Danıştay 13. Daire Başkanlığı         2022/4575 E.  ,  2023/103 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2022/4575
Karar No:2023/103

TEMYİZ EDENLER : 1. (DAVALI) … Bakanlığı
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …

2. (DAVACI) … Derneği
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: … Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nce 07/06/2022 tarihinde gerçekleştirilen Aydın ili, Didim ilçesi, … Mahallesi, … mevkiinde bulunan … Barınağı’nın 10 (on) yıl süreyle kiralanmasına ilişkin ihalenin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi’nce verilen kararda; ihale konusu … Barınağı’na ilişkin … Kooperatifi Başkanlığı ile davalı idare arasında akdedilen Kira Sözleşmesi’nin feshi üzerine, barınağın tahliyesine ilişkin işleme karşı … İdare Mahkemesi’nin … sayılı esasına kayden açılan davada, davanın reddine ilişkin … tarih ve E:…, K:… sayılı karar üzerine, anılan balıkçı barınağının kiralanmasına ilişkin ihalenin 07/06/2022 tarihinde gerçekleştirildiği, bakılan davada davacı tarafından, anılan ihalenin iptalinin istenildiği, ancak iptali istenilen dava konusu ihalenin yeni yapılan bir balıkçı barınağı projesine ilişkin olmadığı, mevcut kurulu bir balıkçı barınağının başka bir kooperatife tekrardan ihale edilmesine ilişkin olduğu, davacının ileri sürdüğü iddiaların dava konusu işlem yönünden değil mevcut kurulu balıkçı barınağının çevresel etkisine ilişkin olduğu, bu itibarla dava konusu ihale işlemi ile davacı arasında güncel, kişisel ve meşru bir ilişkinin bulunmadığı, işlemin iptali hâlinde bu kararın davacı yönünden doğrudan hukukî bir sonuç doğurmasının söz konusu olamayacağı anlaşıldığından, davacının dava açma ehliyetinin bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Belirtilen gerekçelerle davanın ehliyet yönünden reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI : Davacı tarafından, Didim Derneği Tüzüğü’nün 2. maddesinde, derneğin amacının, “Dünyada, ülkemizde ve Didim yöresindeki doğal, kültürel, tarihsel değerlerle ulusal ve evrensel değerleri ve Cumhuriyet’in kazanımlarını korumak, geliştirmek ve tanıtmaktır. Bu bağlamda aşağıda sıralanan noktalar derneğimizin özellikle ilgi gösterdiği konulardır; başta Didim ilçesi olmak üzere Aydın il sınırları içinde yer alan kıyı ve karasal bölgelerde otantik yapıyı, doğal güzellikleri ve tarihi değerleri korumak; kentin sağlıklı gelişmesi amacı ile imar planları ve uygulamaları konusunda her türlü girişimde bulunmak, anılan değerlerin belde dokusu ile uyumunu sağlamak, çevre değerlerine sahip çıkılması yönünde eğitsel, idari ve yasal alanlarda çalışmalar yapmak, bu yönde idari ve yasal müracaat yollarını kullanmak; çevrenin geliştirilmesi, çevre sağlığının korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesi amacı ile gerekli girişimlerde bulunmak; yerel halkın çevre bilincinin gelişmesini temin ederek, yapılacak çalışmalara halkın aktif desteğini sağlamak, Anayasamızın 56. maddesi hükmüyle teminat altına alınmış bulunan ‘’her bireyin sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkını’’ da savunarak, geçmişten günümüze miras kalan Didim’i tarihsel ve doğal güzellik ve zenginlikleriyle korumak, geliştirmek ve yaşanılan ve de daha güzel yaşanılacak olan bir kent olarak gelecek kuşaklara bırakmak, derneğin başlıca amaçlarını oluşturmaktadır.” şeklinde belirtildiği, ihale konusu Taşburun Balıkçı Barınağı’nın, Avrupa Konseyi tarafından “Flora Biogenetik Rezerv Alanı” kabul edilen Dilek Yarımadası ve Büyük Menderes Deltası Milli Park sınırlarında kaldığı, söz konusu alan üzerinde gerçekleşecek her türlü işlemin 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu ve yürürlükte bulunan ilgili diğer mevzuat hükümleri ile çevre düzeni planı, uzun devreli gelişim planı ve diğer plan kararlarına tâbi olmasına rağmen, davalı idare tarafından, kiralama ihalesine ilişkin sürecin mevzuata uygun yürütülmediği, Dernek Tüzüğü’nde belirtilen amaçların, iptal davasına konu edilen idari işlemle zedelendiği, bu nedenle menfaat ihlâlinin söz konusu olduğu ileri sürülmektedir.
Davalı idare tarafından, lehine vekâlet ücretine hükmedilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.

TARAFLARIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, davacının dava açmakta menfaati bulunmadığı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
Davacı tarafından, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi’nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
… Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nce 07/06/2022 tarihinde gerçekleştirilen Aydın ili, Didim ilçesi, … Mahallesi, … mevkiinde bulunan … Barınağı’nın 10 (on) yıl süreyle kiralanmasına ilişkin ihalenin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü” başlıklı 11. maddesinde, Anayasa hükümlerinin, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kuralları olduğu; “Hak arama hürriyeti” başlıklı 36. maddesinde, herkesin, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğu belirtilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2. maddesinde, iptal davaları, idari işlemler hakkında menfaatleri ihlâl edilenler tarafından; tam yargı davaları ise idari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan davalar olarak tanımlanmıştır.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 56. maddesinde, “Dernekler, gerçek veya tüzel en az yedi kişinin kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları, tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır…” kuralı yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, iptal davaları, idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan davalar olarak tanımlanmaktadır.
Yargı kararlarında “menfaat” kavramının davacı ile iptalini istediği idarî işlem arasındaki bağı, ilgiyi ifade ettiği belirtilmekte ve idarî işlem ile dava açan kişi arasında meşrû, güncel ve ciddî bir alâka söz konusu ise, davada menfaat bağının bulunduğu kabul edilmekte, bunun dışında ayrıca subjektif bir hakkın ihlâl edilmesi şartı aranmamaktadır.
Kişisel, meşru ve güncel bir menfaat alâkasının varlığı, davanın niteliğine ve özelliğine göre idarî yargı yerlerince belirlenmekte, davacının idarî işlemle ciddî, makûl, maddî ve manevî bir alâkasının bulunduğunun anlaşılması, dava açma ehliyeti için yeterli sayılmaktadır. Ayrıca, iptal davaları idarî işlemlerin hukuka uygun olup olmadığının denetlenmesine, hukukun üstünlüğünün sağlanmasına, böylece de idarenin hukuka bağlılığının ve sonuçta hukuk devleti ilkesinin gerçekleştirilebilmesine imkân sağladığından, bu davalarda menfaat alâkasının bu amaç doğrultusunda yorumlanması gerekmektedir.
Bu bağlamda, 4721 sayılı Kanun’un 56. maddesi uyarınca, gerçek veya tüzel en az yedi kişinin kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları derneklerin, doğrudan tüzel kişiliklerinin hak ve çıkarlarını ilgilendiren konuların yanı sıra, tüzüklerinde belirtilen ve kanunla yasaklanmamış bulunan kuruluş amaçları doğrultusunda dava açmalarına yasal bir engel bulunmamaktadır.

Uyuşmazlıkta, davacı derneğin Tüzüğünde derneğin amacının, “Dünyada, ülkemizde ve Didim yöresindeki doğal, kültürel, tarihsel değerlerle ulusal ve evrensel değerleri ve Cumhuriyet’in kazanımlarını korumak, geliştirmek ve tanıtmak. Bu bağlamda aşağıda sıralanan noktalar derneğimizin özellikle ilgi gösterdiği konulardır; başta Didim İlçesi olmak üzere Aydın İl sınırları içinde yer alan kıyı ve karasal bölgelerde otantik yapıyı, doğal güzellikleri ve tarihi değerleri korumak; kentin sağlıklı gelişmesi amacı ile imar planları ve uygulamaları konusunda her türlü girişimde bulunmak …” şeklinde belirtildiği göz önüne alındığında, anılan derneğin Aydın ili, Didim ilçesinde Taşburun Balıkçı Barınağı’nın kiralanmasına ilişkin ihaleye yönelik dava açmakta hukukî menfaatinin bulunduğu sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, davanın ehliyet yönünden reddine ilişkin İdare Mahkemesi kararında usûl kurallarına uygunluk bulunmamaktadır.
Öte yandan, her ne kadar davalı idarece, yargılama giderleri ve vekâlet ücreti yönünden temyiz isteminde bulunulmuş ise de, Dairemizin bozma kararı üzerine İdare Mahkemesi’nce yeniden bir karar verileceğinden ve bu yeni kararda vekâlet ücreti hakkında da yeni bir hüküm kurulacağından, davalı idarenin temyiz isteminin incelenmesine bu aşamada gerek görülmemiştir.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkeme’ye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanun’un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 12/01/2023 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.