Danıştay 13. Daire Başkanlığı 2022/1528 E. , 2023/1702 K.
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2022/1528
Karar No:2023/1702
TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Birliği
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVACI) : … Anonim Şirketi
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Davacı idare tarafından, Seyhan Sağ Sahil Sulama Birliği Başkanlığının 5 adet taşıt ve 5 adet iş makinasının 09/08/2021 tarihinde ihale yolu ile satışından vazgeçilerek 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi ve 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. Hakkında Kanun hükümleri doğrultusunda şirketlerine devredilmesi için yapılan 29/07/2021 tarihli başvurunun reddine ilişkin … tarih ve … sayılı işlem ile 09/08/2021 tarihli ihalenin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesi’nce verilen kararda; 6172 sayılı Kanun çerçevesinde Sulama Birliklerinin hukukî statüsü irdelendiğinde; kamu kurumu olan DSİ Genel Müdürlüğü tarafından inşa edilen veya inşa edilmesi planlanan sulama tesislerinin amaçlarına uygun şekilde kullanmak, işletmek, DSİ Genel Müdürlüğü’nün onayını almak şartıyla işlettirmek, anılan tesislerin bakım, onarım ve yönetim sorumluluğunu yürütmek amacıyla DSİ Genel Müdürlüğü’nün teklifi üzerine Bakan tarafından kamu personeli arasından görevlendirilen başkan ve başkanlık hizmetlerini yürüten diğer personelden oluşan Başkanlık organı ile hizmetin gereğini ifa eden, ilgili DSİ Bölge Müdürlüğünün onayı ile bütçesi yürürlüğe giren kamu tüzel kişiliğine sahip kuruluşlar olduğu, dolayısıyla Seyhan Sağ Sahil Sulama Birliğinin, görevli yargı merciinin tespiti için somut uyuşmazlığa uygulanması gereken 3284 sayılı Kanun uyarınca resmî daire ve müessese kavramı içerisinde yer aldığı, kamusal yükümlülük getiren mezkur Kanun gereğince resmî daire ve müesseselerin malik oldukları hurda malzemeyi Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na devretme zorunluluğu bulunduğundan kamu kurumu olan Seyhan Sağ Sahil Sulama Birliğininde anılan kamusal yükümlülüklere de tâbi olduğu,
Kamusal yükümlülük getiren bir kanun olan 3284 sayılı Kanun uyarınca resmî daire ve müesseselerin malik oldukları hurda malzemeyi Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na devretme zorunluluğu bulunduğundan, kamu kurumu olan Seyhan Sağ Sahil Sulama Birliğini’nin de bu yükümlülüğe tâbi olduğu anlaşıldığından, dava konusu 09/08/2021 tarihli ihaleden vazgeçilerek ihale konusu eşyaların şirketlerine devrine ilişkin yapılan 29/07/2021 tarihli başvurunun reddine ilişkin tesis edilen işlem ile 09/08/2021 tarihli hurda ihalesinde hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemlerin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, kendilerinin 3284 sayılı Kanun uyarınca resmî daire ve müesseselerin malik oldukları hurda malzemeyi Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na devretme zorunluluğu bulunan idarelerden olmadıkları, satışa konu araçların Birliğin öz kaynakları ile satın alındığı ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, davalı Birliğin kamu tüzel kişiliğine sahip olduğu, 3284 sayılı Kanun uyarınca araçların kendilerine satışının zorunlu olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …’NİN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi’nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
ESAS YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi tarafından, davalı Seyhan Sağ Sahil Sulama Birliği Başkanlığı’na ait 5 adet taşıt ve 5 adet iş makinasının 09/08/2021 tarihli ihale suretiyle piyasaya satışından vazgeçilerek 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi ve 7330 sayılı Makine ve Kimya Edüstrisi A.Ş. Hakkında Kanun hükümleri doğrultusunda şirketlerine devredilmesi talebiyle … tarih ve E…. sayılı yazı ile başvuruda bulunulmuş, anılan başvurunun reddine ilişkin … tarih ve … sayılı dava konusu işlem tesis edilmiş, dava konusu işlemin ve 09/08/2021 tarihli ihalenin iptali istemi ile bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun’un 1. maddesinde, “Demir, bakır, kurşun, kalay, tutya, aleminyum, antimuvan ve nikel hurdalar ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılamayacak bir hâle gelmiş bilümum muharrik veya müteharrik vasıtaların memleket dışına çıkarılmasını yasak etmiye Cumhurbaşkanı salahiyetlidir. Bu maddelerin memleket içinde satılması serbesttir.”; 2. maddesinde, “Resmî daire ve müesseselerde birinci maddede yazılı mevaddan kendi ihtiyaçlarından fazla olanlar, 2490 sayılı Kanun’un 66’ncı maddesine göre askeri fabrikalara devredilir.” kuralı yer almıştır.
