Danıştay 13. Daire Başkanlığı 2022/4312 E. , 2023/1551 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2022/4312
Karar No:2023/1551
TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … İl Özel İdaresi
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVACI) : … Anonim Şirketi
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: … İl Özel İdaresi tarafından 14/06/2022 tarihinde 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 45. maddesi uyarınca gerçekleştirilecek olan 10 kalem araç ve malzeme satış ihalesinin iptal edilerek anılan ihaleye konu malzemelerin şirketlerine satışının yapılması talebiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin … tarih ve … sayılı … İl Özel İdaresi Makina İkmal Bakım ve Onarım Müdürlüğü işleminin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi’nce verilen kararda; dava konusu edilen on parça araç ve malzemenin davalı idare tarafından ihtiyaç fazlası olarak belirlendiği, dört parça malzemeye ilişkin davalı idarece oluşturulan teknik heyet tarafından kullanım dışı oldukları yönünde, diğer altı araç için de kullanım dışı ve ekonomik ömrünü doldurdukları yönünde tespitlerin yapıldığı, bu kapsamda on parça araç ve malzemenin 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun uyarınca davacı şirkete tanınan alım yetkisi kapsamında bulunduğu ve 2886 sayılı Kanun uyarınca satışa çıkarılmasının hukuka aykırı olduğu anlaşıldığından, davacı şirketin söz konusu araç ve malzemelerin satış ihalesinin iptal edilerek kendisine satılması talebiyle yaptığı başvurunun reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, satışa konu araçların tamamının faal olduğu ve hurda malzeme niteliğinde bulunmadığı, idarelerinin yeni ve öncelikli yatırımlarına kaynak oluşturmak amacıyla satışa çıkarıldıkları, söz konusu araçların 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’nun 7. maddesinin (c) bendi ve 30. maddesinin (e) bendi doğrultusunda 2886 sayılı Kanun uyarınca satışının gerçekleştirildiği, araçların hurda olmamasına rağmen hurda malzemeymiş gibi doğrudan davacıya satışı hâlinde taşınırların düşük bedelle satılmasının söz konusu olacağı, bu durumun ise kamu zararına sebebiyet vereceği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, uyuşmazlığın çözümünde 7330 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 4. fıkrasının esas alınması gerektiği, anılan kuralda münhasıran şirketlerine satışı ve devri gereken malzemelerin neler olduğunun düzenlendiği, satışı ve devri zorunlu olan mal ve malzemelerin maden hurdaları ile sınırlı tutulmadığı, ihtiyaç fazlası, kullanım dışı bırakılmış veya niteliğini kaybetmiş olan her türlü mal ve malzemenin satışının sadece şirketlerine yapılabileceği belirtilerek şirketlerine satış suretiyle devri gereken mal ve malzemelerin kapsamının genişletildiği, iptali istenilen ihaleye konu on parça araç ve malzemenin de ihtiyaç fazlası ve kullanım dışı bırakılan veya niteliğini kaybetmiş malzeme niteliğinde olduğu, bu nedenle şirketlerine satışının zorunlu olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi’nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
… İl Özel İdaresi Makina İkmal Bakım ve Onarım Müdürlüğü’nce 14/06/2022 tarihinde 2886 sayılı Kanun’un 45. maddesi uyarınca İl Özel İdaresi makine parkına ait 10 kalem araç ve malzeme satışı ihalesinin gerçekleştirileceğinin ilan edilmesi üzerine davacı tarafından 12/05/2022 tarihli dilekçe ile davalı idareden, söz konusu ilanda belirtilen şekilde bir satışın olup olmadığı hususunda kendilerine yedi gün içerisinde bilgi verilmesi, eğer böyle bir satış ihalesi varsa iptal edilmesi ve ihaleye konu malzemelerin şirketlerine satılması talep edilmiştir.
Anılan başvuruya davalı idare tarafından verilen 03/06/2022 tarihli cevapta, söz konusu araçların ihtiyaç fazlası, kullanım dışı veya hurda malzeme niteliğinde olmadığı, idarelerinin yeni ve öncelikli yatırımlar ile yeni araçlara ihtiyaç duyması nedeniyle finans kaynağı oluşturmak amacıyla söz konusu araçların satışa çıkarıldığı bildirilmiştir.
