş tutulduğunun idare tarafından tespiti hâlinde kiracıya ihtarname gönderileceği ve kiracının haklı bir sebep göstermeksizin taşınmazı boş tutmaya devam etmesi hâlinde ise sözleşmenin feshine sebebiyet vermiş sayılacağının kurala bağlandığı, davalı idare tarafından söz konusu taşınmazın sebepsiz yere boş tutulduğu gerekçesiyle davacı ile imzalanan sözleşmenin feshine karar verildiği anlaşılmaktadır.
İhale aşaması tamamlanıp taraflar arasında sözleşme imzalandıktan sonra sözleşmeden doğan borcun ifası aşamasında ortaya çıkan ve sözleşmenin imzalanmasından önceki olgu ve olaylara da dayanmayan uyuşmazlığın görüm ve çözümünde adlî yargı mercileri görevlidir.
Öte yandan, taraflar arasında akdedilen sözleşmede yapılacak işin yürütülmesine dair idarece herhangi bir üstün yetki kullanılmadığı gibi işin yürütülmesinde idareye üstün yetki verildiğine ilişkin bir düzenlemenin de yer almadığı görülmüştür.
Bu itibarla, dava konusu İstanbul Büyükşehir Belediyesi Emlak Yönetimi Daire Başkanlığı’nın … tarih ve … kararının iptali yönündeki İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf isteminin reddine ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukukî isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin kabulüne;
2. Yukarıda özetlenen gerekçeyle İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin … tarih ve … sayılı işleminin iptali, encümen kararı yönünden davanın incelenmeksizin reddine ilişkin İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi’nin … tarih ve E:… , K:… sayılı kararının temyize konu İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin … tarih ve … sayılı işlemine ilişkin kısmının 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi’ne gönderilmesine, 02/05/2023 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.