Mülga 5591 sayılı Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kanunu’nun 18. maddesinde, Askerî Fabrikalar Genel Müdürlüğü ve grup müdürlüklerinin bütün menkul ve gayrimenkul malları ile alacak ve borçlarının ve çeşitli kanun ve tüzüklerle Askerî Fabrikalara tanınmış olan bütün hak ve yetkilerin Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na intikal edeceği kurala bağlanmıştır.
03/07/2021 tarih ve 31530 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun’un “Görev ve yetki” başlıklı 4. maddesinin 4. fıkrasında, “Şirket ikili veya çok taraflı anlaşmalar gereği yabancı ülkeler tarafından Türkiye’de bırakılanlar ile kamu idareleri, kamu iktisadi teşebbüsleri ve sermayesinin en az yüzde ellisi kamuya ait olan bağlı ortaklıklarca ihtiyaç fazlası ve kullanım dışı bırakılan veya niteliğini kaybetmiş olan her türlü hava, deniz ve kara taşıtları, makine ve teçhizat ile tehlikeli veya tehlikesiz metal/metal bileşim atıkları, ekonomik değer taşıyan metal dışı (evsel nitelikte olmayan) mal ve malzemeleri; birinci fıkrada belirtilen faaliyetleri gerçekleştirmek için gerekli olan malzemelerin üretilmesinde ham madde olarak kullanmak ve gerektiğinde piyasada değerlendirmek üzere Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenen birim fiyatlarından satın alabilir veya devralabilir. Bu fıkrayla ilgili hususlar hakkında 17/12/1937 tarihli ve 3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.” kuralına yer verilmiştir.
28/10/1984 tarih ve 18559 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Ana Statüsü’nün “Teşekkülün Amaç ve Faaliyet Konuları” başlıklı 4. maddesinin birinci fıkrasının yedinci bendinde, resmî daire ve idareler, iktisadi devlet teşebbüsleri, müesseseler ve bağlı ortaklıklar, uluslararası ikili anlaşmalara giren kuruluş ve teşekküllerin hurdaya ayırdıkları her türlü maden, malzeme, araç ve gereçleri toplamak, değerlendirmek ve kullanmak, MKE Kurumu’nun faaliyet konuları arasında sayılmıştır.
20/03/1971 tarih ve 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nda, resmî daire ve idareler ve iktisadi devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerinin malik oldukları her çeşit maden hurdaları ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılmayacak bir hâle gelmiş bulunan muharrik ve müteharrik araçlarının kendi ihtiyaçlarından fazlalarının, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu tarafından altı ayda bir piyasa etütlerine dayanılarak yapacağı tespit ve teklif ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca kabul edilecek fiyatlarla adı geçen Kuruma satış suretiyle devredileceği belirtilmiştir.
Öte yandan, 19/03/2001 tarih ve 2001/15 sayılı Genelge’de, 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı hükümleri çerçevesinde her türlü hurda malzemenin, kamu kurum ve kuruluşlarınca Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Hurda Sanayi İşletmeleri A.Ş.’ye (Hurdasan A.Ş.) satış suretiyle devri öngörülmüştür.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
7330 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 4. fıkrasında, kamu idareleri, kamu iktisadi teşebbüsleri ve sermayesinin en az yüzde ellisi kamuya ait olan bağlı ortaklıklarca ihtiyaç fazlası ve kullanım dışı bırakılan veya niteliğini kaybetmiş olan her türlü hava, deniz ve kara taşıtları, makine ve teçhizat ile tehlikeli veya tehlikesiz metal/metal bileşim atıkların, ekonomik değer taşıyan ve evsel nitelikte olmayan metal dışı mal ve malzemelerin, Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi tarafından, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenen birim fiyatlardan satın alınabileceği veya devralınabileceğinin kurala bağlandığı, ancak, Kanunda, belirtilen mal ve malzemelerin anılan şirket tarafından satın alınması veya devralınması yönünde bir zorunluluk bulunmadığı gibi kamusal yükümlülüğe tâbi olan idareler yönünden de aynı mal ve malzemelerin davacıya satış veya devir zorunluluğunun bulunmadığı anlaşılmaktadır.
