Danıştay 13. Daire Başkanlığı         2022/4843 E.  ,  2023/25 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2022/4843
Karar No:2023/25

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Gıda Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Bakanlığı
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı şirkete ait işletme adına düzenlenen … tarih ve … sayılı Turizm İşletme Belgesi’nin, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca iptal edildiğinden bahisle 4733 sayılı Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkol Piyasası’nın Düzenlenmesine Dair Kanun’un 8. maddesinin altıncı fıkrası uyarınca Açık Alkollü İçki Satış Belgesi’nin iptal edilmesine dair … tarih ve … sayılı Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: …İdare Mahkemesi’nce verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararda; davacı şirket tarafından Turizm Belgesi’nin iptali işlemine karşı Mahkemelerinin E:… sayılı dosyasına kayden açılan davada; “…davacı şirketin turizm işletme belgesinin, belgenin temini sırasında davalı idareye ibraz ettiği ve işletme belgesinin alımına esas teşkil eden işyeri açma ve çalışma ruhsatının, … Belediye Başkanlığı tarafından sahte olduğu ve aynı adreste faaliyet gösteren … Gıda İnşaat ve Ticaret Ltd. Şti. adına tanzim edilen … tarih ve .. sayılı ruhsatın tahrifatı sureti ile elde edilmiş olduğu yönündeki bildirimi üzerine iptal edildiği anlaşıldığından dava konusu işlemde mevzuata aykırı bir yön bulunmamaktadır…” şeklindeki gerekçe ile davanın reddine karar verildiği, bu durumda, Açık Alkollü İçki Satış Belgesi’nin alımına esas teşkil eden Turizm İşletme Belgesi’nin iptal edildiği ve bu belge yerine geçerliğini koruyan açık alkollü içki satışına izin verir mahiyette düzenlenmiş iş yeri açma ve çalışma ruhsatı ya da farklı herhangi bir ön izin belgesinin de ibraz edilemediği dikkate alındığında, söz konusu satış belgesinin iptaline ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: …Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi’nce; istinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının usul ve hukuka uygun olduğu ve davacı tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, kendilerine yeniden … tarih ve … sayılı İş Yeri Açma ve Çalışma Ruhsatı’nın verildiği, dolayısıyla Turizm İşletme Belgesi’nin ve Açık Alkollü İçki Satış Belgesi’nin tekrar geçerli hâle geldiği, “resmi evrakta sahtecilik” suçundan açılan kamu davasında beraatine karar verildiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, temyize konu kararın hukuka uygun olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi’nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Denizli ili, Pamuklu ilçesi, … Mahallesi, … Caddesi, No: … adresinde faaliyet gösteren davacı şirkete ait işletme adına düzenlenen … tarih ve … sayılı Turizm İşletme Belgesi’nin iptal edildiğinin … tarih ve … sayılı Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü Kontrolörler Kurulu Başkanlığı işlemi ile davalı idareye bildirilmesinin ardından, 4733 sayılı Kanun’un 8. maddesinin altıncı fıkrası uyarınca davacı şirkete ait Açık Alkollü İçki Satış Belgesi … tarih ve … sayılı işlem ile iptal edilmiş, anılan işlemin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 14/3. maddesinde, dilekçelerin görev ve yetki, idarî merci tecavüzü, ehliyet, idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı, süre aşımı, husumet ve Kanun’un 3. ve 5. maddelerine uygun olup olmadıkları yönlerinden sırasıyla inceleneceği; 15/1-a maddesinde de, yetkili olmayan mahkemede açılan davanın yetki yönünden reddine karar verileceği kurala bağlanmıştır.