Bunun üzerine anılan işlemin iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun’un 1. maddesinde, “Demir, bakır, kurşun, kalay, tutya, aleminyum, antimuvan ve nikel hurdalar ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılamayacak bir hâle gelmiş bilümum muharrik veya müteharrik vasıtaların memleket dışına çıkarılmasını yasak etmiye Cumhurbaşkanı salahiyetlidir. Bu maddelerin memleket içinde satılması serbesttir.”; 2. maddesinde, “Resmî daire ve müesseselerde birinci maddede yazılı mevaddan kendi ihtiyaçlarından fazla olanlar, 2490 sayılı Kanun’un 66’ncı maddesine göre askeri fabrikalara devredilir.” kuralları yer almıştır.
Mülga 5591 sayılı Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kanunu’nun 18. maddesinde, Askerî Fabrikalar Genel Müdürlüğü ve grup müdürlüklerinin bütün menkul ve gayrimenkul malları ile alacak ve borçlarının ve çeşitli kanun ve tüzüklerle Askerî Fabrikalara tanınmış olan bütün hak ve yetkilerin Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na intikal edeceği kurala bağlanmıştır.
03/07/2021 tarih ve 31530 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun’un “Görev ve yetki” başlıklı 4. maddesinin 4. fıkrasında, “Şirket ikili veya çok taraflı anlaşmalar gereği yabancı ülkeler tarafından Türkiye’de bırakılanlar ile kamu idareleri, kamu iktisadi teşebbüsleri ve sermayesinin en az yüzde ellisi kamuya ait olan bağlı ortaklıklarca ihtiyaç fazlası ve kullanım dışı bırakılan veya niteliğini kaybetmiş olan her türlü hava, deniz ve kara taşıtları, makine ve teçhizat ile tehlikeli veya tehlikesiz metal/metal bileşim atıkları, ekonomik değer taşıyan metal dışı (evsel nitelikte olmayan) mal ve malzemeleri; birinci fıkrada belirtilen faaliyetleri gerçekleştirmek için gerekli olan malzemelerin üretilmesinde ham madde olarak kullanmak ve gerektiğinde piyasada değerlendirmek üzere Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenen birim fiyatlarından satın alabilir veya devralabilir. Bu fıkrayla ilgili hususlar hakkında 17/12/1937 tarihli ve 3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.” kuralına yer verilmiştir.
28/10/1984 tarih ve 18559 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Ana Statüsü’nün “Teşekkülün Amaç ve Faaliyet Konuları” başlıklı 4. maddesinin 1. fıkrasının yedinci bendinde, resmî daire ve idareler, iktisadi devlet teşebbüsleri, müesseseler ve bağlı ortaklıklar, uluslararası ikili anlaşmalara giren kuruluş ve teşekküllerin hurdaya ayırdıkları her türlü maden, malzeme, araç ve gereçleri toplamak, değerlendirmek ve kullanmak, MKE Kurumu’nun faaliyet konuları arasında sayılmıştır.
20/03/1971 tarih ve 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nda, resmî daire ve idareler ve iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerinin malik oldukları her çeşit maden hurdaları ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılmayacak bir hâle gelmiş bulunan muharrik ve müteharrik araçlarının kendi ihtiyaçlarından fazlalarının, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu tarafından altı ayda bir piyasa etütlerine dayanılarak yapacağı tespit ve teklif ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca kabul edilecek fiyatlarla adı geçen Kuruma satış suretiyle devredileceği belirtilmiştir.