7330 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 4. fıkrasının son cümlesinde bu fıkrayla ilgili hususlar hakkında 3284 sayılı Bazı Maden Hurdalarının Dışarı Çıkarılmasının Yasak Edilmesi ve Satın Alınması Hakkında Kanun hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiş olup, anılan Kanun’da demir, bakır, kurşun, kalay, tutya, aleminyum, antimuvan ve nikel hurdalar ile bunların hurda hâlindeki halitalarının ve kullanılamayacak bir hâle gelmiş muharrik veya müteharrik vasıtaların memleket dışına çıkarılmasının yasaklanabileceği, bu maddelerin memleket içinde satılmasının serbest olduğu, ayrıca, resmî daire ve müesseselerin de bu madde ve malzemelerden kendi ihtiyaçlarından fazla olanları askeri fabrikalara devredeceği, askeri fabrikalar teşkilatına arz ve teklif olunan hurda malzemenin de Kanunda belirlenen fiyat ve şartlara göre satın alınmasının zorunlu olduğu kurala bağlanmıştır.
3284 sayılı Kanun ile 7330 sayılı Kanun ve diğer mevzuatın birlikte değerlendirilmesinden, resmî daire ve idareler ve iktisadî devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerin Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş.’ye devretmekle yükümlü oldukları maden hurdalarının, 3284 sayılı Kanun’da belirtilen maden hurdaları ve bunların hurda hâlindeki halitaları ile kullanılamayacak bir hâle gelmiş muharrik veya müteharrik vasıtalarla sınırlı olduğu, başka bir anlatımla, resmî daire ve idareler ve iktisadî devlet teşekkülleri ile bunlara ait müessese ve iştiraklerin 3284 sayılı Kanun’da belirtilenlerin dışındaki mal ve malzemeleri davacı şirkete devretme zorunluluğunun bulunmadığı, yine, davacı şirketin de kamu idarelerine ait olup 3284 sayılı Kanun kapsamında kalan mal ve malzemeleri satın alarak devir alma zorunluluğu olduğu hâlde, anılan Kanun kapsamında olmayan emtiayı devralma zorunluğunun bulunmadığı anlaşılmaktadır.
Her ne kadar davalı idare yönünden maden hurdalarının davacı idareye satışının yasal bir yükümlülük olduğu anlaşılmakta ise de, temyizen incelenen Mahkeme kararında yalnızca davalı idarenin 3284 sayılı Kanun kapsamında davacı idareye satış yapmakla yükümlü idarelerden olup olmadığı yönünden bir değerlendirme yapıldığı ve bu şekilde dava konusu işlemin iptaline karar verildiği, satışı talep edilen araçların hurda niteliğinde olup olmadığı yönünden ise bir inceleme yapılmadığı görülmektedir.
Dairemizin 14/02/2023 tarihli ara kararı ile, araçların hurda niteliğinde olup olmadığı davalı idareden sorulmuş olup, ara kararımız üzerine davalı idare tarafından dosyaya sunulan, 2 (iki) adet makine mühendisi tarafından tanzim edilen 03/03/2021 ve 16/03/2023 tarihli bilirkişi raporlarında, satışa konu araçların hurda niteliğinde olmadığının belirtildiği, sunulan diğer belgelerden, araçlardan 4’ünün aktif (çalışır) durumda, diğer 6 (altı) adedinin ise çalışabilir (pasif/arızalı) durumda olduğunun ifade edildiği anlaşılmaktadır.
Belirtilen hukukî duruma göre, satışa konu araçların 3284 sayılı Kanun kapsamında davacı idareye satışı veya devredilmesi zorunlu olan maden hurdası mahiyetinde olmadığı, söz konusu araçların satışına ilişkin olarak ihale yapılmasına da hukuken bir engel bulunmadığı anlaşıldığından, ihalenin iptal edilerek ihale konusu araçların davacıya satılması talebiyle yapılan başvurunun reddine ilişkin işlemde ve 09/08/2021 tarihinde yapılan ihalede hukuka aykırılık, dava konusu işlemlerin iptali yolundaki Mahkeme kararında ise hukukî isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesi uyarınca … İdare Mahkemesi’nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. DAVANIN REDDİNE,
4. Ayrıntısı aşağıda gösterilen …-TL ilk derece yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına,
5. Kullanılmayan …-TL ilk derece aşamasındaki yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davacıya iadesine,
6. …-TL temyiz yargılama gideri ile Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca …-TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
7. Posta giderleri avansından artan tutarın davalı idareye iadesine,
8. Dosyanın anılan Mahkeme’ye gönderilmesine,
9. 2577 sayılı Kanun’un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 06/04/2023 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.