2577 sayılı Kanun’un “İdari davalarda genel yetki” başlıklı 32. maddesinde, ”1- Göreve ilişkin hükümler saklı kalmak şartıyla bu Kanunda veya özel kanunlarda yetkili idare mahkemesinin gösterilmemiş olması hâlinde, yetkili idare mahkemesi, dava konusu olan idari işlemi veya idari sözleşmeyi yapan idarî merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir. 2- Bu Kanun’un uygulanmasında yetki kamu düzenindendir.”; 34. maddesinin birinci fıkrasında ise, “İmar, kamulaştırma, yıkım, işgal, tahsis, ruhsat ve iskan gibi taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasında veya bunlara bağlı her türlü haklara veya kamu mallarına ilişkin idari davalarda yetkili mahkeme taşınmaz malların bulunduğu yer idare mahkemesidir.” kuralına yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
İdari davalarda genel yetki, 2577 sayılı Kanun’un 32. maddesinde düzenlenmiş olup bu maddenin birinci fıkrasına göre, iptal davalarında yetki konusundaki genel kural, dava konusu idari işlemi tesis eden idarî merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinin yetkili olmasıdır.
2577 sayılı Kanun’un 33. ile 37. maddeleri arasında ise, kamu görevlileri ile ilgili davalarda, taşınmaz ve taşınır mallara ilişkin davalarda, tam yargı davalarında ve vergi uyuşmazlıklarında geçerli olan özel yetki kuralları düzenlenmiştir.
Kanun’un 34. maddesinde, taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasından kaynaklanan iptal ve tam yargı davaları ile konusu taşınmaz mal olan idari sözleşme uyuşmazlıklarından ve ayrıca kamu mallarına ilişkin idari davalardan söz edilmiştir. Maddenin öngördüğü özel yetki kuralı kesin nitelikte olduğundan, anılan davaların mutlaka ilgili taşınmazın bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde görülmesi gerekmekte, 32. maddenin birinci fıkrasındaki genel yetki kuralının bu alanda geçerliliği bulunmamaktadır (Kâzım YENİCE/Yüksel ESİN, Açıklamalı-İçtihatlı-Notlu İdari Yargılama Usulü, 1983, Ankara, s.656).
Aslında, 2577 sayılı Kanun’un 2. maddesinde düzenlenen idarî dava türlerinden hiçbirinin konusu taşınmaz mallar değildir. Dolayısıyla, 34. maddede yer alan “taşınmaz mallara ilişkin davalar” ifadesinden anlaşılması gereken, taşınmaz malları konu edinen idarî davalar değil; “idarî uyuşmazlığın kaynağı olan taşınmaz mallarla ilgili bir isteği karşılayan” ya da “taşınmaz mallar üzerindeki bir hakkı ihlâl eden” idarî işlemleri konu edinen idarî davalardır (Turgut CANDAN, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 2020, Ankara, s.1051).
İptal davalarında, yetkili mahkemenin tespitinde 32. maddede belirlenen ilkenin uygulanmasının esas olduğu; bu genel kuraldan ayrılmanın ancak özel bir yetki kuralının varlığı hâlinde mümkün olduğu, 2577 sayılı Kanun’un 34. maddesinde düzenlenen özel yetki kuralının ise taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasını veya taşınmaza bağlı hakları konu alan işlemlere karşı açılan davalara yönelik olduğu açıktır.
Dosyanın incelenmesinden; davacı tarafından satış belgesi başvurusunda ibraz edilen Turizm İşletme Belgesi’nin iptal edildiğinden bahisle Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı tarafından Açık Alkollü İçki Satış Belgesi’nin iptal edilmesinden kaynaklanan uyuşmazlığın, 2577 sayılı Kanun’un 34. maddesinin birinci fıkrası kapsamında imar, kamulaştırma, yıkım, işgal, tahsis, ruhsat ve iskân gibi taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasına veya taşınmaza bağlı hak kapsamında bulunan bir işleme yönelik olmadığı, uyuşmazlığın çözümünde 2577 sayılı Kanun’un 32. maddesinin birinci fıkrası kapsamındaki genel yetki kuralı uyarınca, dava konusu işlemi tesis eden idarî merci olan Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı’nın bulunduğu yerdeki Ankara İdare Mahkemesi’nin yetkili olduğu sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, davanın yetki yönünden reddi ile dava dosyasının Ankara İdare Mahkemesi’ne gönderilmesi gerekirken, esasın incelenmesi suretiyle verilen İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun reddine ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında usul hükümlerine uygunluk bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin İdare Mahkemesi kararına yönelik istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesi’ne gönderilmesine, 10/01/2023 tarihinde kesin olarak oybirliğiyle karar verildi.