Öte yandan, 19/03/2001 tarih ve 2001/15 sayılı Genelge’de, 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı hükümleri çerçevesinde her türlü hurda malzemenin, kamu kurum ve kuruluşlarınca Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Hurda Sanayi İşletmeleri A.Ş.’ye (Hurdasan A.Ş.) satış suretiyle devri öngörülmüştür.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
7330 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 4. fıkrası uyarınca, kamu idareleri, kamu iktisadi teşebbüsleri ve sermayesinin en az yüzde ellisi kamuya ait olan bağlı ortaklıklarca ihtiyaç fazlası ve kullanım dışı bırakılan veya niteliğini kaybetmiş olan her türlü hava, deniz ve kara taşıtları, makine ve teçhizat ile tehlikeli veya tehlikesiz metal/metal bileşim atıkları, ekonomik değer taşıyan ve evsel nitelikte olmayan metal dışı mal ve malzemelerin, davacı tarafından, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nca belirlenen birim fiyatlardan satın alınabileceği veya devralınabileceği kuşkusuzdur. Ancak, Kanun’da, belirtilen mal ve malzemelerin davacı tarafından satın alınması veya devralınması yönünde bir zorunluluk bulunmadığı gibi kamusal yükümlülüğe tâbi olan idareler yönünden de aynı mal ve malzemelerin davacıya satış veya devir zorunluluğu bulunmamaktadır.
7330 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 4. fıkrasının son cümlesinde, bu fıkrayla ilgili hususlar hakkında 3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiş olup anılan Kanun’da, demir, bakır, kurşun, kalay, tutya, aleminyum, antimuvan ve nikel hurdalar ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılamayacak bir hâle gelmiş muharrik veya müteharrik vasıtaların memleket dışına çıkarılmasının yasaklanabileceği, bu maddelerin memleket içinde satılmasının serbest olduğu, ayrıca resmî daire ve müesseselerin de bu madde ve malzemelerden kendi ihtiyaçlarından fazla olanları askeri fabrikalara devredeceği, askeri fabrikalar teşkilatına arz ve teklif olunan hurda malzemenin de Kanun’da belirlenen fiyat ve şartlara göre satın alınmasının zorunlu olduğu kurala bağlanmıştır.
3284 sayılı Kanun ile 7330 sayılı Kanun ve diğer ilgili mevzuatın birlikte değerlendirilmesinden, resmî daire ve idareler ve iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerin … A.Ş.’ye devretmekle yükümlü oldukları mal ve malzemelerin maden hurdasından ibaret olduğu, maden hurdalarının da 3284 sayılı Kanun’da belirtilen maden hurdaları ve bunların hurda hâlindeki halitaları ile kullanılamayacak bir hâle gelmiş muharrik veya müteharrik vasıtalarla sınırlı olduğu; başka bir anlatımla, resmî daire ve idareler ve iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerin 3284 sayılı Kanun’da belirtilenlerin dışındaki mal ve malzemeleri davacı şirkete devretme zorunluluğunun bulunmadığı, yine davacı şirketin de, kamu idarelerine ait olup 3284 sayılı Kanun kapsamında kalan mal ve malzemeleri satın alarak devralma zorunluluğu olduğu hâlde anılan Kanun kapsamında olmayan emtiayı devralma zorunluluğunun bulunmadığı anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, ekonomik değer taşıyan metal dışı mal ve malzemelerin davacı şirket tarafından satın alınabileceği veya devralınabileceği; ancak davalı idarenin 3284 sayılı Kanun kapsamında bulunmayan on kalem araç ve malzemenin davacı şirkete devretmeye zorlanamayacağı sonucuna varılmış olup 3284 sayılı Kanun kapsamında nitelendirilmesine imkân bulunmayan on kalem taşınır malın (traktör, vibrasyonlu silindir, paletli ekskavatör, greyder, lastik tekerlekli yükleyici, motosiklet, asfalt distribütör tankı, kamyon damper kasası, man kamyon kar bıcağı ve dampere asılır tip mıcır serme makinası) ihale yoluyla satılmasına hukuken bir engel bulunmadığından, davacı tarafından, ihalenin iptal edilerek ihaleye konu on kalem taşınır malın kendilerine satılması talebiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin işlemde hukuka aykırılık, dava konusu işlemin iptali yönündeki temyize konu İdare Mahkemesi kararında ise hukukî isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. DAVANIN REDDİNE,
4. Ayrıntısı aşağıda gösterilen …-TL ilk derece yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
5. …-TL temyiz yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
6. Posta giderleri avansından artan tutar ile istemi hâlinde davalı idareye iadesine,
7. Dosyanın anılan Mahkeme’ye gönderilmesine,
8. 2577 sayılı Kanun’un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 30/03/2023 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.